Kalkulacja kosztów wytworzenia produktów w tradycyjnych rozwiązaniach rachunków kosztów

Transkrypt

1 Kalkulacja kosztów wytworzenia produktów w tradycyjnych rozwiązaniach rachunków kosztów

2 Czynniki decydujące o poprawności rachunku kalkulacyjnego kosztów produkcji podstawowej Koszty podlegające kalkulacji Rozmiary produkcji uwzględniane w procedurze kalkulacyjnej Sposób wydawania materiałów do procesu produkcji Poziom wyceny remanentu końcowego Systematyka metod kalkulacji w modelu rachunku kosztów rzeczywistych pełnych

3 Czynniki decydujące o poprawnym rachunku kalkulacyjnym kosztów produkcji podstawowej

4 *zgodnie z ustawą o rachunkowości (UoR art. 28 ust. 3) Koszt wytworzenia produktu* Koszt wytworzenia produktu koszty bezpośrednie produktu uzasadniona część kosztów pośrednich produkcyjnych (koszty pośrednio związane z wytworzeniem produktu)

5 Uzasadniona część kosztów pośrednich - definicja zmienne pośrednie koszty produkcji część stałych pośrednich kosztów produkcji, która odpowiada poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych

6 Niezbędne warunki oszacowania uzasadnionych kosztów pośrednich podział kosztów pośrednich produkcyjnych na zmienne i stałe z punktu widzenia zachowania się w zależności od zmiany wielkości produkcji ustalenie normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych.

7 Normalny poziom zdolności produkcyjnych zgodnie z art.28 ust 3 UoR* zdolności produkcyjne wynikające ze zdolności wytwórczych maszyn i urządzeń oraz z planowanych efektywnych warunków techniczno organizacyjnych produkcji, uwzgledniających liczbę zmian, wydajność maszyn pomniejszone o utratę zdolności produkcyjnych na skutek dokonywania remontów, ulepszeń i konserwacji, przy uwzględnieniu dni wolnych od pracy, sezonowych wahań produkcji i popytu. *Kategoria wprowadzona do polskiego prawa bilansowego w nowelizacji w 2002 r

8 Zwolnienia z obowiązku określania normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych art. 28 ust. 4a od 1 stycznia 2009 r. jednostki zobligowane do badania i ogłaszania sprawozdań finansowych mają obowiązek szacowania normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych i ustalania kosztu niewykorzystanych zdolności produkcyjnych jednostki, których sprawozdania finansowe nie podlegają badaniu przez biegłego rewidenta obliczając koszt wytworzenia produktu, mogą do kosztów bezpośrednich doliczyć koszty pośrednie związane z wytworzeniem tego produktu, niezależnie od poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych. Ustalony w ten sposób koszt wytworzenia nie może być jednak wyższy od ceny sprzedaży netto

9 Etapy ustalania uzasadnionych kosztów pośrednich określenie poziomu szczegółowości pomiaru zdolności produkcyjnej i wybór jednostek pomiaru zdolności produkcyjnych określenie normalnego poziomu zdolności produkcyjnych (NOR) ustalenie stałych kosztów pośrednich utrzymania normalnego potencjału wytwórczego (K SNOR ) i kosztów pośrednich zmiennych ustalenie rzeczywistego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych i poziomu niewykorzystanych zdolności produkcyjnych NOR - normalny poziom zdolności produkcyjnych K SNOR - stałe koszty pośrednie utrzymania normalnego potencjału produkcyjnego K ZNOR - zmienne koszty pośrednie dla normalnego poziomu zdolności produkcyjnych K jz = K ZNOR - koszty jednostkowe zmienne pośrednie NOR X - rzeczywisty poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych w danym okresie

10 Etapy ustalania uzasadnionych kosztów pośrednich obliczenie stałych kosztów pośrednich produkcyjnych wykorzystanych (koszty użyteczne) i niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (koszty nieużyteczne) K u - koszty wykorzystanych zdolności produkcyjnych (koszty użyteczne) część stałych kosztów pośrednich K U = K SNOR NOR X K nu - koszty niewykorzystanych zdolności produkcyjnych (koszty nieużyteczne) część stałych kosztów pośrednich K NU = K SNOR NOR NOR X

11 Etapy ustalania uzasadnionych kosztów pośrednich obliczenie uzasadnionych kosztów pośrednich produkcyjnych jako sumy: stałych kosztów pośrednich produkcyjnych wykorzystanych zdolności produkcyjnych (koszty użyteczne) i kosztów zmiennych pośrednich produkcyjnych dla rzeczywistego wykorzystania zdolności produkcyjnych K uzasad =K U +Kz = K SNOR NOR X +K jz X

