PRACOWNIA FIZYCZNA I
|
|
- Eugeniusz Żurawski
- 5 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Skrypt do laboratorium PRACOWNIA FIZYCZNA I wiczenie 3: Wyznaczanie staªej dielektrycznej metod kondensatorow. Opracowanie: mgr Tomasz Neumann Gda«sk, 2011 Projekt Przygotowanie i realizacja kierunku in»ynieria biomedyczna - studia mi dzywydziaªowe wspóªnansowany ze ±rodków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Spoªecznego.
2 USTALENIA WST PNE Wymagania wst pne: Zapoznanie si z wiadomo±ciami teoretycznymi oraz przebiegiem wiczenia zawartymi w instrukcji do wiczenia. Cele wiczenia: 1. Usystematyzowanie wiadomo±ci z elektrostatyki. 2. Zapoznanie studentów z metod pomiaru wzgl dnej przenikalno±ci elektrycznej. 3. Wykonanie pomiaru pojemno±ci kondensatora powietrznego oraz kondensatora z dielektrykiem. 4. Analiza zebranych danych pomiarowych, bª dów pomiarowych oraz wykonanie odpowiedniego wykresu wykresu w celu wyznaczenia przenikalno±ci elektrycznej materiaªu. 5. Oszacowanie niepewno±ci pomiarowych. 6. Sformuªowanie wniosków. Wykaz przyrz dów niezb dnych do wykonania wiczenia: Rys. 1: Ukªad pomiarowy: 1 - okªadki kondensatora pªaskiego z regulacj odlegªo±ci pomi dzy okªadkami za pomoc ±ruby mikrometrycznej; 2 - multimetr cyfrowy; 3 - pªytki dielektryczne. Wykaz literatury podstawowej: 1. D. Halliday, R. Resnick, J. Walker - Podstawy zyki. 2. M. Skorko - Fizyka dla studentów wy»szych technicznych studiów zawodowych. 3. I. Tarjan - Fizyka dla przyrodników. 4. K. A. Tsokos - Physics for IB diploma. 5. K. Kozªowski, A. Zieli«ski - I Laboratorium z zyki. 2
3 WPROWADZENIE DO WICZENIA Pole elektryczne jest to przestrze«wokóª ªadunku tj. ¹ródªa pola elektrycznego w której, na inne umieszczone ªadunki dziaªa siªa elektrostatyczna. Pole elektryczne mo»emy zobrazowa za pomoc linii siª pola elektrycznego. W przypadku ªadunku punktowego linie te b d póªprostymi (pole centralne), wychodz cymi w ka»dym kierunku jak na rysunku 2. W zale»no±ci od tego, jaki ªadunek rozpatrujemy, linie te b d zwrócone od ªadunku w przypadku ªadunku dodatniego lub do ªadunku w przypadku ªadunku ujemnego. Z liniami siª pola elektrycznego jest zwi zany wektor nat»enia pola elektrycznego, który jest zawsze styczny do linii siª pola o zwrocie zgodnym ze zwrotem linii siª pola. Warto± nat»enia pola Rys. 2: Linie pola oraz powierzchnie ekwipotencjalne ªadunku a) dodatniego, b) ujemnego. elektrycznego w odlegªo±ci r od ªadunku punktowego jest opisana zale»no±ci E = 1 4πɛ o ɛ r Q r 2, (1) w której ɛ 0 jest przenikalno±ci elektryczn pró»ni (teoretycznie ɛ 0 = 8, F/m), za± ɛ r jest wzgl dn przenikalno±ci dielektryczn o±rodka. Zale»no± 1 opisuje nam siª elektrostatyczn (Coulomba) dziaªaj c na ªadunek umieszczony w tym polu. Nat»enie pola elektrycznego jest wielko±ci wektorow, wi c oprócz warto±ci musimy zna równie» zwrot wektora E. Wygodniejsz wielko±ci opisuj c pole elektryczne jest potencjaª elektryczny V, który informuje nas o energii potencjalnej ªadunku q umieszczonego w polu ªadunku Q, do warto±ci tego ªadunku, co mo»na zapisa zale»no±ci V = E p q = 1 Q 4πɛ o ɛ r r. (2) Jednostk potencjaªu elektrycznego jest wolt. Nale»y jednak pami ta,»e potencjaª mo»e przyjmowa zarówno warto±ci dodatnie (ªadunki dodatnie) lub ujemne (ªadunki ujemne). W przypadku pola elektrycznego bezwirowego, które jest wytwarzane wokóª ªadunku punktowego, istnieje zale»no± pomi dzy nat»eniem pola elektrycznego a potencjaªem postaci E = gradv = V, (3) 3
4 w którym operator nabla ( ), jest operatorem ró»niczkowym przeksztaªcaj cym pole skalarne w pole wektorowe. W przypadku pola jednorodnego zwi zek ten mo»na zapisa w postaci E = î d V, (4) dr w której î wyró»nia nam pewien kierunek w przestrzeni. Z zale»no±ci 4 wynika,»e jednostk nat»enia pola elektrycznego jest wolt na metr. Je»eli ukªad skªada si z wi kszej ilo±ci ªadunków, o rozkªadzie dyskretnym w celu wyznaczenia wypadkowego potencjaªu lub nat»enia pola elektrycznego, mo»na posªu»y si metod superpozycji dla potencjaªów oraz nat»enia pola elektrycznego V w = E w = n n V i, (5) E i. (6) W przypadku ci gªego rozkªadu ªadunku, do wyznaczenia nat»enia pola elektrycznego mo»na posªu»y si prawem Gaussa S E ds = 1 Q i, (7) ɛ 0 ɛ r które informuje,»e liczba linii siª pola elektrycznego przechodz ca przez dowoln powierzchni zamkni t (tzw. powierzchnia Gaussa), otaczaj ca ci gªy rozkªad ªadunków, jest równa caªkowitemu ªadunkowi ograniczonemu przez t powierzchni podzielon przez ɛ 0 ɛ r. Prawo to mo»na stosowa to ka»dego rozkªadu ªadunku jak i mo»na wybiera dowoln powierzchni Gaussa, jednak cz sto istnieje problem obliczenia caªki po lewej stronie. Jednak w prosty sposób mo»na zastosowa prawo Gaussa do niesko«czonej pªaszczyzny naªadowanej jednorodnie z g sto±ci powierzchniow σ + jak na rysunku 3. Dla sytuacji z rysunku i Rys. 3: Niesko«czona pªaszczyzna naªadowana ªadunkiem σ + i jej nat»enie pola elektrycznego wytwarzane w odlegªo±ci rod pªaszczyzny. 4
