WPŁYW OPODATKOWANIA DOCHODU NA DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNĄ PRZEDSIĘBIORSTW

Transkrypt

1 STUDIA I PRACE WYDZIAŁU NAUK EKONOMICZNYCH I ZARZĄDZANIA NR 20 Aam Aamczy WPŁYW OPODATKOWANIA DOCHODU NA DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNĄ PRZEDSIĘBIORSTW Wproazi Spoolii yamii zrostu gospoarczgo oraz pogorszi ięszości saźió marooomiczych Polsi ońcu lat ziięćzisiątych XX iu i a początu XXI iu spoooało ożyii ysusji a tmat oiczości pojęcia ziałań zmirzających o popray yamii PKB. Jym z sposobó oziałyaia a zrost gospoarczy jst stymuloai ziałalości istycyjj. W litraturz przmiotu zraca się szczgólą uagę a a postao aspty zalżości yamii PKB istycji. Po pirsz: oziałyai istycji a yamię PKB rótim orsi iąż się z fatm, ż są o obo osumpcji, yató rząoych i sportu jym z głóych słaió zagrgoago popytu. W oróżiiu o pozostałych, ymiioych lmtó, istycj, bęąc źrółm aumulacji apitału, są taż ługotrmioym czyiim zrostu gospoarczgo. Po rugi: ługotrmio oziałyai istycji a tmpo zrostu PKB przjaia się ich zacziu la zięszia proutyości oraz yajości pracy, co oscji użym stopiu przsąza o ourcyjości gospoari. Przytoczo cchy istycji cyują o tym, ż ich stymulacja moż być uzaa za postaoy sposób oziałyaia a zrost gospoarczy. S. Fazzari, Ivstmt a U.S. Fiacial Policy I Nit-itis, NBER Worig Papr 993, r 98, s. 8.

2 8 ADAM ADAMCZYK W ziązu z fuamtalym zaczim istycji la gospoari istot jst yorębii ażgo czyia, mogącgo zacząco płyać a ich ilość. W szczgólości otyczy to istycji ooyaych przz pomioty gospoarcz, tór staoią zcyoai ajięszą część istycji ralizoaych gospoarc. Postaj przy tym problm możliości oziałyaia państa przz yorzystai istrumtó polityi gospoarczj a tę sfrę fucjooaia przsiębiorst. W litraturz przmiotu często zraca się uagę a zalżość istycji o poziomu stopy proctoj, pomijając joczśi zaczi la tj stii polityi fisalj państa, a szczgólości polityi poatoj. Część auocó guj ręcz możliość ystępoaia istotgo ziązu opoatoaia i istycji, sazując a fat istiia ilu barzij zaczących czyió oziałujących a poziom istycji. Poporząoai polityi piiężj cloi iflacyjmu przy coraz bliższj prsptyi utraty autoomii polsij polityi motarj zmusza ja o pojęcia baań a zaczim la istycji przsiębiorst istrumtó fisalych. Spośró tj atgorii arzęzi szczgólą rolę oziałyaiu a istycj przypisuj się poatoi ochoomu. W clu pobuzaia istycji jgo ostrucję ompoouj się tai lmty, ja ulgi istycyj czy przyspiszo mtoy amortyzacji. Przjam ziałań zmirzających o spiraia istycji jst taż sucsy obiżai stopy poatu ochoogo. Wobc prób yorzystyaia poatu ochoogo jao lmtu polityi proistycyjj, złaszcza obc przytoczoych ątpliości części śrooisa auogo, istij oiczość ocy sutczości tgo istrumtu. W szczgólości ażą stią jst pozai mchaizmu oziałyaia poatu ochoogo a poziom istycji. Nibagatl zaczi ma róiż opoiź a pytai, ja poszczgól lmty ostrucji poatu ochoogo mogą płyać a aalizoay ziąz. Do stii ażych z putu izia polityi gospoarczj moża róiż zaliczyć czasoy rozła ftó stosoaj polityi proistycyjj czy rolę iych czyió la sutczości poatu ochoogo stymuloaiu istycji. W ziązu z poyższym, płi uzasaio yaj się pojęci baań a płym poatu ochoogo a poziom istycji przsiębiorst, co tż uczyioo pracy otorsij obroioj 2006 rou. Praca słaała się