12 Uzasadnione i nieuzasadnione koszty pośrednie Koszty pośrednie produkcyjne nieprodukcyjne koszty zmienne koszty stałe koszty zarządu koszty sprzedaży odpowiadające normalnemu wykorzystaniu zdolności produkcyjnych odpowiadające niewykorzystanym zdolnościom produkcyjnym uzasadniona część kosztów pośrednich nieuzasadniona część kosztów pośrednich (koszty puste)

13 Uzasadniona część kosztów pośrednich przykład Przedsiębiorstwo w warunkach normalnych wytwarza 1000 sztuk produktu A ponosząc koszty pośrednie w wysokości zł, przy czym koszty zmienne pośrednie wynoszą zł. W analizowanym okresie wytworzono 250 sztuk produktu A. Oblicz użyteczna, nieużyteczną i uzasadnioną część kosztów pośrednich NOR - normalny poziom zdolności produkcyjnych= sztuk X rzeczywisty rozmiar produkcji w danym okresie = 250 sztuk K SNOR koszty stałe pośrednie = = zł K z koszty zmienne pośrednie= 5000 zl, Kjz koszty jednostkowe zmienne = 5 zł Ku= K SNOR NOR Knu= K SNOR NOR X = =3750 zł (NOR X) = = zł Kz=K jz X=5 250=1250zł K uzasad =K z +K u = =5 000 zł

14 Koszt wytworzenia zgodny z ustawą nie obejmuje: stałych kosztów pośrednich produkcyjnych będących konsekwencją niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i strat produkcyjnych, kosztów ogólnego zarządu, które nie są związane z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich się znajduje produkt na dzień wyceny, kosztów sprzedaży produktów odniesienie na wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione

15 Wykorzystanie wyników kalkulacji w systemie sprawozdawczości przedsiębiorstwa - źródło informacji dla przygotowania bilansu, rachunku zysku i strat, sprawozdania wymaganego przez Główny Urząd Statystyczny w systemie kontroli przedsiębiorstwa - dla kontroli ponoszonych kosztów w systemie zarządzania operacyjnego i strategicznego - informacja wspierająca krótko i długoterminowe decyzje dotyczące kształtowania cen opłacalności wprowadzenia produktu na rynek analizy rentowności optymalizacji struktury sprzedaży

16 Inne warianty wyceny produktów W zależności od celu wykorzystania wyniku kalkulacji wycena produktów może być prowadzona na poziomie: Kosztu zmiennego kategoria istotna dla podejmowania operacyjnych decyzji dotyczących wielkości produkcji Kosztu pełnego kategoria istotna dla podejmowania decyzji dotyczących długiego horyzontu czasowego

17 Struktura jednostkowego pełnego kosztu wytworzenia koszty bezpośrednie koszty pośrednie pośrednie produkcyjne zmienne pośrednie produkcyjne stałe uzasadnione pośrednie produkcyjne stałe niekorzystane koszt wytworzenia w rachunku kosztów zmiennych koszt wytworzenia w rachunku kosztów pełnych techniczny koszt wytworzenia pełny koszt wytworzenia koszty zarządu koszty sprzedaży

18 2. Rozmiary produkcji uwzględniane w procedurze kalkulacyjnej rozmiary produkcji ilość wytworzonych w danym okresie rozliczeniowym produktów pracy charakteryzowanych przez przedmiot kalkulacji wyrażony w jednostkach kalkulacyjnych Kryteria uwzględniane przy definiowaniu przedmiotu kalkulacji i wyborze jednostki kalkulacyjnej rodzaj procesu produkcyjnego struktura asortymentowa produktów wymagana dokładność wyników

19 Przedmiot kalkulacji Przedmiot kalkulacji - miara efektów działalności przedsiębiorstwa produkty (wyroby gotowe lub ich części składowe, półfabrykaty, usługi), jednostki produktu lub ich wielokrotność, jednoznacznie określone ( określenie konstrukcji, wyposażenia, wymiarów, właściwości użytkowych ) inne składniki majątku lub określone zamierzenia (kalkulowanie kosztów nabycia materiałów, kalkulacja kosztów zamierzonej inwestycji)

20 Jednostki kalkulacyjne jednostka kalkulacyjna - przedmiot kalkulacji w ujęciu jednostkowym (liczba jednostek miary produktu stanowiącego przedmiot kalkulacji, dla której ustala się jednostkowy koszt wytworzenia) Miary jednostek kalkulacyjnych naturalne kilogramy, sztuki, metry umowne inne niż używane w obrocie handlowym (tonokilometry, paletodni) w jednym procesie wytwórczym na różnych etapach - różne jednostki (zakłady przetwórstwa owoców - tony, litry)

