X.1. Chemia defektów oraz zagadnienie dyfuzji tlenu w mieszanych przewodnikach jonowo elektronowych na bazie związków typu ABO 3.

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "X.1. Chemia defektów oraz zagadnienie dyfuzji tlenu w mieszanych przewodnikach jonowo elektronowych na bazie związków typu ABO 3."

Transkrypt

1 X.. Chemia defektów oraz zagadieie dyfuzji tleu w mieszaych przewodikach joowo elektroowych a bazie związków typu AB 3. Tadeusz Miruszewski X.. Perowskity. Chemia defektów w domieszkowaym Ti 3. Perowskity są grupa związków ieorgaiczych. Nazwa perowskit wiąże się z ajstarszym ze wszystkich perowskitów, miaowicie CaTi 3. Mierał te odkryty został w 839 roku przez mieraloga rosyjskiego Gustawa Rose a w zachodiej części gór Ural, a swoją azwę wziął a cześć słyego rosyjskiego mieraloga L.A. Perowskiego ( ur.79- zm.856) [Bauer, 997. Perowskity posiadają wzór ogóly: ABX 3 () gdzie, A i B są katioami odpowiedio,3 lub 4 wartościowymi a X to jo tleu lub fluoru. Suma wartościowości joów A i B musi wyosić 6. Katio A jest to katioem metalu z grupy litowców lub berylowców, B to zazwyczaj Ti, M, Nb, Ta, a X ozacza jou tleu - lub fluoru F -. Idealy perowskit cechuje się regularym układem struktury, jest z grupy puktowej czterdziestoośmiościau i grupy przestrzeej Pm3m. Strukturę perowskitów opisuje się jako sieć regulara-sześcieą. W środku tego sześciau zajduje się katio A otoczoy przez joów tleu, w arożach zajdują się katioy B mające w swoim sąsiedztwie 6 joów tleu tworzących oktaedr postaci B 6. pisaa powyżej struktura jest wyidealizowaa. W rzeczywistości jedak istieje zjawisko iedopasowaia promiei joowych atomów A oraz. Niedopasowaie to dotyczy też katioów B, co powoduje, że oktaedry B 6 obracają się i odkształcają w iektórych kierukach krystalograficzych. Na skutek tego sieć ulega odkształceiom obiżając eergię układu, a struktura o symetrii regularej ulega przekształceiu do symetrii o strukturze tetragoalej lub rombowej. Niedopasowaie rozmiarowe joów jest zdefiiowae jako tzw. czyik iedopasowaia t (tolerace factor): () gdzie r A to średi promień katiou A, r B to średi promień katiou B oraz r to średi promień jou tleu. Ideala struktura sześciea istieje tylko gdy czyik t=0,98-,0. Dla współczyika t<0,9 obserwujemy obiżeie symetrii sieci i zmiaę struktury (p. dla tytaiau strotu Ti 3 czyik t wyosi 0,86, dlatego jego struktura ma symetrię rombowa) [Bojarski i i Modyfikacji tytaiau strotu w celu pozyskaia pożądaych właściwości dokouje się główie poprzez wymuszoe lub samoiste zdefektowaie struktury. Samoiste powstawaie defektów struktury Ti 3 wyika ze stabilości termodyamiczej. Natomiast wymuszoe zdefektowaie wywołae może być, jak wspomiao w powyższym podrozdziale, poprzez wprowadzaie domieszek zarówo o charakterze doorowym jak i akceptorowym. Iym sposobem wymuszoego wprowadzaia defektów jest zmiaa ciśieia parcjalego tleu. W zależości od tego, czy tytaia strotu jest iedomieszkoway, czy domieszkoway akceptorowo bądź doorowo, otrzymujemy róże rodzaje defektów [Bleow i i Dla iedomieszkowaego Ti 3 odpowiedia zmiaa ciśieia parcjalego tleu może prowadzić do zmiejszeia się lub zwiększeia ilości tleu w sieci. góla reakcja według otacji Krögera-Wika wygląda astępująco:

2 o o ' e gdzie ozacza ieaładoway tle w podsieci tleowej, to podwójie dodatie wakacje tleowe, e to elektroy a to cząsteczka tleu w staie gazowym [Moos i i Dla iskich ciśień parcjalych tleu powyższa reakcja zachodzi od lewej do prawej powodując wybudowaie się tleu z podsieci tleowej, atomiast w wysokich ciśieiach od prawej do lewej powodując wbudowaie się tleu gazowego w sieć tworząc tle sieciowy. Wyższe stężeie wakacji tleowych [ pozytywie wpływa a możliwość zajścia powyższej reakcji. Stężeie to zależe jest od etalpii swobodej procesu redukcji, od stałej rówowagi termodyamiczej oraz od temperatury i rzutuje a właściwości katalitycze materiału. Iym zjawiskiem prowadzącym do powstaia w Ti 3 defektów struktury jest rekombiacja par elektro-dziura przez przerwę eergetyczą. Kocetracja elektroów i dziur w Ti 3 zależa jest od przerwy eergetyczej (dla Ti 3 przerwa ta wyosi 3, e) oraz od temperatury. Zależość między tymi czyikami wygląda astępująco: p gdzie: - kocetracja elektroów, p- kocetracja dziur, E g przerwa eergetycza dla Ti 3, K- pewa stała zależa od efektywych gęstości staów w paśmie walecyjym i przewodictwa. Domiującym typem defektów puktowych w tytaiaie strotu są defekty Schottky ego. Defektem Schottky ego azywamy parę wakasów aioowych i katioowych. W przypadku Ti 3 jest to występowaie jedocześie wakacji w podsieci strotu oraz wakacji tleowej. Wakacje tytaowe Ti raczej ie występują ze względu a zbyt małe prawdopodobieństwo ich występowaia, zależe od eergii aktywacji defektu. Eergia ta jest zaczie większa iż eergia potrzeba a utworzeie wakasu strotowego czy tleowego. Zatem rówaie defektów Schottky ego dla wakasów strotowych oraz tleowych wygląda astępująco: gdzie ozacza ieaładoway strot w podsieci strotu, ozacza ieaładoway tle w podsieci tleowej, to podwójie ujema wakacja w podsieci strotu a to podwójie dodatie wakacje tleowe [Moos i i Występująca w rówaiu faza tleku strotu jest tzw. fazą Ruddlesdea-Poppera, charakterystyczą dla tytaiau strotu. Reasumując powyższe defekty oraz biorąc pod uwagę waruek elektroobojętości sieci w kryształach joowych ogóle rówaie elektroobojętości przedstawioe jest poiżej: [ [ A',gdzie [A ozacza stężeie domieszek akceptorowych, [D stężeie domieszek doorowych,,p kocetracje elektroów i dziur, [ stężeie wakacji strotowych oraz [ stężeie wakacji tleowych [Kalkhora. 004, Moos i i.997. W zależości od charakteru domieszki w różych ciśieiach parcjalych tleu domiują róże rodzaje ośików. Z racji tego, iż w iiejszej pracy zostały przebaday K p e E g kt [ [ D (3) (4) (5) (6)

3 został tytaia strotu domieszkoway doorowo, poiższy opis zawiera jedyie odiesieie do tego rodzaju domieszki. Zatem dla tytaiau strotu domieszkowaego doorowo (YST lub STNb) zależość kocetracji ośików od ciśieia parcjalego tleu wygląda astępująco: Ryc.. Zależość logarytmu kocetracji ośików w Ti 3 domieszkowaym doorowo od logarytmu ciśieia parcjalego tleu [a bazie Kalkhora Na ryc.. ozaczoo swobode elektroy przez, ozacza wakacje tleowe a wakacje strotowe. Jak widać wykres te moża podzielić a 3 zasadicze obszary. bszar iskich, średich oraz wysokich ciśień parcjalych tleu. W obszarze iskich ciśień parcjalych tleu domiującymi są wakacje tleowe, zatem rówaie elektroobojętości moża uprościć do postaci: [ (7) W obszarze średich ciśień parcjalych tleu stężeie wakacji tleowych jest zaczie miejsze od stężeia wprowadzoych to sieci domieszek doorowych. Istotej roli ie odgrywają też wakase strotowe. Zatem domiującym typem ośików w obszarze średich ciśień są elektroy, których stężeie zależy od stężeia domieszek doorowych. Rówaie elektroobojętości dla średich ciśień redukuje się zatem do postaci: [D W obszarze tym, jak widać a ryc.. kocetracja ośików zależy jedyie od ilości wprowadzoych domieszek doorowych a ie zależy od ciśieia parcjalego tleu. bszar te często azyway jest tzw. obszarem plateau. Z kolei w obszarze wysokich ciśień parcjalych tleu ilość wakacji tleowych jest bliska zeru, a ilość wprowadzoych domieszek doorowych kompesowaa jest przez wakacje strotowe. Powstawaie tego typu wakacji związae jest z uwolieiem w wysokich ciśieiach parcjalych tleu fazy tleku strotu. W warukach rówowagi termodyamiczej rówaie elektroobojętości dla obszaru wysokich ciśień przyjmuje postać [Moos i i. 997: [ Jak już wcześiej wspomiao, w obszarze wysokich ciśień parcjalych tleu może być obserwowae wbudowywaie się tleu w strukturę. Stężeie admiarowego tleu w sieci, ' e [ D (8) (9) (0)

