PROGRAM PROFILAKTYKI Zespołu Szkół nr 2 Publicznego Gimnazjum nr 6 im. ks. Stanisława Brzóski w Siedlcach na lata 2014/2015, 2015/2016, 2016/2017 Kształtujmy serca młodych ludzi, uczmy wiary we własne umiejętności, rozwijajmy optymizm i wolę pozytywnego myślenia. B. Bleja - Sosna
WPROWADZENIE Specyfika czasów, w których żyjemy, to przyspieszone tempo przemian, nie zawsze harmonijnych. Zwiększyła się liczba czynników destrukcyjnych oddziałujących na młodzież, która staje wobec wyborów i decyzji bardzo złożonych i skomplikowanych. Skutkiem czego stale wzrasta liczba osób przejawiających dysfunkcje rozwojowe oraz poszukujących wsparcia w trudnych sytuacjach życiowych. Aby przeciwdziałać temu zjawisku, konieczne jest podejmowanie na terenie szkoły wielopoziomowych działań profilaktycznych gdyż: szkoła wypełnia znaczną część aktywnego życia dzieci i młodzieży, szkoła jest miejscem intensywnego rozwoju w zakresie funkcjonowania interpersonalnego i społecznego w grupie rówieśniczej, szkoła jest miejscem działalności zadaniowej uczniów, a wiec ujawnia lub wręcz wyzwala trudności dzieci i młodzieży związane z przyjmowaniem odpowiedzialności za własne życie, szkoła jest miejscem konfrontacji autorytetów i kształtowania się poczucia własnej tożsamości ucznia, szkoła pozwala na łatwy dostęp do środowiska dzieci i młodzieży i sprawną organizację prowadzonych oddziaływań. Szkolny program profilaktyki to program profilaktyki środowiskowej, to znaczy taki, w którym obiektem działań jest całe środowisko szkolne. Profilaktyka to proces, który wspiera zdrowie przez umożliwienie ludziom uzyskania pomocy potrzebnej im do konfrontacji ze złożonymi, stresującymi warunkami życia oraz przez umożliwienie jednostkom osiąganie subiektywnie satysfakcjonującego, społecznie akceptowanego, bogatego życia (Z. Gaś, 1997). Zapobieganie uzależnieniom może dokonywać się na różnych poziomach. W związku z tym wyróżnia się profilaktykę pierwszorzędową, drugorzędową i trzeciorzędową. Profilaktyka pierwszorzędowa to działanie mające na celu: z jednej strony - promocję zdrowia i przedłużenie życia człowieka, zaś z drugiej zapobiegania pojawianiu się problemów związanych z
zachowaniami dysfunkcjonalnymi. Szczególnie wyraźnie akcentuje się tutaj budowanie i rozwijanie różnorodnych umiejętności radzenia sobie z wymogami życia, albowiem deficyty w tym zakresie są powszechnie spotykane w populacji osób dysfunkcjonalnych. Równie ważne jest dostarczanie rzetelnych informacji, dostosowanych do specyfiki odbiorców. Profilaktyka drugorzędowa ma na celu ujawnianie osób o najwyższym ryzyku dysfunkcjonalności oraz pomaganie im w redukcji tego ryzyka (a więc zapobieganie rozwojowi zaburzeń). Profilaktyka trzeciorzędowa rozumiana jest jako interwencja po wystąpieniu dysfunkcji. Ma ona na celu, z jednej strony - przeciwdziałanie pogłębianiu się procesu chorobowego, zaś z drugiej - umożliwienie osobie objętej terapią i rehabilitacją powrotu do społeczeństwa, prowadzenia w nim satysfakcjonującego i społecznie akceptowanego trybu życia, wolnego od patologii. (Z. Gaś 1997).
