Ali Czerihowski, Krzysztof Skudlrski PODSTAWOWY SPRZĘT l. Sprzęt szkly LABORATORIU CHEICZNE sprzęt, BHP, zsdy olizeń Większość pr wykoywyh w lortorih hemizyh przeprowdz się w zyih szklyh. Szkło jest odpore dziłie większośi odzyików hemizyh, jego przezrozystość ułtwi oserwje przeprowdzyh rekji. Szkło iekośiee jest rdziej odpore zmiy tempertury od gruośieego, dltego ie wolo ogrzewć zyń ze szkł gruośieego p. utelek. Nie wolo używć zyń szklyh pękiętyh, uszkodzoyh lu z tzw. gwizdkmi (pękięi w ksztłie gwizdki). Proówki. Stosuje się proówki różej wielkośi i ksztłtu. W zsie ogrzewi roztworu w proówe leży pmiętć, y iez ie zjmowł więej iż 1/3 łkowitej ojętośi proówki. Proówkę ujmuje się szzypmi i ostrożie wprowdz do płomiei. Ogrzew się górą wrstwę iezy. Wylot proówki powiie yć tk skierowy, y głe wyrzueie roztworu ie wyrządziło szkody eksperymetująemu lu jego otozeiu. Zlewki. W lortorium hemizym używ się w zleżośi od potrze zlewek różego ksztłtu i wielkośi. Njzęśiej zlewk posid dzioek, który ułtwi przelewie iezy. Nie moż podgrzewć zlewek otwrtym ogiu. Koly. Koly stożkowe używe są jzęśiej w lizie mirezkowej, gdyż zmiejszoy otwór utrudi wyprowie iezy. Kolki kuliste używe są jzęśiej jko zęśi prtury, w której przeprowdz się złożoe rekje hemize. Kolki sswkowe wykoe są z gruego szkł. ją z oku odprowdzeie w ksztłie rurki, którą podłąz się do pompki wodej. W otworze umoowuje się korek z lejkiem szklym lu ermizym i sązkiem. Te zestw prtury służy do szykiego oddzieli roztworu od osdu. Lejki. Służą do lewi i przelewi iezy orz do sązei. Nie leży wkłdć lejk ezpośredio do zyi, do którego wlew się iez. Umieszz się w sttywie w te sposó, y umożliwić ujśie wypyhego przez iez powietrz. Lejki sitowe wykoe są z porely i mją dziurkowe do, które kłd się iułę filtryją. Duż powierzhi d zzie przyśpiesz sązeie. Tryskwki. Njzęśiej służą do spłukiwi i przemywi osdów. Są to zwykle utelki plstykowe, z któryh podzs śiśięi wytryskuje ieki strumień iezy. Koly mirowe. Koly tkie mją kreskę szyje orz wytrwioą ozej śie iformję o pojemośi. Służą do przygotowi roztworów o dokłdym stężeiu, tz. tkih, w któryh dokłdie odwżo sustj zostł rozpuszzo w dokłdie odmierzoej ojętośi roztworu. Jeśli przygotowuje się roztwór sustji stłej, to po odwżeiu wsypuje się ją przez lejek do wętrz koly stępie opłukuje lejek i szyjkę kolki. Wodę lew się ok. l0 mm poiżej kreski, stępie po rozpuszzeiu się stłej sustji dopełi się (pipetą) do kreski. W przypdku iezy ezrwyh jiższy pukt dolego meisku iezy spotyk się z płszzyzą wyzzoą przez kreskę. W przypdku iezy ieprzeźrozystyh ierze się meisk góry. Oko oserwtor powio zjdowć się tym smym poziomie o kresk koly.
