D. Bronowicka P. Ostromecka Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Transkrypt

1 D. Bronowicka P. Ostromecka Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie wartością i ryzykiem w organizacji non-profit, instytucji finansowej oraz przedsiębiorstwie nie będącym ani non-profit, ani nie prowadzącym działalności finansowej Jel Classification: A10 Słowa kluczowe: zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, analiza scenariuszy, koszt kapitału. Streszczenie: Praca przedstawia analizę scenariuszy dla organizacji non-profit, instytucji finansowej oraz przedsiębiorstwa nie będącego ani non-profit ani nie prowadzącego działalności finansowej. Głównym celem raportu jest wskazanie możliwych wariantów rozwoju sytuacji w zakresie przychodów oraz kosztów, oraz jej wpływ na wzrost wartości przedsiębiorstwa. Przeprowadzenie takiej analizy ogranicza niepewność związaną z planowanym przedsięwzięciem.

2 Value management and risk management in nonprofit organizations, financial institution and a company which is neither a non-profit organization, or conducting financial activities Jel Classification: A10 Keywords: enterprise value management, scenario analysis, cost of capital. Summary: The paper presents an analysis of scenarios for non-profit organizations, financial institutions and companies not being nor non-profit or conducting financial activities. The main objective of the report is an indication of possible variants of developments in the revenues and costs, and its impact on the growth of the company. Such analysis limits the uncertainty associated with the planned project.

3 Wstęp Zarządzanie przedsiębiorstwem należy rozumieć jako zbiór procesów, zasad, prac oraz instytucji, które wpływają na to jak przedsiębiorstwo jest zarządzane, kierowane i kontrolowane. Procesy zarządzania tworzą szereg działań, które obejmują takie etapy jak: planowanie, podejmowanie decyzji oraz kontrolowanie. Jednym z głównych celów mających wpływ na zarządzanie przedsiębiorstwem jest maksymalizacja wartości rynkowej firmy w długim okresie. Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa jest określane jako koncepcja, która określa cele działania przedsiębiorstw, a także sprzyja integracji celów menadżerów i właścicieli przedsiębiorstw. Zarządzanie wartością to filozofia zarządzania przedsiębiorstwem, której głównym celem jest makymalizacja wartości firmy z punktu widzenia interesantów właścicieli i zaangażowanych przez nich kapitałów. Należy podejmować takie decyzje strategiczne, operacyjne i inwestycyjne przedsiębiorstwa, które będą dążyć do osiągnięcia głównego celu firmy, czyli podniesienia jej wartości. Kształtowanie wartości jest jedną ze strategii prowadzenia działalności gospodarczej, a uruchomienie odpowiednich procesów zarządzania jest niezbędne do wprowadzenia jej w życie gospodarcze firmy. Każde przesiębiorstwo, aby mogło zaistnieć musi być finansowane z różnych źródeł- kapitał własny oraz źródła zewnętrzne tzw. kapitał obcy. Stosunek między tymi kapitałami (własnym i obcym) odgrywa znaczącą rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Koszty ich pozyskania mają znaczący wpływ na efektywność firmy, a do jej określenie niezbędne jest wyznaczenie kosztu kapitału. Opis teoretyczny metody scenariuszy W celu dokonania analizy ryzyka badanego przedsiębiorswa należy zastosować metodę scenariuszy. Meotoda ta polega głównie na budowie kilku wariantów scenariuszy przyszłości, czy konstruowaniu logicznego i przypuszczalnego opisu zdarzeń jakie mogą wystąpić w danym przedsiębiorstwie oraz w jego otoczeniu w przyszłości, aby określić właściwe cele i przygotować odpowiednie strategie działania. Metoda scenariuszy w pewnym stopniu uwzględnia ryzyko. Przy tworzeniu możliwych do wystąpienia scenariuszy w przyszłości należy pamiętać o tym, aby określić prawdopodobieństwo ich realizacji. Wyróżniamy 3 główne scenariusze, są nimi: scenariusz bazowy (base - case scenario) - opisujący sytuację w oparciu o dane rzeczywiste,

