Ocena wybranych metod do prognozowania dostaw części zamiennych z wykorzystaniem przesyłek kurierskich 3

Transkrypt

1 Wojciech Przysupa 1, Sławomir Juściński 2 Uniwersye Przyrodniczy w Lublinie Logisyka - nauka Ocena wybranych meod do prognozowania dosaw części zamiennych z wykorzysaniem przesyłek kurierskich 3 Wsęp Transformacja gospodarcza i wprowadzenie reguł konkurencji na wolnym rynku oznaczało dla producenów echniki rolniczej konieczność aplikacji akich modeli zarządzania, kóry redukują koszy i opymalizują procesy obsługi kliena. Sysemy logisyczne obejmując poszczególne obszary obsługi sysemu produkcyjnego, wprowadzały również nowoczesne rozwiązania do procesu dysrybucji i bezpośredniej obsługi klienów [11]. Elemenem nowoczesnego sysemu dysrybucji jes auoryzowana sieć firm realizujących sprzedaż wyrobów i części zamiennych. Wywórcy zagraniczni i krajowi sworzyli na erenie Polski infrasrukurę obejmującą logisycznie wszyskie wojewódzwa. Należy podkreślić nieusanną ewolucję sysemów logisycznych w poszukiwaniu opymalnego układu eryorialnego i organizacyjnego. Poszczególne sysemy dysrybucji w zakresie sosowanych rozwiązań dososowują się do zmieniającego się popyu oraz dosępnej infrasrukury ransporowej [1, 5, 6]. Główny problem funkcjonowania procesu dysrybucji o zapewnienie ciągłości w dosępie do szerokiego asorymenu wyrobów i części przy dążeniu do maksymalnego ograniczenia koszów sałych i zmiennych w ych procesach. Wysokie koszy ransporu powodowały sopniową ewolucję w kierunku zewnęrznych operaorów logisycznych, realizujących zlecane dosawy [1, 12]. Taki model działania uzyskał dużą popularność przy wykorzysaniu ofery firm kurierskich obecnych od rzech dekad w Polsce. Należy podkreślić nieusanny proces poszukiwania rozwiązań redukujących koszy zleceń przewozowych wśród małych i średnich firm, kóre w większości zajmują się współpracą z dużymi producenami. Sprzedaż części zamiennych do maszyn i pojazdów rolniczych sanowi coraz większy rynek, ale charakeryzuje się on również rosnącą konkurencją. Na rynku krajowym każdy z producenów posiada od kilkudziesięciu do ponad su firmowych punków serwisowych oraz dysponuje znacznie większą siecią punków oferujących części zamienne i akcesoria do swoich wyrobów. Bogaa ofera części w sprzedaży prowadzonej przez dealerów ma rosnącą konkurencję w firmach prowadzących handel elekroniczny. Uzyskanie korzysnych warunków współpracy z kurierami przez firmy sprzedające części zamienne wymaga podpisania porozumień oraz deklaracji poziomu zlecanych przewozów. Na przesrzeni osanich kilku la w zakresie dosaw realizowanych przez firmy kurierskie rozpoczął działalność nowy segmen rynku świadczący usługi brokerskie. Wszyskie e czynniki powodują poszukiwania w zakresie akiej realizacji zleceń przewozowych, aby przy gwaranowanym czasie dosawy uzyskać minimalny poziom ponoszonych z ego yułu koszów [9]. Prowadzona resrukuryzacja polskiego rolnicwa i modernizacja wyposażenia echnicznego gospodarsw powoduje, że coraz większa część rynku o nowoczesne wyroby wymagające profesjonalnej obsługi i oryginalnych części zamiennych [3, 14, 16]. Problemem funkcjonowania rynku dysrybucji jes jego duża niejednorodność i zmienność. Firmy dysrybucyjne w celu sabilizacji i wyrównania popyu sosują różnego rodzaju zabiegi logisyczno-markeingowe, ale elemenem wspierającym działalność rynkową byłaby możliwość efekywnej analizy i prognozowania popyu na części zamienne do ciągników i maszyn rolniczych. 1 Dr hab. inż. Wojciech Przysupa - Adiunk, Uniwersye Przyrodniczy w Lublinie, Wydział Inżynierii Produkcji, Kaedra Zasosowań Maemayki i Informayki 2 Dr hab. inż. Sławomir Juściński - Adiunk, Uniwersye Przyrodniczy w Lublinie, Wydział Inżynierii Produkcji, Zakład Logisyki i Zarządzania Przedsiębiorswem 3 Arykuł recenzowany Logisyka 5/15 483