1. PODSTAWA PRAWNA Szkoły i placówki opiekuńczo wychowawcze, wspierając rozwój dzieci i młodzieży, maja za zadanie ochronę zdrowia i stworzenie warunków do zdobycia wiedzy i umiejętności służących do przeciwdziałania wszystkiemu, co zagraża zdrowiu i bezpieczeństwu. Prawo do włączania zagadnień dotyczących profilaktyki w wychowanie dają szkołom następujące rozporządzenia i ustawy: I. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół ( 2, ust.1 pkt 1): 1.Cele i zadania szkoły wynikające z przepisów prawa oraz uwzględniające program wychowawczy szkoły i program profilaktyki dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb danego środowiska, o których mowa w odrębnych przepisach. 2. Program wychowawczy szkoły i program profilaktyki, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, uchwala rada pedagogiczna po zasięgnięciu opinii rady rodziców i samorządu uczniowskiego. Te rozporządzenia dotyczą szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych celem wspomagania ucznia w jego wszechstronnym rozwoju ( 3 pkt 2). Profilaktyka związana jest z ochroną zdrowia psychicznego. Wszelkiego rodzaju używki, działalność sekt oraz przejawy agresji mogą naruszać prawo do ochrony zdrowia oraz prowadzić osoby zaangażowane w zachowania destruktywne, do poważnych zaburzeń w sferze psychiki. II. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994 r. podaje w rozdz.1, art.1.1: ochronę zdrowia psychicznego zapewniają organy administracji rządowej i samorządowej oraz instytucje do tego powołane. Art. 2. Ochrona zdrowia psychicznego polega w szczególności na: promocji zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym, zapewnieniu osobom z zaburzeniami psychicznymi wszechstronnej i powszechnie dostępnej opieki zdrowotnej oraz innych form opieki i pomocy niezbędnych do życia w środowisku rodzinnym i społecznym. Art. 4.1 Działania zapobiegawcze w zakresie ochrony zdrowia psychicznego są podejmowane przede wszystkim wobec dzieci, młodzieży, osób starszych i wobec osób znajdujących się w sytuacjach stwarzających zagrożenie dla zdrowia psychicznego.
W zakresie działań profilaktycznych wchodzą zadania przeciwdziałania narkomanii, alkoholizmowi i nikotynie. III. Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi podaje w rozdz.1, art. 2.1: Zadania w zakresie przeciwdziałania alkoholizmowi wykonuje się przez odpowiednie kształtowanie polityki społecznej, a w szczególności: 1. tworzenie warunków sprzyjających realizacji potrzeb, których zaspokajanie motywuje do powstrzymywanie się od spożywania alkoholu, 2. działalność wychowawczą i informacyjną. Art. 4. 1. Prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych należy do zadań własnych gmin. W szczególności zadania te obejmują: 3. prowadzenie profilaktycznej działalności informacyjnej i edukacyjnej, w szczególności dla dzieci i młodzieży. Art. 5. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania uwzględnia problem trzeźwości i abstynencji wśród celów wychowania oraz zapewnia w programach nauczania wiedzę o szkodliwości alkoholizmu dla jednostki oraz w życiu rodzinnym i społecznym. Promocja zdrowego trybu życia bez nikotyny i narkotyków uwzględniona jest w zarządzeniach i zalecana w programowaniu pracy wychowawczej szkoły. W Ustawie z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii znajduje się zapis: Art. 1.2. Przeciwdziałanie narkomanii obejmuje: działalność wychowawczą i zapobiegawczą. Art. 3.2. Zadania dotyczące przeciwdziałaniu narkomanii są realizowane, w zakresie określonym w ustawie, również przez: 1. szkoły i placówki objęte systemem oświaty oraz szkoły wyższe. Rozdz. 2, Art. 7.1: Działalność wychowawcza i zapobiegawcza obejmuje: 1. promocję zdrowia psychicznego, 2. promocję zdrowego stylu życia, 3. informowanie o szkodliwości środków i substancji, których używanie może prowadzić do narkomanii, oraz o narkomanii i jej skutkach. Art. 7.2. Zadania, o których mowa w ust.1, są realizowane w szczególności przez: 1. Wprowadzenie problematyki zapobiegania narkomanii do programów szkół i innych placówek systemu oświaty.
Art. 8.1. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania uwzględnia w podstawie programowej kształcenia ogólnego problematykę promocji zdrowia psychicznego i zdrowego stylu życia, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących zapobiegania narkomanii. W programach profilaktyki należy również uwzględnić szkodliwość nikotyny i uwrażliwić młodzież na jej zgubne skutki. IV. Ustawa z dnia 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych wskazuje, że należy uwzględnić w programach wychowawczych i profilaktycznych szkodliwość nikotyny i uwrażliwić młodzież na jej zgubne skutki. W art. 3. czytamy: ochrona zdrowia przed następstwami używania tytoniu realizowana jest przez kształtowanie polityki zdrowotnej, ekonomicznej i społecznej, do której należy: 1. ochrona prawa niepalących do życia w środowisku wolnym od dymu tytoniowego, 2. promocja zdrowia przez propagowanie stylu życia wolnego od nałogu papierosów i używania wyrobów tytoniowych, 2a. działalność wychowawcza i informacyjna. Poniższy Program Profilaktyki jest zgodny z Programem Wychowawczym i jest oparty na Podstawie Programowej Kształcenia Ogólnego. Program dostosowany jest do potrzeb rozwojowych uczniów oraz potrzeb ich środowiska rodzinnego. Realizacja programu ma stwarzać optymalne warunki rozwoju uczniów naszej szkoły.