Biurety stosuje się do dokłdego dozowi roztworów. Biurety mją podziłkę zzwyzj, o 0,l m 3. N dole zoptrzoe są w kurek szlifowy lu zmkięie gumowe. Po wliu roztworu do iurety ustl się jego poziom dziłe zero, stępie po przekręeiu kurk ostrożie wylew się iez. Biurety umieszz się pioowo, gdyż wet lekkie odhyleie od piou zmiejsz dokłdość odzytu. Pipety służą do jedorzowego dokłdego odmierzei określoej ojętośi roztworu. Pipetę zurz się w roztworze stępie przez drugi koie wiąg się z pomoą spejlej pompki roztwór powyżej kreski mirowej. Nstępie zmyk się koie wilgotym plem i przeosi się d zyie pomoize. Ndmir iezy wypuszz się zwliją ostrożie ple. Nstępie przeosi się pipetę d włśiwe zyie i wypuszz się łą ojętość uwżją y ie dotkąć roztworu w zyiu końem pipetki. Cylidry mirowe. W elu odmierzei większyh ilośi roztworu stosuje się ylidry. Są to zyi szkle w ksztłie pioowyh rur z rozszerzoą podstwą. N śikh ylidrów umieszzo jest skl. W elu zwiększei dokłdośi stosuje się ylidry różej wielkośi dostosowe do dozowi różyh ilośi iezy. Opkowi szkle. Sustje stłe i iekłe przehowuje się w lortorium hemizym w słoikh i utelkh optrzoyh lepkmi ze wzorem sustji, stężeiem. Butelki i słoiki zmkięte są dorze dopsowymi korkmi. Kork po wyjęiu z utelki ie leży w zsdzie odkłdć. Nleży uikć otwieri kilku utelek jedoześie, gdyż prowdzi to zęsto do pomieszi korków tym smym do ziezyszzei roztworów.. Iy sprzęt Pliki. Njzęśiej stosuje się w lortorih pliki typu Buse i eker. W plikh gz doprowdzoy jest przez wąską dyszę powietrze przez okrągłe dziurki w ruhomym pierśieiu. Przez orót pierśiei zmiejsz się lu zwiększ dopływ powietrz tym smym temperturę płomiei. Plik eker m u wylotu sitkę metlową. Sitk t powoduje rówomiere pleie się gzu i płomień zjduje się większej powierzhi. W przypdku, gdy ilość powietrz jest z duż, płomień może przeskozyć do wętrz plik. Zuwż się to po uzeiu plik orz zmiie rwy płomiei zieloą. Nleży wtedy plik zgsić i ostudzić. 3. Odzyiki hemize Ze względu ezpiezeństwo, z odzyikmi hemizymi leży ohodzić się ostrożie. Njrdziej powszehymi odzyikmi wymgjąymi ostrożego ohodzei się są kwsy i zsdy. Rozieńzją kws leży pmiętć, że wlewmy zwsze kws do wody ie odwrotie. Nleży uikć stosowi ook sieie kwsu i zsdy, w szzególośi kwsu solego i moiku. Niedopuszzle jest mieszie stężoego kwsu ze stężoą zsdą. Stężoy kws soly i moik wydzielją gzy, dltego ie leży się d imi hylć lu wdyhć opry. ELEENTARNE CZYNNOŚCI 1. yie szkł lortoryjego. yie szkł lortoryjego jest podstwową zyośią wykoywą w lortorium hemizym i m duże zzeie. Używie zyń iewymytyh, wet z droą ilośią ziezyszzeń śikh, może doprowdzić do łkowitej zmiy orzu przeprowdzoego doświdzei. Szkł lortoryjego ie moż myć piskiem lu ostrymi rzędzimi. oże to doprowdzić do zrysowi śiek