4 dwa scenariusze skrajne (worst - case scenario, best - case scenario) - stanowiące projekcje najgorszej i najlepszej przewidywanej sytuacji. Przeprowadzenie analizy metodą scenariuszy pozwala na zwiększenie świadomości ryzyka związanego z planowanym przedsięwzięciem. Analiza tą metodą pozwala również na wyznaczenie oczekiwanej wartości NPV - średnia ważona prawdopodobieństw wystąpienia każdej z trzech założonych w scenariuszach bieżących wartości netto. Oczekiwaną wartość netto (NPV) można obliczyć za pomocą wzoru: NPV = FCF = Następnie należy obliczyć ekonomiczną wartość bieżącą projektu, czyli E(NPV) za pomocą wzoru: E(NPV) = p b *NPV b + p o *NPV o + p p *NPV p gdzie: p i prawdopodobieństwo realizacji i-tego scenariusza, NPV i wartość obecna netto przedsiębiorstwa i-tego scenariusza, b scenariusz bazowy, o scenariusz optymistyczny, p scenariusz pesymistyczny. Organizacja non-profit Organizacja, która prowadząc swoją działalność skupia się na wspieraniu prywatnego lub publicznego dobra, nie kierując się osiągnięciem zysku. Najczęściej jest to stowarzyszenie dobrowolne, trwałe i samorządne zrzeszenie o celach niezarobkowych, które samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące działalności, której podstawą jest praca społeczna członków. Oznacza to, że wszystkie środki finansowe organizacji są przeznaczane na realizację celów statutowych. Organizacja, która uzyskuje niezbędne środki finansowe z różnych budżetów publicznych: państwowych, regionalnych, lokalnych. Wszystkie środki finansowe organizacji non- profit są przeznaczane na realizację celów określonych statucie. Organizacje te mogą prowadzić działalność gospodarczą,

5 ale ich dochody są przeznaczane na finansowanie działalności, a nie mogą one zostać rozdzielone pomiędzy osoby pracujące w tych organizacjach. W raporcie analiza ryzyka została przeprowadzona dzięki metodzie scenariuszy. Został wzięty pod uwagę scenariusz najbardziej prawdopodobny do wystąpienia, czyli scenariusz tzw. bazowy, scnariusz optymistyczny, który zakłada wzrost oczekiwanej wartości netto (NPV) oraz scenariusz pesymistyczny, który zakłada spadek wartości oczekiwanej netto (NPV). Tabela 1. Koszt kapitału Średnia CC 10,35% 12,50% 8,20% Analiza scenariusza bazowego opiera się na założeniu, iż przychody jednostki wzrosną o 10%, a koszty spadną o 3 % w roku X.Prawdopodobieństwo realizacji jest równe 62%. Tabela 2. Analiza scenariusza bazowego (p= 62%). Scenariusz bazowy X CR ,81 zł ,83 zł ,75 zł CE ,13 zł ,61 zł ,76 zł NCE ,24 zł ,58 zł 2 212,27 zł EBIT 5 274,44 zł ,36 zł - 323,28 zł NOPAT 4 272,30 zł ,45 zł - 261,86 zł NCE ,24 zł ,58 zł 2 212,27 zł FCF ,54 zł ,13 zł 1 950,41 zł CC= 10% NPV= ,97 zł Scenariusz optymistyczny zanalizowano przy założeniu, że przychody jednostki wzrosną o 20%, a koszty jednostki spadną o 9 %. Powodem tego może być pozyskanie większej liczby darczyńców, lub dzięki wykorzystaniu mocnej pozycji fundacji na rynku. Prawdopodobieństwo

6 wystąpienia tego wariantu wynosi 29%. Tabela 3. Analiza scenariusza optymistycznego (p= 29%). Scenariusz optymistyczny X CR ,80 zł ,83 zł ,75 zł CE ,18 zł ,61 zł ,76 zł NCE ,24 zł ,58 zł 2 212,27 zł EBIT ,38 zł ,36 zł - 323,28 zł NOPAT ,54 zł ,45 zł - 261,86 zł NCE ,24 zł ,58 zł 2 212,27 zł FCF ,78 zł ,13 zł 1 950,41 zł CC= 10% NPV= ,47 zł Wariant pesymistyczny przeprowadzono przy założeniu, że przychody jednostki spadną o 25%, atomiast koszty wzrosną o 10%. Przyczynić się może do tego brak zainteresowania ze strony nowych ofiarodawców przy jednoczesnym wzroście wydatków. Prawdopodobieństwo wystąpienia danego scenariusza wynosi 9%. Tabela 4. Analiza scenariusza pesymistycznego (p=9 %). Scenariusz pesymistyczny X CR ,87 zł ,83 zł ,75 zł CE ,87 zł ,61 zł ,76 zł NCE ,24 zł ,58 zł 2 212,27 zł EBIT ,24 zł ,36 zł - 323,28 zł NOPAT ,15 zł ,45 zł - 261,86 zł

