Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży upraw rolnych

Transkrypt

1 N.Niziołek Wroclaw Univeristy of Economics Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży upraw rolnych JEL Classification: A10 Słowa kluczowe: Zarządzanie ryzykiem, analiza punktu progowego, analiza wrażliwości Streszczenie: Poniższy raport przedstawia sposób zarządzania ryzykiem w tworzeniu wartości przedsiębiorstwa, polegający na wykorzystaniu analizy punktu progowego oraz analizy wrażliwości projektu inwestycyjnego w celu ograniczenia ryzyka i maksymalizacji wartości spółki. Wykonane obliczenia przedstawiają sposoby kształtowania się mierników na podstawie danych finansowych z przykładowo wybranej firmy.

2 Wprowadzenie Maksymalizacja bogactwa właścicieli stanowi główny cel zarządzania przedsiębiorstwem. 1 Jego przyrost jest ściśle powiązany z zarządzaniem wartością spółki poprzez szereg decyzji finansowych, inwestycyjnych czy też operacyjnych, które wiążą się z ponoszeniem ryzyka. Ryzyko, jego istota oraz pomiar są podstawowymi pojęciami i wyzwaniami teorii nowoczesnych finansów, a w szczególności analiz szeroko pojętych inwestycji. W literaturze przedmiotu znajduje się wiele sposobów ujęcia ryzyka. T. Jajuga i K. Jajuga 2 7 () wyróżniają dwa podejścia do ryzyka ze względu na możliwe skutki. W pierwszym ujęciu, ryzyko stanowi możliwość poniesienia szkody, straty (zjawisko negatywnie, zagrożenie). Drugie podejście określa ryzyko jako prawdopodobieństwo wystąpienia efektu niezgodnego z oczekiwaniami. Rezultat może być lepszy lub gorszy, a więc można rozpatrywać ryzyko jako zagrożenie lub też szansę. Opis wykorzystywanej metody: Analiza wrażliwości - prosta technika analityczna zaliczana do najpopularniejszych narzędzi oceny ryzyka 3. Polega ona na badaniu wpływu zmian, jakie mogą nastąpić w przyszłości w kształtowaniu się kluczowych zmiennych projektu inwestycyjnego wpływających na jego opłacalność. U podstaw teoretycznych tej metody leży założenie, że w trakcie fazy budowy, fazy implementacji, a następnie fazie operacyjnej może dojść do odchyleń pomiędzy wartościami założonymi w planowaniu inwestycji, a rzeczywistymi 4. Zatem w danej metodzie bada się wrażliwość oceny projektu ze względu na zmiany poszczególnych czynników. W literaturze z zakresu finansów i rachunkowości zarządczej przedmiotem analizy wrażliwości jest najczęściej zysk operacyjny, zysk brutto oraz NPV i IRR 5 4 J. Mielcarek, dz.cyt, s T. Kiziukiewicz, Rachunki decyzyjne w warunkach ryzyka [w:] Zarz¹dcze aspekty rachunkowości, T. Kiziukiewicz (red.), PWE, Warszawa, s Techniki analityczne wykorzystywane w analizie wrażliwości opłacalności inwestycji: Procentowe zmiany wartości zmiennej objaśnianej wywołana określoną zmianą procentową zmiennej objaśniającej, możliwość obliczenia E(NPV) 6 ze wzoru: E(NPV)=p1%*NPV1+p2%*NPV2+p3%*NPV Jajuga K., Jajuga T., Inwestycje. Instrumenty fi nansowe, ryzyko fi nansowe, inżynieria fi nansowa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000, s