stępie pękięi zyi w zsie pry. Njzęśiej do wymyi osdu używ się spejlyh szzotek. Nstępie szkło myje się odpowiedim środkiem do myi i spłukuje wodą destylową. Nzyie jest dorze umyte gdy wod spływ po śikh rówomierie.. Sązeie. W pry lortoryjej uzysky osd zęsto leży oddzielić od roztworu. W lortorium hemizym używ się spejlyh sązków o różym stopiu przepuszzi roztworu, które stosuje się w zleżośi od wielkośi uzyskyh krysztłów osdu. W lizie ilośiowej używ się sązków, które po spleiu mją miej iż 0,0001 g popiołu. Jeżeli iuł jest w rkuszh, sązek przygotowuje się w stępująy sposó: kwłek iuły skłd się zworo stępie ożyzkmi oi się rogi tk, y po rozłożeiu uzyskć koło. Sązek skłdmy zworo i wkłdmy do lejk. Nstępie sązek przemywmy wodą destylową. Roztwór z osdem wlewmy powoli po giete szklej. Njpierw zlewmy sm roztwór, stępie osd. Osd pozostwioy w zlewe wymywmy wodą z tryskwki. Nleży uwżć y wysokość roztworu sązku ie ył większ od wysokośi sązk. W przypdku sązei przy zmiejszoym iśieiu lejek umieszzmy szzelie w korku gumowym te z kolei w kolie sswkowej. Nstępie włązmy pompkę wodą. Używją lejków z dziurkowym dem leży pmiętć y wielkość sązk dokłdie odpowidł wielkośi d i y sązek ie odstwł w żdym miejsu. 3. Odprowywie. Często w pry lortoryjej koieze jest zgęszzeie roztworu lu łkowite jego odprowie. Odprowywie przeprowdz się w porelowyh prowizkh o odpowiedim ksztłie. Roztwór odprowywy ie powiie wrzeć, gdyż istieje możliwość głego wyrzuei iezy z prowizki. Odprowywie przeprowdz się w łźi wodej, piskowej lu sitkh metlowyh ogrzewyh młym płomieiem plik gzowego. BEZPIECZEŃSTWO I HIGIENA PRACY W LABORATORIU CHEICZNY Pr w lortorium hemizym, wykoyw z zhowiem wszelkih zsd ostrożośi, jest łkowiie ezpiez. Koieze jest zpozie ćwiząyh studetów z elemetrymi zsdmi zhowi się w lortorium hemizym. Nieezpiezeństw zgrżjąe zdrowiu lu żyiu mogą mieć stępująe źródł: ztrui lu poprzei sustjmi hemizymi, pożr w lortorium, porżeie prądem elektryzym orz zrieie ędąe powodem ieostrożego ohodzei się z prturą szklą. Nkłd to oowiązek śisłego przestrzegi przepisów ezpiezeństw. Zriei szkłem. Spowodowe jest jzęśiej przez ieostroże i ieumiejęte wkłdie rur szklyh w otwory korków lu węże kuzukowe zriei uik się stosują stępująe zsdy: rurkę otopioą końu leży przy wkłdiu w otwór trzymć w odległośi ie większej iż m od wkłdego koń wylot rurki leży zwilżyć wodą lu glieryą. Doświdzei z plymi gzmi jk p. wodór, prowdzoe w prturze szklej muszą yć wykoywe pod wyiągiem lo z spejlą szyą ohroą. Studet ezpośredio zjęty tym doświdzeiem powiie prowć w okulrh ohroyh. Rozpozęie doświdzei stępuje po sprwdzeiu prtury przez prowdząego zjęi i jedyie z jego zgodą. Ogrzewie, względie destylję stężoyh kwsów, sustji żrąyh lu silie dymiąyh dokouje się tylko pod zmkiętym i prująym wyiągiem. ipulje
stężoymi gorąymi kwsmi wymgją łożei gumowyh rękwizek orz okulrów ohroyh. Rozieńzei stężoyh kwsów leży zwsze dokoywć przez powole wlewie stężoego kwsu do wody, przy rówozesym miesziu. Nigdy odwrotie. Ogrzewją roztwór w proówe leży jej wylot skierowć od sieie tk, y ewetulie wyrzuo iez ie olł eksperymetująego, względie sąsidów. Bdją zph sustji w ogrzewyh proówkh leży zwróić szzególie uwgę możliwość wyrzuei iezy z zyi i oprzei twrzy zwłszz ozu. W wypdku oprzei kwsem lu ługmi leży tyhmist spłukć miejse oprzoe silym strumieiem wody z