Instytut Psychologii Uniwersytet Wrocławski ROK AKADEMICKI 2011/2012 Tryb studiów Studia niestacjonarne Kod 2.3/3 Nazwa Status Autor programu Rok PSYCHOLOGIA OGÓLNA EMOCJE I MOTYWACJA Przedmiot kierunkowy prof. UWr. dr hab. Kinga Lachowicz-Tabaczek, dr Alicja Keplinger II Semestr 3 Liczba godzin 30 Forma zajęć Prowadzący Wymagania wstępne Wykład prof. UWr. dr hab. Kinga Lachowicz-Tabaczek, dr Alicja Keplinger Brak Założenia i cele Przedmiotem wykładów są prawidłowości funkcjonowania emocji i stanów afektywnych jako zjawisk obejmujących zarówno sferę psychiki, fizjologii i zachowania. Poruszane zagadnienia dotyczą zarówno ogólnych prawidłowości funkcjonowania emocji, odróżniających je od procesów poznawczych, jak też prawidłowości dotyczących konkretnych emocji lęku, smutku, agresji czy wstydu. Formy zaliczenia Poszerzanie wiedzy na temat koncepcji i wybranych problemów z zakresu motywacji; doskonalenie umiejętności krytycznej analizy tekstów psychologicznych i myślenia problemowego; kształtowanie postawy uwrażliwiania, zainteresowania i otwartości wobec zagadnień związanych z problematyką motywacji. Egzamin Warunki zaliczenia ECTS 4 Egzamin pisemny (ocena końcowa jest średnią z egzaminów cząstkowych: z emocji oraz motywacji). Pozytywna ocena z egzaminu pisemnego obejmującego treść wykładów, literaturę podstawową oraz literaturę przerabianą na konwersatoriach. 1
Treści programowe: EMOCJE 1. Istota procesu emocjonalnego, składniki emocji treść, pobudzenie, kierunek i intensywność, dwa typu pobudzenia emocjonalnego obronne i orientacyjne, różnice między emocjami a procesami poznawczymi, typy emocji, różnice między emocjami pozytywnymi i negatywnymi 2. Systemy aktywacji emocji (wg C. Izarda- nerwowy, sensomotoryczny, motywacyjny, poznawczy), mózgowe mechanizmy powstawania emocji, dwie drogi nerwowe powstawania emocji, dowody na pierwszeństwo i niezależność emocji wobec procesów poznawczych teoria R. Zajonca, badania J.LeDoux 3. Sensomotoryczne, afektywne i poznawcze mechanizmy powstawania emocjiteoria Jamesa-Langego, wpływ ekspresji na powstawanie procesu emocjonalnego, wpływ popędów na powstawanie emocji, procesy poznawcze odpowiedzialne za powstawanie emocji ocena poznawcza i atrybucja, dwuczynnikowa teoria Schachtera i Singera, teoria oceny poznawczej Lazarusa, wpływ schematów poznawczych i rozbieżności poznawczej na powstawanie emocji 4. Wpływ emocji na procesy poznawcze wpływ lęku na poznanie i uwagę, funkcjonowanie poznawcze osób lękowych, wpływ nastroju pozytywnego i negatywnego na procesy poznawcze, teoria infuzji nastroju J.Forgasa i inne wyjaśnienia wpływu nastroju na myślenie 5. Właściwości, funkcje oraz źródła emocji podstawowych; smutek i depresja objawy depresji, przyczyny depresji, rodzaje depresji, przebieg depresji, wpływ depresji na zachowania społeczne i wykonanie zadań. 6. Właściwości, funkcje oraz źródła emocji podstawowych; agresja - genetyczne i środowiskowe predyspozycje do zachowań agresywnych, formy agresji, wpływ mediów na agresję, teoria przeniesienia ekscytacji P.Zillmanna, teoria asocjacyjnopoznawcza A. Berkowitza, sposoby kontroli agresji. 7. Część 1- Właściwości, funkcje oraz źródła emocji podstawowych; niepewność, lęk i strach - behawioralne przejawy lęku, źródła lęku i strachu, destrukcyjne i rozwojowe funkcje lęku, wpływ lęku przed śmiercią na samoocenę teoria opanowywania trwogi Greenberga, Pyszczynskiego i Salomona. Część 2 - Właściwości, funkcje oraz źródła wstydu i poczucie winy. Funkcje poczucia winy i wstydu, różnice pomiędzy poczuciem winy i wstydem w regulacji zachowania, związek poczucia winy i wstydu z rozbieżnościami w strukturze ja teoria rozbieżności w ja T. Higginsa. 2
MOTYWACJA 1. Motywacja wprowadzenie Rozumienie motywacji. Dlaczego posługujemy się pojęciem motywacja. Podstawowe podejścia do motywacji (etologiczne, psychodynamiczne, behawiorystyczne, poznawcze, humanistyczne, topologiczne). Funkcja ukierunkowująca procesów motywacyjnych, funkcja pobudzająca procesów motywacyjnych, funkcja organizująca procesów motywacyjnych. Propozycja schematyzacji teorii motywacji według K. Madsena. Mechanizmach leżących u podstaw motywacji: emocjonalnych i poznawczych. Tradycje problematyki motywacji podsumowanie. 2. Motywacja do pracy Pojęcie motywacji w zarządzaniu; integracyjny model motywacji; teorie motywacji skoncentrowane na potrzebach jednostki; teorie motywacji skoncentrowane na zachowaniu; model SEU jako podstawa procesu decyzyjnego w motywacji. Co ludzi motywuje i jak motywować? 