21 Wyroby gotowe wyroby i usługi, przeznaczone i zdatne do sprzedaży odpowiadające normom lub warunkom umowy, wytworzone lub przetworzone przez jednostkę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wytworzone w ramach działalności podstawowej przeznaczone do sprzedaży odbiorcom zewnętrznym nie będą poddawane żadnej obróbce przyjęte przez kontrolę techniczną i przekazane do magazynu lub odbiorcy nieodpowiadające normom jakościowym zaliczone do braków

22 Produkcja niezakończona Półfabrykaty wielofazowy cykl produkcyjny produkty otrzymane z zakończonych faz produkcyjnych przeznaczone do dalszego przetworzenia w celu uzyskania wyrobu gotowego nie ogół nie podlegają odsprzedaży Produkcja w toku produkty znajdujące się w trakcie wykonywania operacji wytwórczych nieobjęte gospodarką magazynową

23 Rozmiary produkcji przy występowaniu produkcji w toku Koszty podlegające kalkulacji dotyczą: wyrobów gotowych produkcji w toku Remanent końcowy niegotowe produkty występujące na koniec okresu Remanent początkowy produkty objęte remanentem końcowym w poprzednim okresie, w bieżącym okresie dokończone

24 Metoda_1 rozmiary produkcji dla produkcji w toku na koniec okresu (R k ) istota sprowadzenie rozmiarów produkcji gotowej i niegotowej do wspólnej miary (ekwiwalentna wielkość produkcji EWP) poprzez zamianę jednostek kalkulacyjnych ilości produkcji niegotowej na umowne jednostki wyrażające 100% kosztów poniesionych na ich wykonanie EWP = WG + % Rk R k rzeczywiste rozmiary produkcji w toku R k stopień zaawansowania wytworzenia produkcji niegotowej wyrażony w procentach w stosunku do kosztu koniecznego na wytworzenie produktu gotowego j.umowne WG rozmiary produkcji 120 j.u ( obejmujące WG i R k ) koszty podlegające kalkulacji - K o

25 Rozmiary produkcji dla produkcji w toku na początek okresu (R P ) Wyroby gotowe przyjmowane do magazynu WG wyroby w całości wytworzone w danym okresie - WG bieżące wyroby objęte remanentem końcowym z poprzedniego okresu, w bieżącym okresie dokończone (remanent początkowy) R p WG =WG bieżące + R p Koszty bieżącego okresu podlegające kalkulacji K o na wyroby wytworzone w danym okresie - 100% kosztów potrzebnych na ich wytworzenie na wyroby z remanentu początkowego - odpowiedni procent kosztów potrzebny na ich dokończenie

26 Rozmiary produkcji dla produkcji w toku na początek okresu (R P ) istota - sprowadzenie rozmiarów produkcji gotowej do wspólnej miary (ekwiwalentna wielkość produkcji EWP) poprzez zamianę jednostek kalkulacyjnych ilości produkcji niegotowej remanentu początkowego na umowne jednostki wyrażające odpowiednie koszty poniesione na ich dokończenie WG =WG bieżące + R p EWP WG WG bieżące ( 100% %przerobu ) Rp 100% Rp ( 100% %przeroburp) Rp WG %przeroburp Rp Rp

27 EWP dla remanentu początkowego EWP EWP WG bieżące ( 100% %przerobu WG %przeroburp Rp Rp ) Rp EWP = 60 + (100% - 60%) 40 = = 76 EWP = % 40 = = 76 rozmiary produkcji 76 j.u ( WG bieżące i dokończone R p ) koszty podlegające kalkulacji - K o

28 3. Sposób wydawania materiałów do procesu produkcji materiały wydawane w całości z chwilą rozpoczęcia produkcji w ilości niezbędnej dla zaspokojenia produkcji wyrobów gotowych i produktów niegotowych produkty gotowe produkcja niezakończona zużycie materiałów i ich koszt na poziomie 100% materiały wydawane do produkcji sukcesywnie, stopniowo produkty gotowe zużycie i koszt materiałów 100% produkcja niezakończona oszacowanie stopnia wytworzenia produkcji niezakończonej w postaci: wartości remanentu końcowego lub procentowego stopnia zaawansowania w stosunku do wsadu materiałowego niezbędnego dla wytworzenia wyrobu gotowego