7 NCE ,24 zł ,58 zł 2 212,27 zł FCF ,09 zł ,13 zł 1 950,41 zł CC= 10% NPV= ,89 zł Tabela 5. NPV - scenariusz bazowy, optymistyczny, pesymistyczny. NPV CC Pesymistyczny ,89 zł 9% 3 458,51 zł ,97 Bazowy zł 62% ,34 zł Optymistyczny ,47 zł 29% ,24 zł E(NPV)= ,09 zł Każdy z wyżej analizowanych scenariuszy generuje dodatnią bieżącą wartość przepływów netto (NPV). Omawiana organizacja nie ma kłopotów z zarządzaniem ryzykiem w przedsiębiorstwie. Każdy wariant jest opłacalny. Porównanie trzech wariantów daje możliwość wybrania najkorzystniejszego projektu inwestycyjnego. Scenariusz optymistyczny zakłada najwyższy poziom NPV i jest najbardziej pożądanym projektem. Jednak istnieje małe prawdopodobieństwo osiągnięcia takiego poziomu. Scenariusz bazowy jest wariantem najbardziej możliwym do osiągnięcia. W scenariuszu pesymistycznym, wartość NPV jest dodatnia, więc nawet w przypadku tego scenariusza przedsiębiorstwo nie będzie miało kłopotów. W związku z powyższym każdy scenariusz jest do przyjęcia. Instytucja finansowa Następną organizacją, która została poddana analizie ryzyka metodą scenariuszy jest instytucja finansowa, którą swoją działalność zapoczątkowała w roku 1989.

8 Tabela 6. Koszt kapitału Średnia CC 9,39% 9,38% 9,40% Analizując scenariusz bazowy założono wzrost przychodów o 5%, oraz wzrost kosztów o 12%. Prawdopodobieństwo wystąpienia takiego scenariusza jest wysokie i wynosi 65% Tabela 7. Analiza scenariusza bazowego (p= 65%). Dane w mln zł. Scenariusz bazowy X CR 3 361,16 zł 3 201,10 zł 2 953,60 zł CE 2 035,82 zł 1 817,70 zł 1 664,40 zł NCE 148,10 zł 148,10 zł 132,60 zł EBIT 1 177,23 zł 1 235,30 zł 1 156,60 zł NOPAT 953,56 zł 1 000,59 zł 936,85 zł NCE 148,10 zł 148,10 zł 132,60 zł FCF 1 101,66 zł 1 148,69 zł 1 069,45 zł CC= 9,39% NPV= 2 779,21 zł Przy analizie wariantu optymistycznego założono wzrost przychodów o 5%, przy jednoczesnym spadku kosztów o 7%. Powodem wzrostu przychodów może być np.: przeprowadzenie kampanii reklamowej przez jednostkę.prawdopodobieństwo wystąpienia tego scenariusza wynosi 25%. Tabela 8. Analiza scenariusza optymistycznego (p= 25%). Dane w mln zł. Scenariusz X optymistyczny

9 CR 3 361,16 zł 3 201,10 zł 2 953,60 zł CE 1 690,46 zł 1 817,70 zł 1 664,40 zł NCE 148,10 zł 148,10 zł 132,60 zł EBIT 1 522,59 zł 1 235,30 zł 1 156,60 zł NOPAT 1 233,30 zł 1 000,59 zł 936,85 zł NCE 148,10 zł 148,10 zł 132,60 zł FCF 1 381,40 zł 1 148,69 zł 1 069,45 zł CC= 9,39% NPV= 2 992,92 zł Analizując wariant pesymistyczny założono spadek przychodów o 25%,oraz brak zmian w układzie kosztów. Scenariusz ten może wystąpić z niewielkim prawdopodobieństwem. Zmiany te mogą być wynikiem zmniejszonego popytu na usługi oferowane przez jednostkę. Prawdopodobieństwo wystąpienia scenariusza pesymistycznego wynosi 10%. Tabela 9. Analiza scenariusza pesymistycznego (p= 10%). Dane w mln zł. Scenariusz pesymistyczny X CR 2 400,83 zł 3 201,10 zł 2 953,60 zł CE 1 817,70 zł 1 817,70 zł 1 664,40 zł NCE 148,10 zł 148,10 zł 132,60 zł EBIT 435,03 zł 1 235,30 zł 1 156,60 zł NOPAT 352,37 zł 1 000,59 zł 936,85 zł NCE 148,10 zł 148,10 zł 132,60 zł FCF 500,47 zł 1 148,69 zł 1 069,45 zł