2 Logisyka - nauka Cel i zakres badań Celem pracy było przeprowadzenie badań w układzie miesięcznym i analiza srukury zaporzebowania na dosawy części zamiennych do ciągników i maszyn rolniczych, realizowanych w formie przesyłek przez operaorów logisycznych. Zakres prowadzonych badań wyznaczało zaporzebowanie generowane przez dział sprzedaży wybranego dysrybuora, jako reakcja na bieżącą sprzedaż dla klienów oraz uzupełnianie sanów magazynowych, z kórych korzysał również firmowy dział serwisu. W pracy dokonano oceny pięciu wybranych meod prognozowania w aspekcie ich dopuszczalności do sosowania przy opisie zagadnień dysrybucji części zamiennych. Analizie poddano modele składowej periodycznej: meoda wskaźnikowa w wersji addyywnej i muliplikaywnej oraz meody wygładzania wykładniczego: model Browna oraz liniowy model Winersa w wersji addyywnej i muliplikaywnej. Rezulay badań Obiekem prowadzonych badań był auoryzowany dysrybuor ciągników i maszyn rolniczych, prowadzący ich obsługę echniczną oraz jednocześnie realizujący sprzedaż pełnego asorymenu części zamiennych. Do wielolenich badań wybrano przedsiębiorswo handlowo-usługowe. Wyypowana firma realizuje od końca la 8-ych XX wieku na obszarze Polski środkowo-wschodniej auoryzowaną działalność dysrybucyjną i serwisową dla sprzedawanych marek pojazdów i maszyn rolniczych. Badania zrealizowane w laach 3-11 objęły ogółem zbiór zleceń przewozowych części zamiennych do pojazdów i maszyn rolniczych wykonanych przez firmy kurierskie w kolejnych miesiącach roku kalendarzowego. Przewozy realizowały firmy kurierskie działające na rynku krajowym i międzynarodowym, z kórymi firma dysrybucyjna zawarła porozumienie o współpracy w zakresie dosaw części zamiennych z magazynów firmowych poszczególnych producenów pojazdów i maszyn rolniczych. Zlecenia przewozu wykonane przez firmy kurierskie obejmowały ogół dosaw, ponieważ dysrybuor nie realizował przewozów części zamiennych własnym ransporem. Zbiorcze zlecenia dosaw od poszczególnych producenów obejmowały, zgodnie z przyjęą sraegią redukcji poziomu zapasów, bieżący popy i uzupełnianie do przyjęego poziomu zapasów magazynowych dla urzymywanych 25 pozycji kaalogowych części zamiennych do sprzedawanych przez dysrybuora pojazdów i maszyn. Bieżące zamówienia obejmowały również każdy rodzaj części zgłaszanych przez użykownika lub dział serwisu. W badanym okresie dysrybucja części zamiennych do ciągników rolniczych obejmowała marki: John Deere, Zeor, Same Deuz Fahr Group i Pronar. Dealer posiadał części zamiennych do maszyn rolniczych produkowanych przez koncerny: John Deere, Maniou, Kuhn, Kongskilde, Vädersad, Lemken, Junkkari, Joskin, Hardi, a akże szerokiej gamy maszyn wywarzanych przez producenów krajowych. Wyroby oferowane do sprzedaży obejmowały wywórców współpracujących w ramach Unia Group, czyli: Unia Grudziądz, Kraj Kuno, Agrome Brzeg, Pilme Brzeg i Famarol Słupsk, a akże przedsiębiorsw: Krukowiak, Wielon, Pomo, Meal-Fach, Akpil, Ex-Pom, Mealech i Mandam. Należy podkreślić, że w przypadku koncernów John Deere, Kuhn i Vädersad przedsiębiorswo handlowo-usługowe pełniło rolę generalnego dysrybuora części zamiennych na obszarze wojewódzwa lubelskiego. Rynek części zamiennych dla producenów krajowych jes obecnie szeroki i reprezenują go liczne firmy. Powodowało o, że części do pozosałych wywórców sanowiły z reguły dysrybucję lokalną. Firma dysrybucyjna prowadziła sklepy samoobsługowe, w kórych isniał możliwość nabycia części zamiennych i akcesoriów zarówno w sprzedaży bezpośredniej, jak i wysyłkowej poprzez dosawy kurierskie. Dealer zapewniał możliwość zakupu części zamiennych do wszyskich maszyn wywarzanych przez poszczególnych producenów, dzięki auoryzowanej współpracy. Hisogram ilusrujący srukurę w układzie miesięcznym ilości usług przewozowych części zamiennych do pojazdów i maszyn rolniczych wykonanych przez firmy kurierskie w laach 3-11 przedsawia rys Logisyka 5/15

