Przegląd Atropologiczy tom 57, z. 1 -, s. 87-96, Pozań 1994 Wewątrze zróżicowaie wzorów listewek skórych w strefie podpalcowej stóp Wiesław Buchwald Abstract ITRAFAMILIAL VARIABILITY OF DERMAL RIDGE PATTERS I SUBDIGITAL AREAS OF FEET was ivestigated o a sample of 700 families from orther Polad. Iterdepedece was measured (x, cp), ad frequecies of homo- ad heterolateral similarities were calculated. Moreover, differeces betwee parets ad childre i patters of particular subdigital areas were ivestigated. - Wieslaw Buchwald, 1994; Polish Athropological Review, vol. 57,1-, Adam Mickiewicz Uiversity Press, Poza 1994,pp. 87-96,tables 1.ISB8--0607-4,ISS00-00.. Wstęp Dotychczasowe opracowaia listewek skórych a stopach dotyczyły przeważie częstości występowaia różych form wzorów w strefie podpalcowej [ŁASIŃSKI 1950, GEIPEL 1958, JURAŚEK, POSPIŚILOVA- ZUZAKOVA 196, GĄSIOROWSKI 1965, WOJ- TOWICZ-LEBIODA 1964, P ospiśil, Pospiśilo- WA 1965/ W ojtowicz-lebioda 1967, Pospiśil 1971, Buchwald 1988]. iewiele prac poświęcoo dziedziczeiu cech dermatoglificzych ' stóp. Smith [1964], ORCZYKOWSKA-ŚWIĄTKOWSKA - [197] i KURLEJ [1975] w tym aspekcie rozpatrywali cechy ilościowe, tj. liczby listewek między trójpromieiami i cetrum wzoru a kłębie stopy, atomiast uwzorowaiem strefy podpalcowej zajmowali się Zakład Atropologii Uiwersytet Mikołaja Koperika ul. Gagaria 9,87-100 Toruń WlCHMA [1956], GĄSIOROWSKI [1988], Szczotkowa [1985], a ostatio, Pisarek [199]. Występowaie >iedziedziczych modyfikacji (oscylacji feotypowych) w parach bliźiąt moozygotyczych, wykazae z zastosowaiem topologiczej klasyfikacji wzorów [LOESCH, ŚWIĄTKO WSKA 1978] i tradycyjej [Pisarek 199], oraz iejedozacza iterpretacja sposobu odziedziczalości dermatoglifów w obrębie rozpatrywaego podukładu [LOESCH 1975] powodują, że ocey ich wartości dowodowej (p. przy ustalaiu podobieństwa w ekspertyzach geetyczych) ależałoby dokoywać a podstawie wyików badań. Badaia takie dostarczają iformacji, z jaką częstością feotypowe kategorie cech występują przy odpowiedich kombiacjach kategorii rodziców, co umożliwia także określeie siły ich współzmieości. Celem przedstawioej pracy jest aaliza zgodości i różic w morfologii
8 8 W. Buchwald listewek skórych pięciu pól podpalcowych stóp między rodzicami i dziećmi, z zastosowaiem możliwie szerokiej klasyfikacji topologiczej wzorów, z jedoczesym uwzględieiem podobieństw heterolateralych. Współzależości między wzorami listewek skórych poszczególych pól strefy podpalcowej stóp i ich rodziców zbadao za pomocą tablic asocjaq i, a podstawie których obliczoo wartości mierików współzależości. Materiał i metody Wykorzystay w pracy materiał staowiły dermatogramy stóp. pochodzących z 7 województw półocej Polski (tab. 1). Składał się o z 700 par rodziców i 1808, w tym 854 syów i 954 córek. w badaych ach wyosiła od 1 do 11, przeciętie -,58. ajlicziejsze były y z dwojgiem, a astępie z trojgiem i jedym dzieckiem, które staowiły łączie 80% materiału. Tabela 1. Pochodzeie terytoriale materiału Województwo Płeć syow ie. córki Bydgoskie., 10.1 9, 159. 