4 które ozaczmy przez [ ad rówe jest stężeiu wakacji strotowych [Moos i i.998. Zatem moża zapisać: [ [ ad [ D Dodatkowym sposobem wprowadzaia defektów w strukturę tytaiau strotu w celu poprawy jego właściwości elektryczych i strukturalych jest wprowadzaie iestechiometrii. Stechiometryczym, domieszkowaym tytaiaem strotu azywamy związek w którym ([Y+[) / [Ti = lub [ / ([Ti + [Nb) =. Wykazao, że wprowadzaie iestechiometrii w doorowo domieszkowaych związkach a bazie Ti 3 zacząco wpływa a właściwości strukturale oraz elektrycze, oraz może wpływać a kocetrację wakacji tleowych, poprawiając właściwości katalitycze [Bochety i i. 0, Miruszewski i i. 0. X.. Mieszae przewodictwo joowo-elektroowe. Defekty tleowe w związkach typu AB 3. Dyfuzja w ciałach stałych. W obecym etapie rozwoju mikroelektroiki oraz odawialych źródeł eergii wiele urządzeń wymaga zastosowaia materiałów, o tzw. mieszaym przewodictwie joowo-elektroowym (z ag. MIEC - Mied Ioic Electroic Coductor). Materiały te wykazują z reguły budowę krystaliczą, a źródłem ich mieszaego przewodictwa jest specyficza struktura oraz poziom zdefektowaia. Wiadome jest, że względu a rodzaj ruchliwych ośików ładuku materiały dzielimy a: przewodiki elektroowe (w których ośikami ładuku są główie elektroy i dziury) oraz przewodiki joowe (aioowe lub katioowe). Pośród skrajych przypadków, w których to występujący jest jedyie jede mechaizm przewodictwa, p. tylko joowy lub tylko elektroowy w rzeczywistości istieje dużo materiałów, w których występują dwa rodzaje ruchliwych ośików [Krok i i. 995, Mrowec 974. W ogromej gamie materiałów występujących w przyrodzie występują rówież takie, w których oba rodzaje przewodictwa odgrywają ważą rolę. Tego typu struktury azywamy MIEC. Są to materiały główie o strukturze kryształów joowokowalecyjych lub joowych, w których występuje tzw. odstępstwo od stechiometrii. Przykładowo, materiały elektrodowe do ogiw paliwowych lub czujików gazów a bazie perowskitów takich jak domieszkowae Ti 3 lub LaM 3 wykazują właściwości przewodików mieszaych [Miruszewski i i. 0. Jedak ie zawsze mieszae przewodictwo jest cechą pożądaą. Przykładowo, stały elektrolit w tlekowych ogiwach paliwowych, powiie posiadać jak ajwiększą składową joową przewodictwa σ i a zikomo małą składową elektroową σ e w celu staowieia membray ieprzepuszczalej dla elektroów [Krok i i. 995, Mrowec 974. Ważym parametrem opisującym mieszae przewodiki jest tzw. liczba przeoszeia t i. Defiiuje się ją, jako stosuek parcjalej przewodości w daym materiale, związaym z ruchem i-tego ośika do całkowitej, sumaryczej przewodości elektryczej. Liczbę przeoszeia zapisujemy zatem jako: () i t i () cał,gdzie σ i opisuje cząstkową przewodość i-tego ośika jedego rodzaju (m.i. jou lub elektrou), a czło w miaowiku ozacza sumaryczą przewodość wszystkich ośików występujących w daym materiale.

5 Zarówo elektroowe jak i joowe przewodictwo ciał typu MIEC może mieć róży przebieg temperaturowy, zależy od wielu czyików. Przewodictwo elektroowe w związkach typu MIEC może mieć w szerokim zakresie temperatur charakter metaliczy, (w którym przewodość maleje w fukcji temperatury) bądź półprzewodikowy (gdzie przewodość rośie wraz z temperaturą). Jede z badaych w iiejszej pracy perowskitów a bazie tytaiau strotu posiada w pewej temperaturze ekstremum przewodictwa, w którym to zachodzi zmiaa mechaizmu przewodictwa przejście metal-półprzewodik. Dla związku YST przejście to występuje w temperaturze około 500 o C [Miruszewski i i.0. W literaturze pojawia się a te temat wiele hipotez m.i. że zmiaa ta może zachodzić a skutek domiującego w tej temperaturze polaroowego mechaizmu przewodzeia lub poprzez specyficze zjawiska a graicach ziarowych [Irvie i i. 006, Li i i Przyjmuje się trzy podstawowe przyczyy występowaia mieszaego przewodictwa: termodyamicze waruki sprzyjające samoistemu powstawaiu MIEC, odstępstwo od stechiometrii i domieszkowaie. Przyczyy te są jedak do dia dzisiejszego ie do końca dokładie wyjaśioe. Niedomieszkowae i stechiometrycze materiały perowskitowe typu AB 3 są z reguły w temperaturze pokojowej dielektrykami i wykazują zikomo iski poziom przewodictwa joowego (< 0-5 S cm - ). Jedakże odpowiedie domieszkowaie, odstępstwo od stechiometrii oraz syteza w środowisku redukcyjym (o iskim ciśieiu parcjalym tleu) powoduje drastyczy wzrost parcjalych przewodości elektryczych [Moos i i.997, Bleow i i Struktury AB 3 posiadają, jako ośiki ładuku elektroy lub dziury (w zależości od typu domieszki) oraz joy tleowe. Przewodictwo joowe w materiałach typu AB 3 jest spowodowae główie zdefektowaiem w podsieci tleu (aturalym występowaiem tzw. wakacji tleowych ( o )), ale rówież termodyamiczą możliwością występowaia tleu w pozycji międzywęzłowej ( i ). Iym, bardzo rzadkim mechaizmem jest wypychaie tleu z pozycji węzłowej przez iy atom tleu. Ze względu a iską wydajość eergetycza, zjawisko to występuje iezwykle rzadko w strukturach AB 3 [Suarso i i Powyższe typy defektów: o oraz i odpowiedziale są w ogólości za trasport tleu przez te materiał i pokazae zostały a ryc... Ryc.. Ilustracja mechaizmu dyfuzji tleu: a) przez wakacje tleowe, b) przez pozycje międzywęzłowe, c) za pomocą wypchięcia jou tleowego z pozycji węzłowej [Suarso i i.008. Aby dobrze zrozumieć mechaizm trasportu tleu przez AB 3 ależy wspomieć o mechaizmie dyfuzyjym ośików ładuku. Jedym z ważiejszych parametrów opisujący dyfuzyjy model przewodictwa joowego w ciałach stałych (m.i. w materiałach typu MIEC) jest współczyik dyfuzji, ajczęściej ozaczay jako D. Dyfuzja ta zachodzi główie poprzez defekty: puktowe, powierzchiowe lub graice między ziarowe. Jedak w materiałach polikrystaliczych domiującym mechaizmem

6 jest dyfuzja po graicach międzyziarowych. Przykładowo w przypadku ceramik typu YSZ lub materiałów bazie Ti 3 dyfuzja joów tleu zachodzi w 90% po graicach międzyziarowych. Stąd m.i. w celu poprawy właściwości trasportowych dla joów tleu wytwarza się struktury posiadające dużą ilość graic międzyziarowych [Galcera i i Istieje wiele metod wyzaczaia współczyika dyfuzji w tym stało i zmieoprądowe metody takie, jak spektroskopia impedacyja, metoda atomów zaczoych, metody rezoasu jądrowego (NMR). Także pomiary plateau prądowego według Garzo a [Garzo i i. 998 oraz zaawasowae metody elektrochemicze (metody relaksacyje pobudzeia elektryczego i chemiczego opisae poiżej) pozwalają uzyskać wartość tego iezwykle ważego parametru opisującego dyfuzję joów w ciałach stałych [Krok i i.995. Wielkości trasportowe takie jak ruchliwość, czy ładuek są ściśle powiązae ze współczyikiem dyfuzji. Zależość współczyika dyfuzji joów D od ruchliwości μ azywaa jest relacją Nersta-Eisteia przedstawioą poiżej: D,gdzie μ ozacza ruchliwość ośików ładuku, q ładuek poruszającego się jou, D to stała dyfuzji, k ozacza stałą Boltzmaa a T to temperatura. Na podstawie te fudametalej zależości łatwo jest powiązać rówież joowe przewodictwo elektrycze ze stałą dyfuzji: q q kt Dq kt Ta zależość dla przewodictwa aioowego joów tleu w strukturach AB 3, biorąc pod uwagę względość ruchu jo- wakacja, jest tożsama z: Dq [ o kt Widać a podstawie powyższego wzoru, że wzrost kocetracji ośików ładuku powoduje zwiększeie przewodości joowej. Jest to zależość potwierdzająca założeie, że większa ilość wakacji o czyi day materiał lepszym przewodikiem joowym. Kocetracja wakacji, zależy od temperatury według zależości: [ [ ( T ) ep( Ea ) kt (3) (4) (5) o o (6),gdzie [ (T= ) jest maksymalą kocetracją wakacji tleowych, a E a eergią aktywacji tworzeia tego defektu (przykładowo E a dla Ti 3 wyosi około 0 e [Astala i i. 004). X.. Model dyfuzji tleu w perowskitach a bazie doorowo domieszkowaego Ti 3. Pobudzeie chemicze i elektrycze. Trasport joów tleowych - przez lity mieszay przewodik joowoelektroowy a bazie Ti 3 wywołay jest występowaiem tzw. gradietu potecjałów elektrochemiczych tleu grad(μ ) oraz gradietu kocetracji wakacji tleowych grad([ ). Te dwa czyiki determiują przepływ tleu przez próbkę i mogą być pobudzoe a dwa sposoby. Pierwszy z ich to wymuszeie chemicze polegające a