3 Ilość usług kurierskich (sz.) Logisyka - nauka Rys. 1. Rozkład ilości usług przewozowych części zamiennych do pojazdów i maszyn rolniczych, wykonanych przez firmy kurierskie w laach 3-11 Na przesrzeni każdego z 9 kolejnych la zaporzebowanie na usługi przewozowe części zamiennych charakeryzowało się zmiennością poziomów popyu w układzie miesięcznym. Wielokronie swierdzono dla kolejnych okresów miesięcznych skokowy wzros i duże spadki w liczbie zrealizowanych przesyłek kurierskich. W badanym okresie wysąpiła prawidłowość, zgodnie z kórą najniższe zaporzebowanie na przesyłki kurierskie miało miejsce zawsze na począku lub końcu roku. Minimalny popy w poszczególnych laach pięciokronie wysąpił w syczniu, czerokronie w grudniu i jeden raz w luym. W laach 3-7 oraz 9-11 najniższa ilość przewozów kurierskich zosała zrealizowana w układzie miesięcy syczeńluy oraz grudzień, a dla la 8 i 12 akie układ wysąpił dla miesięcy syczeń oraz lisopad-grudzień. zimowe były radycyjnie okresem redukcji poziomu przewozów, co sanowiło odzwierciedlenie niższego popyu na części zamienne. Wzros ilości zleceń wysępował naomias cyklicznie w okresie największego zaporzebowania na pracę w gospodarswach przy realizacji polowych zabiegów agroechnicznych. Najwyższa ilość zleceń przewozowych wysąpiła w badanym okresie rzykronie w miesiącach sierpień i wrzesień, dwukronie w lipcu oraz jeden raz w marcu i kwieniu. Generalnie wysąpił wzros ilości zamawianych zleceń przewozowych i dla zaporzebowania całorocznego minimalny i maksymalny popy różnił się prawie rzykronie. Analiza saysyczna wyników badań W analizie szeregów czasowych wykorzysuje się wiele miar dokładności dopasowania szeregu wygładzonego do szeregu empirycznego [7]. Miary e w różny sposób eksponują różnice między warościami empirycznymi oraz wygładzonymi szeregu. Do najczęściej sosowanych mierników absolunych należą [2]: średni błąd predykcji ex pos: T y yˆ (1) ME 1 T Logisyka 5/15 485