wodoiągu. Tk smo leży postępowć przy poprzeiu ozu. Pożr. W przypdku pożru leży rówoześie udzielić pomoy poszkodowej osoie i usuąć źródło pożru. Stłumieie pląej się odzieży stępuje z pomoą ko lu trysku. Loklizowie pożru dokouje się piskiem lu gśimi. Wszelkie zyośi, podzs któryh wydzielją się szkodliwe pry lu gzy (HCl, NO, H S, HCN, H, NH 3, itp.) muszą yć wykoywe pod zmkiętym i dziłjąym wyiągiem. Ogrzewie i odprowywie iezy może yć wykoe stołh lortoryjyh jedyie w tkim przypdku, kiedy ulti się zyst pr wod, wol od lotyh kwsów, zsd lu przykryh zphów. Przy diu zphu iezyh próek leży wykoć tę zyość ostrożie p. przez wąhie kork lu skierowie powietrz zd zyi z próką ku osowi przez whlowie dłoią, igdy zś przez ezpośredie wdyhie. Ktegoryzie zri się di smku wszelkih sustji hemizyh. O wszelkih zrieih, oprzeih, ztruih zy iyh przypdkh leży ezzwłozie powidomić jliższą osoę spośród persoelu. Sustje szkodliwe. Pod względem szkodliwego dziłi orgizm ludzki sustje możemy podzielić trująe, p. yjek, rszeik i żrąo prząe jk p. stężoe kwsy lu zsdy. Sustją trująą może yć zsdizo kżdy związek hemizy. Zleży to od dwki i zęstośi wprowdzi do orgizmu orz drogi jką sustj hemiz dostł się do orgizmu. Do pewyh sustji hemizyh moż się zęśiowo przyzwyzić (p. rszeik) ie tomist gromdzą się systemtyzie w orgizmie i są potem przyzyą powżyh i długotrwłyh shorzeń (p. ołów). Niektóre osoy mogą yć uzuloe dy związek hemizy. Osoy te w zetkięiu z młą ilośią sustji ulegją zzemu ztruiu. Truizy dostją się do orgizmu przez drogi oddehowe (pry i pyły), przez skórę (rom, feol, fosfor), przez przewód pokrmowy lu do krwiooiegu w przypdku zriei. PIERWSZA POOC W przypdku ztrui leży horego wyieść świeże powietrze, udzielić pierwszej pomoy i wezwć lekrz. Podje się sposoy postępowi w poszzególyh przypdkh. 1. Ztruie rszeikiem. Nleży spowodowć wymioty roztworem mydł podć roztwór tiosirzu (4g N S O 3 w 450 ml wody) stępie mleko i środki poudzjąe.
. Ztruie romem w roztworze. Nleży spowodowć wymioty, podć 5-proetowy roztwór NHCO 3, mleko i środki poudzjąe. 3. Ztruie hlorem w roztworh. Nleży podć ml moiku w 100 ml wody, spowodowć wymioty. 4. Ztruie yjkmi. Nleży usuąć horego z pomieszzei, spowodowć wymioty, podć 3 - proetowy roztwór H O. 5. Ztruie gzmi trująymi (CO, H S, gz, tleki zotu). Nleży przeieść horego świeże powietrze, zstosowć sztuze oddyhie, podć tle, horego trzymć w ieple, zpewić odpozyek i uikie wysiłku. 6. Ztruie gzmi żrąymi ( NH 3, Cl, Br, SO ). Nleży przeieść horego świeże powietrze. W przypdku ztrui moikiem leży dwć do wdyhi kws otowy rozieńzoy, przy ztruiu Br, Cl, HCl rozieńzoy moik. 7. Ztruie kwsmi mierlymi. Nie wolo stosowć środków wymiotyh, gdyż spowodowłyy oprzeie dróg pokrmowyh. Podć tleek mgezowy lu wodę wpieą powiją dwki w krótkih odstęph. Nie podwć węglów. Stosowć środki poudzjąe. 8. Ztruie zsdmi żrąymi. Nie wolo stosowć środków wymiotyh, podć mleko i 5- proetowy roztwór kwsu otowego. 9. Porżeie prądem elektryzym. Nleży porżoego odizolowć od prądu, zstosowć sztuze oddyhie i podć środki poudzjąe.