7 wprowadzeiu różic aktywości tleu po dwóch stroach próbki (Δa ) lub gwałtowej zmiaie aktywości w całym obrębie próbki. Aktywość tleu moża w sposób liiowy powiązać w sposób jawy z ciśieiem parcjalym tleu. Drugi atomiast polega a wymuszeiu elektryczym, polegającym a iiekcji ładuku z zewętrzego źródła za pomocą elektrod odwracalych [Riess, 003. Niezależie od pobudzeia dyfuzja tleu w Ti 3 zachodzi w trzech etapach zilustrowaych a ryc. 3. Ryc.3. Diagram ideowy trasportu tleu w związkach typu AB 3. Liią przerywaą ozaczoo zakres poziomu ciśieia parcjalego tleu w daych obszarach próbki [Suarso i i.008. Etapem pierwszym całego zjawiska jest tzw. wymiaa powierzchiowa (redukcja) a iterfejsie I. Zachodzi oa zgodie z reakcją: ' o e o i powoduje usieciowaie się tleu w strukturę. Tle te z kolei może astępie wyjść w pozycję międzywęzłową zostawiając po sobie jedą wakację tleową zgodie z reakcją 8: (7) o i (8) Zjawisko wyjścia tleu w pozycję międzywęzłową zależy od wielu czyików, między iymi od aktywości tleu od stroy iterfejsu I oraz diagramów Brouwera rówowagi tle węzłowy-tle międzywęzłowy [Suarso i i.008. Etapem drugim a ryc.3. jest dyfuzja tleu wraz ze skorelowaymi ośikami elektroowymi lub dziurowymi przez materiał. Dyfuzja ta tożsama jest z dyfuzją tleowych wakacji. Dla doorowo domieszkowaego Ti 3, który posiada ośiki elektroowe oraz joy tleowe całkowita kocetracja ośików biorących udział w dyfuzji może być zapisaa jako: [ [ Y Defiiując z kolei przewodość całkowitą w Ti 3 elektroowego i joowego moża zapisać: eu [ (9) jako sumę przewodictwa (0) gdzie u k ozacza elektrochemiczą ruchliwość k-tego ośika ładuku. Przekształcając a podstawie rówaia (9) rówaie (0), przyjmując stałą w czasie ilość domieszki itru w podsieć strotu, [ Y t 0 eu

8 i różiczkując obustroie po czasie otrzymujemy: t e( u [ t Następie korzystając z II prawa Ficka otrzymuje się końcowe rówaie dyfuzji tleu w strukturze Ti 3 : [ t div( D () Powyższe rówaie jest fudametalym rówaiem różiczkowym cząstkowym typu paraboliczego opisującym dyfuzje tleu i dla określoych waruków brzegowych posiada rozwiązaie ogóle postaci: u ) grad[ ) () (3) [ [ ( t) ( ) 0 ( 8 ) ep[ ( ) 4l Dt (4),w którym [o(t) ozacza kocetracje ośików tleowych po czasie t, [o( ) kocetrację po ieskończoym czasie a l drogę dyfuzji [Yoo i i Rówaie (3) jest podstawową fukcją używaą do wyzaczeia chemiczego współczyika dyfuzji tleu w tzw. metodach relaksacyjych. statim etapem trasportu tleu przez materiał (ryc.3) jest reakcja a iterfejsie II, w którym to aktywość tleu jest zaczie iższa iż a iterfejsie I. Zachodzi a im reakcja utleieia zachodząca zgodie z reakcją: o o ' e stateczie usiecioway tle utleiay jest do tleu molekularego i cały proces zachodzi od owa. czywiście jak wspomiao a początku tego podrozdziału, powyższe zjawiska dotyczą pobudzeia chemiczego (zróżicowaie aktywości tleu po dwóch stroach próbki). W przypadku pobudzeia elektryczego do układu wstrzykiway jest ładuek ze źródła prądowego i w zależości od kofiguracji mamy do czyieia z trasportem pod wpływem pola elektryczego lub trasportem dyfuzyjym bez obecości pola [Kawada i i.998. W przypadku kofiguracji przedstawioej a ryc. 4 elektroy oraz joy tleowe poruszają się pod wpływem pola elektryczego w jedym kieruku i zarówo w staie ieustaloym jak i ustaloym apięcie ie jest fukcją czasu: (5)

9 Ryc.4. Schemat kofiguracji do pomiaru trasportu ośików ładuku w układzie dwuelektrodowym [Kawada i i Istieje jedak specjala kofiguracja tzw. elektrody blokującej (Hebba-Wagera), w której bada się przepływ wstrzykiętego ładuku bez obecości pola wewątrz materiału. W takiej sytuacji ruchliwym ośikiem jest dipol (o - e - ), którego odpowiedź elektrycza ma charakter dyfuzyjy (eskpoecjaly) a przykładowy przebieg zilustroway został a ryc. 5: Ryc.5. dpowiedź apięciowa od ruchliwych ośików ładuku w MIEC w kofiguracji elektrody blokującej. Pobudzeie astąpiło ze źródła prądowego o I=80 ma. [Yoo i i.0. Fukcja apięciowa posiada strukturę bardzo podobą do rówaia (3) i przedstawia się astępująco [7: Rejestracja fukcji U(t) zawartej w rówaiu (5) pozwala a wyzaczeie wielu parametrów trasportowych badaego MIECa [Yoo i i. 0. Tego typu metody badawcze cechują się dużą popularością i zapoczątkowae zostały przez zespół prof. Yoo z Istytutu Iżyierii Materiałów Nieorgaiczych Uiwersytetu w Seulu. X.3. Podsumowaie Model dyfuzji tleu w mieszaych przewodikach joowo elektroowych wymaga uwzględieia wielu procesów zachodzących zarówo wewątrz jak i a zewątrz badaej próbki. Sposób pobudzeia wymaga zastosowaia zróżicowaych modeli oraz metod badawczych. Z racji szerokiego zastosowaia mieszaych przewodików joowo elektroowych badaia ad dyfuzją ośików tleowych są jak ajbardziej uzasadioe i prowadzoe przez zespoły badawcze a całym świecie. Literatura J.Bauer, 997. Skały i mierały, Wyd. Mulico, s.8-7 Z.Bojarski, M.Gigla, 007. Krystalografia, Wyd.PWN, s P.Bleow, K.K.Hase, L.R.Walleberg, M.Mogese, 009. Electrochemical characterizatio ad redo behavior of Nb-doped Ti 3, Solid State Ioics, 80, s (6)

10 R.Moos, K.H. Hardtl, 997. Defect Chemistry of Door-Doped ad Udoped Strotium Titaate Ceramics betwee 000 ad 400 C, J.Am.Ceram.Soc. 80, s B.R.Kalkhora, 004, Microstructural Studies o the Reoidatio Behavior of Nb-doped Ti 3 Ceramics, rozprawa doktorska, Stuttgart, s.5- B.Bochety, J.Karczewski, T.Miruszewski, A.Krupa, M.Gazda, P.Jasiski, B.Kusz,0. Door substituted Ti + 3 aodes for SFC, Solid State Ioics 5, s.8-3 T.Miruszewski B.Bochety, J.Karczewski,M.Gazda, B.Kusz, 0. Microstructural ad electrical properties of Y Ti 3 perovskite ceramics, Cetral Europea Joural of Physics 0, s.0-09 F.Krok, W.Bogusz, 995. Elektrolity stałe, Wyd.Naukowo-Techicze, s S.Mrowec, 974. Defekty struktury i dyfuzja atomów w kryształach joowych, Wyd. PWN, s J.T.S.Irvie, P.R.Slater, P.A.Wright, 996, Sythesis ad electrical characterisatio of the perovskite iobate-titaates -/ Ti - Nb 3-δ, Solid State Ioics 87, s.3-6 X.Li, H. Zhao, W.She, 007. Sythesis ad properties of Y-doped Ti 3 as a aode materials for SFC, Joural of Power Sources 66, s.47-5 J.Suarso, S.Bauma, J.M.Serra, W.A.Mauleberg, S.Liu, Y.S.Liu, J.C. Diiz da Costa, 008. Mied ioic electroic coductig (MIEC) ceramic based membraes for oyge separatio, Joural of Membrae Sciece 30, s.3-4 M.Galcera, M.C.Pujol, M.Aguilo, F.Diaz, 007. Sol-gel modified Pechii method for obtaiig aocrystallie KRE(W 4 ), J.Sol-Gel Sci.Tech., 4, s F.Garzo, I.Raistrick,E.Brosha, R.Houlto, B.W.Chug, 998, Dese diffusio barrier limitig curret oyge sesors, Sesors ad Actuators B 50, s.5-30 R.Astala, P.D.Bristowe, 00. Ab iitio ad classical simulatios of defects i Ti 3,Computatioal Materials Sciece, s.8-86 I.Riess, 003. Mied Ioic-Electroic coductors material properties ad applicatios, Solid State Ioics 57, s.-7 H.I.Yoo,C.E.Lee, 009. Coductivity relaatio patters of mied coductor oides uder a chemical potetial gradiet, Solid State Ioics 80, s T.Kawada, T.Wataabe, A.Kaimai, K.Kawamura, Y.Nigara, J.Mizusaki, 998. High temperature trasport properties i Ti 3 uder ad oyge potetial gradiet, Solid State Ioics 08, s H.I.Yoo, H.S.Kim, 0. Complete represetatio of isothermal mass ad charge trasport properties of mied ioic ad electroic coductors, Solid State Ioics 5, s.66-7 Nazwa istytucji: Politechika Gdańska, Wydział Fizyki Techiczej i Matematyki Stosowaej, Katedra Fizyki Ciała Stałego pieku aukowy: dr hab. iż. Bogusław Kusz, prof.adzw.pg Adres do korespodecji: tmiruszewski@mif.pg.gda.pl

Termodynamika defektów sieci krystalicznej

Termodynamika defektów sieci krystalicznej Termodyamika defektów sieci krystaliczej Defekty sieci krystaliczej puktowe (wakasje, atomy międzywęzłowe, obce atomy) jedowymiarowe (dyslokacje krawędziowe i śrubowe) dwuwymiarowe (graice międzyziarowe,

Bardziej szczegółowo

Metrologia: miary dokładności. dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie

Metrologia: miary dokładności. dr inż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczecinie Metrologia: miary dokładości dr iż. Paweł Zalewski Akademia Morska w Szczeciie Miary dokładości: Najczęściej rozkład pomiarów w serii wokół wartości średiej X jest rozkładem Gaussa: Prawdopodobieństwem,

Bardziej szczegółowo

Chemia Teoretyczna I (6).