88,. Elbląskie 18 148 164.1 Gdańskie ' 1 ' 98 61. Koszalińskie 50,. 45 : 56 101 Słupskie 59 51 57. 108 Toruńskie 8 : 19 118 47 Włocławskie -., 54, : 54, ' 77.-1 1 - : Razem ' 700 ; ' 854 954 1808 i W obrębie badaej grupy, tj. u rodziców i dokoao idywidualych określeń wzorów w polach podpalcowych I - IV, atomiast a kłębiku dalszym (pole V), ze względu a usterki techicze odbitek, dla większej jego części. Za WOJTOWICZ-LEBIODĄ ; [1964, 1967] wyróżioo astępujące, formy wzorów: brak wzoru (O), łuki: dystaly, proksymaly, tibialy i fibulamy (A^, AP, Ał, A!), wz;ory ze śladem pętli ( y d,v P, V ł), pętle (D, P, Lł, F), kombiacje pętli z łukami (D /A 1, D/Af), wiry (W), a poadto - dla pola I - wzory przejściowe między pętlą; i wirem (D/W), oraz'wiry jedo- i dwucetrycze (W 1, W ). Wewątrze zróżicowaie aalizowaych cech dermatoglificzych zbadao ustalając dla poszczególych pól lewej i prawej stopy częstości występowaia wyróżioych wzorów u (łączie dla syów, i córek) oraz w. różych ich, kombiacjach u rodziców. W tablicach asocjaq'i kombiacje te ułożoo według rosącego stopia morfologiczej komplikacji wzorów, atomiast w rozkładach wzorów u w iektórych przypadkach ograiczoo liczbę ich wariatów, łącząc we wspóle kategorie podobe układy listewek, p. wzory ze śladem pętli i pętle o takim, samym kieruku.- > Badaia współzależości w rozpatrywaych cechach dermatoglificzych stóp u i ich rodziców przeprowadzoo a podstawie 40- i l8-polowych tablic asocjacji, dla których, wyliczoo wartości testu % oraz współczyiki, współzależości cp. Określoe zostały także (w odsetkach) ogóle częstości podobieństw homo-; i heterolateralych oraz różic w uwzorowaiu badaych pól strefy podpalcowej u, w porówaiu z ich rodzicami.., Wyiki W tabelach -11 zostały przedstawioe częstości wzorów występujących, w polach I - V strefy podpalcowej u, w zależości od ich kombiaqi u rodziców.
Wewątrze zróżicowaie wzorów listewek skórych 89 Tabela. Częstości wzorów w I polu lewej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców Kombiaqe wzorów u rodziców 0 A> v L' Vf F V* D D/W I -.W W IV L iczba, o & o 1 _ _ - _ _ o & l! - - 1-1 - 1 4 0 & D 16 5-15 - 7 4 O & W 1 6 - - ' 7 -. - 1 1 o & w 6 1 _, _ 8 1 _ 1 16. y & L ' - 1-1 _ 4 _ 8 /l. & F 1 -! - 1-1 1 1 5 a! & d 15 5-19 - 7 1 6 A & w, 11 5, _ 19 8 :. 1 4 Af & W 10 - - 8 8-4. 1 l' & l' 1 5 4-16 - 1 1 9 1-4 l' & d 5 4 1 4 6-60 1 18 7 1 15 1-10 - 19 14 1 7 60 l' & w 17-1 10-1 1 5 11 40 F & D 6-1 1 1 8 -. 