3 P1,p2, p3 prawdopodobieństwo zdarzenia zmiany zmiennej objaśniającej Źrodło: 1 NPV1, NPV2, NPV3 opłacalność inwestycji przy założeniu zmiany zmiennej objaśniającej Źrodło: 2 Badanie elastyczności procentowa zmiana wartości zmiennej objaśnianej na podstawie zmiany 1% zmiennej objaśniającej (współczynniki wrażliwości) Poziom graniczny zmiennej objaśnianej, który wskazuje na margines opłacalności inwestycji, gdzie przykładem punktu progowego dla opłacalności inwestycji jest IRR 8 Wzór 1 CF - przepływy pieniężne netto, r - stopa dyskonta, I 0 - nakłady początkowe, t - kolejne okresy inwestycji. Źrodło: 3 Poziom graniczny zmiennych objaśniających, dla których projekt inwestycyjny wciąż jest opłacalny analiza puntu progowego Sposób przeprowadzenia analizy wrażliwości: 9 1. Ustalenie kluczowych zmiennych, rozpoznanie parametrów, które należy uwzględnić w badaniu; 2. Określenie wiarygodnego przedziału zmienności dla poszczególnych parametrów 3. Analiza punktów progowych w celu oszacowania marginesu bezpieczeństwa 4. Obliczenia z uwzględnieniem zmienności parametrów Studium przypadku-opis Przedsiębiorstwo rolnicze chce zainwestować w biogazownię rolniczą przetwarzającej kiszonkę z rzepaku i kukurydzy oraz resztek składu biomasy. Zakłada się, ze biogazownia będzie wytwarzać 250 m3/h surowego biogazu. Biogaz wykorzystywany jest do zasilania jednego agregatu prądotwórczego o mocy 500 kwe. Inwestycję zakłada się na 15 lat. Przychód ze sprzedaży fizycznej energii elektrycznej wynosi zł/rok ( przy 165zł/ MWh) oraz ze sprzedaży praw wynikających ze świadectw pochodzenia energii ze źródeł odnawialnych zł/rok. ( przy 240zł/MWh), podatek dochodowy 19% 8 9

4 Nakłady inwestycyjne wyniosły łącznie zł wliczając w to zakup ziemi, zbiorników do fermentacji, zbiorniki do biogazu, system przesyłu biogazu, układ kontrolny oraz agregatu. Występują także koszty utopione (prowadzone badania) wynoszące Koszty wydatkowe związane z rozpoczęciem inwestycji wynoszą zł. Zakłada się wartość likwidacyjną równą zł wraz z gruntem. Koszt amortyzacji zł/rok. Pozyskanie biomasy, obsługa i przeglądy łącznie kosztują przedsiębiorstwo zł. Zmiany NWC stanowią 11% przyrostu przychodów, koszt kapitału ( CC) w 2011r. wyniósł 7,15% i taką wartość przyjmujemy dla kolejnych lat W analizie przyjęto, że zmienną objaśnianą będzie NPV, gzie w jednym okresie będzie możliwa zmiana tylko jednej zmiennej zależnej jednokierunkowa analiza wrażliwości. 1. Obliczanie NPV dla danego projektu Tabela 1 Dane wyjściowe (tys.) a 15b CR - zł 1 526,02 zł 667,92 zł (-)CE 500,00 zł 520,00 zł - zł (-)NCE - zł 300,00 zł 4 500,00 zł EBIT - 500,00 zł 706,02 zł ,08 zł NOPAT - 405,00 zł 571,88 zł ,98 zł (+)NCE - zł 300,00 zł 4 500,00 zł (-)ΔNWC 167,86 zł - 94,39 zł - 73,47 zł (-)ΔCAPEX 4 500,00 zł 400,00 zł - zł FCF ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł NPV 557,67 zł Źrodło: 4 Tabela 2 2. Ustalanie punktów progowych dla danej inwestycji Punkt progowy CC dla danego projektu CC FCF (0) FCF (1-15a) FCF (15b) NPV 7,00% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 617,26 zł 8,00% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 237,33 zł 8,50% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 61,79 zł 8,75% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł -22,64 zł 8,68% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 0,00 zł 9,00% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł -104,93 zł 9,50% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł -263,36 zł 10,00% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł -414,01 zł Źrodło: 5