Chemia Teoretyczna I (6). Chemia Teoretycza I (6). NajwaŜiejsze rówaia róŝiczkowe drugiego rzędu o stałych współczyikach w chemii i fizyce cząstka w jedowymiarowej studi potecjału Cząstka w jedowymiarowej studi potecjału Przez

Bardziej szczegółowo

Badanie efektu Halla w półprzewodniku typu n

Badanie efektu Halla w półprzewodniku typu n Badaie efektu alla w ółrzewodiku tyu 35.. Zasada ćwiczeia W ćwiczeiu baday jest oór elektryczy i aięcie alla w rostoadłościeej róbce kryształu germau w fukcji atężeia rądu, ola magetyczego i temeratury.

Bardziej szczegółowo

Laboratorium Sensorów i Pomiarów Wielkości Nieelektrycznych. Ćwiczenie nr 1

Laboratorium Sensorów i Pomiarów Wielkości Nieelektrycznych. Ćwiczenie nr 1 1. Cel ćwiczeia: Laboratorium Sesorów i Pomiarów Wielkości Nieelektryczych Ćwiczeie r 1 Pomiary ciśieia Celem ćwiczeia jest zapozaie się z kostrukcją i działaiem czujików ciśieia. W trakcie zajęć laboratoryjych

Bardziej szczegółowo

2 n < 2n + 2 n. 2 n = 2. 2 n 2 +3n+2 > 2 0 = 1 = 2. n+2 n 1 n+1 = 2. n+1

2 n < 2n + 2 n. 2 n = 2. 2 n 2 +3n+2 > 2 0 = 1 = 2. n+2 n 1 n+1 = 2. n+1 Tekst a iebiesko jest kometarzem lub treścią zadaia. Zadaie 1. Zbadaj mootoiczość i ograiczoość ciągów. a = + 3 + 1 Ciąg jest mootoiczie rosący i ieograiczoy poieważ różica kolejych wyrazów jest dodatia.

Bardziej szczegółowo

Siłownie ORC sposobem na wykorzystanie energii ze źródeł niskotemperaturowych.

Siłownie ORC sposobem na wykorzystanie energii ze źródeł niskotemperaturowych. Siłowie ORC sposobem a wykorzystaie eergii ze źródeł iskotemperaturowych. Autor: prof. dr hab. Władysław Nowak, Aleksadra Borsukiewicz-Gozdur, Zachodiopomorski Uiwersytet Techologiczy w Szczeciie, Katedra

Bardziej szczegółowo

O liczbach naturalnych, których suma równa się iloczynowi

O liczbach naturalnych, których suma równa się iloczynowi O liczbach aturalych, których suma rówa się iloczyowi Lew Kurladczyk i Adrzej Nowicki Toruń UMK, 10 listopada 1998 r. Liczby aturale 1, 2, 3 posiadają szczególą własość. Ich suma rówa się iloczyowi: Podobą

Bardziej szczegółowo

Materiał ćwiczeniowy z matematyki Marzec 2012

Materiał ćwiczeniowy z matematyki Marzec 2012 Materiał ćwiczeiowy z matematyki Marzec 0 Klucz puktowaia do zadań zamkiętych oraz schemat oceiaia do zadań otwartych POZIOM PODSTAWOWY Marzec 0 Klucz puktowaia do zadań zamkiętych Nr zad 3 5 6 7 8 9 0

Bardziej szczegółowo

co wskazuje, że ciąg (P n ) jest ciągiem arytmetycznym o różnicy K 0 r. Pierwszy wyraz tego ciągu a więc P 1 z uwagi na wzór (3) ma postać P

co wskazuje, że ciąg (P n ) jest ciągiem arytmetycznym o różnicy K 0 r. Pierwszy wyraz tego ciągu a więc P 1 z uwagi na wzór (3) ma postać P Wiadomości wstępe Odsetki powstają w wyiku odjęcia od kwoty teraźiejszej K kwoty początkowej K, zatem Z = K K. Z ekoomiczego puktu widzeia właściciel kapitału K otrzymuje odsetki jako zapłatę od baku za

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY OPRACOWANIA WYNIKÓW POMIARÓW Z ELEMENTAMI ANALIZY NIEPEWNOŚCI POMIAROWYCH

PODSTAWY OPRACOWANIA WYNIKÓW POMIARÓW Z ELEMENTAMI ANALIZY NIEPEWNOŚCI POMIAROWYCH PODSTAWY OPRACOWANIA WYNIKÓW POMIARÓW Z ELEMENTAMI ANALIZY NIEPEWNOŚCI POMIAROWYCH POMIAR FIZYCZNY Pomiar bezpośredi to doświadczeie, w którym przy pomocy odpowiedich przyrządów mierzymy (tj. porówujemy

Bardziej szczegółowo

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1A, zima 2012/13. Ciągi.

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1A, zima 2012/13. Ciągi. Jarosław Wróblewski Aaliza Matematycza 1A, zima 2012/13 Ciągi. Ćwiczeia 5.11.2012: zad. 140-173 Kolokwium r 5, 6.11.2012: materiał z zad. 1-173 Ćwiczeia 12.11.2012: zad. 174-190 13.11.2012: zajęcia czwartkowe

Bardziej szczegółowo

ALGORYTM OPTYMALIZACJI PARAMETRÓW EKSPLOATACYJNYCH ŚRODKÓW TRANSPORTU

ALGORYTM OPTYMALIZACJI PARAMETRÓW EKSPLOATACYJNYCH ŚRODKÓW TRANSPORTU Łukasz WOJCIECHOWSKI, Tadeusz CISOWSKI, Piotr GRZEGORCZYK ALGORYTM OPTYMALIZACJI PARAMETRÓW EKSPLOATACYJNYCH ŚRODKÓW TRANSPORTU Streszczeie W artykule zaprezetowao algorytm wyzaczaia optymalych parametrów

Bardziej szczegółowo

Pierwiastki z liczby zespolonej. Autorzy: Agnieszka Kowalik

Pierwiastki z liczby zespolonej. Autorzy: Agnieszka Kowalik Pierwiastki z liczby zespoloej Autorzy: Agieszka Kowalik 09 Pierwiastki z liczby zespoloej Autor: Agieszka Kowalik DEFINICJA Defiicja : Pierwiastek z liczby zespoloej Niech będzie liczbą aturalą. Pierwiastkiem

Bardziej szczegółowo

Moduł 4. Granica funkcji, asymptoty

Moduł 4. Granica funkcji, asymptoty Materiały pomocicze do e-learigu Matematyka Jausz Górczyński Moduł. Graica fukcji, asymptoty Wyższa Szkoła Zarządzaia i Marketigu Sochaczew Od Autora Treści zawarte w tym materiale były pierwotie opublikowae

Bardziej szczegółowo

Fundamentalna tabelka atomu. eureka! to odkryli. p R = nh -

Fundamentalna tabelka atomu. eureka! to odkryli. p R = nh - TEKST TRUDNY Postulat kwatowaia Bohra, czyli założoy ad hoc związek pomiędzy falą de Broglie a a geometryczymi własościami rozważaego problemu, pozwolił bez większych trudości teoretyczie przewidzieć rozmiary

Bardziej szczegółowo

Zjawiska kontaktowe. Pojęcia.

Zjawiska kontaktowe. Pojęcia. Zjawiska kotaktowe. Pojęcia. Próżia, E vac =0 Φ m W Φ s χ E c µ E v metal półprzewodik W praca przeiesieia elektrou z da pasma przewodictwa do próżi, bez zwiększaia jego eergii kietyczej (którą ma zerową).

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA OPOLSKA

POLITECHNIKA OPOLSKA POLITCHIKA OPOLSKA ISTYTUT AUTOMATYKI I IFOMATYKI LABOATOIUM MTOLOII LKTOICZJ 7. KOMPSATOY U P U. KOMPSATOY APIĘCIA STAŁO.. Wstęp... Zasada pomiaru metodą kompesacyją. Metoda kompesacyja pomiaru apięcia

Bardziej szczegółowo

MINIMALIZACJA PUSTYCH PRZEBIEGÓW PRZEZ ŚRODKI TRANSPORTU

MINIMALIZACJA PUSTYCH PRZEBIEGÓW PRZEZ ŚRODKI TRANSPORTU Przedmiot: Iformatyka w logistyce Forma: Laboratorium Temat: Zadaie 2. Automatyzacja obsługi usług logistyczych z wykorzystaiem zaawasowaych fukcji oprogramowaia Excel. Miimalizacja pustych przebiegów

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW

INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW INSTYTUT MASZYN I URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH Politechika Śląska w Gliwicach INSTRUKCJA DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH Z WYTRZYMAŁOŚCI MATERIAŁÓW BADANIE ODKSZTAŁCEŃ SPRĘŻYNY ŚRUBOWEJ Opracował: Dr iż. Grzegorz

Bardziej szczegółowo

Przewodnictwo jonowe w kryształach

Przewodnictwo jonowe w kryształach Przewodnictwo jonowe w kryształach Wykład 1. Wprowadzenie do przedmiotu Prowadzący dr inż. Sebastian Wachowski dr inż. Tadeusz Miruszewski Podstawowe informacje o przedmiocie Przedmiot składa się z: Wykład

Bardziej szczegółowo

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1, zima 2016/17

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1, zima 2016/17 Egzami, 18.02.2017, godz. 9:00-11:30 Zadaie 1. (22 pukty) W każdym z zadań 1.1-1.10 podaj w postaci uproszczoej kresy zbioru oraz apisz, czy kresy ależą do zbioru (apisz TAK albo NIE, ewetualie T albo