3. Problem woli Czego o woli dowiadujemy się od filozofów? Wola a konieczność. Wola a rozum i uczucia. Wola a przyczyna. Wola a charakter i tożsamość. Argumenty na rzecz determinizmu, indeterminizmu. Problem woli w psychologii. Podstawowe problemy psychologii woli. 4. Samoregulacja Wyjaśnienie istoty samoregulacji. Ewolucja świadomości. Wyznaczanie celów. Plany działania. Perspektywa czasowa w procesach motywacyjnych. Samoregulacja i wizerunek siebie. Nastawienie na proces. Wzorce i mechanizmy zaburzeń samoregulacji. 5. Motywacja do podejmowania ryzyka. Co to jest ryzyko? Interakcja czynników biologicznych i poznawczych związanych z uczeniem się. Teoria własnej skuteczności i dwa sposoby opanowania lęku. Teoria przekonania o własnej skuteczności a poszukiwanie doznań. Wybór sytuacji ryzykownych. Jakościowe wymiary percepcji ryzyka. 6. Bierność społeczna wyzwaniem dla psychologii motywacji Czym jest i czego dotyczy. O niektórych przyczynach bierności społecznej. Bierność społeczna w kontekście psychologii woli. Podstawowe problemy bierności w psychologii w perspektywie funkcjonalnej i personalistycznej. Inni ludzie w procesach motywacyjnych 7. Motywacja osiągnięć i psychologia produktywności Religia a kapitalizm. Poglądy M. Webera, J. Benthama i Jana Pawła II jako inspiracja badań psychologicznych. Potrzeba osiągnięć jako akcelerator wzrostu ekonomicznego. Atrybuty i wskaźniki motywacji osiągnięć i produktywności. Pieniądz, oszczędzanie, wymiar czasu, motywacja do ryzyka i n. Wpływ rywalizacji, kooperacji i indywidualizmu na funkcjonowanie jednostki; motywy zachowań; rywalizacyjnych, kooperacyjnych i indywidualistycznych; przymus i uległość. 3
EMOCJE obowiązkowa Berkowitz L. (1991) O powstawaniu i regulowaniu gniewu i agresji. Nowiny Psychologiczne 1-2, Ekman P., Davidson R. J. (red.) (1998) Natura emocji. Podstawowe zagadnienia, Gdańsk: GWP, str. 179-197, 231-240 Kofta M. (1979). Samokontrola i emocje, Warszawa; PWN, str. str. 223-252 Lewis, M., Haviland-Jones J.M. (2005) Psychologia emocji. Gdańsk, GWP. Rozdziały, 36, 37, 39. Oatley K., Jenkins J. M. (2003). Zrozumieć emocje, przekład J. Radzicki, J. Suchecki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, str. 95 115, 133-152, 260-284 Strelau J., Doliński, D. (red.) (2008). Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk: GWP, Tom 1., str. 513-587 Trembley, E. (1991) O rozumieniu i leczeniu depresji. Nowiny Psychologiczne, nr. 1-2. + wykłady MOTYWACJA obowiązkowa Franken R.E., (2005), Psychologia motywacji. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, r. 1, s. 15-45, r. 2, s. 46-82, r. 14, s. 490-524 Strelau J. (2000). Psychologia. Podręcznik akademicki. t.2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne (rozdz. 29, 30, 31, 32) Strelau J., Doliński D. (red.), (2008), Psychologia. Podręcznik akademicki. Gdańsk: GWP, (rozdziały poświęcone motywacji) uzupełniająca Bartkowiak G. (1999). Psychologia zarządzania. Poznań: Wydawnictwo AE, s. 119-141 Boski P., (2009), Kulturowe ramy zachowań społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. Boski P. (1980). Potrzeba osiągnięć jako psychologiczny czynnik rozwoju społeczno ekonomicznego, w: J. Reykowski (red.). Osobowość a społeczne zachowanie się ludzi. Warszawa: Książka i Wiedza Coffer Ch.N., Appley M.M. (1972). Motywacja: Teoria i badania. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (rozdz.1). Geen R.G. (1999). Motywacja społeczna, w: B. Parkinson, A.M. Colman (red.). Emocje i motywacje. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka, s. 61-84 Griffin R.W. (2002). Podstawy zarządzania organizacjami. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 456-488 Kocowski T. (1987). Geneza i funkcje procesów motywacyjnych człowieka. Przegląd Psychologiczny, nr 1 Kozielecki J. (1997). Transgresja i kultura. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Żak (rozdz..5) Nęcka E. (1999). Postawy wobec twórczości w miejscu pracy. Czasopismo Psychologiczne, nr 1, t.5, s. 69-76 Reykowski J. (1992). Emocje motywacja, osobowość. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe Sokołowska J. (1981). Przegląd poznawczych modeli motywacji Przegląd Psychologiczny, nr 2. Stoner J.S., Wankel Ch. (1997). Kierowanie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, (rozdział o konfliktach) Trzópek J., 2003, problem woli. Kraków: Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana Wärneryd K. E., 2004, Oszczędzanie (w:)tyszka T. Psychologia ekonomiczna. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 530-563 Wojciszke B. (1983). Mechanizmy wpływu struktury "ja" na zachowanie, w: 4
J. Jarymowicz, Z. Smoleńska (red.). Poznawcze regulatory funkcjonowania społecznego. Wrocław: Ossolineum Zaleśkiewicz T., 2005, Przyjemność czy konieczność. Psychologia spostrzegania i podejmowania ryzyka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, część 3 5