3 WPŁYW OPODATKOWANIA DOCHODU NA DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNĄ PRZEDSIĘBIORSTW 9 z pięciu rozziałó. Rozział pirszy rozpray pośięcoy został problmoi poiązaia atgorii istycji oraz opoatoaia z clm ziałalości gospoarczj. W rugim rozzial pracy przaalizoao z putu izia torii opoatoaia problm yorzystaia gospoarczj fucji poatu ochoogo clu stymuloaia istycji. W trzcim rozzial ysrtacji opisao torię otyczącą problmu ształtoaia istycji przsiębiorst, tóra mogłaby staoić postaę la alszych mpiryczych baań zalżości opoatoaia ochou i istycji. Zagaiim poruszaym czartym rozzial rozpray była stia płyu opoatoaia ochou a cyzj istycyj przsiębiorst, pojmoa przy użyciu mto ocy ftyości istycji. W rozzial piątym pracy zaprztoao baaia mpirycz ziązu opoatoaia ochou i istycji przsiębiorst.. Cl i tza pracy Zasaiczym clm pracy było zbaai płyu poatu ochoogo a poziom istycji przsiębiorst a tl torii poatu, torii istycji oraz mto ocy ich ftyości. Ta sostruoay cl baaczy pracy został zralizoay przz ryfiację astępującj hipotzy głój: opoatoai ochou polsich przsiębiorst yira pły a zars ralizoaych przz i istycji rzczoych. Sformułoaa hipotza głóa upoażia o postaiia astępujących hipotz pomociczych: a) zalżość opoatoaia ochou i istycji moż być rozpatryaa a gruci ziązu tych atgorii z clm przsiębiorsta; b) toria opoatoaia oozi możliości płyu poatu ochoogo a cyzj przsiębiorst, joczśi postulując oiczość jgo utralizacji; c) oca sutó opoatoaia ochou la istycji przsiębiorst moż być ooaa oparciu o tori istycji; ) oca utralości opoatoaia la cyzji istycyjych przsiębiorst możlia jst z yorzystaim mto rachuu istycyjgo; ) ziązu opoatoaia ochou i istycji moża oiść za pomocą baań mpiryczych.

4 0 ADAM ADAMCZYK 2. Prztacja mto i roziązań aym obszarz Tortycz postay aalizy płyu opoatoaia a istycj storzył D. Jorgso, ostruując róai pozalając oszacoać tz. oszt użycia apitału 2. Poziom tgo osztu raz z margialym przychom yzacza optymaly poziom istycji gospoarc. Dalsz prac a tą ocpcją proazili D. Fullrato i M. Kig, przproazając a jj postai szroo zarojo baaia mpirycz, mając a clu poróai hojości systmó opoatoaia ochou taich państ, ja USA, Szcja, Nimcy 3. Koszt użycia apitału yorzystyay był róiż jao zmia moli stosoaych o yjaśiaia zmiości stopy istycji. Nalży porślić ja, ż poyższa ocpcja obciążoa jst istotą aą, polgającą a przyjęciu założia o płj zamiości źrół fiasoaia. Róolgl proazo były baaia, tórych i ujmoao bzpośrio płyu opoatoaia a poziom ooyaych istycji. Zaliczyć moża o ich aalizy opart a torii płyości E. Kuha i J. Myra, tórj załaao, ż głóym czyiim trmiującym poziom istycji przsiębiorst jst ilość groaych przz i przpłyó piiężych 4. Bra bzpośrigo uzglęiia opoatoaia yżj spomiaych molach i ozacza całoitgo pomiięcia jgo roli. Opoatoai płya boim a artość ayżi piiężj, czyli zmij objaśiającj. Koljy iru baań ziązu opoatoaia ochou i istycji bazuj a poszchi stosoaych pratyc mtoach ocy ftyości istycji. Tgo typu pojści polga a oszacoaiu płyu zmia ysoości i ostrucji opoatoaia a cyzj istycyj pomiotó gospoarczych 5. 2 Por. D.W. Jorgso, C.D. Sibr, A compariso of altrativ thoris of corporat ivstmt bhavior, Th Amrica Ecoomic Rvi 968, r 4. 3 Por. M. Kig, D. Fullrto, Th taxatio of icom from capital, NBER Worig Papr r 058, Cambrig Szrzj: J. Myr, E. Kuh, Th ivstmt cisio, Harvar Uivrsity Prss, Cambrig Zob. E. Noa, Oca ftyości przsięzięć gospoarczych, Wyaicto Aamii Eoomiczj im. Osara Laggo Wrocłaiu, Wrocła 998 oraz J. Husorfr, M. Jamroży, Wpły poató a cyzj istycyj przsiębiorsta, Przglą poatoy 999, r.