4 Logisyka - nauka średni błąd bezwzględny: y yˆ MAE 1 T T (2) pierwiasek błędu średniokwadraowego: RMSE 1 r r y yˆ i1 2 (3) Wśród mierników względnych wyróżnia się przede wszyskim: średni absoluny błąd procenowy: MAPE 1 r r i1 y yˆ y (4) współczynnik Thiela: I 2 T n1 n y yˆ 1 y 2 2 (5) Współczynnik Thiela przyjmuje warość zero, gdy warości eoreyczne pokrywają się z warościami empirycznymi. Pierwiasek ze współczynnika Theila informuje, jaki jes przecięny względny błąd dopasowania warości eoreycznych do warości empirycznych dla analizowanych okresów. W wyrażeniach od numeru 1 do numeru 5, y oznacza warość zmiennej szeregu czasowego w chwili, a ŷ eoreyczną warość zmiennej szeregu czasowego w chwili, naomias r liczbę faz w cyklu. W pracy wykorzysano modele składowej periodycznej (meoda wskaźnikowa w wersji addyywnej i muliplikaywnej) oraz meody wygładzania wykładniczego (model Browna oraz liniowy model Winersa w wersji addyywnej i muliplikaywnej). Obliczenia przeprowadzono z wykorzysaniem arkusza kalkulacyjnego Excel [4, 13, 15, 17]. Na rysunkach 2-6 przedsawiono rzeczywise oraz eoreyczne, czyli wynikające z dobranych modeli ilości usług kurierskich. Przeprowadzone analizy uzyskane meodą wskaźnikową addyywną przedsawia rys. 2, uzyskane meodą wskaźnikową muliplikaywną obrazuje rys. 3, uzyskane z modelu Browna ilusruje rys. 4, naomias uzyskane z modelu Winersa w wersji muliplikaywnej ukazuje rys. 5, a uzyskana z modelu Winersa w wersji addyywnej przedsawia rys. 6. Na rysunkach 2-6 pionową linią ciągłą oddzielono okres prognozy (11 rok) od szeregu czasowego (laa 3-1), sanowiącego okres rerospekcji. Oceny rafności prognoz dokonano przez porównanie danych oszacowanych na 11 rok (prognoza wygasła) z danymi rzeczywisymi z ego okresu i obliczenie błędów ex-pos. Należy podkreślić, że w prognozowaniu bardzo isonym zagadnieniem jes dopuszczalność prognoz [8]. Według auorów pracy [2] prognozę należy uznać za dopuszczalną, jeżeli jes obdarzona przez jej odbiorcę sopniem zaufania wysarczającym do ego, aby mogła być wykorzysania do ego celu, dla kórego zosała usalona. Przy ocenie dopuszczalności prognoz wykorzysano analizę błędów ex-pos, zaś prognozę uznano za dopuszczalną, gdy warość średniego bezwzględnego błędu procenowego (MAPE) była mniejsza od 15%. 486 Logisyka 5/15

5 Ilośc usług kurierskich (sz.) Ilość usług kurierskich (sz.) Logisyka - nauka dane rzeczywise dane eoreyczne (okres rerospekcji) dane eoreyczne (okres prognozy) Rys. 2. Rzeczywise ilości usług kurierskich w laach 3-1 oraz prognoza wygasła na 11 rok uzyskana meodą wskaźnikową addyywną dane rzeczywise dane eoreyczne (okres rerospekcji) dane eoreyczne (okres prognozy) Rys. 3. Rzeczywise ilości usług kurierskich w laach 3-1 oraz prognoza wygasła na 11 rok uzyskana meodą wskaźnikową muliplikaywną Logisyka 5/15 487

6 Ilość usług kurierskich (sz.) Ilość usług kurierskich (sz.) Logisyka - nauka dane rzeczywise dane eoreyczne (okres rerospekcji) dane eoreyczne (okres prognozy) Rys. 4. Rzeczywise ilości usług kurierskich w laach 3-1 oraz prognoza wygasła na 11 rok uzyskana z modelu Browna 18 dane rzeczywise Rys. 5. Rzeczywise ilości usług kurierskich w laach 3-1 oraz prognoza wygasła na 11 rok uzyskana z modelu Winersa w wersji muliplikaywnej 488 Logisyka 5/15

