Kalkulacja kosztów Kalkulacja kosztów i jej odmiany Marcin Pielaszek Kalkulacja jest to proces ustalania kosztu określonego obiektu, np. kosztu wytworzenia konkretnego produktu wytworzenia poszczególnych produktów wytworzenia??? Koszt wytworzenia w toku Nieuzasadniona część kosztów pośrednich 2 W jaki sposób rozlicza się koszty w tradycyjnych rozwiązaniach rachunku kosztów W tradycyjnych rozwiązaniach rachunku kosztów koszty dzieli się na koszty, które można bezpośrednio powiązać z produktem oraz koszty wspólne wielu produktów (). Metody kalkulacji stosowane w tradycyjnych rozwiązaniach rachunku kosztów W zależności od typu (masowa, seryjna, jednostkowa) oraz jej organizacji (potokowa, niepotokowa) stosowane są różne metody kalkulacji wytworzenia Metody kalkulacji Kalkulacja doliczeniowa Kalkulacja podziałowa 3 4 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 1
Podstawowe równanie stosowane przy kalkulacji podziałowej Odmiany kalkulacji podziałowej 1. Kalkulacja podziałowa prosta Koszt na jednostkę kalkulacyjną = Liczba jednostek kalkulacyjnych 2. Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami 3. Kalkulacja fazowa (procesowa) 5 6 Kalkulacja podziałowa prosta zakończone + = przetworzone w 50% Trzy jednostki przeliczeniowe wyceny w toku Wycena w toku z uwzględnieniem wszystkich poniesionych kosztów produkcyjnych Koszt na jednostkę przeliczeniową = Liczba jednostek przeliczeniowych Produkcja w toku 7 8 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 2
wyceny w toku Wycena w toku z uwzględnieniem wyłącznie kosztów bezpośrednich wyceny w toku Wycena w toku z uwzględnieniem wyłącznie kosztów materiałów bezpośrednich Produkcja w toku PwT 9 10 wyceny w toku W zależności od tego, w którym momencie są wydawane materiały stosuje się dwa podejścia do wyceny PwT Nie wycenianie w toku w ogóle Wariant I są wydawane sukcesywnie w miarę stopnia zaawansowania prac przerobu Rozpoczęcie Zakończenie Należy uwzględnić stopień zaawansowania w stosunku do wszystkich kosztów produkcyjnych 11 12 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 3
W zależności od tego, w którym momencie są wydawane materiały stosuje się dwa podejścia do wyceny PwT Firma produkcyjna zajmuje się produkcją nawozu chemicznego. W bieżącym miesiącu zaewidencjonowała na koncie Produkcja podstawowa w układzie kalkulacyjnym następujące koszty: Wariant II są wydawane na początku procesu produkcyjnego Płace Razem 39.000 zł 15.000 zł 24.000 zł 78.000 zł Rozpoczęcie przerobu Zakończenie Należy uwzględnić stopień zaawansowania tylko w stosunku do kosztów przerobu. obciążają produkcje w toku w 100% Dane ilościowe o : 1. na początek okresu nie występowała produkcja nie zakończona, 2. w bieżącym miesiącu wyprodukowano i natychmiast sprzedano 80 ton nawozu, 3. remanent końcowy robót w toku stanowiło 50 ton nawozu. 4. Cena sprzedaży 1 tony nawozu 1.000 zł` 13 Na podstawie powyższych informacji należy sporządzić rachunek zysków i strat do poziomu wyniku brutto na sprzedaży oraz skalkulować koszt wytworzenia w toku rozważając niezależnie poniższe warianty: 1. Produkcja w toku jest kalkulowana w wysokości pełnego kosztu wytworzenia a stopień przetworzenia w toku wyniósł 40%. były wydawane sukcesywnie w miarę postępu w zaawansowaniu. 2. Produkcja w toku jest kalkulowana w wysokości pełnego kosztu wytworzenia a stopień przetworzenia w toku wyniósł 80%. były wydawane sukcesywnie w miarę postępu w zaawansowaniu. 3. Produkcja w toku jest kalkulowana w wysokości pełnego kosztu wytworzenia a stopień przetworzenia w toku wyniósł 80%. zostały wydawane w całości na początku procesu. Wariant 1 A. Przychody netto ze sprzedaży produktów B. sprzedanych produktów C. Wynik brutto ze sprzedaży (A-B) Wartość zapasów Wariant 2 A. Przychody netto ze sprzedaży produktów B. sprzedanych produktów C. Wynik brutto ze sprzedaży (A-B) Wartość zapasów Wariant 3 A. Przychody netto ze sprzedaży produktów B. sprzedanych produktów C. Wynik brutto ze sprzedaży (A-B) Wartość zapasów Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 4
Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami prosty przykład + = 1. Cegielnia produkuje dwa rodzaje cegieł małe (1 kg) i duże (3 kg). 2. Proces produkcyjny odbywa się zastosowaniu tych samych urządzeń i zabiegów technologicznych A B Trzy jednostki współczynnikowe 3. W ostatnim okresie poniesiono koszty wytworzenia w łącznej wysokości 2.500.000 zł. 4. Wyprodukowano 2.000.000 cegieł małych i 1.000.000 cegieł dużych. Koszt na jednostkę współczynnikową = Liczba jednostek współczynnikowych Ile wyniósł jednostkowy koszt wytworzenia każdego rodzaju cegły? Współczynniki mogą być oparte o wagę, powierzchnię, kubaturę itp. 17 18 Kalkulacja podziałowa ze współczynnikami rozwiązanie przykładu Kalkulacja podziałowa fazowa Ilość umownych jednostek współczynnikowych: każdej fazy uwzględniane są oddzielnie Cegły małe: 2.000.000 x 1 = 2.000.000 j.w. Cegły duże: 1.000.000 x 3 = 3.000.000 j.w. Razem = 5.000.000 j.w. przerobu w fazie I przerobu w fazie II Przeciętny koszt jednostki współczynnikowej: 2.500.000 zł / 5.000.000 j.w. = 0,50 zł / j.w. Faza I fazy I Ilość półfabrykatów I Półfabrykaty przekazane do Fazy II Faza II fazy II Ilość wyrobów Wyrób finalny Koszt wytworzenia cegły małej = 1 x 0,50 = 0,50 Koszt wytworzenia cegły dużej = 3 x 0,50 = 1,50 = Jednostkowy koszt półfabrykatu Magazyn półfabrykatów = Jednostkowy koszt wyrobu Wyróżniamy kalkulację półfabrykatową i bezpółfabrykatową 19 20 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 5
Kalkulacja doliczeniowa Tradycyjnie rozliczenie odbywa się wg kluczy opartych o wielkości skorelowane z wielkością bezpośrednio przypisane do jednostek organizacyjnych według rodzaju Modele najprostsze organizacyjna I organizacyjna II Wspólny klucz dla wszystkich kosztów pośrednich Doliczone do kosztów bezpośrednich w oparciu o tzw. klucze rozliczeniowe organizacyjna I organizacyjna II bezpośrednio przypisane do produktów Produkt 1 Produkt 2... Produkt n Przykładowe klucze: wartość robocizny czas pracy pracowników wielkość czas pracy maszyn wartość materiałów wartość kosztów bezpośrednich 21 22 Tradycyjnie rozliczenie odbywa się wg kluczy opartych o wielkości skorelowane z wielkością Kalkulacja doliczeniowa prosty przykład Modele bardziej skomplikowane 1. Przedsiębiorstwo wyprodukowało na specjalne zamówienie klientów dwie partie wyrobów A i B. organizacyjna I organizacyjna II Produkt 1 Produkt 2... Produkt n Różne klucze rozliczeniowe dla różnych jednostek organizacyjnych Przykładowe klucze: wartość robocizny czas pracy pracowników wielkość czas pracy maszyn wartość materiałów wartość kosztów bezpośrednich 2. Dane są następujące informacje o produktach i poniesionych kosztach: Produkt A na szt. 14,0 14,0 Produkcja (szt.) 1.000 1.000 Ilość r/h na podstawie kart pracy 200 400 Ilość m/h na podstawie kart pracy 200 100 3. wyniosły 18.000 i dotyczyły obydwu zleceń Produkt B 4. Przy kalkulacji kosztów księgowość stosuje kalkulację doliczeniową. rozliczane są przy wykorzystaniu klucza opartego o ilość roboczogodzin 5. Z kalkulacją księgowości nie zgadzają się inżynierowie. Uważają oni, że kluczem rozliczeniowym powinny być maszynogodziny. 23 24 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 6
Kalkulacja doliczeniowa rozwiązanie przykładu Rozliczenie w stosunku do roboczogodzin (r/h) Produkt A Produkt B 14.000 14.000 18.000 Kalkulacja doliczeniowa rozwiązanie przykładu Rozliczenie w stosunku do maszynogodzin (m/h) Produkt A Produkt B 14.000 14.000 18.000 Razem koszty Koszt jednostkowy 6.000 12.000 20.000 26.000 20,0 26,0 Razem koszty Koszt jednostkowy 12.000 6.000 26.000 20.000 26,0 20,0 Suma roboczogodzin: 200 A 400 B = 600 r/h Suma maszynogodzin: 200 A + 100 B = 300 m/h Przeciętny koszt 1 r/h: 18.000 zł / 600 r/h = 30 zł Przeciętny koszt 1 m/h: 18.000 zł / 300 m/h = 60 zł 25 26 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 7