15 F &D/W 1 - - - - - - - F & W 1 - - 1 - - 1 - ' - 4 F & W. 1 - i - - _ - 1 1 1 5 D & D 10 14 1 441 55 6 57. D &D/W 6 - - 1-11. - 1 1 18 D & W 1 16 5 9, 1 4 6 189 4 11 49 15 40 D & W. 79 5 6 1 17 6 4 114 4 6 0 1 DAV & W 1-1 - _ 4 _ 7 D/W & W 1 1 - - - - - - 4 1-9 4-1 6 1 8 8 59 W 1 & W 1 1 7-0 7 1 8 6 W & W 6 - - 1-1 1 6 ' 14 Razem 700 7 55 177 19 10-970 54 0-58 8 186 19, 1808 Tabela. Częstości wzorów w I polu prawej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców Kombiaq'e wzorów O Ap Af- V' L V> F V d D D/W W 1 W... u rodziców O & L ' 4 5 _ 1 _ 1 _ 4. 1 O & D 17 4 1 8 1 - - 7 1 45 O & W 1 7 1-1 - 4' '1 14 O & W 5 1 1 _ 1 9 1-1 - - _ Af & L' 5 - - - 5 - - _ 7 Ar &D...0 ; - 7-1 4 ' 1 4 56 A & W 1 i 9 : 1 1 6-! _. 1 : -1 & W 5 : - - - 8 - -. 14. i! & l' '8 1 : 15-4 ' 1 - r - ' 1 5 l' & f - ;:1 - -.- - - ; ; l' & d 68 1 l". 5 4 86-6 11 14 1 159 & w 1 15 1 ' ' 8-5 1-1 4 4 ' = & IV 10.- : - 7-11 1-1 5 6 F & D :: >. - 1 1 -.. -., - 1.. 5... j F & W r - - 1 1-1 -. D & D * v. 6.. 8 7.- \ 0 '484-58 14' 4 10 646 : U & D/W, r ; 1 - - - - < 1 :,.. D & W 1. '. 166 7 4 7 1 4 1 105 40 8 415 D & IV - 7 1 8 1-15 1 115 _ V 6 1 7.05 W 1 & W 1 15 1. 5; 1 - : 15,7 - : 16... 9 W 1 & W. 17 1. 1 1 1 0, 9 1 4.. 44 IV & t v r r 7. ' 1-1 1 7-4 4 1 9 '" - Razem 1'. 700! 0 :;l.' -70 6 140 1 16 1 1080 0 6-0 4 16 0 1808
90 W. Buchwald Tabela 4. Częstości wzorów w II polu lewej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców (-zgodość heterolaterala)., ' Kombiacje wzorów C A i P V ": D D/Af DIA*- IV - u rodziców ; O & O. 167 00 5 4 15 1 8 54 6 4 4 _ 5 44 O &Af 67 66 11 5 9 10 10 1 4 171 O & A1 6 4.. 8-19 1-1 7 O & V v 15 6 7 4 1 7 4 1-1 _. 46 O & P 140 166 5 1 1 10 1 10 U 1-19 48 O & D 40 6 4-16 5 11 1 _ 8 105 O & D/Af 1 17 1 1 6 1 - O & D/A1 1 1 - - - 1 - - 1 4 O & W 6 9 7 1 1 1 17 9 6 1 ' 1 6 80 Af ua! - - - _ - 8 Af & A1 7 1 1 1 ' 4 - -. 1 Af & V '' 5 - - 9 4 _ 1 ' _ 1 17 Af & P 1 1 4 16 4 9 - - - 1 86 A & D 8 4 4 _ -. 8 1 _ 19 Af & D/Af 1 - - 6 A! & D/A1 1 - - - - i - - _. Af & W 11 7 1 4 1-1 8 1 - - 0 a & a ' 4 1-1 _ - _ 10 a ' & V 1 1 1-1. - - _. A1 & P, 8 6 1 1 1 1 - - -. A1 & D : - 1 ' 1 1 _ 1 6 A' &D/A? 1 - - - 1 A1 & W 4-1 5 1 - - - _ 10 V v & P 7 4-4 17 V &D 1. V1 SzD/rf 1 1 - _ - _ - V1' & D/A1 1 - - - - - : V> _& W. 1 - - 1. - - - 6 P & P 44 8 1 10 8 5 6-8 115 P h D 0 9 1 1 1 18 1 1-7 61 p & d/m. ;1 1 -. - - - 1 - _ ; 4 P & W 1 6. 1-7 _ 1 _ 4 4 D &D - 1 _. 6 D &D/Af ' 4 1 _ 8 D & W 4 4 1 1.. 1 1 D/Af & D //4 1 ' - 1 - - 1 - W & W 1 - - - 1 1 1 1-1 5 Razem 700 855 50 158 8 8 1 44 1 454 61 100 8 5-5 - 84 5 1808 Zastosowaie rozszerzoej klasyfikacji badaych cech dermatoglificzych powoduje dużą różorodość zarówo kombiacji rodzicielskich, jak i form wzorów spotykaych u, co zaczie utrudia bardziej szczegółowy ich opis. ajwiększe zróżicowaie pod względem liczby kombiacji wzorów u rodziców wykazuje pole II obu stóp, w dalszej kolejości pola I - IV, przy czym dla pól I i III jest ich ieco więcej a stopie lewej, atomiast dla pól IV i V - a stopie prawej. Zgodie z oczekiwaiami, ajlicziej reprezetowae są kombiacje wzorów typowych dla poszczególych pól i ajczęściej spotykaych w materiałach populacyjych. Ich kolejość jest a ogół zgoda dla lewej i prawej stopy, ieco większe rozbieżości obserwuje się w polach II i V. W polach I są to kombiacje pętli dystalych (D), wirów jedo- i dwucetryczych (W 1 i W ) oraz pętli tibialych (Lf), w polach II atomiast - pól bez wzorów (O), pętli proksymalych (P) i łuków, częściej o kieruku fibulamym (.Af) aiżeli tibialym (A1). Pętle dystale