5 WPŁYW OPODATKOWANIA DOCHODU NA DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNĄ PRZEDSIĘBIORSTW 3. Charatrystya problmu litraturz przmiotu Problm płyu opoatoaia a ziałalość istycyją przsiębiorst lży spólym obszarz zaitrsoań trzch obszaró tortyczych, tj. torii fiasó przsiębiorst, torii istycji oraz torii poatu. W torii fiasó przsiębiorst rozaża się prz szystim sti ziąza z płym opoatoaia a stopiń ralizacji clu przsiębiorsta. Putm yjścia taij aalizy jst toria strutury apitału, storzoa przz F. Mogiliaigo i M. Millra 6. Iy aspt poruszogo problmu baaczgo otyczy opuszczalości i ocy sutó proazia poatoych istrumtó sparcia la ziałalości istycyjj przsiębiorst. Ksti ziąza z tym zagaiim przaalizoao oparciu o libralą i itrcjoistyczą torię poatu. Rozstrzygając problm zasaości itrcji państa przy użyciu istrumtó polityi poatoj, oołao się złaszcza o lmtó torii poatu otyczących taich stii, ja fucj, cl oraz zasay opoatoaia. Trzci ymiar baago problmu ziązay jst z opoizią a pytai, czy opoatoai moż staoić czyi istoti aruujący poziom istycji. W clu zalziia opoizi przyołao tori istycji. Na ich postai możli było yizoloai trmiat istycji. W szczgólości przaalizoao: torię aclracji 7, torię płyości, olasyczą torię apitału, torię q Tobia 8. W oscji przproazoych stuió litraturoych yorębioo potcjal trmiaty istycji oraz przaalizoao ich ziąz z opoatoaim ochou. 6 Por. F. Moigliai, M.H. Millr, Th Cost of Capital, Corporatio Fiac a th Thory of Ivstmt, Amrica Ecoomic Rvi 958, r Por. H.B. Chry, Ovrcapacity a acclratio pricipl, Ecoomtrica 952, r 20; R. Eisr, Capital xpiturs, profi ts, a acclratio pricipl, Stuis i Icom a Walth 28, NBER, Pricto Por. J. Tobi, A Gral Equilibrium Approach to motary Policy, Joural of Moy Crit a Baig 969, r.

6 2 ADAM ADAMCZYK 4. Propozycj autorsich roziązań Pojęt pracy baaia zostały przproazo utapoo. W pirszym tapi aalizi ziązu opoatoaia ochou i istycji posłużoo się baaiami symulacyjymi, atomiast rugim tapi yorzystao statystycz miary aalizy zalżości. Pirszy tap baań pośięcoy został oci płyu poatu ochoogo, a szczgólości jgo ostrucji a cyzj istycyj przsiębiorst pojmoa z yorzystaim tchi rachuu ocy ftyości istycji. Głóym przmiotm ociań tj części baań było orśli, czy fucjoujący mol opoatoaia ochou jst utraly la absolutych 9 i zglęych 0 cyzji istycyjych przsiębiorst. W aalizi płyu opoatoaia a cyzj istycyj posłużoo się symulacjami opartymi a molach zbuoaych a postai lasyczgo ariatu mtoy zatualizoaj artości tto (NPV). Wybór mtoy NPV jao postay ostrucji molu został poytoay fatm, ż spłia oa szysti ymogi popraości staia tchiom ocy ftyości istycji i ziązu z tym jst poszchi uzaaa za ajosoalszą z mto rachuu istycyjgo. Pirszy z moli oparto a simiu postaoych założiach:. Poziom zysu opracyjgo bz osztó amortyzacji jst stały całym orsi sploatacji istycji. 2. Istycja amortyzoaa jst mtoą liioą. 3. Staa poatu ochoogo jst stała całym orsi sploatacji istycji. 4. Ors użytoaia istycji jst izalży o orsu amortyzacji istycji yiającgo z bazoj stai amortyzacji. 5. Zys opracyjy prz amortyzacją jst ięszy lub róy opisoi amortyzacyjmu. 6. Całość początoych ałaó istycyjych polga amortyzacji. 7. Strutura fiasoaia istycji i zalży o stopy poatu. 9 Dotyczących pojęcia lub zaichaia pojyczgo projtu istycyjgo. 0 Dotyczących yboru jgo z ilu ariató istycyjych.