5 3 speªniona jest równo± S E ds = S E ds = E S ds = 2ES = 1 ɛ 0 ɛ r σ + S, (8) z której wynika,»e nat»enie pola elektrycznego w odlegªo±ci r od niesko«czonej pªaszczyzny wynosi E = σ+ 2ɛ 0 ɛ r. (9) Nat»enie pola elektrycznego opisane zale»no±ci 9 nie zale»y od odlegªo±ci r od pªyty. Poza tym, wektor nat»enia pola elektrycznego jest zawsze prostopadªy do powierzchni pªaszczyzny, wi c pªaszczyzna wytwarza pole jednorodne. Gdy rozwa»ymy dwie równolegªe niesko«czone pªaszczyzny odlegªe o d od siebie oraz naªadowane ró»noimiennie z g sto±ci powierzchniow σ, wówczas nat»enie pola elektrycznego b dzie ró»ne od zera wyª cznie pomi dzy pªaszczyznami i b dzie wynosi E = σ ɛ 0 ɛ r. (10) Rozwi zuj c równanie 4 oraz znaj c nat»enie pola elektrycznego opisane zale»no±ci 10, wyznaczymy napi cie pomi dzy dwoma pªaszczyznami, które wynosi U = Ed. (11) Nale»y pami ta, i» formuªa opisana wzorem 11 jest prawdziwa wyª cznie dla pola jednorodnego. Kondensator jest to ukªad dwóch przewodników rozdzielonych dielektrykiem, który sªu»y do gromadzenia ªadunku. Zdolno± do gromadzenia ªadunku jest opisana przez pojemno± elektryczn w postaci C = Q U, (12) w którym Q jest ªadunkiem zgromadzonym na okªadce, a U ró»nic potencjaªów pomi dzy okªadkami kondensatora. Jednostk pojemno±ci jest farad. Rozwa»my kondensator pªaski, o polu powierzchni S i odlegªo±ci pomi dzy okªadkami d jak na rysunku 4 Pojemno± kondensatora pªaskiego zgodnie z równaniem 12, 11 i 10 wynosi Rys. 4: Schemat kondensatora pªaskiego. 5
6 Poniewa» ɛ r C = ɛ 0 ɛ r S d. (13) = 1 w pró»ni, a dla ka»dego innego medium przyjmuje warto±ci wi ksze od jedno±ci, wi c umieszczenie dielektryka pomi dzy okªadkami powoduje zwi kszenie jego pojemno±ci. Pomimo, i» dielektryk nie posiada swobodnych no±ników ªadunku, mo»e on ulec polaryzacji. W przypadku substancji polarnych - posiadaj cych trwaªy moment dipolowy (polaryzacja orientacyjna), zewn trzne pole elektryczne d»y do ustawienia momentów dipolowych cz steczek zgodnie ze swym kierunkiem, poprzez co w dielektryku powstaje pole elektryczne przeciwstawiaj ce si polu zewn trznemu. Stopie«polaryzacji jest uzale»niony od zewn trznego pola elektrycznego i temperatury. W przypadku substancji niepolarnych mo»- liwe jest zaindukowanie momentu dipolowego poprzez umieszczenie dielektryka w zewn trznym polu elektrycznym. Pole zewn trzne mo»e powodowa deformacj chmury elektronowej (polaryzacja elektronowa), lub przesuni cie jonów w strukturze substancji (polaryzacja jonowa). Zaindukowane pole elektryczne przeciwdziaªa polu zewn trznemu, które je wywoªuje. W wyniku tego wypadkowe pole elektryczne pomi dzy okªadkami maleje (¹ródªo napi cia Rys. 5: a) Kondensator pªaski bez dielektryka podª czony do ¹ródªa napi cia; b) Kondensator z umieszczonym dielektrykiem po odª czeniu od ¹ródªa napi cia; c) kondensator z umieszczonym dielektrykiem podª czony do ¹ródªa zasilania. odª czone), poprzez co maleje tak»e napi cie pomi dzy okªadkami. Šadunek na okªadkach pozostaje staªy, wi c pojemno± kondensatora zgodnie z denicj 12 wzrasta. W przypadku, gdy okªadki kondensatora s ci gle podª czone do ¹ródªa napi cia, musi nast pi napªyw ªadunku, aby skompensowa zaindukowane pole elektryczne w dielektryku (napi cie pomi dzy okªadkami musi by staªe), co te» zgodnie z denicj 12 prowadzi do zwi kszenia pojemno±ci. Pojemno± kondensatora po wypeªnieniu caªkowicie dielektrykiem jest zawsze ɛ r razy wi ksza ni» kondensatora bez dielektryka i wynosi C d = ɛ r C 0. (14) 6
7 PRZEBIEG WICZENIA Pierwszym krokiem wiczenia jest ustalenie pozycji zero ±ruby mikrometrycznej, za pomoc której kontrolujemy odlegªo± pomi dzy okªadkami. Nast pnie ustawiamy niezerow odlegªo± pomi dzy okªadkami kondensatora, po czym wª czamy multimetr cyfrowy. Dokonujemy pomiarów pojemno±ci kondensatora powietrznego i wypeªnionego w peªni dielektrykiem zgodnie z tabelami pomiarowymi oraz zgodnie ze wskazówkami prowadz cego zaj cia. Zadania 1. Zmierzy pojemno± C 0 kondensatora powietrznego w funkcji odlegªo±ci pomi dzy okªadzinami. 2. Zmierzy pojemno± C d kondensatora wypeªnionego kompletnie badanym dielektrykiem w funkcji odlegªo±ci pomi dzy okªadzinami. 4. Narysowa wykres zale»no±ci C 0 oraz C d od 1/d wraz z niepewno±ciami. 5. Wyznaczy przenikalno± dielektryczn powietrza oraz wzgl dn przenikalno± elektryczn ɛ r badanego materiaªu metod regresji liniowej. 6. Wyznaczy pojemno±ci monta»owe C m dla kondensatora powietrznego i wypeªnianego dielektrykiem. OPRACOWANIE DANYCH POMIAROWYCH W do±wiadczeniu dokonywali±my pomiaru pojemno±ci kondensatora C 0 i C d oraz odlegªo±ci pomi dzy okªadzinami d zgodnie z równaniem C = ɛ 0 ɛ r S d. (15) Z wyników pomiarów mo»emy wyznaczy przenikalno± dielektryczn powietrza oraz dielektryka sprowadzaj c równanie 15 do równania liniowego postaci y(x) = ax + b, (16) w którym y = C, x = 1/d, a = Sɛ 0 ɛ r. W wyrazie wolnym b jest zawarta informacja o pojemno±ci ukªadu. Jednak w wyniku pomiarów uzyskali±my wspóªrz dne punktów pomiarowych x i i y i wraz z ich niepewno±ciami maksymalnymi x i i y i. Po naniesieniu punktów pomiarowych wraz z niepewno±ciami na wykres, powinni±my zauwa»y ukªadanie si punktów pomiarowych wzdªu» prostej. Najlepiej dopasowana prosta do punktów pomiarowych (x i, y i ), to taka, która przechodzi mo»liwie najbli»ej wszystkich punktów pomiarowych. Narzuca do warunek, aby suma kwadratów odchyªek warto±ci dopasowanych y(x i ) do zmierzonych y i byªa minimalna i speªniaªa warunek n [ yi (ax i + b) ] 2 = min. (17) 7