Bardziej szczegółowo

ROZDZIAŁ 5 WPŁYW SYSTEMU OPODATKOWANIA DOCHODU NA EFEKTYWNOŚĆ PROCESU DECYZYJNEGO

ROZDZIAŁ 5 WPŁYW SYSTEMU OPODATKOWANIA DOCHODU NA EFEKTYWNOŚĆ PROCESU DECYZYJNEGO Agieszka Jakubowska ROZDZIAŁ 5 WPŁYW SYSTEMU OPODATKOWANIA DOCHODU NA EFEKTYWNOŚĆ PROCESU DECYZYJNEGO. Wstęp Skąplikowaie współczesego życia gospodarczego powoduje, iż do sterowaia procesem zarządzaia

Bardziej szczegółowo

Numeryczny opis zjawiska zaniku

Numeryczny opis zjawiska zaniku FOTON 8, iosa 05 7 Numeryczy opis zjawiska zaiku Jerzy Giter ydział Fizyki U Postawieie problemu wielu zagadieiach z różych działów fizyki spotykamy się z astępującym problemem: zmiay w czasie t pewej

Bardziej szczegółowo

STATYSTYKA I ANALIZA DANYCH

STATYSTYKA I ANALIZA DANYCH TATYTYKA I ANALIZA DANYCH Zad. Z pewej partii włókie weły wylosowao dwie próbki włókie, a w każdej z ich zmierzoo średicę włókie różymi metodami. Otrzymao astępujące wyiki: I próbka: 50; średia średica

Bardziej szczegółowo

Projekt Inżynier mechanik zawód z przyszłością współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt Inżynier mechanik zawód z przyszłością współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego Zajęcia wyrówawcze z fizyki -Zestaw 5 -Teoria Optyka geometrycza i optyka falowa. Prawo odbicia i prawo załamaia światła, Bieg promiei świetlych w pryzmacie, soczewki i zwierciadła. Zjawisko dyfrakcji

Bardziej szczegółowo

Damian Doroba. Ciągi. 1. Pierwsza z granic powinna wydawać się oczywista. Jako przykład może służyć: lim n = lim n 1 2 = lim.

Damian Doroba. Ciągi. 1. Pierwsza z granic powinna wydawać się oczywista. Jako przykład może służyć: lim n = lim n 1 2 = lim. Damia Doroba Ciągi. Graice, z których korzystamy. k. q.. 5. dla k > 0 dla k 0 0 dla k < 0 dla q > 0 dla q, ) dla q Nie istieje dla q ) e a, a > 0. Opis. Pierwsza z graic powia wydawać się oczywista. Jako

Bardziej szczegółowo

Znajdowanie pozostałych pierwiastków liczby zespolonej, gdy znany jest jeden pierwiastek

Znajdowanie pozostałych pierwiastków liczby zespolonej, gdy znany jest jeden pierwiastek Zajdowaie pozostałych pierwiastków liczby zespoloej, gdy zay jest jede pierwiastek 1 Wprowadzeie Okazuje się, że gdy zamy jede z pierwiastków stopia z liczby zespoloej z, to pozostałe pierwiastki możemy

Bardziej szczegółowo

Artykuł techniczny CVM-NET4+ Zgodny z normami dotyczącymi efektywności energetycznej

Artykuł techniczny CVM-NET4+ Zgodny z normami dotyczącymi efektywności energetycznej 1 Artykuł techiczy Joatha Azañó Dział ds. Zarządzaia Eergią i Jakości Sieci CVM-ET4+ Zgody z ormami dotyczącymi efektywości eergetyczej owy wielokaałowy aalizator sieci i poboru eergii Obeca sytuacja Obece

Bardziej szczegółowo

ma rozkład złożony Poissona z oczekiwaną liczbą szkód równą λ i rozkładem wartości pojedynczej szkody takim, że Pr( Y

ma rozkład złożony Poissona z oczekiwaną liczbą szkód równą λ i rozkładem wartości pojedynczej szkody takim, że Pr( Y Zadaie. Łącza wartość szkód z pewego ubezpieczeia W = Y + Y +... + YN ma rozkład złożoy Poissoa z oczekiwaą liczbą szkód rówą λ i rozkładem wartości pojedyczej szkody takim, że ( Y { 0,,,3,... }) =. Niech:

Bardziej szczegółowo

ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA

ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA NIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY W BYDGOSZCZY WYDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ INSTYTT EKSPLOATACJI MASZYN I TRANSPORT ZAKŁAD STEROWANIA ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA ĆWICZENIE: E13 BADANIE ELEMENTÓW

Bardziej szczegółowo

Wykład 11. a, b G a b = b a,

Wykład 11. a, b G a b = b a, Wykład 11 Grupy Grupą azywamy strukturę algebraiczą złożoą z iepustego zbioru G i działaia biarego które spełia własości: (i) Działaie jest łącze czyli a b c G a (b c) = (a b) c. (ii) Działaie posiada

Bardziej szczegółowo

WERSJA TESTU A. Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. LX Egzamin dla Aktuariuszy z 28 maja 2012 r. Część I. Matematyka finansowa

WERSJA TESTU A. Komisja Egzaminacyjna dla Aktuariuszy. LX Egzamin dla Aktuariuszy z 28 maja 2012 r. Część I. Matematyka finansowa Matematyka fiasowa 8.05.0 r. Komisja Egzamiacyja dla Aktuariuszy LX Egzami dla Aktuariuszy z 8 maja 0 r. Część I Matematyka fiasowa WERJA EU A Imię i azwisko osoby egzamiowaej:... Czas egzamiu: 00 miut

Bardziej szczegółowo

O pewnych zastosowaniach rachunku różniczkowego funkcji dwóch zmiennych w ekonomii

O pewnych zastosowaniach rachunku różniczkowego funkcji dwóch zmiennych w ekonomii O pewych zastosowaiach rachuku różiczkowego fukcji dwóch zmieych w ekoomii 1 Wielkość wytwarzaego dochodu arodowego D zależa jest od wielkości produkcyjego majątku trwałego M i akładów pracy żywej Z Fukcję

Bardziej szczegółowo

ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA

ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY W BYDGOSZCZY WYDZIAŁ INŻYNIERII MECHANICZNEJ INSTYTUT EKSPLOATACJI MASZYN I TRANSPORTU ZAKŁAD STEROWANIA ELEKTROTECHNIKA I ELEKTRONIKA ĆWICZENIE: E20 BADANIE UKŁADU

Bardziej szczegółowo

Elektrolity wykazują przewodnictwo jonowe Elektrolity ciekłe substancje rozpadające się w roztworze na jony

Elektrolity wykazują przewodnictwo jonowe Elektrolity ciekłe substancje rozpadające się w roztworze na jony Elektrolity wykazują przewodnictwo jonowe Elektrolity ciekłe substancje rozpadające się w roztworze na jony Przewodniki jonowe elektrolity stałe duża przewodność jonowa w stanie stałym; mały wkład elektronów

Bardziej szczegółowo

Ć wiczenie 9 SILNIK TRÓJFAZOWY ZWARTY

Ć wiczenie 9 SILNIK TRÓJFAZOWY ZWARTY 145 Ć wiczeie 9 SILNIK TRÓJFAZOWY ZWARTY 1. Wiadomości ogóle 1.1. Ogóla budowa Siliki asychroicze trójfazowe, dzięki swoim zaletom ruchowym, prostocie kostrukcji, łatwej obsłudze są powszechie stosowae

Bardziej szczegółowo

Rekursja 2. Materiały pomocnicze do wykładu. wykładowca: dr Magdalena Kacprzak

Rekursja 2. Materiały pomocnicze do wykładu. wykładowca: dr Magdalena Kacprzak Rekursja Materiały pomocicze do wykładu wykładowca: dr Magdalea Kacprzak Rozwiązywaie rówań rekurecyjych Jedorode liiowe rówaia rekurecyje Twierdzeie Niech k będzie ustaloą liczbą aturalą dodatią i iech

Bardziej szczegółowo

Ć wiczenie 17 BADANIE SILNIKA TRÓJFAZOWEGO KLATKOWEGO ZASILANEGO Z PRZEMIENNIKA CZĘSTOTLIWOŚCI

Ć wiczenie 17 BADANIE SILNIKA TRÓJFAZOWEGO KLATKOWEGO ZASILANEGO Z PRZEMIENNIKA CZĘSTOTLIWOŚCI Ć wiczeie 7 BADANIE SILNIKA TRÓJFAZOWEGO KLATKOWEGO ZASILANEGO Z RZEIENNIKA CZĘSTOTLIWOŚCI Wiadomości ogóle Rozwój apędów elektryczych jest ściśle związay z rozwojem eergoelektroiki Współcześie a ogół

Bardziej szczegółowo

Metody badania zbieżności/rozbieżności ciągów liczbowych

Metody badania zbieżności/rozbieżności ciągów liczbowych Metody badaia zbieżości/rozbieżości ciągów liczbowych Ryszard Rębowski 14 grudia 2017 1 Wstęp Kluczowe pytaie odoszące się do zagadieia badaia zachowaia się ciągu liczbowego sprowadza się do sposobu opisu

Bardziej szczegółowo

POMIARY WARSZTATOWE. D o u ż y t k u w e w n ę t r z n e g o. Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Ćwiczenia laboratoryjne

POMIARY WARSZTATOWE. D o u ż y t k u w e w n ę t r z n e g o. Katedra Inżynierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego. Ćwiczenia laboratoryjne D o u ż y t k u w e w ę t r z e g o Katedra Iżyierii i Aparatury Przemysłu Spożywczego POMIARY WARSZTATOWE Ćwiczeia laboratoryje Opracowaie: Urszula Goik, Maciej Kabziński Kraków, 2015 1 SUWMIARKI Suwmiarka

Bardziej szczegółowo

x 1 2 3 t 1 (x) 2 3 1 o 1 : x 1 2 3 s 3 (x) 2 1 3. Tym samym S(3) = {id 3,o 1,o 2,s 1,s 2,s 3 }. W zbiorze S(n) definiujemy działanie wzorem

x 1 2 3 t 1 (x) 2 3 1 o 1 : x 1 2 3 s 3 (x) 2 1 3. Tym samym S(3) = {id 3,o 1,o 2,s 1,s 2,s 3 }. W zbiorze S(n) definiujemy działanie wzorem 9.1. Izomorfizmy algebr.. Wykład Przykłady: 13) Działaia w grupach często wygodie jest zapisywać w tabelkach Cayleya. Na przykład tabelka działań w grupie Z 5, 5) wygląda astępująco: 5 1 3 1 1 3 1 3 3

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 10/11. Holografia syntetyczna - płytki strefowe.