29 4. Poziom wyceny remanentu końcowego zgodnie z ustawą możliwość wielowariantowych rozwiązań podstawowe rozwiązanie: wycena na poziomie kosztu wytworzenia (jak wyroby gotowe) uproszczone rozwiązania*: wycena na poziomie bezpośrednich kosztów wytworzenia wycena na poziomie materiałów bezpośrednich zaniechanie wyceny remanentu końcowego znaczne koszty bezpośrednie produkcja materiałochłonna krótki cykl, produkcja niezakończona niewielka, nie ulega wahaniom *uproszczone rozwiązania nie mogą być stosowane do produkcji o przewidywanym czasie wykonania dłuższym niż 3 miesiące, przeznaczonej do sprzedaży lub na rzecz środków trwałych w budowie

30 Przykład_ Różne warianty wyceny R k przedsiębiorstwo produkuje masowo jednorodne wyroby A w analizowanym okresie zarejestrowano następujące koszty: wytworzono 70 sztuk WG i 20 sztuk R k niezakończonych przerobionych w 35% z punktu widzenia poniesionych kosztów przerobu, wykorzystując w pełni moce produkcyjne. materiały wydawane są do produkcji z chwilą jej rozpoczęcia

31 Wariant 1 wycena R k w pełnym koszcie wytworzenia

32 Wariant 2 wycena R k w wysokości kosztów bezpośrednich

33 Wariant 3 wycena Rk w wysokości kosztów materiałów bezpośrednich

34 Wariant 4 wycena Rk zaniechana

35 1. Koszty podlegające kalkulacji 2. Rozmiary produkcji uwzględniane w procedurze kalkulacyjnej 3. Sposób wydawania materiałów do procesu produkcji 4. Poziom wyceny remanentu końcowego po zebraniu powyższych informacji o prawidłowym wyniku kalkulacji decyduje wybór właściwej metody kalkulacji

36 Systematyka metod kalkulacji w modelu rachunku kosztów rzeczywistych pełnych

37 Metody kalkulacji Metody kalkulacji różne procedury obliczeniowe umożliwiające ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia: wyrobu gotowego lub usługi produkcji niezakończonej Czynnik determinujący wybór metody charakterystyka procesu produkcyjnego liczba wytwarzanych asortymentów liczba faz procesu produkcyjnego

38 Klasyfikacja procesów produkcji Kryterium klasyfikacji liczba wytwarzanych asortymentów produktów liczba faz procesu produkcyjnego jednoasortymentowa jednofazowa wieloasortymentowa wielofazowa

39 Liczba asortymentów jednoasortymentowa jeden produkt, wieloasortymentowa jedna linia technologiczna, te same maszyny, materiały; produkty różne właściwości fizyczne, te same funkcje, średnio lub wielkoseryjna, dla anonimowego odbiorcy różne linie technologiczne, różne materiały, maszyny: produkty różne właściwości fizyczne, różne funkcje; jednostkowa, niepowtarzalna, indywidualny odbiorca, małoseryjna średnio i wielkoseryjna dla anonimowego odbiorcy

40 Liczba faz procesu produkcyjnego jednofazowa cykl produkcyjny nie może być podzielone na mniejsze fragmenty wielofazowa wiele faz cyklu produkcyjnego, wytwarzających poszczególne części, półfabrykaty produkcja montażowa (równoległa) niezależne od siebie równoległe fazy produkcja procesowa (łańcuchowa) fazy produkcji jedna za drugą ciągły przerób

41 Szczególne rodzaje produkcji sezonowa nierównomierne rozłożenie działań produkcyjnych w czasie łączna w wyniku procesu produkcyjnego z jednego surowca kilka produktów różniących się właściwościami (niemożliwe jest wytworzenie jednych produktów bez wytwarzania innych)

42 Kalkulacja wynikowa (sprawozdawcza) Kryterium klasyfikacji - sposób zaliczania kosztów do kosztów wytworzenia metody podziałowe: prosta, współczynnikowa, odjemna metody doliczeniowe: zleceniowa, asortymentowa Kryterium klasyfikacji - zasada nawarstwiania kosztów w rachunku kalkulacyjnym jednostopniowa: jednofazowa produkcja (podziałowa prosta, doliczeniowa) wielostopniowa: wielofazowa produkcja (fazowa półfabrykatowa lub bezpółfabrykatowa)

43 Typ produkcji Metoda kalkulacji Przyporządkowanie metod kalkulacji produkcji podstawowej do typu procesu produkcyjnego jednoasortymentowa jednofazowa wieloasortymentowa jednofazowa podziałowa prosta podziałowa ze współczynnikami doliczeniowa zleceniowa jednoasortymentowa wielofazowa doliczeniowa asortymentowa wieloasortymentowa wielofazowa fazowa bezpółfabrykatowa fazowa półfabrykatowa sprzężona łączna odjemna