7 Ilość usług kurierskich (sz.) Logisyka - nauka dane rzeczywise dane eoreyczne (okres rerospekcji) Rys. 6. Rzeczywise ilości usług kurierskich w laach 3-1 oraz prognoza wygasła na 11 rok uzyskana z modelu Winersa w wersji addyywnej Tabela 1. Porównanie błędów prognoz dla meody wskaźnikowej addyywnej i muliplikaywnej, modelu Browna oraz modelu Winersa addyywnego i muliplikaywnego. Model Miernik ME MAE RMSE MAPE [%] I 2 Meoda wskaźnikowa addyywna Meoda wskaźnikowa muliplikaywna -19, 19, 23,13 19,56,5-19,16 21,5 12,67 19,98,8 Model Browna -1, 12,17 15,23 12,7,2 Model Winersa addyywny -3,36 9,83 11,65 1,27,12 Model Winersa muliplikaywny -1,8 14,65 16,93 14,31,24 Z analizy danych przedsawionych w abeli 1. wynika, że warunek en spełniają modele adapacyjne i o one powinny być wykorzysywana do prognozowania. Powierdzeniem ego są również małe warości współczynnika Thiela (I 2 ), kóre świadczą o dobrym dopasowaniu danych prognozowanych do danych rzeczywisych. Logisyka 5/15 489

8 Logisyka - nauka Podsumowanie Dysrybucja części zamiennych do ciągników i maszyn rolniczych prowadzona przez firmę dealerską, realizowana była na przesrzeni całego badanego okresu w oparciu o współpracę z firmami przewozowymi. Części zamienne do pojazdów i maszyn sanowią grupę owarów masowych, kóra na przesrzeni poszczególnych miesięcy powinna być dosarczana do punków sprzedaży zgodnie ze zmiennym popyem. Dynamiczna zmiana ilości zleceń w kolejnych okresach zarówno rocznych, jak i miesięcznych oraz ich rozpięość rodzajowa i wagowa, sawiały ak wysokie wymagania logisyce ransporu, że ich efekywna ekonomicznie i czasowo realizacja była możliwa wyłącznie przy wykorzysaniu zasobów sprzęowych i organizacyjnych, kórymi dysponują specjalisyczne firmy przewozowe i kurierskie. Firma dysrybucyjna podpisywała umowy ousourcingowe, kóre umożliwiały korzysanie z ofery przewozowej wybranego przewoźnika, sosownie do zmiennego zaporzebowania. Proces wyboru firmy przewozowej lub kurierskiej uzależniony był przede wszyskim od gabaryów i ciężaru zamawianych części, a ym samym od poziomu należności za zamawiany pakie usług. Swierdzone dla kolejnych okresów miesięcznych skokowe wzrosy i duże spadki w liczbie zrealizowanych przesyłek kurierskich podlegały wahaniom sezonowym. Charakerysyczne były wysokie redukcje popyu na począku i końcu roku oraz skokowy wzros zaporzebowania w okresach wykonywania sezonowych zabiegów agroechnicznych. Na przesrzeni badanych la wysąpił generalnie wzros ilości zamawianych zleceń przewozowych, naomias przy zaporzebowaniu minimalnym i maksymalny popy różnił się prawie rzykronie. Dokonana w pracy ocena pięciu wybranych meod prognozowania zrealizowana zosała w aspekcie ich dopuszczalności do sosowania przy opisie zagadnień dysrybucji części zamiennych. Z analizy warości obliczonych błędów prognoz wynika, że najbardziej odpowiednie do prognozowania są modele adapacyjne. Dla modelu Browna oraz modelu Winersa addyywnego i muliplikaywnego uzyskano najniższą warość średniego bezwzględnego błędu procenowego i niskie warości współczynnika Thiela, a o jes powierdzeniem dobrego dopasowania danych prognozowanych do danych rzeczywisych. Sreszczenie W arykule opisano warunki funkcjonowania rynku dysrybucji oryginalnych części zamiennych do pojazdów i maszyn rolniczych. Omówiono problemy w zakresie zapewnienia ciągłości dosępu do szerokiego asorymenu części przy jednoczesnym dążeniu firm do maksymalnego ograniczenia koszów sałych i zmiennych. Badania zrealizowane w laach 3-11 objęły ogółem zbiór zleceń przewozowych części zamiennych do pojazdów i maszyn rolniczych, wykonanych przez firmy kurierskie. W pracy dokonano oceny pięciu wybranych meod prognozowania w aspekcie ich dopuszczalności do sosowania przy opisie zagadnień dysrybucji części zamiennych. Analizie poddano modele składowej periodycznej: meodę wskaźnikową w wersji addyywnej i muliplikaywnej oraz meody wygładzania wykładniczego: model Browna oraz liniowy model Winersa w wersji addyywnej i muliplikaywnej. THE EVALUATION OF SELECTED METHODS FOR PREDICTION OF SPARE PARTS DIS- TRIBUTION USING THE COURIER DELIVERIES Absrac The aricle describes he condiions of funcioning of he disribuion marke of spare pars for agriculural vehicles and machines. The auhor discussed he problems in he aspec of providing a coninuous access o he wide range of spare pars wih simulaneous drive of companies owards he maximum reducion of fixed and variable coss. The research carried ou in he years 3-11 encompassed he oal number of 8,964 ranspor orders of spare pars for agriculural machines and racors carried ou by he courier companies. This work assesses five seleced forecasing mehods in he aspec of heir usage permissibiliy when describing he issues of spare pars disribuion. The periodic componen models were analysed: he index mehod in addiive and muliplicaive versions as well as he mehods of exponenial smoohing: he Brown model and Winers linear model in addiive and muliplicaive versions. Lieraura: [1] Ciesielski M., Długosz J., (red.): Sraegie łańcuchów dosaw, Polskie Wydawnicwo Ekonomiczne, Warszawa, Logisyka 5/15