8 Zgodnie z równaniem 17 minimum funkcji wyznaczymy licz c pochodne cz stkowe tej funkcji i przyrównanie je do zera. Otrzymamy do rozwi zania ukªad równa«postaci n [ yi (ax i + b) ] 2 = 0 a n b [ yi (ax i + b) ] 2 = 0. (18) Po rozwi zaniu ukªadu równa«18 otrzymamy warto± parametru a postaci oraz b, który wynosi b = a = n n x i y i n n x i y i ( n ) 2 n x i n x 2 i n n x i x i y i n n y i x 2 i ( n ) 2 n x i n x 2 i, (19). (20) Warto±ci oczekiwan wielko±ci mierzonej w eksperymencie jest ±rednia arytmetyczna z n pomiarów, wi c wzór 19 mo»emy przedstawi nast puj co a = xy x y x 2 ( x ) 2, (21) a b mo»emy wyliczy z zale»no±ci b = y ax. (22) Znaj c warto±ci a i b mo»emy nanie± nasz prost na wykres, na którym znajduj si zaznaczone punkty pomiarowe wraz z niepewno±ciami. Dobrze dopasowana zale»no± liniowa do punktów pomiarowych powinna mie tyle samo punktów pomiarowych nad jak i pod dopasowan prost oraz przechodzi przez co najmniej 68% sªupków bª dów. Je»eli powy»- sze warunki nie s speªnione to mo»emy podejrzewa, i» badana zale»no± nie jest liniowa b d¹ podczas pomiaru zostaªy zani»one warto±ci niepewno±ci pojedynczego pomiaru. Nale»y jednak mie na uwadze,»e dopasowane parametry prostej a i b s tak»e obarczone niepewno- ±ci. Jest to odchylenie standardowe, które zgodnie z prawami statystyki dla wspóªczynnika a wynosi S a = 1 n 2 natomiast S b mo»emy wyznaczy z zale»no±ci y 2 axy by x 2 ( x ) 2, (23) S b = S a x 2. (24) 8
9 Aby ustali, czy badana wspóªzale»no± jest liniowa nale»y wyznaczy wspóªczynnik korelacji liniowej r dla serii pomiarów postaci r = xy x y [x2 (x) 2 ][ y2 (y) 2 ]. (25) Wspóªczynnik korelacji liniowej r zawiera si w przedziale 1 r 1. Korelacja jest tym wi ksza im warto± bezwzgl dna z r zmierza do jedno±ci. W tablicy statystycznej na ostatniej stronie zostaªy podane graniczne warto±ci r w zale»no±ci od liczby pomiarów i poziomu istotno±ci, od których wzwy» mo»na wnioskowa o istnieniu istotnej wspóªzale»no±ci pomi dzy badanymi wielko±ciami. Dopasowanie prostej do danych pomiarowych mo»emy tak»e wykona metod graczn. W tym celu nale»y narysowa prost przechodz c przez mo»liwie najwi ksz ilo± sªupków pomiarowych, przy czym poªowa punktów pomiarowych powinna znajdowa si nad prost, a druga poªowa punktów pomiarowych pod prost. Odczytujemy z wykresu wspóªczynnik a jako tangens nachylenia prostej oraz wspóªczynnik b jako przeci cie z osi odci tych. W celu wyznaczenia niepewno±ci maksymalnych a i b wielko±ci a i b nale»y przeprowadzi dwie skrajne proste o minimalnym i maksymalnym k cie nachylenia jak na rysunku 6, dla których speªniona jest jeszcze metoda regresji liniowej. Wówczas warto± niepewno±ci maksymalnej Rys. 6: Metoda regresji liniowej wykonana metod graczn. a mo»e by oszacowana jako natomiast b jako a = a max a min, (26) 2 b = b max b min, (27) 2 9
10 SPRAWD CZY ROZUMIESZ - ZADANIA PROBLEMOWE 1. Mi dzy okªadki pªaskiego powietrznego kondensatora o pojemno±ci C, poª czonego z akumulatorem o sile elektromotorycznej SEM, wprowadzono dielektryk o wzgl dnej przenikalno±ci ɛ r. O ile zmieni si ªadunek kondensatora i nat»enie pola elektrycznego mi dzy okªadkami? 2. Dwa kondensatory o pojemno±ci C 1 i C 2 naªadowano odpowiednio do napi cia U 1 i U 2, a nast pnie po odª czeniu od ¹ródªa, poª czono przewodnikami okªadki jednego kondensatora z przeciwnie naªadowanymi okªadkami drugiego kondensatora. Znale¹ ªadunki Q 1 i Q 2 na okªadkach ka»dego z kondensatorów po poª czeniu. 3. Do kondensatora pªaskiego o polu powierzchni S i odlegªo±ci pomi dzy okªadzinami d wsuni to materiaª o staªej dielektrycznej ɛ r jak na rysunku 7a i 7b. Jak pojemno± posiadaj te ukªady po wsuni ciu dielektryka? Rys. 7: Rysunek do zadania problemowego nr 3. 10
11 PRACOWNIA FIZYCZNA I - KARTA POMIARÓW WYZNACZANIE STAŠEJ DIELEKTRYCZNEJ METOD KONDENSATOROW nazwisko i imi data wykonania 1) Wyznaczenie pojemno±ci kondensatora powietrznego i C 0i [ ] d i [ ] 2) Wyznaczenie pojemno±ci kondensatora wypeªnionego caªkowicie dielektrykiem i C df i [ ] d i [ ] Wspóªczynniki do niepewno±ci odczytu pojemno±ci z miernika cyfrowego - dane producenta: c 1 =...(zakres:...); c 2 =...(pomiar); rednica okªadek kondensatora: φ 1 = podpis prowadz cego zaj cia 11
12 Tabela wzgl dnych przenikalno±ci dielektrycznych ró»nych materiaªów. Tabela krytycznych warto±ci wspóªczynnika korelacji r(n; α) dla ró»nych poziomów istotno±ci α oraz liczby pomiarów n. 12
1 Elektrostatyka. 1.1 Wst p teoretyczny
Elektrostatyka. Wst p teoretyczny Dwa ªadunki elektryczne q i q 2 wytwarzaj pole elektryczne i za po±rednictwem tego pola odziaªuj na siebie wzajemnie z pewn siª. Je»eli pole elektryczne wytworzone jest
Bardziej szczegółowoElektrostatyka. Prawo Coulomba. F = k qq r r 2 r, wspóªczynnik k = 1 = N m2
Elektrostatyka Prawo Coulomba F = k qq r r 2 r, wspóªczynnik k = 1 N m2 4πε = 9 109 C 2 gdzie: F - siªa z jak ªadunek Q dziaªa na q, r wektor poªo»enia od ªadunku Q do q, r = r, Przenikalno± elektryczna
Bardziej szczegółowo1 Trochoidalny selektor elektronów
1 Trochoidalny selektor elektronów W trochoidalnym selektorze elektronów TEM (Trochoidal Electron Monochromator) stosuje si skrzy»owane i jednorodne pola: elektryczne i magnetyczne. Jako pierwsi taki ukªad