2. CELE I ZADANIA SZKOŁY. Cele programu: 1. Wspieranie uczniów w ich rozwoju psychicznym i osobowościowym. 2. Kształtowanie pozytywnych postaw i zachowań. 3. Ochrona przed negatywnym oddziaływaniem środowiska szkolnego i lokalnego. 4. Wykształcenie umiejętności i zachowań umożliwiających zdrowy styl życia. 5. Aktywizacja środowiska szkolnego w zakresie oddziaływań profilaktycznych. Zadania szkoły: 1. Wzmacnianie mocnych stron osobowego rozwoju. 2. Budowanie poczucia wartości, wiary we własne siły. 3. Kształcenie umiejętności interpersonalnych, komunikacyjnych i społecznych. 4. Wychowanie do wartości i podejmowania odpowiedzialnych i świadomych decyzji. 5. Przekazywanie wiedzy na temat uzależnień. 6. Organizowanie atrakcyjnego spędzania czasu wolnego uczniom. 7. Wspieranie rodziców w procesie wychowania.
3. METODY, FORMY I SPOSOBY REALIZACJI ZADAŃ Dobór form, metod i sposobów pracy uzależniony jest od potrzeb oraz możliwości danego zespołu klasowego oraz potrzeb rodziców i nauczycieli. Mogą to być: rozmowy indywidualne, pogadanki na godzinach wychowawczych, spotkania z pedagogiem, psychologiem, doradcą zawodowym, terapeutą, zajęcia warsztatowe; wycieczki, dyskusje, debaty, zebrania z rodzicami, filmy i spektakle profilaktyczno-edukacyjne, pogadanki z policjantami, spotkania prewencyjne, imprezy sportowe, konkursy, olimpiady, zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze, koła zainteresowań, dyżury nauczycieli podczas przerw, obserwacja uczniów podczas zajęć i przerw międzylekcyjnych oraz imprez szkolnych, szkoleniowe rady pedagogiczne, prelekcje dla rodziców. Odpowiedzialni wszyscy pracownicy szkoły: dyrektor, wicedyrektor, pedagog, wychowawcy, nauczyciele, pracownik BHP, pielęgniarka szkolna, pracownicy. Podmioty współpracujące: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Policja, Kuratorzy sądowi, Poradnia Zdrowia Psychicznego, MOPS, Stowarzyszenie ABEON, Poradnia Powrót z U, OHP, Inne instytucje pracujące na rzecz dziecka i rodziny.
4. SPODZIEWANE EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ PROGRAMU. W wyniku realizacji powyższego programu uczniowie będą świadomi zagrożeń współczesnego świata i będą wiedzieli jak się przed nimi uchronić. Zostaną wyposażeni w wiedzę i umiejętności, które pomogą im prawidłowo funkcjonować w grupie rówieśniczej i przygotują ich do pełnienia różnych ról społecznych w dorosłym życiu. Rodzice uczniów bardziej zaangażują się w podejmowane przez szkołę działania profilaktyczne wobec własnych dzieci oraz uświadomią sobie fakt, jak wiele zależy od ich postaw, sposobu przekazywania wzorców osobowych i wartości oraz metod wychowawczych. Nauczyciele podwyższą swoje kompetencje w dziedzinie wychowania i profilaktyki.
5. EWALUACJA PROGRAMU. 1. Cel ogólny ewaluacji: Podniesienie efektywności pracy szkoły. 2. Cel szczegółowy: Sprawdzenie funkcjonowania Programu Profilaktyki w praktyce szkolnej oraz jego modyfikacja i wskazanie wniosków do pracy na przyszły rok szkolny. Zmiany w postawach, wiedzy i zachowaniu możemy sprawdzić poprzez: Obserwację zachowań uczniów w różnych sytuacjach Rozmowy i wywiady z uczniami, rodzicami, nauczycielami Analizę dokumentacji szkolnej Analizę wytworów prac uczniów.