9 Logisyka - nauka [2] Cieślak M. (red.): Prognozowanie gospodarcze. PWN, Warszawa [3] Cieślikowski B.: Kierunki badań i najnowsze rendy rozwojowe w konsrukcji ciągników rolniczych, Eksperyza współfinansowana przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego ( Kraków, 11. [4] Chafield Ch.: Hol-Winers forecasing: some pracical issues. The Saisician, 37, pp , [5] Cyplik P., Głowacka D., Fersch M.: Logisyka przedsiębiorsw dysrybucyjnych, Wyd. Wyższa Szkoła Logisyki, Poznań, 8. [6] Frankowska M., Jedliński M.: Efekywność sysemu dysrybucji, Polskie Wydawnicwo Ekonomiczne, Warszawa, 11. [7] Gardner E. S.: Exponenial smoohing: The sae of ar. Journal of Forecasing, 4, pp. 1-28, [8] Guzik B., Appenzeller D., Jurek W. Prognozowanie i symulacje. Wydawnicwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu. 5. [9] Juściński S.: An analysis of demand for he seleced group of spare pars illusraed wih an example of filers for agriculural vehicles, Technical Sciences, No 15(2), pp , 12. [1] Juściński S.: Badanie wielkości popyu na części zamienne do pojazdów i maszyn rolniczych w aspekcie współpracy ousourcingowej z operaorem logisycznym, Journal of Research and Applicaions in Agriculural Engineering, Vol. 57(2), sr , 12. [11] Juściński S.: Model srukury badań rynkowych procesu dysrybucji i obsługi echnicznej pojazdów i maszyn rolniczych (A srucure model of marke research of a disribuion process and echnical mainenance of vehicles and agriculural machines), Logisyka Nr 6, sr , 14. [12] Juściński S.: Zarządzanie procesem dysrybucji części zamiennych z wykorzysaniem meody ousourcingu (Spare pars disribuion process managemen wih he use of he ousourcingu mehod), Logisyka Nr 6, sr , 14. [13] Ragsdale C. T., Plane D. R.: On modeling ime series daa using spreadshees, Omega 28, pp ,. [14] Rzeźnik C.: Podsawy obsługi echnicznej maszyn rolniczych, Wyd. Uniwersyeu Przyrodniczego w Poznaniu, 8. [15] Segura J.V., Vercher E.: A spreadshee modeling approach o he Hol-Winers opimal forecasing, European Journal of Operaional Research 131, pp , 1. [16] Skrobacki A., Ekielski A.: Pojazdy i ciągniki rolnicze, Wyd. Wieś Jura, Warszawa, 12. [17] Szmuksa-Zawadzka M., Zawadzki J. O miernikach dokładności prognoz ex pos w prognozowaniu zmiennych o silnym naężeniu sezonowości. Meody Ilościowe w Badaniach Ekonomicznych Tom XII/1, , 12. Logisyka 5/15 491

10 Logisyka - nauka 492 Logisyka 5/15