5 Tabela 3 Punkt progowy FCF(0) dla danego projektu CC FCF (0) FCF (1-15a) FCF (15b) NPV 7,15% ,00 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 630,54 zł 7,15% ,00 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 380,54 zł 7,15% ,00 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 130,54 zł 7,15% ,54 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 0,00 zł 7,15% ,00 zł 566,27 zł 1 469,49 zł -369,46 zł 7,15% ,00 zł 566,27 zł 1 469,49 zł -869,46 zł 7,15% ,00 zł 566,27 zł 1 469,49 zł ,46 zł 7,15% ,00 zł 566,27 zł 1 469,49 zł ,46 zł Źrodło: 6 Tabela 4 Punkt progowy CR w latach 1-15 CC FCF(0) CR(1-15a) FCF(1-15a) FCF(15b) NPV 7,15% ,86 zł 1 326,02 zł 404,27 zł 1 469,49 zł -903,93 zł 7,15% ,86 zł 1 366,02 zł 436,67 zł 1 469,49 zł -611,61 zł 7,15% ,86 zł 1 406,02 zł 469,07 zł 1 469,49 zł -319,29 zł 7,15% ,86 zł 1 446,02 zł 501,47 zł 1 469,49 zł -26,97 zł 7,15% ,86 zł 1 449,71 zł 504,46 zł 1 469,49 zł 0,00 zł 7,15% ,86 zł 1 486,02 zł 533,87 zł 1 469,49 zł 265,35 zł 7,15% ,86 zł 1 526,02 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 557,67 zł 7,15% ,86 zł 1 566,02 zł 598,67 zł 1 469,49 zł 849,99 zł Źrodło: 7 Bardziej szczegółowa analiza punktu progowego, przyjmując przychody ze sprzedaży 3. Analiza wrażliwości przy założeniu zmiany tylko jednej zmiennej objaśniającej oraz wyliczenie E(NPV). Tabela 5 Analiza wrażliwości CC, B-bazowy +/- 10% CC FCF (0) FCF (1-15a) FCF (15b) NPV p E(NPV) (-10%) 7,08% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 585,96 zł 15% 466,94 zł B 7,15% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 557,67 zł 50% (+10%) 7,87% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 286,32 zł 35% Źrodło: 8 Tabela 6 Analiza wrażliwości FCF(0), B-bazowy +/- 20% CC FCF (0) FCF(1-15a) FCF(15b) NPV p E(NPV) (-20%) 7,15% ,29 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 1 572,25 zł 15% 354,76 zł B 7,15% ,86 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 557,67 zł 50% (+20%) 7,15% ,43 zł 566,27 zł 1 469,49 zł -456,90 zł 35% Źrodło: 9

6 Tabela 7 Analiza wrażliwości CR (1-15a), B-bazowy +/- 20% CC FCF (0) CR(1-15a) FCF (1-15a) FCF (15b) NPV p E(NPV) (-20%) 7,15% ,86 zł 1 220,82 zł 319,05 zł 1 469,49 zł ,76 zł 35% 111,59 zł B 7,15% ,86 zł 1 526,02 zł 566,27 zł 1 469,49 zł 557,67 zł 50% (+20%) 7,15% ,86 zł 1 831,22 zł 813,48 zł 1 469,49 zł 2 788,11 zł 15% Źrodło: 10 Podsumowanie Zaletą analizy wrażliwości opłacalności projektów inwestycyjnych jest jej duża użyteczność w przypadku projektów rozwojowych, które wcześniej nie były przeprowadzane w spółce 10. Zatem jest ona zalecana w sytuacji gdy podmiot zarządzający nie miał wcześniej doświadczenia z inwestycjami i podobnym charakterze. Co więcej tak przeprowadzona analiza wskazuje obszary ryzyka, które są kluczowe dla prowadzenia inwestycji (kryterium decyzyjne). Z wyżej wymienionych wyliczeń wynika, że firma powinna inwestować w biogazownię rolniczą, ponieważ przy analizie wrażliwości zostało założone odchylenie aż w wysokości 20%, co wskazuje przy wymienionych E(NPV), że mimo tak dużego zróżnicowania projekt jest wciąż opłacalny dla spółki. Co więcej posługując się dodatkowo analizą punktu progowego spółka jest w stanie obliczyć maksymalne możliwe wydatki do poniesienia, a także minimalny poziom przychodów. Analiza wrażliwości jest metodą bardzo elastyczną, ponieważ jest możliwość przyjmowania wybranej ilości parametrów inwestycji, a więc można tworzyć bardziej lub mniej rozbudowane modele. 10

7 Bibliografia BIBLIOGRAFIA Cwynar A., Cwynar W., Mierniki kreowanej wartoci spó³ki kapita³owej [w:] Wycena i zarz¹dzanie wartoci¹ firmy, pod red. A. Szablewskiego, R. Tuzimika, Poltext, Wroc³aw Drury C., Rachunek kosztów, PWN, Warszawa Dudycz T., Zarz¹dzanie wartoci¹ przedsiêbiorstwa, PWE, Warszawa Gabrusewicz W., Analiza progu rentownoci [w:] Czubakowska K., Gabrusewicz W., Nowak E., Podstawy rachunkowoci zarz¹dczej, PWE, Warszawa Kiziukiewicz T., Rachunki decyzyjne w warunkach ryzyka [w:] Zarz¹dcze aspekty rachunkowoci, Kiziukiewicz T. (red.), PWE, Warszawa Mielcarek J., Analiza wra liwoci w rachunkowoci zarz¹dczej, Target, Poznañ Nita B., Metody wyceny i kszta³towania wartoci przedsiêbiorstwa, PWE, Warszawa Sojak S., Rachunkowoæ zarz¹dcza, Dom Organizatora, Toruñ wirbla A., Rozwój metod ilociowych analizy ekonomicznej, Wydawnictwo Adam Marsza³ek, Toruñ 2007.