10 CC= 9,39% NPV= 2 319,93 zł Tabela 10. NPV - scenariusz bazowy, optymistyczny, pesymistyczny. NPV CC Pesymistyczny 2 319,93 zł 10% 231,99 zł Bazowy 2 779,21 zł 65% 1 806,49 zł Optymistyczny 2 992,92 zł 25% 748,23 zł E(NPV)= 2 786,71 zł W przypadku analizy scenariuszy na przykładzie instytucji finansowej NPV również przyjmuje wartości dodatnie. Nawet w przypadku wariantu pesymistycznego, przedsiębiorstwo nie będzie generowało strat. Przedsiębiorstwo nie ma problemów w zarządzaniu ryzykiem w swojej firmie, a kadra kierownicza dobrze zarządza przedsiębiorstwem. Opcją najkorzystniejszą dla przedsiębiorstwa byłby wybór scenariusza z najwyższą wartością NPV, czyli scenariusza optymistycznego, ale tak jak zostało wspomniane wcześniej scenariusz optymistyczny jest mało prawdopodobny do osiągnięcia, więc przedsiębiorstwo powinno skupić się na zrealizowaniu scenariusza bazowego. Scenariusz bazowy gwarantuje nam poniesienia najniższego ryzyka, a prawdopodobieństwo powodzenia inwestycji w przypadku tego scenariusza jest najwyższe. Przedsiębiorstwo nie będące organizacją non-profit, ani nie prowadzące działalności finansowej Kolejnym, a zarazem ostatnim przedsiębiorstwem poddanym analizie scenariuszy jest firma nie będącą organizacją non-profit, ani też nie prowadzi działalności finansowej. Omawiane przedsiębiorstwo to kompetentny dostawca części w branży motoryzacyjnej samochodów osobowych i pojazdów użytkowych, działające od 2000 roku.

11 Tabela 11. Koszt kapitału Średnia CC 17,26% 17,67% 16,86% Analizując dane z lat poprzednich założono, iż przychody ze sprzedaży wzrosną o 25% przy jednoczesnym zwiększeniu kosztów o 20%. Prawdopodobieństwo wystąpienia takiego scenariusza jest wysokie z racji kierowania się głównie danymi sprzed ostatnich dwóch lat i wynosi 60%. Tabela 12. Analiza scenariusza bazowego (p= 60%). Scenariusz bazowy X CR ,05 zł ,44 zł ,55 zł CE ,78 zł ,82 zł ,22 zł NCE 1 903,57 zł 1 903,57 zł 2 326,12 zł EBIT 657,70 zł - 864,95 zł - 702,79 zł NOPAT 532,73 zł - 700,61 zł - 569,26 zł NCE 1 903,57 zł 1 903,57 zł 2 326,12 zł FCF 2 436,30 zł 1 202,96 zł 1 756,86 zł CC= 17,26% NPV= 3 884,21 zł Najbardziej korzystną sytuacją dla przedsiębiorstwa jest obniżenie kosztów, przy jednoczesnym wzroście przychodów. Ten scenariusz ma szansę się wydarzyć z prawdopodobieństwem 30% i zakłada wzrost przychodów ze sprzedaży o 20% oraz spadek kosztów o 2%. Taka sytuacja może się wydarzyć po wprowadzeniu nowocześniejszych maszyn. Nowe lub ulepszone maszyny będą więcej produkować przy zużyciu mniejszej ilości materiałów potrzebnych do produkcji (przy zachowania takiej samej jakości wyrobu).

12 Tabela 13. Analiza scenariusza optymistycznego (p= 30%). Scenariusz optymistyczny X CR ,13 zł ,44 zł ,55 zł CE ,62 zł ,82 zł ,22 zł NCE 1 903,57 zł 1 903,57 zł 2 326,12 zł EBIT 4 899,93 zł - 864,95 zł - 702,79 zł NOPAT 3 968,95 zł - 700,61 zł - 569,26 zł NCE 1 903,57 zł 1 903,57 zł 2 326,12 zł FCF 5 872,52 zł 1 202,96 zł 1 756,86 zł CC= 17,26% NPV= 6 015,44 zł Najbardziej niekorzystnym dla przedsiębiorstwa scenariuszem jest scenariusz pesymistyczny. Zakłada on takie zmiany, które mają negatywny wpływ dla przedsiębiorstwa. W tym przypadku będzie to obniżenie przychodów ze sprzedaży przy jednoczesnym braku zmian w kosztach. Taka sytuacja ma szansę się wydarzyć w sytuacji pojawienia się na rynku dużego przedsiębiorstwa konkurencyjnego. Tabela 14. Analiza scenariusza pesymistycznego (p=10 %). Scenariusz pesymistyczny X CR ,67 zł ,44 zł ,55 zł CE ,82 zł ,82 zł ,22 zł NCE 1 903,57 zł 1 903,57 zł 2 326,12 zł EBIT ,72 zł - 864,95 zł - 702,79 zł NOPAT ,87 zł - 700,61 zł - 569,26 zł NCE 1 903,57 zł 1 903,57 zł 2 326,12 zł