Adrzej Jłoński, Tomsz Plewski ZASADY OBLICZEŃ Jedostki SI Ukłd SI oprty jest siedmiu wielkośih podstwowyh i dwóh uzupełijąyh. Dl kżdej z tyh wielkośi przyjęto jedą jedostkę. Ukłd SI pokzo w teli l. Tel l. Ukłd jedostek SI Wielkośi Podstwowe Zlee ozzei wielkośi Jedostki mir długość l metr m ms m kilogrm kg zs t sekud s tężeie prądu elektr. I mper A tempertur T kelwi K świtłość J kdel d lizość mterii mol mol Uzupełijąe kąt płski rdi rd kąt ryłowy sterdi sr Ozzei jedostek Wszystkie ie wielkośi fizyze moż zdefiiowć z pomoą wielkośi podstwowyh. Podstwiją do wzoru defiiująego dą wielkość fizyzą, zmist wielkośi podstwowyh, odpowidjąe im jedostki podstwowe i opuszzją występująe we wzorze współzyiki lizowe, uzyskuje się jedostkę dej wielkośi fizyzej. Tk uzyske jedostki pohode wrz z jedostkmi podstwowymi zyw się jedostkmi główymi. Niektóre jedostki pohode, poz symolmi utworzoymi z symoli jedostek podstwowyh, uzyskły osoe zwy, p. kulom (C = A s), dżul (J= m kg s - ), pskl (P = N m - = kg m -1 s - ). Opróz główyh jedostek mir, ukłd SI dopuszz stosowie jedostek krotyh (wielokrotyh i podwielokrotyh). W elu utworzei jedostki krotej stosuje się odpowiedie przedrostki (tel ). Przedrostki ie ędąe wielokrotośią trzeiej potęgi (h, d, ) leży stosowć tylko dl tyh jedostek, dl któryh są dotyhzs w użyiu, p. moż używć jedostkę dm (deymetr) le ie leży używć jedostki hm (hektometr). Ukłd SI przyjmuje zsdę, że jedostki krote ie mogą mieć włsyh zw, tkih jk dwiej stosowy gsztrem, mikro itp., ih zwy tworzoe są z pomoą tylko jedego przedrostk, p. dwy milimikro (10-9 m) - to w ukłdzie SI ie milimikrometr, lez ometr (tel 3). Dltego też krotość jedostki msy tworzy się ietypowo, ie od kg, lez od g, wię l000 kg to ie kkg (kilokilogrm) lez g (meggrm). W wypdku jedostek pohodyh zle się
stosowie krotośi jedyie w liziku, wię p. jko jedostkę 1000 -krotie większą od kg/m 3 lepiej jest używć ie kg/dm 3 = g/m 3 lez g/m 3. Tel. Przedrostek Zzeie Ozzeie eks 10 18 E pet 10 15 P ter 10 1 T gig 10 9 G meg 10 6 kilo 10 3 k hekto 10 h dek 10 1 d dey 10-1 d ety 10 - mili 10-3 m mikro 10-6 o 10-9 piko 10-1 p femto 10-15 f tto 10-18 Tel 3. Przelizeie iektóryh jedostek dwiej stosowyh jedostki SI: gsztrem l Å = 0,1 m litr l l = l dm 3 tmosfer fizyz milimetr słup rtęi stopień Celsjusz klori l tm = 10135 P (dokłdie) l mmhg = 133,3P l C = l K. t ( C)=T(K)-73,15 l l = 4,1868 J (dokłdie) Jk podo już w teli l wielkośią opisują ilość mterii jest lizość mterii, jej jedostką jest mol. ol defiiuje się jko lizość mterii występująą gdy liz ząstek (ząstek, tomów, joów itp.) jest rów lizie tomów zwrtyh w 0,01 kg (dokłdie) uklidu 1 C. To zzy, że mol jest jedostką tego smego typu, o tuzi zy kop i jest rówozzy z termiem liz Avogdro. s mol różyh sustji jest róż i p. jede mol sirki m msę 3 g główą jedostką msy molowej jest kg/mol. Nleży przy tym zwróić uwgę, ze podoie rzmiąe pojęi ms tomow i ms ząstezkową są wielkośimi ezwymirowymi (względymi), które są określoe stępująo: ms