Ćwiczenie 10/11. Holografia syntetyczna - płytki strefowe. Ćwiczeie 10/11 Holografia sytetycza - płytki strefowe. Wprowadzeie teoretycze W klasyczej holografii optyczej, gdzie hologram powstaje w wyiku rejestracji pola iterferecyjego, rekostruuje się jedyie takie

Bardziej szczegółowo

(1) gdzie I sc jest prądem zwarciowym w warunkach normalnych, a mnożnik 1,25 bierze pod uwagę ryzyko 25% wzrostu promieniowania powyżej 1 kw/m 2.

(1) gdzie I sc jest prądem zwarciowym w warunkach normalnych, a mnożnik 1,25 bierze pod uwagę ryzyko 25% wzrostu promieniowania powyżej 1 kw/m 2. Katarzya JARZYŃSKA ABB Sp. z o.o. PRODUKTY NISKONAPIĘCIOWE W INSTALACJI PV Streszczeie: W ormalych warukach pracy każdy moduł geeruje prąd o wartości zbliżoej do prądu zwarciowego I sc, który powiększa

Bardziej szczegółowo

Kolorowanie Dywanu Sierpińskiego. Andrzej Szablewski, Radosław Peszkowski

Kolorowanie Dywanu Sierpińskiego. Andrzej Szablewski, Radosław Peszkowski olorowaie Dywau ierpińskiego Adrzej zablewski, Radosław Peszkowski pis treści stęp... Problem kolorowaia... Róże rodzaje kwadratów... osekwecja atury fraktalej...6 zory rekurecyje... Przekształcaie rekurecji...

Bardziej szczegółowo

Analiza dokładności pomiaru, względnego rozkładu egzytancji widmowej źródeł światła, dokonanego przy użyciu spektroradiometru kompaktowego

Analiza dokładności pomiaru, względnego rozkładu egzytancji widmowej źródeł światła, dokonanego przy użyciu spektroradiometru kompaktowego doi:1.15199/48.215.4.38 Eugeiusz CZECH 1, Zbigiew JAROZEWCZ 2,3, Przemysław TABAKA 4, rea FRYC 5 Politechika Białostocka, Wydział Elektryczy, Katedra Elektrotechiki Teoretyczej i Metrologii (1), stytut

Bardziej szczegółowo

ANALIZA KSZTAŁTU SEGMENTU UBIORU TERMOOCHRONNEGO PRZY NIEUSTALONYM PRZEWODZENIU CIEPŁA

ANALIZA KSZTAŁTU SEGMENTU UBIORU TERMOOCHRONNEGO PRZY NIEUSTALONYM PRZEWODZENIU CIEPŁA MODELOWANIE INŻYNIERSKIE ISNN 1896-771X 32, s. 255-26, Gliwice 26 ANALIZA KSZTAŁTU SEGMENTU UBIORU TERMOOCHRONNEGO PRZY NIEUSTALONYM PRZEWODZENIU CIEPŁA RYSZARD KORYCKI DARIUSZ WITCZAK Katedra Mechaiki

Bardziej szczegółowo

Parametryzacja rozwiązań układu równań

Parametryzacja rozwiązań układu równań Parametryzacja rozwiązań układu rówań Przykład: ozwiąż układy rówań: / 2 2 6 2 5 2 6 2 5 //( / / 2 2 9 2 2 4 4 2 ) / 4 2 2 5 2 4 2 2 Korzystając z postaci schodkowej (środkowa macierz) i stosując podstawiaie

Bardziej szczegółowo

8. Optymalizacja decyzji inwestycyjnych

8. Optymalizacja decyzji inwestycyjnych 8. Optymalizacja decyzji iwestycyjych 8. Wprowadzeie W wielu różych sytuacjach, w tym rówież w czasie wyboru iwestycji do realizacji, podejmujemy decyzje. Sytuacje takie azywae są sytuacjami decyzyjymi.

Bardziej szczegółowo

CHARAKTERYSTYKA MEMBRAN POLIMEROWYCH DO SEPARACJI PŁYNÓW

CHARAKTERYSTYKA MEMBRAN POLIMEROWYCH DO SEPARACJI PŁYNÓW MEMBRANY TEORIA I PRAKTYKA ZESZYT IV WYKŁADY MONOGRAFICZNE I SPECJALISTYCZNE TORUŃ CHARAKTERYSTYKA MEMBRAN POLIMEROWYCH DO SEPARACJI PŁYNÓW Aleksadra WOLIŃSKA-GRABCZYK, Adrzej JANKOWSKI Cetrum Materiałów

Bardziej szczegółowo

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna A1, zima 2011/12. Kresy zbiorów. x Z M R

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna A1, zima 2011/12. Kresy zbiorów. x Z M R Kresy zbiorów. Ćwiczeia 21.11.2011: zad. 197-229 Kolokwium r 7, 22.11.2011: materiał z zad. 1-249 Defiicja: Zbiór Z R azywamy ograiczoym z góry, jeżeli M R x Z x M. Każdą liczbę rzeczywistą M R spełiającą

Bardziej szczegółowo

Zeszyty Problemowe Maszyny Elektryczne Nr 74/2006 69

Zeszyty Problemowe Maszyny Elektryczne Nr 74/2006 69 Zeszyty Problemowe Maszyy Elektrycze Nr 74/6 69 Piotr Zietek Politechika Śląska, Gliwice PRĄDY ŁOŻYSKOWE I PRĄD UZIOMU W UKŁADACH NAPĘDOWYCH ZASILANYCH Z FALOWNIKÓW PWM BEARING CURRENTS AND LEAKAGE CURRENT

Bardziej szczegółowo

I kolokwium z Analizy Matematycznej

I kolokwium z Analizy Matematycznej I kolokwium z Aalizy Matematyczej 4 XI 0 Grupa A. Korzystając z zasady idukcji matematyczej udowodić ierówość dla wszystkich N. Rozwiązaie:... 4 < + Nierówość zachodzi dla, bo 4

Bardziej szczegółowo

a n 7 a jest ciągiem arytmetycznym.

a n 7 a jest ciągiem arytmetycznym. ZADANIA MATURALNE - CIĄGI LICZBOWE - POZIOM PODSTAWOWY Opracowała mgr Dauta Brzezińska Zad.1. ( pkt) Ciąg a określoy jest wzorem 5.Wyzacz liczbę ujemych wyrazów tego ciągu. Zad.. ( 6 pkt) a Day jest ciąg

Bardziej szczegółowo

WYBRANE METODY DOSTĘPU DO DANYCH

WYBRANE METODY DOSTĘPU DO DANYCH WYBRANE METODY DOSTĘPU DO DANYCH. WSTĘP Coraz doskoalsze, szybsze i pojemiejsze pamięci komputerowe pozwalają gromadzić i przetwarzać coraz większe ilości iformacji. Systemy baz daych staowią więc jedo

Bardziej szczegółowo

Wprowadzenie. metody elementów skończonych

Wprowadzenie. metody elementów skończonych Metody komputerowe Wprowadzeie Podstawy fizycze i matematycze metody elemetów skończoych Literatura O.C.Ziekiewicz: Metoda elemetów skończoych. Arkady, Warszawa 972. Rakowski G., acprzyk Z.: Metoda elemetów

Bardziej szczegółowo

Arkusz ćwiczeniowy z matematyki Poziom podstawowy ZADANIA ZAMKNIĘTE. W zadaniach od 1. do 21. wybierz i zaznacz poprawną odpowiedź. 1 C. 3 D.

Arkusz ćwiczeniowy z matematyki Poziom podstawowy ZADANIA ZAMKNIĘTE. W zadaniach od 1. do 21. wybierz i zaznacz poprawną odpowiedź. 1 C. 3 D. Arkusz ćwiczeiowy z matematyki Poziom podstawowy ZADANIA ZAMKNIĘTE W zadaiach od. do. wybierz i zazacz poprawą odpowiedź. Zadaie. ( pkt) Liczbę moża przedstawić w postaci A. 8. C. 4 8 D. 4 Zadaie. ( pkt)

Bardziej szczegółowo

Relacje rekurencyjne. będzie następująco zdefiniowanym ciągiem:

Relacje rekurencyjne. będzie następująco zdefiniowanym ciągiem: Relacje rekurecyje Defiicja: Niech =,,,... będzie astępująco zdefiiowaym ciągiem: () = r, = r,..., k = rk, gdzie r, r,..., r k są skalarami, () dla k, = a + a +... + ak k, gdzie a, a,..., ak są skalarami.