Bardziej szczegółowoPole elektryczne 9/15. Andrzej Kapanowski ufkapano/ Instytut Fizyki, Uniwersytet Jagiello«ski, Kraków
Pole elektryczne 9/15 Andrzej Kapanowski http://users.uj.edu.pl/ ufkapano/ Instytut Fizyki, Uniwersytet Jagiello«ski, Kraków 2018 Elektromagnetyzm Oddziaªywanie elektromagnetyczne jest jednym z czterech
Bardziej szczegółowoLXIV OLIMPIADA FIZYCZNA ZAWODY III STOPNIA
Za zadanie D mo»na otrzyma maksymalnie 40 punktów. Zadanie D. Maj c do dyspozycji: LXIV OLIMPIADA FIZYCZNA ZAWODY III STOPNIA CZ DO WIADCZALNA generator napi cia o przebiegu sinusoidalnym o ustalonej amplitudzie
Bardziej szczegółowowiczenie nr 3 z przedmiotu Metody prognozowania kwiecie«2015 r. Metodyka bada«do±wiadczalnych dr hab. in». Sebastian Skoczypiec Cel wiczenia Zaªo»enia
wiczenie nr 3 z przedmiotu Metody prognozowania kwiecie«2015 r. wiczenia 1 2 do wiczenia 3 4 Badanie do±wiadczalne 5 pomiarów 6 7 Cel Celem wiczenia jest zapoznanie studentów z etapami przygotowania i
Bardziej szczegółowo1 Przypomnienie wiadomo±ci ze szkoªy ±redniej. Rozwi zywanie prostych równa«i nierówno±ci
Zebraª do celów edukacyjnych od wykªadowców PK, z ró»nych podr czników Maciej Zakarczemny 1 Przypomnienie wiadomo±ci ze szkoªy ±redniej Rozwi zywanie prostych równa«i nierówno±ci dotycz cych funkcji elementarnych,
Bardziej szczegółowoElementarna statystyka Wnioskowanie o regresji (Inference 2 czerwca for regression) / 13
Elementarna statystyka Wnioskowanie o regresji (Inference for regression) Alexander Bendikov Uniwersytet Wrocªawski 2 czerwca 2016 Elementarna statystyka Wnioskowanie o regresji (Inference 2 czerwca for
Bardziej szczegółowoFunkcje, wielomiany. Informacje pomocnicze
Funkcje, wielomiany Informacje pomocnicze Przydatne wzory: (a + b) 2 = a 2 + 2ab + b 2 (a b) 2 = a 2 2ab + b 2 (a + b) 3 = a 3 + 3a 2 b + 3ab 2 + b 3 (a b) 3 = a 3 3a 2 b + 3ab 2 b 3 a 2 b 2 = (a + b)(a
Bardziej szczegółowoZasilacz stabilizowany 12V
Zasilacz stabilizowany 12V Marcin Polkowski marcin@polkowski.eu 3 grudnia 2007 Spis tre±ci 1 Wprowadzenie 2 2 Wykonane pomiary 2 2.1 Charakterystyka napi ciowa....................................... 2
Bardziej szczegółowoZadania z z matematyki dla studentów gospodarki przestrzennej UŠ. Marek Majewski Aktualizacja: 31 pa¹dziernika 2006
Zadania z z matematyki dla studentów gospodarki przestrzennej UŠ Marek Majewski Aktualizacja: 1 pa¹dziernika 006 Spis tre±ci 1 Macierze dziaªania na macierzach. Wyznaczniki 1 Macierz odwrotna. Rz d macierzy
Bardziej szczegółowoAproksymacja funkcji metod najmniejszych kwadratów
Aproksymacja funkcji metod najmniejszych kwadratów Teoria Interpolacja polega na znajdowaniu krzywej przechodz cej przez wszystkie w zªy. Zdarzaj si jednak sytuacje, w których dane te mog by obarczone
Bardziej szczegółowoJanusz Adamowski METODY OBLICZENIOWE FIZYKI Zastosowanie eliptycznych równa«ró»niczkowych
Janusz Adamowski METODY OBLICZENIOWE FIZYKI 1 Rozdziaª 9 RÓWNANIA ELIPTYCZNE 9.1 Zastosowanie eliptycznych równa«ró»niczkowych cz stkowych 9.1.1 Problemy z warunkami brzegowymi W przestrzeni dwuwymiarowej
Bardziej szczegółowoArkusz maturalny. Šukasz Dawidowski. 25 kwietnia 2016r. Powtórki maturalne
Arkusz maturalny Šukasz Dawidowski Powtórki maturalne 25 kwietnia 2016r. Odwrotno±ci liczby rzeczywistej 1. 9 8 2. 0, (1) 3. 8 9 4. 0, (8) 3 4 4 4 1 jest liczba Odwrotno±ci liczby rzeczywistej 3 4 4 4
Bardziej szczegółowoWICZENIE 2 Badanie podstawowych elementów pasywnych
Laboratorium Elektroniki i Elektrotechniki Katedra Sterowania i In»ynierii Systemów www.control.put.poznan.pl 1 Politechnika Pozna«ska WICZENIE 2 Badanie podstawowych elementów pasywnych Celem wiczenia
Bardziej szczegółowoRepetytorium z Fizyki wersja testowa
Skrypt do przedmiotu Repetytorium z Fizyki wersja testowa Opracowanie: mgr in». Justyna Szostak mgr Tomasz Neumann Gda«sk, 2009 Projekt Przygotowanie i realizacja kierunku in»ynieria biomedyczna - studia
Bardziej szczegółowoPRACOWNIA FIZYCZNA I
Skrypt do laboratorium PRACOWNIA FIZYCZNA I Ćwiczenie 1: Badanie siły odśrodkowej. Opracowanie: mgr Tomasz Neumann Gdańsk, 2011 Projekt Przygotowanie i realizacja kierunku inżynieria biomedyczna - studia
Bardziej szczegółowo1 Bª dy i arytmetyka zmiennopozycyjna
1 Bª dy i arytmetyka zmiennopozycyjna Liczby w pami ci komputera przedstawiamy w ukªadzie dwójkowym w postaci zmiennopozycyjnej Oznacza to,»e s one postaci ±m c, 01 m < 1, c min c c max, (1) gdzie m nazywamy
Bardziej szczegółowoANALIZA NUMERYCZNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15
ANALIZA NUMERYCZNA Grzegorz Szkibiel Wiosna 2014/15 Spis tre±ci 1 Metoda Eulera 3 1.1 zagadnienia brzegowe....................... 3 1.2 Zastosowanie ró»niczki...................... 4 1.3 Output do pliku
Bardziej szczegółowoElementy geometrii w przestrzeni R 3
Elementy geometrii w przestrzeni R 3 Z.Šagodowski Politechnika Lubelska 29 maja 2016 Podstawowe denicje Wektorem nazywamy uporz dkowan par punktów (A,B) z których pierwszy nazywa si pocz tkiem a drugi
Bardziej szczegółowoFunkcje wielu zmiennych
Funkcje wielu zmiennych Informacje pomocnicze Denicja 1 Niech funkcja f(x, y) b dzie okre±lona przynajmniej na otoczeniu punktu (x 0, y 0 ) Pochodn cz stkow pierwszego rz du funkcji dwóch zmiennych wzgl
Bardziej szczegółowor = x x2 2 + x2 3.