7 WPŁYW OPODATKOWANIA DOCHODU NA DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNĄ PRZEDSIĘBIORSTW 3 Dla ta orśloych założń mol NPV moża zapisać za pomocą zoru: NPV I s t EBD 0 [ ( ( [ [ ( [ ( s [ ( s ( [ ( I Z gzi: EBD zys opracyjy prz amortyzacją, I artość ałaó istycyjych, s staa amortyzacji liioj, ługość orsu opracyjgo istycji latach, t stopa poatu ochoogo, aga ługu, aga apitału łasgo, oszt ługu, oszt apitału łasgo. 5. Oca uzysaych yió Zaprztoay mol yorzystao o aalizy utralości obci fucjoującgo opoatoaia ochou z zglęu a absolut i zglę cyzj istycyj, przy czym pracy przyjęto założi, ż za utraly poat zglęm cyzji istycyjych otyczących pojęcia lub zaichaia pojyczgo projtu bęzi uzaay tai, tóry la ażj jgo stai ięszj lub rój zro i mijszj iż 00% bęzi proaził o jaoych sazań przyjętgo rytrium ocy ftyości. Z oli za utralą ostrucję poatu z putu izia jgo płyu a zglę cyzj istycyj bęzi uzaaa taa, tóra la stai poatu ięszj lub rój zro i mijszj iż 00% bęzi zasz proaziła o jaogo uszrgoaia projtó istycyjych po ątm ich opłacalości. Oca utralości ostrucji poatu ochoogo

8 4 ADAM ADAMCZYK la cyzji istycyjych przsiębiorst polgała zatm a aalizi płyu zmia stai poatu a sazaia mtoy NPV. Z przproazoych symulacji yia, ż ostrucja poatu ochoogo i jst utrala z zglęu a absolut cyzj istycyj, boim istij tai poziom stopy poatoj iższy iż 00%, przy tórym artość rytrium NPV zmiia za, co ozacza, ż zmii się róiż jj sazai co o pojęcia lub zaichaia ralizacji projtu. Następi przproazoo symulacj mając a clu sprazi, czy ostrucja poatu ochoogo jst utrala la zglęych cyzji istycyjych. W tym clu przaalizoao opłacalość projtó istycyjych różiących się struturą fiasoaia, osztm apitału łużgo, oboiązującą staą amortyzacji oraz ftyym orsm oomiczgo yorzystyaia. Z przproazoych symulacji yia, ż przypau projtó różiących się po zglęm strutury apitału, osztu apitału obcgo, stai amortyzacji czy orsu oomiczgo yorzystaia, a ających tę samą artość NPV la sytuacji, tórj bra jst opoatoaia ochou, proazi poatu ochoogo płyi a oljość yboru projtó istycyjych. Moża zatm stirzić, ż poat ochooy i jst róiż utraly la zglęych cyzji istycyjych. Poobą aalizę przproazoo la projtó istycyjych charatryzujących się różym rozłam przpłyó piiężych, groaych fazi opracyjj projtu. W tym clu oicza była orta otychczas stosoago molu. Aby uzglęiał o liioy zrost/spa zysu prz amortyzacją, alży zapisać go astępującj postaci: NPV I s t EBD 0 [ ( ( [ [ ( [ ( s [ ( s ( [ ( I Z zaś Z obliczamy ług zoru:

9 WPŁYW OPODATKOWANIA DOCHODU NA DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNĄ PRZEDSIĘBIORSTW 5 Z ( R ( ( ( ( ( ( ( ) ) ( ) gzi: Z orta molu, EBD0 artość zysu prz amortyzacją po pirszym rou użytoaia istycji, R artość, o tórą zrasta (R oati) lub malj (R ujm) zys prz amortyzacją oljych latach. Otrzyma yii śiaczą o tym, ż poat ochooy ijaoy sposób oziałuj a opłacalość projtó istycyjych o różym rozłazi przpłyó piiężych. Wobc yazaia brau utralości opoatoaia ochou, zaróo stosuu o absolutych, ja i zglęych cyzji istycyjych, przaalizoao ocpcję opoatoaia mającą ylimioać tą łaściość. Aalizę przproazoo la szroo ysutoaj ocpcji poatu liiogo R. Halla i A. Rabushi. W sojj propozycji poatu ochoogo autorzy zmirzają o yluczia lmtó ostrucji poatu ochoogo, tór pooują, ż i jst o utraly la cyzji istycyjych przsiębiorst. Propozycja ta sproaza się o zliioaia asymtryczgo tratoaia apitałó łasych i obcych przz zisii możliości opisyaia ciężar osztó, zmijszających postaę opoatoaia ost o apitału obcgo. Postuluj się róiż proazi możliości jorotgo ujęcia oszty biżącj ziałalości całości ałaó istycyjych przy joczsj liiacji opisó amortyzacyjych 2. Zgoi z tą ocpcją, tuala ayża osztó a przychoami moż być rozliczaa astępych latach bz ograiczń, przy joczsj isacji ujmgo poatu z yorzystaim ryoj stopy proctoj. W clu uproszczia molu przyjęto założi, ż iyorzystay opis poatoy ysotoay jst przy pomocy stopy proctoj R.E. Hall, A. Rabusha, Poat liioy, Dom Wyaiczy ABC, Warszaa R.E. Hall, A. Rabusha, op.cit., s. 86.

10 6 ADAM ADAMCZYK zbiżj z osztm apitału la przmiotoj istycji. Przy taich założiach mol pozalający a zobrazoai płyu opoatoaia ochou a opłacalość istycji ulga zaczmu uproszcziu, co przstaioo poiżj. NPV EBD [ ( I ( [ [ Na postai poyższgo molu możli było zryfioai tzy o utralości la cyzji istycyjych poatu zapropooago przz R. Halla i A. Rabushę. W pirszj oljości przproazoo symulację ształtoaia się rytrium NPV la projtó istycyjych różiących się mięzy sobą ługością orsu opracyjgo. Z przproazoych symulacji yia, ż aruach opoatoaia przsiębiorst poatim zgoym z ocpcją Rabushi i Halla ysoość stai poatoj i płya a zmiaę zau rytrium NPV, co ozacza, ż poat t pozostaj utraly la absolutych cyzji istycyjych. Poobi zmiaa stai poatu i płya a zróżicoai poziomu rytrium NPV pomięzy projtami różiącymi się ługością orsu oomiczgo yorzystyaia. Moża zatm stirzić, ż taa ostrucja poatu ochoogo i płyałaby a ybór projtó istycyjych, charatryzujących się różą ługością orsu oomiczgo yorzystaia. Itycz rzultaty otrzymuj się, proaząc symulacj la różj strutury apitału oraz różgo poziomu osztu apitału obcgo. Wyia stą, ż poat Rabushi i Halla płya jaoy sposób a opłacalość projtó istycyjych bz zglęu a sposób i oszt ich fiasoaia. Pozostaj zatm sprazić jszcz, czy zapropooaa ocpcja opoatoaia jst utrala przypau projtó istycyjych, charatryzujących się różym rozłam przpłyó piiężych. W tym clu alżało posłużyć się sorygoaym molm załaającym liioy przyrost/rucję zysu prz opoatoaim: NPV EBD ( [ [ [ I ( R ( ( ( ) ) ( )