tomow (ząstezkow) jest to stosuek średiej msy tomu dego pierwistk (ząstezki dego związku) do 1/1 (dokłdie) msy tomu uklidu 1 C. N przykłd ms tomow yku wyosi: (1,085 10-5 kg) / (1,660 10-7 ) kg = 65,37. Dokłdość olizeń Nuki tkie jk fizyk zy hemi zjmują się ilośiowymi zleżośimi między różymi wielkośimi fizyzymi. Wrtość określoej wielkośi jest ilozyem lizy przez odpowiedią jedostkę miry (p. 5 kmol/m 3 ). Wrtośi lizowe uzyskuje się z pomirów. Pomiry wielkośi fizyzyh są wykoe z pewą skońzoą dokłdośią. Celem poprwego pomiru jest ustleie przedziłu, wewątrz którego zjduje się rzezywist wrtość. W wyiku pomiru otrzymuje się wrtość wielkośi fizyzej (w), orzoą pewym łędem ezwzględym, o zpisuje się stępująo: w=,37 ± 0,03 lu ogólie w = ±. Często dej wielkośi fizyzej ie mierzy się ezpośredio, lez jej wrtość oliz się z wrtośi kilku iyh wielkośi fizyzyh. W tkim przypdku leży, korzystją ze zyh gri dokłdośi pierwotyh wrtośi, określić łąd wrtośi olizoej. A ztem: A. Jeżeli jest mksymlym łędem wrtośi, to: l) mksymly łąd sumy różiy kilku wrtośi jest sumą łędów poszzególyh wrtośi: ( ) łąd względy / sumy jest zwrty między jmiejszym jwiększym łędem względym i / i, poszzególyh skłdików ) łąd względy ilozyu lu ilorzu kilku wrtośi jest rówy sumie łędów względyh poszzególyh zyików, stąd wyik, że:, 1 B. Jeżeli jest wrtośią średią, uzyską z pomirów, tomist jest średim łędem wrtośi średiej olizoym ze wzoru: f i i, ( 1) gdzie f jest różią między wyikiem i-tego pomiru, to moż przyjąć, że;
1. ( ).. Ze względu uiążliwość zpisu wrtośi lizowyh z podwiem ih łędu moż stosowć zpis uproszzoy, zkłdją, że ostti zpis yfr jest iepew w grih ±1. Jeżeli tkie uproszeie jest dl podjąego wyik ie do przyjęi leży wtedy podć zrówo wrtość średią jk i łąd. Ay łąd wrtośi uzyskej z olizeń ył zgody z łędem wyikjąym z łędów dyh wyjśiowyh, trze przy wykoywiu rhuków stosowć pewe zsdy oprte pojęiu yfry zząej. Cyfry zząe są to wszystkie yfry, poząwszy od pierwszej ie ędąej zerem do osttiej zpisej po przeiku. Np. liz 0,0130070 m 6 yfr zząyh. W przypdku gdy liz ie m yfr po przeiku, końowe zer ie muszą yć yfrmi zząymi i dltego p. lizę 13700 leży zpisywć: 1.37 10 4 (3 yfry zząe), 1,370 10 4 (4 yfry zząe) lu 1,3700 10 4 (5 yfr zząyh). l. Przy możeiu i dzieleiu wrtośi lizowyh leży zhowć w wyiku tyle yfr zząyh, ile jest ih w tej wrtośi, któr m jmiejszą lizę yfr zząyh, p: W =,7 1,34 3,618, W = 3,6, le,700 1,34 =3,6. Podoie, przy podoszeiu do potęgi i wyiągiu pierwistk z wrtośi lizowej, w wyiku leży zhowć tyle yfr zząyh, ile ih m d wrtość.. Przy dodwiu i odejmowiu łędy mogą się sumowć, le mogą się rówież wzjemie kompesowć. Przy dodwiu iewielu liz (p. dwóh) dl uproszzei olizeń zwykle przyjmuje się, że dokłdość wyiku jest tk sm jk jmiej dokłdego skłdik sumy, z tki przyjmuje się lizę, któr m miej miejs po przeiku. N przykłd,7 jest przy dodwiu miej dokłdą lizą iż 0,07, liz,7 jest miej dokłdą od,700, liz 1,3710 3, zyli 1370, jest miej dokłdą iż 18,1. W przypdku liz łkowityh ez miejs dziesiętyh liz miej dokłd m osttią yfrę ie ędąą zerem położoą jrdziej w lewo w stosuku do jedośi. N przykłd liz 1,3710 3, zyli 1370, zyli 137010, jest miej dokłdą iż 18. Przykłdy: =,75 + 38,737 + 3,34 ~ 64,3657, = 64,37, = 83,4 + 0,003 ~ 83,403, = 83,4, = 7,38 7,38 ~ 0,00, = 0,00. 3. Logrytmy liz o lu więej yfrh zząyh mją mtysy o tkiej smej ilośi yfr zząyh o liz logrytmow dokłdość mtysy wyosi ±4 osttiej yfrze zząej. N przykłd: log 0,0 = -1,70, log,00. 10 1 = 1,301. 4. We wszystkih olizeih pośredih leży zhowć o jedą yfrę zząą więej, iż to wyik z reguł podyh w pukth 1-3. Np.,7 1,34 ~ 3,618 do dlszyh olizeń leży wziąć lizę 3,6 ie 3,6 lez osttezy wyik zokrąglić do dwóh yfr zząyh.