Przestrze«aniczna Def. 1. Przestrzeni aniczn zwi zan z przestrzeni liniow V nazywamy dowolny niepusty zbiór P z dziaªaniem ω : P P V (które dowolnej parze elementów zbioru P przyporz dkowuje wektor z przestrzeni
Bardziej szczegółowoMateriaªy do Repetytorium z matematyki
Materiaªy do Repetytorium z matematyki 0/0 Dziaªania na liczbach wymiernych i niewymiernych wiczenie Obliczy + 4 + 4 5. ( + ) ( 4 + 4 5). ( : ) ( : 4) 4 5 6. 7. { [ 7 4 ( 0 7) ] ( } : 5) : 0 75 ( 8) (
Bardziej szczegółowoProste modele o zªo»onej dynamice
Proste modele o zªo»onej dynamice czyli krótki wst p do teorii chaosu Tomasz Rodak Festiwal Nauki, Techniki i Sztuki 2018 April 17, 2018 Dyskretny model pojedynczej populacji Rozwa»my pojedyncz populacj
Bardziej szczegółowo5. (8 punktów) EGZAMIN MAGISTERSKI, r Matematyka w ekonomii i ubezpieczeniach
Matematyka w ekonomii i ubezpieczeniach ( Niezale»ne szkody maja rozkªady P (X i = k) = exp( 1)/k!, P (Y i = k) = 4+k ) k (1/3) 5 (/3) k, k = 0, 1,.... Niech S = X 1 +... + X 500 + Y 1 +... + Y 500. Skªadka
Bardziej szczegółowoPRACOWNIA FIZYCZNA I
Skrypt do laboratorium PRACOWNIA FIZYCZNA I wiczenie 4: Wyznaczanie wspóªczynnika zaªamania ciaª staªych. Opracowanie: mgr Tomasz Neumann Gda«sk, 2011 Projekt Przygotowanie i realizacja kierunku in»ynieria
Bardziej szczegółowoElektrostatyka ŁADUNEK. Ładunek elektryczny. Dr PPotera wyklady fizyka dosw st podypl. n p. Cząstka α
Elektrostatyka ŁADUNEK elektron: -e = -1.610-19 C proton: e = 1.610-19 C neutron: 0 C n p p n Cząstka α Ładunek elektryczny Ładunek jest skwantowany: Jednostką ładunku elektrycznego w układzie SI jest
Bardziej szczegółowoWektory w przestrzeni
Wektory w przestrzeni Informacje pomocnicze Denicja 1. Wektorem nazywamy uporz dkowan par punktów. Pierwszy z tych punktów nazywamy pocz tkiem wektora albo punktem zaczepienia wektora, a drugi - ko«cem
Bardziej szczegółowoArkusz 4. Elementy geometrii analitycznej w przestrzeni
Arkusz 4. Elementy geometrii analitycznej w przestrzeni Zadanie 4.1. Obliczy dªugo±ci podanych wektorów a) a = [, 4, 12] b) b = [, 5, 2 2 ] c) c = [ρ cos φ, ρ sin φ, h], ρ 0, φ, h R c) d = [ρ cos φ cos
Bardziej szczegółowoLiniowe zadania najmniejszych kwadratów
Rozdziaª 9 Liniowe zadania najmniejszych kwadratów Liniowe zadania najmniejszych kwadratów polega na znalezieniu x R n, który minimalizuje Ax b 2 dla danej macierzy A R m,n i wektora b R m. Zauwa»my,»e
Bardziej szczegółowoOptyka geometryczna. Soczewki. Marcin S. Ma kowicz. rok szk. 2009/2010. Zespóª Szkóª Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Brzesku
skupiaj ce rozpraszaj ce Optyka geometryczna Zespóª Szkóª Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Brzesku rok szk. 2009/2010 skupiaj ce rozpraszaj ce Spis tre±ci 1 Wprowadzenie 2 Ciekawostki 3 skupiaj ce Konstrukcja
Bardziej szczegółowoPRAWA ZACHOWANIA. Podstawowe terminy. Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc
PRAWA ZACHOWANIA Podstawowe terminy Cia a tworz ce uk ad mechaniczny oddzia ywuj mi dzy sob i z cia ami nie nale cymi do uk adu za pomoc a) si wewn trznych - si dzia aj cych na dane cia o ze strony innych
Bardziej szczegółowoEkonometria - wykªad 8
Ekonometria - wykªad 8 3.1 Specykacja i werykacja modelu liniowego dobór zmiennych obja±niaj cych - cz ± 1 Barbara Jasiulis-Goªdyn 11.04.2014, 25.04.2014 2013/2014 Wprowadzenie Ideologia Y zmienna obja±niana
Bardziej szczegółowoMetody numeryczne i statystyka dla in»ynierów
Kierunek: Automatyka i Robotyka, II rok Wprowadzenie PWSZ Gªogów, 2009 Plan wykªadów Wprowadzenie, podanie zagadnie«, poj cie metody numerycznej i algorytmu numerycznego, obszar zainteresowa«i stosowalno±ci
Bardziej szczegółowoKrzywe i powierzchnie stopnia drugiego
Krzywe i powierzchnie stopnia drugiego Iwona Malinowska, Zbigniew Šagodowski 25 maja 2015 I. Malinowska, Z. Lagodowski Geometria 25 maja 2015 1 / 30 Rozwa»my dwie proste przecinaj ce si pod k tem α, 0
Bardziej szczegółowoRozwi zanie równania ró»niczkowego metod operatorow (zastosowanie transformaty Laplace'a).
Rozwi zania zada«z egzaminu podstawowego z Analizy matematycznej 2.3A (24/5). Rozwi zanie równania ró»niczkowego metod operatorow (zastosowanie transformaty Laplace'a). Zadanie P/4. Metod operatorow rozwi
Bardziej szczegółowoTemat: Co to jest optymalizacja? Maksymalizacja objętości naczynia prostopadłościennego za pomocą arkusza kalkulacyjngo.
Konspekt lekcji Przedmiot: Informatyka Typ szkoły: Gimnazjum Klasa: II Nr programu nauczania: DKW-4014-87/99 Czas trwania zajęć: 90min Temat: Co to jest optymalizacja? Maksymalizacja objętości naczynia
Bardziej szczegółowoWykªad 7. Ekstrema lokalne funkcji dwóch zmiennych.
Wykªad jest prowadzony w oparciu o podr cznik Analiza matematyczna 2. Denicje, twierdzenia, wzory M. Gewerta i Z. Skoczylasa. Wykªad 7. Ekstrema lokalne funkcji dwóch zmiennych. Denicja Mówimy,»e funkcja
Bardziej szczegółowoLiniowe równania ró»niczkowe n tego rz du o staªych wspóªczynnikach
Liniowe równania ró»niczkowe n tego rz du o staªych wspóªczynnikach Teoria obowi zuje z wykªadu, dlatego te» zostan tutaj przedstawione tylko podstawowe denicje, twierdzenia i wzory. Denicja 1. Równanie
Bardziej szczegółowoSpis tre±ci. 1 Gradient. 1.1 Pochodna pola skalarnego. Plan
Plan Spis tre±ci 1 Gradient 1 1.1 Pochodna pola skalarnego...................... 1 1.2 Gradient................................ 3 1.3 Operator Hamiltona......................... 4 2 Ró»niczkowanie pola
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MAGISTERSKI, r Matematyka w ekonomii i ubezpieczeniach
EGZAMIN MAGISTERSKI, 12.09.2018r Matematyka w ekonomii i ubezpieczeniach Zadanie 1. (8 punktów) O rozkªadzie pewnego ryzyka S wiemy,»e: E[(S 20) + ] = 8 E[S 10 < S 20] = 13 P (S 20) = 3 4 P (S 10) = 1
Bardziej szczegółowo1 Granice funkcji wielu zmiennych.
AM WNE 008/009. Odpowiedzi do zada«przygotowawczych do czwartego kolokwium. Granice funkcji wielu zmiennych. Zadanie. Zadanie. Pochodne. (a) 0, Granica nie istnieje, (c) Granica nie istnieje, (d) Granica
Bardziej szczegółowoFMZ10 K - Liniowy efekt elektrooptyczny
FMZ10 K - Liniowy efekt elektrooptyczny Materiaªy przeznaczone dla studentów kierunku: Zaawansowane Materiaªy i Nanotechnologia w Instytucie Fizyki UJ rok akademicki 009/010 prowadz cy: dr hab. Krzysztof
Bardziej szczegółowoWykªad 4. Funkcje wielu zmiennych.
Wykªad jest prowadzony w oparciu o podr cznik Analiza matematyczna 2. Denicje, twierdzenia, wzory M. Gewerta i Z. Skoczylasa. Wykªad 4. Funkcje wielu zmiennych. Zbiory na pªaszczy¹nie i w przestrzeni.