Wewątrze zróżicowaie wzorów listewek skórych 91 Tabela 5. Częstości wzorów w II polu prawej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców Kombiiiaq'e wzorów O A t VP P V D D/A D/Ał - W u rodziców 11 0 & 0 167 1 11 1 67 10 17. 1 7 444 0 & A. 9 5 8 4-1 6 1 1 1 79 O &A1. 54 76 5 4 1 8 15 4 147 O &W' 14 15 ' 8 - - - - 1 0 &P 161 168 15 6 5 7 1 119 15 5 1 1 1 74 0 & D 4 69 _ - 17 4 1 1 _ 9 1 11 O & P/Ar ; - - - - - - 5 O &D/A1 4 9 _ 1-1 - - 1 0 & w ; 7 7 5 1. 6 11 8 1 _ 5 77 A & A 1 1 - - - - - _ 1 A &A1 8 5 1 7 1 5 1 _ A &V> 1-1 1 - - - - 4 - A &p. 1. 17 6 7 5 6 < - - - 4 6 A & D 10 10 7 4-7 - 1 9 A &D/A 1-1 - - - - - 1 - &w 1 - - 1 ' 1-1 1 - - - a' &a' 14 6 1 1 16 1 10 8 _ - 1 8 A &v> - 1 1 - - - - 6 A &p 4 15 4 1 7 1 19 1 - - 1 48 A &D 5 1 - - 9 7 1 - - 17 A & D/y/. 1 - - - - - a' & w 10 6 1 1 7 1-1 V'' & v'', 1 1 - - - -, 1 _ - 1 :, V & p 1 1 1 5 4 \ 5 6 - ~ 1 1 " '0 V1 &D 4 - - - 1 - - - 1 1 6 V & D/A1 1 - -.. - -. - - -. V'' & W - - -. - - - 8 P & P : ' 8" 8 15 ; : 1 49. : 1 1-11 1 104 ; P &D 16 18 1 4-1 11 4 - - 5, 4 P &D/Af 1 - - - - - - 5 P & w. 17 1 6 1 * - 1 4 1 - - 7 40 D & D 5 : 6 - - 6 - - 1 18 D &D/Af 1 - - : - - - - - - D & W. - : - - 1. _ - - 4 W & W 1 1 - - - - - ~ -- 1 Razem 700 864 60 79 17 170 7 4 466 6 91 9 1 1 9-8 7 1808 (D), pola bez wzorów (O) oraz wiry (W), rzadziej pętle proksymale (P), to wzory tworzące ajlicziejsze kombiacje rodzicielskie w polach III. Listewki skóre w obrębie IV pola strefy podpalcowej przebiegają ajczęściej rówolegle do siebie ie tworząc wzorów, dlatego też kombiacją domiującą u rodziców jest kombiacja O &,0, miej licze są atomiast kombiacje,tych układów z różymi formami wzorów, przede wszystkim z pętlami dystalymi (D). a kłębikach dalszych. (pole V) przeważają- kombiacje pętli tibialych (i/), wzorów» śladowych (V ł) i pól bez wzorów (O), a ich liczebości różią się a obu stopach. Kombiacje 0 & O i O & ij są częstsze a prawej, pozostałe atomiast - a stopie lewej. W obrębie badaych pól widocza jest także duża różorodość wzorów u potomstwa. W ajlicziej reprezetowaych kombiagach rodzicielskich u realizują się wszystkie lub prawie wszystkie z wyróżioych kategorii. Także u ich przeważają pospolite formy-wzorów (pola: 1 - D > W 1 > W > Lł, II - O > P > s!'1, III - D > O > W, IV - O > D, V - stopa lewa - Ll > V t > O,praw a - lj > 0 > V ), będące