Bardziej szczegółowo

Estymacja przedziałowa

Estymacja przedziałowa Metody probabilistycze i statystyka Estymacja przedziałowa Dr Joaa Baaś Zakład Badań Systemowych Istytut Sztuczej Iteligecji i Metod Matematyczych Wydział Iformatyki Politechiki Szczecińskiej Metody probabilistycze

Bardziej szczegółowo

opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktycze a zajęcia wyrówawcze z chemii dla studetów pierwszego roku kieruku zamawiaego żyieria Środowiska w ramach projektu Era iżyiera pewa lokata a przyszłość opracowała: mgr iż. Ewelia Nowak

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI I GOSPODARKI ELEKTROENERGETYCZNEJ

WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI I GOSPODARKI ELEKTROENERGETYCZNEJ WYDZIAŁ ELEKTRYCZNY POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI ZAKŁAD ELEKTROWNI I GOSPODARKI ELEKTROENERGETYCZNEJ LABORATORIUM RACHUNEK EKONOMICZNY W ELEKTROENERGETYCE INSTRUKCJA DO ĆWICZENIA

Bardziej szczegółowo

Geometrycznie o liczbach

Geometrycznie o liczbach Geometryczie o liczbach Geometryczie o liczbach Łukasz Bożyk Dodatią liczbę całkowitą moża iterpretować jako pole pewej figury składającej się z kwadratów jedostkowych Te prosty pomysł pozwala w aturaly

Bardziej szczegółowo

4. MODELE ZALEŻNE OD ZDARZEŃ

4. MODELE ZALEŻNE OD ZDARZEŃ 4. MODELE ZALEŻNE OD ZDARZEŃ 4.. Wrowadzeie W sysemach zależych od zdarzeń wyzwalaie określoego zachowaia się układu jes iicjowae rzez dyskree zdarzeia. Modelowaie akich syuacji ma a celu symulacyją aalizę

Bardziej szczegółowo

TRANSFORMACJA DO UKŁADU 2000 A PROBLEM ZGODNOŚCI Z PRG

TRANSFORMACJA DO UKŁADU 2000 A PROBLEM ZGODNOŚCI Z PRG Tomasz ŚWIĘTOŃ 1 TRANSFORMACJA DO UKŁADU 2000 A ROBLEM ZGODNOŚCI Z RG Na mocy rozporządzeia Rady Miistrów w sprawie aństwowego Systemu Odiesień rzestrzeych już 31 grudia 2009 roku upływa termi wykoaia

Bardziej szczegółowo

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA 1. ZAMAWIAJĄCY TALEX S.A., ul. Karpia 27 d, 61 619 Pozań, e mail: cetrumit@talex.pl 2. INFORMACJE OGÓLNE 2.1. Talex S.A. zaprasza do udziału w postępowaiu przetargowym,

Bardziej szczegółowo

Zeszyty naukowe nr 9

Zeszyty naukowe nr 9 Zeszyty aukowe r 9 Wyższej Szkoły Ekoomiczej w Bochi 2011 Piotr Fijałkowski Model zależości otowań giełdowych a przykładzie otowań ołowiu i spółki Orzeł Biały S.A. Streszczeie Niiejsza praca opisuje próbę

Bardziej szczegółowo

Konspekt lekcji (Kółko matematyczne, kółko przedsiębiorczości)

Konspekt lekcji (Kółko matematyczne, kółko przedsiębiorczości) Kospekt lekcji (Kółko matematycze, kółko przedsiębiorczości) Łukasz Godzia Temat: Paradoks skąpej wdowy. O procecie składaym ogólie. Czas lekcji 45 miut Cele ogóle: Uczeń: Umie obliczyć procet składay

Bardziej szczegółowo

Zjawiska zachodzące w półprzewodnikach Przewodniki samoistne i niesamoistne

Zjawiska zachodzące w półprzewodnikach Przewodniki samoistne i niesamoistne Zjawiska zachodzące w półprzewodnikach Przewodniki samoistne i niesamoistne Materiały dydaktyczne dla kierunku Technik Optyk (W12) Kwalifikacyjnego kursu zawodowego. Zadania elektroniki: Urządzenia elektroniczne

Bardziej szczegółowo

Fizyka i technologia złącza PN. Adam Drózd 25.04.2006r.

Fizyka i technologia złącza PN. Adam Drózd 25.04.2006r. Fizyka i technologia złącza P Adam Drózd 25.04.2006r. O czym będę mówił: Półprzewodnik definicja, model wiązań walencyjnych i model pasmowy, samoistny i niesamoistny, domieszki donorowe i akceptorowe,

Bardziej szczegółowo

Niepewności pomiarowe

Niepewności pomiarowe Niepewości pomiarowe Obserwacja, doświadczeie, pomiar Obserwacja zjawisk fizyczych polega a badaiu ych zjawisk w warukach auralych oraz a aalizie czyików i waruków, od kórych zjawiska e zależą. Waruki

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM INŻYNIERII CHEMICZNEJ, PROCESOWEJ I BIOPROCESOWEJ. Ćwiczenie nr 16

LABORATORIUM INŻYNIERII CHEMICZNEJ, PROCESOWEJ I BIOPROCESOWEJ. Ćwiczenie nr 16 KATEDRA INŻYNIERII CHEMICZNEJ I ROCESOWEJ INSTRUKCJE DO ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH LABORATORIUM INŻYNIERII CHEMICZNEJ, ROCESOWEJ I BIOROCESOWEJ Ćwiczeie r 16 Mieszaie Osoba odpowiedziala: Iwoa Hołowacz Gdańsk,

Bardziej szczegółowo

3. Regresja liniowa Założenia dotyczące modelu regresji liniowej

3. Regresja liniowa Założenia dotyczące modelu regresji liniowej 3. Regresja liiowa 3.. Założeia dotyczące modelu regresji liiowej Aby moża było wykorzystać model regresji liiowej, muszą być spełioe astępujące założeia:. Relacja pomiędzy zmieą objaśiaą a zmieymi objaśiającymi

Bardziej szczegółowo

Metody i systemy detekcji nieszczelności rurociągów dalekosiężnych (1)

Metody i systemy detekcji nieszczelności rurociągów dalekosiężnych (1) Metody i systemy detekcji ieszczelości rurociągów dalekosiężych (1) Ryszard Sobczak Mateusz Turkowski Adrzej Bratek Marci Słowikowski Adam Bogucki Niezależie od tego, jak staraie rurociąg został zaprojektoway

Bardziej szczegółowo

KATEDRA TECHNIK WYTWARZANIA I AUTOMATYZACJI. Obróbka skrawaniem i narzędzia

KATEDRA TECHNIK WYTWARZANIA I AUTOMATYZACJI. Obróbka skrawaniem i narzędzia KATEDRA TECHNIK WYTWARZANIA I AUTOMATYZACJI Przedmiot: Temat ćwiczeia: Obróbka skrawaiem i arzędzia Frezowaie Numer ćwiczeia: 5 1. Cel ćwiczeia Celem ćwiczeia jest pozaie odmia frezowaia, parametrów skrawaia,

Bardziej szczegółowo

Wykład FIZYKA I. 2. Kinematyka punktu materialnego. Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak

Wykład FIZYKA I. 2. Kinematyka punktu materialnego.  Dr hab. inż. Władysław Artur Woźniak Dr hab. iż. Władysław Arur Woźiak Wykład FIZYKA I. Kiemayka puku maerialego Dr hab. iż. Władysław Arur Woźiak Isyu Fizyki Poliechiki Wrocławskiej hp://www.if.pwr.wroc.pl/~woziak/fizyka1.hml Dr hab. iż.

Bardziej szczegółowo

4. PRZEKŁADNIKI PRĄDOWE I NAPIĘCIOWE

4. PRZEKŁADNIKI PRĄDOWE I NAPIĘCIOWE 4. PRZEŁDN PRĄDOWE NPĘOWE 4.. Wstęp 4.. Przekładiki prądowe Przekładikie prądowy prądu zieego azywa się trasforator przezaczoy do zasilaia obwodów prądowych elektryczych przyrządów poiarowych oraz przekaźików.

Bardziej szczegółowo

ANALIZA SKORELOWANIA WYNIKÓW POMIAROWYCH W OCENACH STANU ZAGROŻEŃ HAŁASOWYCH ŚRODOWISKA

ANALIZA SKORELOWANIA WYNIKÓW POMIAROWYCH W OCENACH STANU ZAGROŻEŃ HAŁASOWYCH ŚRODOWISKA SYSTEMY WSPOMAGANIA W INŻYNIERII PRODUKCJI Środowisko i Bezpieczeństwo w Iżyierii Produkcji 2013 5 ANALIZA SKORELOWANIA WYNIKÓW POMIAROWYCH W OCENACH STANU ZAGROŻEŃ HAŁASOWYCH ŚRODOWISKA 5.1 WPROWADZENIE

Bardziej szczegółowo

OKREŚLENIE CHARAKTERYSTYK POMPY WIROWEJ I WYZNACZENIE PAGÓRKA SPRAWNOŚCI

OKREŚLENIE CHARAKTERYSTYK POMPY WIROWEJ I WYZNACZENIE PAGÓRKA SPRAWNOŚCI Ćwiczeie 5 OKREŚLENIE CARAKTERYSTYK POMPY WIROWEJ I WYZNACZENIE PAGÓRKA SPRAWNOŚCI Wykaz ważiejszych ozaczeń c 1 rędkość bezwzględa cieczy a wlocie do wirika, m/s c rędkość bezwzględa cieczy a wylocie

Bardziej szczegółowo

Absorpcja związana z defektami kryształu

Absorpcja związana z defektami kryształu W rzeczywistych materiałach sieć krystaliczna nie jest idealna występują różnego rodzaju defekty. Podział najważniejszych defektów ze względu na właściwości optyczne: - inny atom w węźle sieci: C A atom

Bardziej szczegółowo

Zasada indukcji matematycznej. Dowody indukcyjne.