Bardziej szczegółowo1 Metody iteracyjne rozwi zywania równania f(x)=0
1 Metody iteracyjne rozwi zywania równania f()=0 1.1 Metoda bisekcji Zaªó»my,»e funkcja f jest ci gªa w [a 0, b 0 ]. Pierwiastek jest w przedziale [a 0, b 0 ] gdy f(a 0 )f(b 0 ) < 0. (1) Ustalmy f(a 0
Bardziej szczegółowoWyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów
Ćwiczenie 63 Wyznaczanie współczynnika sprężystości sprężyn i ich układów 63.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu określa się współczynnik sprężystości pojedynczych sprężyn i ich układów, mierząc wydłużenie
Bardziej szczegółowo1 a + b 1 = 1 a + 1 b 1. (a + b 1)(a + b ab) = ab, (a + b)(a + b ab 1) = 0, (a + b)[a(1 b) + (b 1)] = 0,
XIII Warmi«sko-Mazurskie Zawody Matematyczne. Olsztyn 2015 Rozwi zania zada«dla szkóª ponadgimnazjalnych ZADANIE 1 Zakªadamy,»e a, b 0, 1 i a + b 1. Wykaza,»e z równo±ci wynika,»e a = -b 1 a + b 1 = 1
Bardziej szczegółowoFunkcje wielu zmiennych
dr Krzysztof yjewski Informatyka I rok I 0 in» 12 stycznia 2016 Funkcje wielu zmiennych Informacje pomocnicze Denicja 1 Niech funkcja f(x y) b dzie okre±lona przynajmniej na otoczeniu punktu (x 0 y 0 )
Bardziej szczegółowoWBiA Architektura i Urbanistyka. 1. Wykonaj dziaªania na macierzach: Które z iloczynów: A 2 B, AB 2, BA 2, B 2 3, B = 1 2 0
WBiA Architektura i Urbanistyka Matematyka wiczenia 1. Wykonaj dziaªania na macierzach: 1) 2A + C 2) A C T ) B A 4) B C T 5) A 2 B T 1 0 2 dla A = 1 2 1 1 0 B = ( 1 2 1 0 1 ) C = 1 2 1 0 2 1 0 1 2. Które
Bardziej szczegółowoEkonometria Bayesowska
Ekonometria Bayesowska Wykªad 6: Bayesowskie ª czenie wiedzy (6) Ekonometria Bayesowska 1 / 21 Plan wykªadu 1 Wprowadzenie 2 Oczekiwana wielko± modelu 3 Losowanie próby modeli 4 wiczenia w R (6) Ekonometria
Bardziej szczegółowoSpis tre±ci. Plan. 1 Pochodna cz stkowa. 1.1 Denicja Przykªady Wªasno±ci Pochodne wy»szych rz dów... 3
Plan Spis tre±ci 1 Pochodna cz stkowa 1 1.1 Denicja................................ 2 1.2 Przykªady............................... 2 1.3 Wªasno±ci............................... 2 1.4 Pochodne wy»szych
Bardziej szczegółowoWFiIS Imi i nazwisko: Rok: Zespóª: Nr wiczenia: Fizyka Dominik Przyborowski IV 5 22 J drowa Katarzyna Wolska
WFiIS Imi i nazwisko: Rok: Zespóª: Nr wiczenia: Fizyka Dominik Przyborowski IV 5 22 J drowa Katarzyna Wolska Temat wiczenia: Wyznaczanie stosunku przekrojów czynnych na aktywacj neutronami termicznymi
Bardziej szczegółowoLXV OLIMPIADA FIZYCZNA ZAWODY III STOPNIA
LXV OLIMPIADA FIZYCZNA ZAWODY III STOPNIA CZ DO WIADCZALNA Za zadanie do±wiadczalne mo»na otrzyma maksymalnie 40 punktów. Zadanie D. Rozgrzane wolframowe wªókno»arówki o temperaturze bezwzgl dnej T emituje
Bardziej szczegółowoInformacje pomocnicze
Funkcje wymierne. Równania i nierówno±ci wymierne Denicja. (uªamki proste) Wyra»enia postaci Informacje pomocnicze A gdzie A d e R n N (dx e) n nazywamy uªamkami prostymi pierwszego rodzaju. Wyra»enia
Bardziej szczegółowoElementy geometrii analitycznej w przestrzeni
Wykªad 3 Elementy geometrii analitycznej w przestrzeni W wykªadzie tym wi kszy nacisk zostaª poªo»ony raczej na intuicyjne rozumienie deniowanych poj, ni» ±cisªe ich zdeniowanie. Dlatego niniejszy wykªad
Bardziej szczegółowoEkonometria. wiczenia 1 Regresja liniowa i MNK. Andrzej Torój. Instytut Ekonometrii Zakªad Ekonometrii Stosowanej
Ekonometria wiczenia 1 Regresja liniowa i MNK (1) Ekonometria 1 / 25 Plan wicze«1 Ekonometria czyli...? 2 Obja±niamy ceny wina 3 Zadania z podr cznika (1) Ekonometria 2 / 25 Plan prezentacji 1 Ekonometria
Bardziej szczegółowo2 Liczby rzeczywiste - cz. 2
2 Liczby rzeczywiste - cz. 2 W tej lekcji omówimy pozostaªe tematy zwi zane z liczbami rzeczywistymi. 2. Przedziaªy liczbowe Wyró»niamy nast puj ce rodzaje przedziaªów liczbowych: (a) przedziaªy ograniczone:
Bardziej szczegółowoWojewódzki Konkurs Matematyczny
sumaryczna liczba punktów (wypeªnia sprawdzaj cy) Wojewódzki Konkurs Matematyczny dla uczniów gimnazjów 13 luty 2014 Czas 90 minut 1. Otrzymujesz do rozwi zania 10 zada«zamkni tych oraz 5 zada«otwartych.