9 W. Buchwald Tabela 6. Częstości wzorów w III polu lewej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców Kombiacje wzorów O V ii D V P D/A., D/A1, 'W u rodziców : * O & 0 78 11 11 50 1 1 - - > 6 1 19 O & V d 17 5 1 6 : 1 - \ 44 O & D i 190 181 45 17-0 5 506 O & P 4 16 7 14 - _ 9 1 84 O & D/A i 1 1 -, - 1 - - - O & D/A1. 1 - - - - - O &W 46 44 46 17 15-14 1 v d & v d. - - 4 - - ; 1 5 v d & d ; 4 6 10 10 4 1 - - 11 8 V d & P 5 _ 9 6 _ - _ 1 1 v d & d/a! 1 - - - - - - 1 1 v d & w 9 9 5 4 9 5 1 _ - 5 D & D 144 67 1 9 4 1 1-1 1 55 D & P 41 40 7 4 1 48 7-16 4 115 D & D/A1 - - 5 - - 1 1 6 D &W 7 7 5 7 10 15-1 45 198 P & P 1 1 1 - - 1 - - - P & D/A1 1 1-1 1 - - - - P & W 9 4 1 8 6 - - 6 5 W & W 1 8 1 - _ - 1 6 Razem 700 586 44 89 5 84 68 107 8 4 1-179 16 1808 Tabela 7. Częstości wzorów w.iii polu prawej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców Kombiacje wzorów u rodziców O V i D Vv P D/Af D/A* W O & 0 60 8 10 51 10 10 4 _ 9 16 O gcv d 9 14 7 6 - - - _ 4 O & D 0 19 0 6 47 4 7 59 O & P 18 17 1 5 6 - _ 6 44 O & D//^ 1 1 - - 1 - - - O & W 4 4 10 16-1 0 114 1 V d & V d 1 1 1 1 - - - - V &D 8 15 9 9 8 4 1 1 -. 7 64 Vd & P 4 1 4 1 - _ 1 10 V d & W - 1 6 - - - 9 D & D 190 100 1 15 14 19-41 10 489 D & P 8 4 9 4 6 _, 1 88 D &D/Af -.1 1-1 6 D & D M ' - - 5 - - - 5. D &PV 75 : 0 5 4 101 11 1 49 188 P & P 4, 1.1. 1 : 7 P & W ' 6 4 4 : - - 7 18 DM' &VV 1 - - - W & W 16. 4.. 1 : 14 7 1. 14 : 5 Razem 700 515 57 84 10 881 41 10 10 4-5 16 1 1808 wyrazem feotypowych podobieństw do obojga lub jedego z rodziców bądź też występujące jako formy odmiee. Feotypowa różorodość cech dermatoglificzych, w tym także wzorów listewek skórych w strefie podpalcowej stóp jest powodem, że w badaiach ad dziedziczeiem, zwłaszcza przy ustalaiu stopia determiacji geetyczej, zachodzi koieczość ograiczeia liczby
Wewątrze zróżicowaie wzorów listewek skórych 9 Tabela 8. Częstości wzorów w IV polu lewej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców Kombiacje wzorów u rodziców o&o o & a / O 8zAł 0 & V d O&cD 0&VP O&P O&W Vd&D Vd&P D & D D&W D&cP D & W P & W 474 1057 5 1 0 40 19 49 11 1 4 5 11 5 14 1 6 9 4 1-1 7 1 100 6 _. 1 1 1 81-1 1 9 4 - - 1 8-5 y l,. P,L 11 17.4. W 1 Razem 700 1469 4 1 5 14 5 0 6 1808 Tabela 9. Częstości wzorów w IV polu prawej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców Kombiaqe wzorów u rodziców O A f ' v d D v r P L1 1 W 117 17 4 45 60 7 65 15 15 0 6 10 1 O & 0 98.854 _ * 1 0 115 9 11 ' 17 1 1019 O &Af 9 1 1 ' _. - - - - 1 O &A 6-1 - 1 - - 1 11 O & V d 5 49 1 1 6 1-1 - 61 O & D 190 9 1 4 4, 16 7 1 4 494 O &lv v. 9.9 1 - - - - 1 O & P 16 7 1-6 1 1 7 1 45. ' O & W ' -7-10 - 1 5-1 _ 7.' 17 A> & W,, 1 1 _ 1 _ 1 ;1, A;, V! t*v d 1 1 1 - - V d &D - 8 19 10 - : - 4 5 Vd & v ;'.. 4.,, r -. -, 1 - - - - 5 V d & P - - - - 5 D! & D 18 17 11 ' 5-1 - 4 6 ' D & 4 4. - 1. '. 1 :.' 11 D & P 6 1 10-1 4 17. P & P 1 " _ I - - - 1 - ' ' Razem 700 167 5 4! - 5-5 4 0 16 0-46 11-1808 ich wariatów. Zgodie z tym dla pól I - III wyróżioo 4, atomiast dla IV i V pola - kategorie. Były oe podstawą do badaia współzależości pomiędzy rodzicami i dziećmi, to jest częstości realizowaia się u potomstwa wyróżioych kategorii wzorów w różych ich kombiacjach u rodziców. Dokoao tego sporządzając tablice asocjacyje. Zdecydowaa większość adwyżek wystąpiła w polach ozaczoych takim samym symbolem u i rodziców, u tych ostatich zarówo w kombiacjach jedo-jak i różoimieych. ajwiększe iedobory5wy-