13 FCF ,30 zł 1 202,96 zł 1 756,86 zł CC= 17,26% NPV= 1 137,47 zł Tabela 15. NPV - scenariusz bazowy, optymistyczny, pesymistyczny. NPV CC Pesymistyczny 1 137,47 zł 10% 113,75 zł Bazowy 3 884,21 zł 60% 2 330,52 zł Optymistyczny 6 015,44 zł 30% 1 804,63 zł E(NPV)= 4 248,90 zł Analiza scenariuszy na przykładzie przedsiębiorstwa nie będącego ani organizacją non-profit, ani instytucją finansową również wykazuje dodatnie wartości NPV. Co świadczy o tym, że ta firma również nie ma problemów w zarządzaniu ryzykiem w przedsiębiorstwie. Porównując trzy warianty tj. wariant bazowy, optymistyczny i pesymistyczny możemy wybrać projekt, który jest najbardziej korzystny. Najbardziej pożądanym przedsięwzięciem inwestycyjnym jest scenariusz bazowy. Im większą mamy wartość NPV w przypadku scenariusza bazowego, tym ryzyko wystąpienia nieopłacalnego projektu mniejsze. W naszym przypadku w każdym wariancie NPV osiąga wartości dodatnie, co świadczy o tym, że przedsiębiorstwo w każdym z omówionych przypadków będzie generowało zyski. Jeżeli wartość NPV w scenariuszu pesymistycznym osiągnęłaby wartości ujemne to oznaczałoby to maksymalną stratę, jaką firma może ponieść, jeśli będzie realizować dany projekt. Podsumowanie Podsumowując jak widać w każdej z trzech analizowanych organizacji dla każdego scenariusza (tj. scenariusz bazowy, optymistyczny i pesymistyczny) wartość NPV jest dodatnia. Świadczy to o tym, iż żadne z wyżej wymienionych przedsiębiorstw nie ma poważniejszych kłopotów w zarządzaniu ryzykiem w swoim przedsiębiorstwie. Scenriusz optymistyczny

14 charakteryzuję się najwyższą wartością NPV, jednak osiągnięcie takiego wyniku jest mało prawdopodobne. Najwyższe prawdopodobieństwo wystąpienia ma scenariusz bazowy i to jemu należy poświęcić największą uwagę. Można przyjąć, iż korzyści płynące z przyjęcia scenariusza bazowego będą zadowalające dla rozwoju przedsiębiorstwa. Jak zostało wcześniej wspomniane każdy ze scenariuszy dla wybranego przedsiębiorstwa ma dodatnią bieżącą wartość przepływów netto. Jest to jak najbardziej pozytywny wynik, nawet biorąc pod uwagę scenariusz pesymistyczny, w/w przedsiębiorstwa nie będą miały kłopotów. Każdy wariant jest opłacalny.

15 Literatura 1. Griffin, R.W. Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa: PWN Koźmiński, A., Piotrowski W. Zarządzanie. Teoria i praktyka. Warszawa: PWN Michalski Grzegorz, Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financialstrattegies), oddk, Gdańsk Michalski Grzegorz, Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk Michalski, Grzegorz Marek, Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: or 6. Jajuga, K. Zarządzanie ryzykiem. Warszawa: PWN Szymański, P. Zarządzanie majątkiem obrotowym w procesie kreowania wartości przedsiębiorstwa. Łódź: Petros Waśniewski, P. Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa jako narzędzie sterowania jego wartością. 9. Michalski, G. Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies) Gdańsk: ODDK Michalski, G. Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework) Gdańsk: ODDK Sprawozdania finansowe analizowanych jednostek z lat Michalski Grzegorz, wykład z dnia: r 13. Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw, Gdańsk 2009.