5. Przy zokrągleiu wyików olizeń do lizy yfr wyikjąej z dokłdośi dyh stosuje się stępująe reguły: ) jeżeli zokrągl końówk m yfrę od 0 do 4, lu od 0 do 49 lu od 0 do 499 itd., to się je odrzu. Przykłdowo, zokrąglją lizę 4,6 do dwóh yfr zząyh otrzymmy 4,6 lizę 6,73 do dwóh yfr zząyh podjemy ją jko rówą 6,7 o zokrągl końówk w lizie 6,73 to 3 i jest o miejsz od 49 ) przy odrzuej końówe, zzyjąej się od yfr 6,7,8 lu 9 (lu od 51 do 99, zy też od 501 do 999 itd.) osttią yfrę pozostjąą powiększ się o l p. 6,753 = 6,8 ) jeżeli odrzuoą końówką jest yfr 5 lu yfr 5 po której są sme zer, pozostją yfr powi yć przyst, p. 6,650 = 6,6 le 6,75 = 6,8 6. W olizeih, w któryh de wyjśiowe mją rdzo dużą dokłdość, leży przed wykoiem dziłń zokrąglić wyjśiowe wrtośi lizowe tk, y miły jwyżej o jedą yfrę zząą więej (przy dzieleiu lu możeiu) lu o jedo miejse dziesięte więej (przy odejmowiu lu dodwiu), iż jmiej dokłd wrtość. Nleży przy tym pmiętć, że dokłdość otrzymego wyiku zleży ie tylko od dokłdośi dyh wyjśiowyh i użytyh stłyh fizyzyh, lez zęsto tkże od dokłdośi zstosowyh prw fizyzyh, i tk: prwo pv=rt ie jest prwdziwe z dowolą dokłdośią dl gzów rzezywistyh. Wykoj stępująe zdi 1. Ile jest yfr zząyh w stępująyh lizh ) 1,010; ) l = 0,50 m; ) (37,8 ± 0,04)%; d),990; e) 3,0 %; f) m = 0,0563 g; g) stł rdy = 96500±10 C.. Zokrąglić stępująe lizy do dwóh yfr zząyh ) 37,; ) 0,505; ) 1,34 10-5. 3. Zokrąglić stępująe lizy do trzeh yfr zząyh ) 145,11; ) 8945,71; ) 7,3986; d)0,05557; e) 3,835. 4. Zokrąglić stępująe lizy, zostwiją tylko dwie yfry po przeiku ) 3645; ) 3,655; ) 0,0747; d) 0,0087; e) 0,0043. 5. Olizyć ilozyy: =,53 3,8. 48,14; = 4,0 0,00450 1,855; = 68 0,531 3,55. Olizyć grię dokłdośi wyików przy jmiej korzystym ułożeiu się łędów poszzególyh wrtośi. 6. Olizyć sumy: = 34,5 + 0,0845 + 5,347; = 1,304 + 31, + 6,3; = (1,76 0,004730) -,84. 10-4 + (0,001 0,01); d =(1,76 0,000473)-,84. 10-4 +(0,01764 0,0113). 7. Olizyć wrtość lizową wyrżei: w = { 0,5 (63,4 +3,9)/(344,5-340,1)} 8. Zleźć logrytmy liz: ; 0; 300; 0,5; 0,0103 i 98,7 i określić jkie są rzezywiste grie dokłdośi powyższyh logrytmów, wyikjąe z gri dokłdośi liz logrytmowyh.