Zasada indukcji matematycznej. Dowody indukcyjne. Zasada idukcji matematyczej Dowody idukcyje Z zasadą idukcji matematyczej i dowodami idukcyjymi sytuacja jest ajczęściej taka, że podaje się w szkole treść zasady idukcji matematyczej, a astępie omawia,

Bardziej szczegółowo

Politechnika Poznańska

Politechnika Poznańska Politechika Pozańska Temat: Laboratorium z termodyamiki Aaliza składu spali powstałych przy spalaiu paliw gazowych oraz pomiar ich prędkości przepływu za pomocą Dopplerowskiego Aemometru Laserowego (LDA)

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenia nr 5. TEMATYKA: Regresja liniowa dla prostej i płaszczyzny

Ćwiczenia nr 5. TEMATYKA: Regresja liniowa dla prostej i płaszczyzny TEMATYKA: Regresja liiowa dla prostej i płaszczyzy Ćwiczeia r 5 DEFINICJE: Regresja: metoda statystycza pozwalająca a badaie związku pomiędzy wielkościami daych i przewidywaie a tej podstawie iezaych wartości

Bardziej szczegółowo

Transport jonów: kryształy jonowe

Transport jonów: kryształy jonowe Transport jonów: kryształy jonowe JONIKA I FOTONIKA MICHAŁ MARZANTOWICZ Jodek srebra AgI W 42 K strukturalne przejście fazowe I rodzaju do fazy α stopiona podsieć kationowa. Fluorek ołowiu PbF 2 zdefektowanie

Bardziej szczegółowo

Przykład Obliczenie wskaźnika plastyczności przy skręcaniu

Przykład Obliczenie wskaźnika plastyczności przy skręcaniu Przykład 10.5. Obliczeie wskaźika plastyczości przy skręcaiu Obliczyć wskaźiki plastyczości przy skręcaiu dla astępujących przekrojów: a) -kąta foremego b) przekroju złożoego 6a 16a 9a c) przekroju ciekościeego

Bardziej szczegółowo

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1A, zima 2014/15. n = Rozwiązanie: Stosując wzór na wartość współczynnika dwumianowego otrzymujemy

Jarosław Wróblewski Analiza Matematyczna 1A, zima 2014/15. n = Rozwiązanie: Stosując wzór na wartość współczynnika dwumianowego otrzymujemy 12. Dowieść, że istieje ieskończeie wiele par liczb aturalych k < spełiających rówaie ( ) ( ) k. k k +1 Stosując wzór a wartość współczyika dwumiaowego otrzymujemy ( ) ( )!! oraz k k! ( k)! k +1 (k +1)!

Bardziej szczegółowo

Analiza popytu na alkohol w Polsce z zastosowaniem modelu korekty błędem AIDS

Analiza popytu na alkohol w Polsce z zastosowaniem modelu korekty błędem AIDS Ekoomia Meedżerska 2011, r 10, s. 161 172 Jacek Wolak *, Grzegorz Pociejewski ** Aaliza popytu a alkohol w Polsce z zastosowaiem modelu korekty błędem AIDS 1. Wprowadzeie Okres trasformacji, zapoczątkoway

Bardziej szczegółowo

Jak obliczać podstawowe wskaźniki statystyczne?

Jak obliczać podstawowe wskaźniki statystyczne? Jak obliczać podstawowe wskaźiki statystycze? Przeprowadzoe egzamiy zewętrze dostarczają iformacji o tym, jak ucziowie w poszczególych latach opaowali umiejętości i wiadomości określoe w stadardach wymagań

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA NR 06-2 POMIARY TEMPA METABOLIZMU METODĄ TABELARYCZNĄ

INSTRUKCJA NR 06-2 POMIARY TEMPA METABOLIZMU METODĄ TABELARYCZNĄ LABORATORIUM OCHRONY ŚRODOWISKA - SYSTEM ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ - INSTRUKCJA NR 06- POMIARY TEMPA METABOLIZMU METODĄ TABELARYCZNĄ 1. Cel istrukcji Celem istrukcji jest określeie metodyki postępowaia w celu

Bardziej szczegółowo

z przedziału 0,1. Rozważmy trzy zmienne losowe:..., gdzie X

z przedziału 0,1. Rozważmy trzy zmienne losowe:..., gdzie X Matematyka ubezpieczeń majątkowych.0.0 r. Zadaie. Mamy day ciąg liczb q, q,..., q z przedziału 0,. Rozważmy trzy zmiee losowe: o X X X... X, gdzie X i ma rozkład dwumiaowy o parametrach,q i, i wszystkie

Bardziej szczegółowo

SIARKA. (S, łac. sulphur)

SIARKA. (S, łac. sulphur) SIARKA (S, łac. sulphur) -iemetal aleŝący do 6 grupy główej. Izotopy stabile siarki to 32 S, 33 S, 34 S i 36 S. Siarka jest iezbęda do Ŝycia. Wchodzi w skład dwóch amiokwasów kodowaych - metioiy i cysteiy

Bardziej szczegółowo

I. Podzielność liczb całkowitych

I. Podzielność liczb całkowitych I Podzielość liczb całkowitych Liczba a = 57 przy dzieleiu przez pewą liczbę dodatią całkowitą b daje iloraz k = 3 i resztę r Zaleźć dzieik b oraz resztę r a = 57 = 3 b + r, 0 r b Stąd 5 r b 8, 3 więc

Bardziej szczegółowo

KOMPETENCJE EKSPERTÓW W INFORMATYCZNYM SYSTEMIE WSPOMAGANIA DECYZJI

KOMPETENCJE EKSPERTÓW W INFORMATYCZNYM SYSTEMIE WSPOMAGANIA DECYZJI KOMPETENCJE EKSPERTÓW W INFORMATYCZNYM SYSTEMIE WSPOMAGANIA DECYZJI Ryszard Budziński, Marta Fukacz, Jarosław Becker, Uiwersytet Szczeciński, Wydział Nauk Ekoomiczych i Zarządzaia, Istytut Iformatyki w

Bardziej szczegółowo

KADD Metoda najmniejszych kwadratów

KADD Metoda najmniejszych kwadratów Metoda ajmiejszych kwadratów Pomiary bezpośredie o rówej dokładości o różej dokładości średia ważoa Pomiary pośredie Zapis macierzowy Dopasowaie prostej Dopasowaie wielomiau dowolego stopia Dopasowaie

Bardziej szczegółowo

KOROZJA METALI. 1. Korozja chemiczna. 2. Korozja elektrochemiczna. 2.1 Podstawy teoretyczne korozji elektrochemicznej. 2.1.1 Pojęcie półogniwa

KOROZJA METALI. 1. Korozja chemiczna. 2. Korozja elektrochemiczna. 2.1 Podstawy teoretyczne korozji elektrochemicznej. 2.1.1 Pojęcie półogniwa Albi Czerichowski KOROZJA METALI Korozja jest to stopiowe iszczeie tworzyw metalowych i iemetalowych pod wpływem chemiczego i elektrochemiczego oddziaływaia środowiska w wyiku którego zmieiają się sta

Bardziej szczegółowo

Twoja firma. Podręcznik użytkownika. Aplikacja Grupa. V edycja, kwiecień 2013

Twoja firma. Podręcznik użytkownika. Aplikacja Grupa. V edycja, kwiecień 2013 Twoja firma Podręczik użytkowika Aplikacja Grupa V edycja, kwiecień 2013 Spis treści I. INFORMACJE WSTĘPNE I LOGOWANIE...3 I.1. Wstęp i defiicje...3 I.2. Iformacja o możliwości korzystaia z systemu Aplikacja

Bardziej szczegółowo

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzieb!

Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzieb! Projekt wsp,ł.iasoway ze 4rodk,w Uii Europejskiej w ramach Europejskiego Fuduszu Społeczego Materiał pomociczy dla auczycieli kształcących w zawodzieb "#$%&'( ")*+,"+(' -'#.,('#. przygotoway w ramach projektu

Bardziej szczegółowo

W wielu przypadkach zadanie teorii sprężystości daje się zredukować do dwóch

W wielu przypadkach zadanie teorii sprężystości daje się zredukować do dwóch Wykład 5 PŁASKI ZADANI TORII SPRĘŻYSTOŚCI Płaski sta arężeia W wielu rzyadkach zadaie teorii srężystości daje się zredukować do dwóch wymiarów Przykładem może być cieka tarcza obciążoa siłami działającymi

Bardziej szczegółowo

Stwierdzenie 1. Jeżeli ciąg ma granicę, to jest ona określona jednoznacznie (żaden ciąg nie może mieć dwóch różnych granic).

Stwierdzenie 1. Jeżeli ciąg ma granicę, to jest ona określona jednoznacznie (żaden ciąg nie może mieć dwóch różnych granic). Materiały dydaktycze Aaliza Matematycza Wykład Ciągi liczbowe i ich graice. Graice ieskończoe. Waruek Cauchyego. Działaia arytmetycze a ciągach. Podstawowe techiki obliczaia graic ciągów. Istieie graic

Bardziej szczegółowo

Elementy modelowania matematycznego

Elementy modelowania matematycznego Elemety modelowaia matematyczego Wstęp Jakub Wróblewski jakubw@pjwstk.edu.pl http://zajecia.jakubw.pl/ TEMATYKA PRZEDMIOTU Modelowaie daych (ilościowe): Metody statystycze: estymacja parametrów modelu,

Bardziej szczegółowo

Modele tendencji rozwojowej STATYSTYKA OPISOWA. Dr Alina Gleska. Instytut Matematyki WE PP. 18 listopada 2017

Modele tendencji rozwojowej STATYSTYKA OPISOWA. Dr Alina Gleska. Instytut Matematyki WE PP. 18 listopada 2017 STATYSTYKA OPISOWA Dr Alia Gleska Istytut Matematyki WE PP 18 listopada 2017 1 Metoda aalitycza Metoda aalitycza przyjmujemy założeie, że zmiay zjawiska w czasie moża przedstawić jako fukcję zmieej czasowej

Bardziej szczegółowo