Bardziej szczegółowoWyznaczanie składowej poziomej natężenia pola magnetycznego Ziemi za pomocą busoli stycznych
Ćwiczenie E12 Wyznaczanie składowej poziomej natężenia pola magnetycznego Ziemi za pomocą busoli stycznych E12.1. Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest wyznaczenie wartości składowej poziomej natężenia pola
Bardziej szczegółowoEkstremalnie fajne równania
Ekstremalnie fajne równania ELEMENTY RACHUNKU WARIACYJNEGO Zaczniemy od ogólnych uwag nt. rachunku wariacyjnego, który jest bardzo przydatnym narz dziem mog cym posªu»y do rozwi zywania wielu problemów
Bardziej szczegółowoXVII Warmi«sko-Mazurskie Zawody Matematyczne
1 XVII Warmi«sko-Mazurskie Zawody Matematyczne Kategoria: klasa VIII szkoªy podstawowej i III gimnazjum Olsztyn, 16 maja 2019r. Zad. 1. Udowodnij,»e dla dowolnych liczb rzeczywistych x, y, z speªniaj cych
Bardziej szczegółowoUkªady równa«liniowych - rozkªady typu LU i LL'
Rozdziaª 9 Ukªady równa«liniowych - rozkªady typu LU i LL' W tym rozdziale zapoznamy si z metodami sªu» cych do rozwi zywania ukªadów równa«liniowych przy pomocy uzyskiwaniu odpowiednich rozkªadów macierzy
Bardziej szczegółowoKinematyka 2/15. Andrzej Kapanowski ufkapano/ Instytut Fizyki, Uniwersytet Jagiello«ski, Kraków. A. Kapanowski Kinematyka
Kinematyka 2/15 Andrzej Kapanowski http://users.uj.edu.pl/ ufkapano/ Instytut Fizyki, Uniwersytet Jagiello«ski, Kraków 2018 Podstawowe poj cia Kinematyka jest cz ±ci mechaniki, która zajmuje si opisem
Bardziej szczegółowoBadanie silnika asynchronicznego jednofazowego
Badanie silnika asynchronicznego jednofazowego Cel ćwiczenia Celem ćwiczenia jest poznanie budowy i zasady funkcjonowania silnika jednofazowego. W ramach ćwiczenia badane są zmiany wartości prądu rozruchowego
Bardziej szczegółowoAnalizy populacyjne, ªadunki atomowe
Dodatek do w. # 3 i # 4 Šadunki atomowe, analizy populacyjne Q A = Z A N A Q A efektywny ªadunek atomu A, Z A N A liczba porz dkowa dla atomu A (czyli ªadunek j dra) efektywna liczba elektronów przypisana
Bardziej szczegółowoCAŠKOWANIE METODAMI MONTE CARLO Janusz Adamowski
III. CAŠKOWAIE METODAMI MOTE CARLO Janusz Adamowski 1 1 azwa metody Podstawowym zastosowaniem w zyce metody Monte Carlo (MC) jest opis zªo-»onych ukªadów zycznych o du»ej liczbie stopni swobody. Opis zªo»onych
Bardziej szczegółowo2. L(a u) = al( u) dla dowolnych u U i a R. Uwaga 1. Warunki 1., 2. mo»na zast pi jednym warunkiem: L(a u + b v) = al( u) + bl( v)
Przeksztaªcenia liniowe Def 1 Przeksztaªceniem liniowym (homomorzmem liniowym) rzeczywistych przestrzeni liniowych U i V nazywamy dowoln funkcj L : U V speªniaj c warunki: 1 L( u + v) = L( u) + L( v) dla
Bardziej szczegółowoBifurkacje. Ewa Gudowska-Nowak Nowak. Plus ratio quam vis
Bifurkacje Nowak Plus ratio quam vis M. Kac Complex Systems Research Center, M. Smoluchowski Institute of Physics, Jagellonian University, Kraków, Poland 2008 Gªówna idea.. Pozornie "dynamika" ukªadów
Bardziej szczegółowoKoªo Naukowe Robotyków KoNaR. Plan prezentacji. Wst p Rezystory Potencjomerty Kondensatory Podsumowanie
Plan prezentacji Wst p Rezystory Potencjomerty Kondensatory Podsumowanie Wst p Motto W teorii nie ma ró»nicy mi dzy praktyk a teori. W praktyce jest. Rezystory Najwa»niejsze parametry rezystorów Rezystancja
Bardziej szczegółowoRamowy program wicze«z elektrodynamiki klasycznej
1 Ramowy program wicze«z elektrodynamiki klasycznej wiczenia III uzupeªnienia matematyczne Warszawa, 09.03.2012 1. Elementy rachunku wektorowego: iloczyn skalarny i wektorowy; to»samo±ci rachunku wektorowego.
Bardziej szczegółowoWektor. Uporz dkowany ukªad liczb (najcz ±ciej: dwóch - na pªaszczy¹nie, trzech - w przestrzeni 3D).
Wektor Uporz dkowany ukªad liczb (najcz ±ciej: dwóch - na pªaszczy¹nie, trzech - w przestrzeni 3D). Adam Szmagli«ski (IF PK) Wykªad z Fizyki dla I roku WIL Kraków, 10.10.2015 1 / 13 Wektor Uporz dkowany
Bardziej szczegółowoOpis matematyczny ukªadów liniowych
Rozdziaª 1 Opis matematyczny ukªadów liniowych Autorzy: Alicja Golnik 1.1 Formy opisu ukªadów dynamicznych 1.1.1 Liniowe równanie ró»niczkowe Podstawow metod przedstawienia procesu dynamicznego jest zbiór
Bardziej szczegółowoEkonometria Bayesowska
Ekonometria Bayesowska Wykªad 9: Metody numeryczne: MCMC Andrzej Torój 1 / 17 Plan wykªadu Wprowadzenie 1 Wprowadzenie 3 / 17 Plan prezentacji Wprowadzenie 1 Wprowadzenie 3 3 / 17 Zastosowanie metod numerycznych
Bardziej szczegółowoMetody dowodzenia twierdze«
Metody dowodzenia twierdze«1 Metoda indukcji matematycznej Je±li T (n) jest form zdaniow okre±lon w zbiorze liczb naturalnych, to prawdziwe jest zdanie (T (0) n N (T (n) T (n + 1))) n N T (n). 2 W przypadku
Bardziej szczegółowoRachunek caªkowy funkcji wielu zmiennych
Rachunek caªkowy funkcji wielu zmiennych I. Malinowska, Z. Šagodowski Politechnika Lubelska 8 czerwca 2015 Caªka iterowana podwójna Denicja Je»eli funkcja f jest ci gªa na prostok cie P = {(x, y) : a x
Bardziej szczegółowoPodstawy fizyki sezon 2 2. Elektrostatyka 2
Podstawy fizyki sezon 2 2. Elektrostatyka 2 Agnieszka Obłąkowska-Mucha AGH, WFIiS, Katedra Oddziaływań i Detekcji Cząstek, D11, pok. 111 amucha@agh.edu.pl http://home.agh.edu.pl/~amucha Strumień wektora
Bardziej szczegółowoWykład 8 ELEKTROMAGNETYZM
Wykład 8 ELEKTROMAGNETYZM Równania Maxwella dive = ρ εε 0 prawo Gaussa dla pola elektrycznego divb = 0 rote = db dt prawo Gaussa dla pola magnetycznego prawo indukcji Faradaya rotb = μμ 0 j + εε 0 μμ 0
Bardziej szczegółowo2. (8 punktów) 3. (8 punktów) 4. (8 punktów) 5. (8 punktów) EGZAMIN MAGISTERSKI, Matematyka w ekonomii i ubezpieczeniach
Matematyka w ekonomii i ubezpieczeniach 1. (8 punktów) Znajd¹ rozwi zanie poni»szego zagadnienia programowania liniowego: Zmaksymalizowa x 1 2x 2 + x 3 x 5 przy ograniczeniach x 1 3x 2 + x 3 + 2x 5 = 8
Bardziej szczegółowo3. (8 punktów) EGZAMIN MAGISTERSKI, Biomatematyka
EGZAMIN MAGISTERSKI, 26.06.2017 Biomatematyka 1. (8 punktów) Rozwój wielko±ci pewnej populacji jest opisany równaniem: dn dt = rn(t) (1 + an(t), b gdzie N(t) jest wielko±ci populacji w chwili t, natomiast