94 W. Buchwald Tabela 10. Częstości wzorów w V polu lewej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców. Kombiacje wzorów ;. u rodziców. C> A", / V ' 'L : F ; : ;. W ' ' o & o 5 41 9 4 1 - - % 54 O & v ' 7 7 ' - 76 5 4-165 O & L' 106 68 1 5 14 110 - - O & W 1 1 - - - -. A'1 & V' - -. 1 1 - - 4 ' Av & L' 5 1 1-1 9 - -, 11 v & v 4 11 7 1 64 0 16 - - 106. v & L ' 115 6 16 118 150-1 97 l & l 115 5 1-55 8 17 1-98 Razem 484 10 6 4 81 : 4 57. 4 1 1 1170 Tabela 11. Częstości wzorów w V polu prawej stopy u w różych ich kombiacjach u rodziców Kombiaqe wzorów u rodziców O Ap V L F W O & O 6 9 17 : 5 9. 14 O & V ( 6 56-44 47 0 - - 147 O & Lł 147 14 50 6 167 1 1 ' 55 O & F 1 - - - - - O & W 1 1 - - 1 - - ; A 1 k V 1!'- - r -. 4. 4, -. ' 7 Av & L' 6 1, 8 - - 14 V 1 & V' ' 17 ' 7 ' - " 1. : 15-44 v & L' 76 0 9 1 69 91' - 1 19 V ' & F 1, -. 1-1 1 _, / i.' & 91 9,,9 18 18 ; 1 1,.45 L1 & W 1 - - 1 1 1 - Razem 469 55 11 1 6 51 546 49 1154 stąpiły atomiast w kategoriach skrajie odmieych. : Podział wzorów a kategorie, a także wartości testu % oraz współczyików ( > przedstawia tabela 1. Uzyskae wartości testu % wielokrotie przekraczają wymagae wartości krytycze, świadcząc o istotej zależości pomiędzy rodzicami i dziećmi w uwzorowaiu strefy podpalcowej stóp. Ustaloa a ich podstawie kolejość pól jest astępująca: dla stopy lewej - I > III > V > > TL,> IV, prawej - 1 > II > IH > V > IV. Różice między stroami ciała polegają a tym, że a stopie lewej wyższe wartości testu x dotyczą: I, III i V, atomiast dla prawej - II i IV pola. Podobą kolejość, z tą różicą, że miejsce pierwsze zajmuje pole V, moża otrzymać szeregując pola według malejących współczyików (p. Skraje wartości tych ostatich wyoszą od 0,07 do 0,5, odpowiedio dla IV i V pola lewej stopy. Podobe wyiki dla par: matka & córka, matka & sy, ojciec & córka i ojciec & sy uzyskał PISAREK [199]. Dziedziczy charakter badaych cech dermatoglificzych ilustrują także, ustaloe a podstawie daych z tabel - 11, częstości podobieństw i odmieości pomiędzy rodzicami i dziećmi w uwzorowaiu poszczególych pól lewej i prawej stopy (tab., 1). Odsetki homolateralych zgodości (Z) wahają się od 60, do 85,4 (II i IV: pole lewej stopy). ajwyższe ich wartości dotyczą pól IV, V, astępie III i I (lewa), I i III (prawa), ajiższe atomiast - pola II. Częstość zgodości