11 WPŁYW OPODATKOWANIA DOCHODU NA DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNĄ PRZEDSIĘBIORSTW 7 Na postai zaprztoago molu przproazoo symulację płyu zmiay stopy poatoj a opłacalość projtó istycyjych o różym rozłazi przpłyó piiężych. Otrzyma rzultaty śiaczą o tym, ż poat zapropooay przz Halla i Rabushę jaoo płya a opłacalość istycji o różym rozłazi przpłyó piiężych. W ziązu z poyższym alży potirzić tzę o utralości aalizoaj ocpcji opoatoaia. Posumoai Istycj są ją z głóych słaoych proutu rajogo brutto. Ich pły a zrost gospoarczy ma zaróo charatr rótotrmioy (przz zięszi popytu globalgo), ja i ługotrmioy (przz zrost proutyości i yajości pracy). Z zglęu a spcjal zaczi istycji państa są zaitrsoa stymuloaim ich zrostu. W opracoaiu yazao, ż opoatoai ochou moż być istotym czyiim płyającym a poziom istycji przsiębiorst. Wpły t moż się przjaiać przz oziałyai opoatoaia a opłacalość istycji, mirzoą za pomocą mto ocy ftyości lub przz ształtoai zolości przsiębiorst o fiasoaia ziałalości istycyjj. Litratura Chry H.B., Ovrcapacity a acclratio pricipl, Ecoomtrica 952, r 20. Eisr R., Capital xpiturs, profi ts, a acclratio pricipl, Stuis i Icom a Walth 28, NBER, Pricto 964. Fazzari S., Ivstmt a U.S. Fiacial Policy I Nit-itis, NBER Worig Papr 993, r 98. Hall R.E., Jorgso D.W., Tax policy a ivstmt bhavior, Th Amrica Ecoomic Rvi 967, r. Hall R.E., Rabusha A., Poat liioy, Dom Wyaiczy ABC, Warszaa 998. Husorfr J., Jamroży M., Wpły poató a cyzj istycyj przsiębiorsta, Przglą Poatoy 999, r. Kig M., Fullrto D., Th taxatio of icom from capital, NBER Worig Papr r 058, Cambrig 983. Koyc L.M., Distribut Lags a ivstmt aalysis, North-Holla, Amstram 954. Myr J., Kuh E., Th ivstmt cisio, Harvar Uivrsity Prss, Cambrig 957.

12 8 ADAM ADAMCZYK Moigliai F., Millr M.H., Th Cost of Capital, Corporatio Fiac a th Thory of Ivstmt, Amrica Ecoomic Rvi 958, r 48. Myrs S., Capital Structur Puzzl, Joural of Fiacial Ecoomics, Cambrig 984. Noa E., Oca ftyości przsięzięć gospoarczych, Wyaicto Aamii Eoomiczj im. Osara Laggo Wrocłaiu, Wrocła 998. Tobi J., A Gral Equilibrium Approach to motary Policy, Joural of Moy Crit a Baig 969, r. THE CORPORATE INCOME TAX AS A FACTOR OF INVESTMENT ACTIVITY Summary Ivstmt is o of th most importat lmts of th gross omstic prouct. It ca ifluc o GDP i to ays. I short trm ivstmt is a compot of aggrgat ma, i log-trm ivstmt is a factor of prouctivity groth. Bcaus of spcial maig of ivstmt for th coomy govrmts ar itrst i stimulatig it. For that raso o ca as th qustio if govrmt ca affct ivstmt by usig tools of coomical policy. May coomists cosir that thr is a rlatio bt motary policy a th lvl of ivstmt. Ufortuatly motary itgratio of Europa coutris causs that thy los possibility to couct thir o motary policy. Thrfor govrmts of th EMU coutris ar sarchig for mthos to stimulat ivstmt. O of th most popular solutios is to us ictivs built-i corporat icom taxatio. Th mai aim of th papr is to chc if corporat icom taxatio ca affct th lvl of ivstmt. Traslat by Aam Aamczy