Bardziej szczegółowoMetody numeryczne. Wst p do metod numerycznych. Dawid Rasaªa. January 9, 2012. Dawid Rasaªa Metody numeryczne 1 / 9
Metody numeryczne Wst p do metod numerycznych Dawid Rasaªa January 9, 2012 Dawid Rasaªa Metody numeryczne 1 / 9 Metody numeryczne Czym s metody numeryczne? Istota metod numerycznych Metody numeryczne s
Bardziej szczegółowoStatystyka matematyczna - ZSTA LMO
Statystyka matematyczna - ZSTA LMO Šukasz Smaga Wydziaª Matematyki i Informatyki Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Wykªad 4 Šukasz Smaga (WMI UAM) ZSTA LMO Wykªad 4 1 / 18 Wykªad 4 - zagadnienia
Bardziej szczegółowoSchematy blokowe ukªadów automatyki
Rozdziaª 1 Schematy blokowe ukªadów automatyki Autorzy: Marcin Stachura 1.1 Algebra schematów blokowych 1.1.1 Zasady przeksztaªcania schematów blokowych W celu uproszczenia wypadkowej transmitancji operatorowej
Bardziej szczegółowo(wynika z II ZD), (wynika z PPC), Zapisujemy to wszystko w jednym równaniu i przeksztaªcamy: = GM
ODPOWIEDZI, EDUKARIS - kwiecie«2014, opracowaª Mariusz Mroczek 1 Zadanie 1.1 (2 pkt) Zmiana kierunku wektora pr dko±ci odbywa si, zgodnie z II ZD, w kierunku dziaªania siªy. Innymi sªowami: przyrosty pr
Bardziej szczegółowoRozdziaª 13. Przykªadowe projekty zaliczeniowe
Rozdziaª 13 Przykªadowe projekty zaliczeniowe W tej cz ±ci skryptu przedstawimy przykªady projektów na zaliczenia zaj z laboratorium komputerowego z matematyki obliczeniowej. Projekty mo»na potraktowa
Bardziej szczegółowoBadanie rozkładu pola elektrycznego
Ćwiczenie 8 Badanie rozkładu pola elektrycznego 8.1. Zasada ćwiczenia W wannie elektrolitycznej umieszcza się dwie metalowe elektrody, połączone ze źródłem zmiennego napięcia. Kształt przekrojów powierzchni
Bardziej szczegółowoIn»ynierskie zastosowania statystyki wiczenia
Uwagi: 27012014 poprawiono kilka literówek, zwi zanych z przedziaªami ufno±ci dla wariancji i odchylenia standardowego In»ynierskie zastosowania statystyki wiczenia Przedziaªy wiarygodno±ci, testowanie
Bardziej szczegółowoPole magnetyczne 10/15. Andrzej Kapanowski ufkapano/ Instytut Fizyki, Uniwersytet Jagiello«ski, Kraków
Pole magnetyczne 10/15 Andrzej Kapanowski http://users.uj.edu.pl/ ufkapano/ Instytut Fizyki, Uniwersytet Jagiello«ski, Kraków 2018 Pr d elektryczny Pr d elektryczny jest to uporz dkowany ruch ªadunków
Bardziej szczegółowoAnaliza Matematyczna MAT1317
Analiza Matematyczna MAT37 Wydziaª Informatyki i Zarz dzania Listy zada«nr -0 cz ±ciowo na podstawie skryptów: M.Gewert, Z Skoczylas, Analiza Matematyczna. Przykªady i zadania, GiS, Wrocªaw 008 M.Gewert,
Bardziej szczegółowoARYTMETYKA MODULARNA. Grzegorz Szkibiel. Wiosna 2014/15
ARYTMETYKA MODULARNA Grzegorz Szkibiel Wiosna 2014/15 Spis tre±ci 1 Denicja kongruencji i jej podstawowe wªasno±ci 3 2 Systemy pozycyjne 8 3 Elementy odwrotne 12 4 Pewne zastosowania elementów odwrotnych
Bardziej szczegółowowiczenie 51 cze± A STATYSTYCZNY CHARAKTER ROZPADU PROMIENIOTWÓRCZEGO - ROZKŠAD POISSONA I ROZKŠAD GAUSSA
wiczenie 51 cze± A STATYSTYCZNY CHARAKTER ROZPADU PROMIENIOTWÓRCZEGO - ROZKŠAD POISSONA I ROZKŠAD GAUSSA II PRACOWNIA FIZYCZNA UNIWERSYTET L SKI W KATOWICACH Przed rozpoczeciem wiczenia nale»y zapozna
Bardziej szczegółowoWzmacniacz Operacyjny
Wzmacniacz Operacyjny Marcin Polkowski marcin@polkowski.eu 18 grudnia 2007 SPIS TRE CI SPIS RYSUNKÓW Spis tre±ci 1 Wprowadzenie 5 1.1 Ukªad µa741................................................. 5 2 Wzmacniacz
Bardziej szczegółowoWyznaczanie sił działających na przewodnik z prądem w polu magnetycznym
Ćwiczenie 11A Wyznaczanie sił działających na przewodnik z prądem w polu magnetycznym 11A.1. Zasada ćwiczenia W ćwiczeniu mierzy się przy pomocy wagi siłę elektrodynamiczną, działającą na odcinek przewodnika
Bardziej szczegółowo1. Przedstaw w postaci algebraicznej liczby zespolone: 2. Narysuj zbiory punktów na pªaszczy¹nie:
ZADANIA Z MATEMATYKI Zestaw. Przedstaw w postaci algebraicznej liczby zespolone: (3 + j)(5 j) 3 j +j (5 + j) (3 + j) 3. Narysuj zbiory punktów na pªaszczy¹nie: +j +j 3 Re z = Im z = 5 z ( j) = z j z +
Bardziej szczegółowoKinetyczna teoria gazów
Kinetyczna teoria gazów Gaz doskonaªy 1. Cz steczki gazu wzajemnie na siebie nie dziaªaj, a» do momentu zderzenia 2. Rozmiary cz steczek mo»na pomin, traktuj c je jako punkty Ka»da cz steczka gazu porusza
Bardziej szczegółowoEkonometria. wiczenia 2 Werykacja modelu liniowego. Andrzej Torój. Instytut Ekonometrii Zakªad Ekonometrii Stosowanej
Ekonometria wiczenia 2 Werykacja modelu liniowego (2) Ekonometria 1 / 33 Plan wicze«1 Wprowadzenie 2 Ocena dopasowania R-kwadrat Skorygowany R-kwadrat i kryteria informacyjne 3 Ocena istotno±ci zmiennych
Bardziej szczegółowoEGZAMIN MATURALNY Z MATEMATYKI
Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momentu rozpoczęcia egzaminu. MMA 016 KOD UZUPEŁNIA ZDAJĄCY PESEL miejsce na naklejkę dysleksja EGZAMIN MATURALNY Z MATEMATYKI POZIOM ROZSZERZONY DATA: 9
Bardziej szczegółowoMatematyka z elementami statystyki
Matematyka z elementami statystyki Šukasz Dawidowski Instytut Matematyki, Uniwersytet l ski Korelacja Zale»no± funkcyjna wraz ze wzrostem jednej zmiennej nast puje ±ci±le okre±lona zmiana druiej zmiennej.
Bardziej szczegółowoWykªad 10. Spis tre±ci. 1 Niesko«czona studnia potencjaªu. Fizyka 2 (Informatyka - EEIiA 2006/07) c Mariusz Krasi«ski 2007
Wykªad 10 Fizyka 2 (Informatyka - EEIiA 2006/07) 08 05 2007 c Mariusz Krasi«ski 2007 Spis tre±ci 1 Niesko«czona studnia potencjaªu 1 2 Laser 3 2.1 Emisja spontaniczna...........................................
Bardziej szczegółowoArkusz maturalny. Šukasz Dawidowski. 25 kwietnia 2016r. Powtórki maturalne
Arkusz maturalny Šukasz Dawidowski Powtórki maturalne 25 kwietnia 2016r. W pewnym sonda»u partia A uzyskaªa o 8 punktów procentowych wi ksze poparcie ni» partia B. Wiadomo,»e liczba gªosów oddanych w sonda»u
Bardziej szczegółowo1 Ró»niczka drugiego rz du i ekstrema
Plan Spis tre±ci 1 Pochodna cz stkowa 1 1.1 Denicja................................ 1 1.2 Przykªady............................... 2 1.3 Wªasno±ci............................... 2 1.4 Pochodne wy»szych
Bardziej szczegółowo