Wewątrze zróżicowaie wzorów listewek skórych 95 Tabela 1. Wartości testu x i współczyików <pdla poszczególych pól lewej i prawej stopy Pole Kat. Wzory I II 1 0,A v, d v.i!,v!, r 4 / V,D D m,w \ w 1 4 ; o p ' V d, D, W, D/A?, D/A1 Stopa lewa Stopa prawa - X kryt. df. X <P ' :. - X1 r <P 0,05 : :, 0,01 : 1808 ;. 90,7 0,68 1808 15,9 0^41 7 1808 70,4 0, 1808 07,4 0,8 7 40,11 46,96 III 1' 4 o, v d D Vv,P D/, D/A, W 1808 5,6 0,49 1808. 8^ 0,8,7. rv V 1 ' 1 o, a ', a' Vd, D V.P ^ ^ W O, A V L,F,W 1808 154,7 0,07 1808 168,1 0,16 10 1170 90,0 0,5 1154 45,8 0,6 10 " 18,07,09 heterolateralych () wyoszą od,7% (pole IV lewej) do 9,6% (pole V prawej stopy), a kolejość pól jest zgoda a obu stopach (V >11 > III > I > IV). Wymieioe wyżej częstości podobieństw określają jedocześie zakresy odsetek w trzeciej kategorii, tj. odmieych w porówaiu z rodzicami typów wzorów u (X). Skraje ich wartości dla stopy lewej wyoszą od 11,9 (pole IV) do 1,7 (pole II), dla stopy prawej - od Tabela 1. Podobieństwa i różice (w %%) między rodzicami i dziećmi w uwzorowaiu poszczególych pól lewej i prawej stopy Z ' Lewa X Stopa Pole ' ' z : Prawa, z-h X 66,7 7, 6,i 70,1 6,5,4. 60, 8,1,1,7 II. 60,5-9, 0, 66,9, 7,8 ) 5,.III - 66,6 7,7 5,7 85,4,7 11,9 -IV 81,9,,. 14,9. 76,4 8,7, 14,9 V. 75,8 9,6. 14,6 Z - homolaterala zgodość wzorów, - zgodość heterolaterala, X - odmiee typy wzorów. 14,6 (pole V) do 0, (pole II)..'W poszczególych polach obu stóp formy te występują z podobymi częstościami, ale ich kolejość jest bardziej zróżicowaa - lewa: II > I > III > V > IV, prawa: II > III > > I > IV > V. Podsumowaie wyików Uzyskae w pracy rezultaty potwierdzają dziedziczy charakter badaych cech dermatoglificzych, rodzicielskie formy wzorów realizują się u większości (ogólie od 68,% do 89,1%). Podobie jak w iych podukładach; także i w strefie podpalcowej stóp u potomstwa spotyka się, zróżicowae pod względem częstości,.odmiee - formy wzorów (od 11,9% do 1,7%). Mogą oe mieć postać wyraźiejszych morfologiczie odrębości, ńa przykład zamkiętych układów listewek (pętli,.wirów) w kombiacjach pól bez wzorów oraz łuków u obojga rodziców, ale
96 W. Buchwald: rówież odwrotie, mogą upodabiać się do form rodzicielskich jako iepeła ich realizacja! (p. awiązujące do pętli proksymalej łuki, zwłaszcza w dystalej części pola II), a także występować jako formy pośredie (wzory ze śladem pętli o określoej orietacji w kombiacjach pól bez wzorów z pętlami). Uzyskae rezultaty dotyczące wewątrzego zróżicowaia rozpatrywaych cech dermatoglificzych stóp mogą być wykorzystae do aalizy wartości dowodowej dermatoglifów w ekspertyzach atropologiczych, a także przy opracowaiu metod mających a celu obiektywizację tych badań. Piśmieictwo B u ch w a ld W., 1988, Listewki skóre strefy podpalcowej stóp u ludości Polski półocej, Przegl. Atrop., 54,107-111. G ą sio ro w sk i A., 1965, Zmieość listewek skórych stopy, A. Uiv. M. Curie-Skłodowskiej, Biologia C, 0,69-97 G ą sio ro w sk i A., 1988, Idetificatio, symmetry ad hercditability o f dermatoglyphs o huma sole, 'U M CS, Lubli G eipel G., 1958, Die Tastleiste der Fußochle vo eger Madagaskars, Afrikas ud Araber