OBSZAR ODDZIAŁYWAŃ CZYNNIKI RYZYKA ZADANIA Zapobieganie agresji i przemocy. Zapobieganie uzależnieniom. Promowanie zdrowego trybu życia. agresja i przemoc rówieśnicza autoagresja cyberprzemoc nikotynizm alkoholizm narkomania dopalacze media, komputer stres, lęk, depresja, diagnozowanie poziomu agresji i przemocy wśród uczniów, zapoznanie z rodzajami agresji i przemocy (psychiczna, fizyczna, autoagresja, cybeprzemoc) uświadamianie konsekwencji zachowań agresywnych, rozwijanie umiejętności radzenia sobie z agresją własną i innych, wskazanie możliwości i sposobów obrony przed agresją i przemocą, przeciwdziałanie i zwalczanie różnych przejawów agresji i przemocy. diagnoza uzależnień wśród uczniów, uświadomienie, na czym polega uzależnienie i współuzależnienie, zapoznanie z fazami uzależnienia, uświadomienie konsekwencji używania środków odurzających, wskazywanie alternatywnych sposobów radzenia sobie z problemami, uświadomienie negatywnego wpływu uzależnień i środków odurzających na organizm i funkcjonowanie człowieka. wskazywanie sposobów radzenia sobie ze stresem i lękiem, zapoznanie z przyczynami, objawami i skutkami depresji i fobii szkolnej, zapoznanie ze sposobami redukowania napięcia emocjonalnego,
Wspomaganie rozwoju psychospołecznego. sprawność fizyczna, wady postawy, higiena osobista zaburzenia odżywiania presja grupy rówieśniczej niska kultura osobista, wulgaryzmy uświadomienie konieczności dbania o własne zdrowie i rozwój fizyczny, promowanie zdrowego stylu życia, popularyzowanie aktywnych form wypoczynku, zachęcanie do podejmowania aktywności fizycznej, wdrażanie do przestrzegania zasad higieny osobistej i estetycznego wyglądu, uświadamianie wpływu higieny osobistej na zdrowie człowieka, uświadomienie uczniom zdrowotnych konsekwencji niewłaściwego odżywiania zapoznanie z chorobami związanymi z niewłaściwym odżywianiem się anoreksja, bulimia, otyłość, zapoznanie z zasadami zdrowego odżywiania się. wskazywanie sposobów radzenia sobie z presją grupy rówieśniczej doskonalenie umiejętności mediacji i negocjacji, kształtowanie umiejętności wyrażania własnego zdania i nie ulegania presji otocznia, zapoznanie z zasadami asertywności, eliminowanie wulgaryzmów, kształtowanie umiejętności wyrażania własnych emocji, uczuć i myśli w sposób kontrolowany,
zaburzenia komunikacji interpersonalnej przedwczesna inicjacja seksualna kształtowanie umiejętności nawiązywania kontaktów; nauka dbania o własną godność, szanowania siebie samego i innych, kształcenie umiejętności prowadzenia skutecznej komunikacji międzyludzkiej uświadomienie konsekwencji przedwczesnej inicjacji seksualnej, zapoznanie z obowiązkami matki i ojca, zapewnienie wsparcia młodocianej matce, młodocianemu ojcu, Zapobieganie niepowodzeniom edukacyjnym. wagary, spóźnienia trudności w nauce eliminowanie spóźnień na lekcje, ograniczanie nieusprawiedliwionych nieobecności, zapobieganie i eliminowanie wagarów, informowanie o konsekwencjach wagarowania i spóźniania, diagnozowanie potrzeb i możliwości uczniów, motywowanie do wysiłku intelektualnego, wzmacnianie motywacji do nauki, wzmacnianie poczucia własnej wartości, pomoc uczniom w zdobywaniu wyników na miarę ich możliwości, kształtowanie właściwego stosunku do siebie i innych, wdrażanie uczniów do pomocy w nauce.
Zapewnienie uczniom bezpieczeństwa. droga do i ze szkoły szkoła zagrożenie zdrowia i życia przypominanie o podstawowych zasadach bezpieczeństwa w ruchu drogowym, uświadamianie istniejących zagrożeń, zapoznanie i przypominanie o prawach ucznia przypomnienie o konsekwencjach wynikających z łamania praw ucznia, zapoznanie uczniów z drogą ewakuacyjną w naszej szkole uświadomienie uczniom, jak należy zachowywać się w sytuacji zagrożenia, przypomnienie numerów telefonów alarmowych. zapoznanie z zasadami pierwszej pomocy przedmedycznej.