ordafrikas, Z. Morph. Athrop., 49,, - 9 J u ra śek B., V. PospßiLOVA-ZuzAKOVA, 196, Prispevok k pozaiu demiatoglyfov platy moravskiej populacie, Acta Fac. Rer. at. Uiv. Come., 7, - 5, 191-199 K u rlej W., 1975, Zróżicowaie i dziedziczeie liczby listewek skórych między cetrum wzoru a tearze stopy a trójramieikiem usytuowaym w kieruku, przyśrodkowego brzegu stopy, Mat., i Prace Atrop., 90,19- r; " ' L o esc h D., 1975, Badaia właściwości geetyczych układów liii papilarych dłoi i stóp, Przecl. Atrop., 41,5-45 Loesch D., Świątkowska Z., 1978, Dermatoglyphic total patters o palms, figer-tips ad soles i twis, A. Hum. Biol., 5,409-419 Ł aśiń ski W., 1950, Układ listewek skórych a stopach Polaków, Folia Morph., 1/9,4 1 7-457 O rczykow ska-św iątkow ska Z., 197, Zróżicoxvaie i dziedziczeie liczby listewek a stopach, Mat. i Prace Atrop., 8,91-08 P isa rek A., 199, Dziedziczeie dermatoglifów w polach podpalcowych stóp, Acta Uiv. Wratislav., 15, Prace Zool., 4,59-9 P o spiśil M. F., 1971, Die Dermatoglyphik der Slovakei III Dermatogłyphe der Sohle ud Zehe, Acta Fac. Rer. at., 17,19-169 P o spiśil M. F., V. Po spisilova,, 1965, Dermatoglyfy platy a prstov oh obyvatelov Horehroia, Acta Fac. Rer. at. Uiv. Come., 10,1,149-17 S m ith G. F., 1964., Quatitative geetics of the patters o f the hallucal 'area of the sole, A. Hum. Geet., 8,181-185 S zczotkow a Z., 1985, Atropologia w dochodzeiu oj-, costwa, Warszawa-Wrocław., W ich m a D., 1956, Zur Geetik des Hautleistesy- - stems der FuBsohle, Z. Morph.Athrop., 47,,. 1-81 W o jto w icz-lebio da H., 1964, Zróżicowaie wzorów listewek skórych w strefie podpalcowej stopy, Mat. i Prace Atrop., 70,16-176 W ojtowicz-lebioda H., 1967; Dalsze badaia ad zróż- - >icowaiem wzorów listewek skórych w strefie podpalcowej stopy, Mat. i Prace Atrop., 74; 155-17 Summary ; The study is based upo ivestigatios of 700 pairs of parets ad their 1808 childre (854 sos ad 954 daughters) from orther Polad. The childre were divided accordig to the combiatio of subdigital area ridge patters of their parets' feet, ad the frequecy of occurrece of differet ridge patters was calculated i each group (Tables -11). Homolateral similarities to oe or both parets were idicated by bold prit, heterolateral similarities were prited i italics, while lack of similarities was sigalized by ormal prit. Iterdepedecies betwee the aalysed dermatoglyphic traits of parets' ad childre's feet were studied by x test ad cp idices (Table 1). The percetage of homolateral (Z) ad heterolateral () similarity as well as of dissimilar patter types (X) were calculated for the five subdigital areas of childre's feet, i compariso with their parets' feet (Table 1).The results of x test, <pidices ad patter similarity percetages idicate that there exists a statistically sigificat relatioship betwee parets ad childre as regards the ridge patter of subdigital areas of their feet.