Przewozy intermodalne stan obecny, tendencje zmian oraz nowe kierunki rozwoju Biuro ieruchomościt / Wydział Infrastruktury Logistycznej / Katowice / Marzec 2017 www.pkp-cargo.eu
PRZEWOZY LĄDOWE TRASPORTEM ITERMODALYM W POLSCE Wykres 1 Przewozy lądowe transportem intermodalnym w Polsce wg masy (tys. ton) 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rynek intermodalny lądowy 15 444 14 659 18 407 17 718 22 397 23 549 21 428 Sektor kolejowy 3 276 4 266 5 735 8 056 8 633 9 249 9 774 PKP CARGO 2 704 3 161 4 172 5 211 4 864 4 535 4 668 Wykres 2 Przewozy lądowe transportem intermodalnym w Polsce wg pracy przewozowej (mln. tkm) 6 000 4 000 2 000 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Rynek intermodalny lądowy 3 699 3 789 5 341 4 736 5 747 5 746 5 503 Sektor kolejowy 1 440 1 837 2 394 2 993 3 068 3 402 3 570 PKP CARGO 1 180 1 396 1 793 2 178 1 835 1 754 1 872 1) 2) 3) 4) WIOSKI W 2013r. wzrost przewozów kolejowych o 7% względem masy oraz wzrost o 3% względem pracy przewozowej; W 2014r. wzrost przewozów kolejowych o 7% względem masy oraz wzrost o 11% względem pracy przewozowej; W 2015r. PKP CARGO zyskuje udziały rynkowe pod względem masy jak i pracy przewozowej kosztem wzrostu tych wartości w branży kolejowej; W 2015r. wzrost kolejowych przewozów intermodalnych względem transportu drogowego wg masy o 6% oraz wzrost wg pracy przewozowej o 5% w stosunku do 2014r. co przy ogólnym spadku wielkości przewozów wg masy i pracy przewozowej lądowego transportu kontenerów wskazuje na pozyskiwanie udziałów rynkowych z transportu drogowego. Jedną z przyczyn tego stanu jest wzrost wagi przewożonych jednostek intermodalnych. 5) Dobre wyniki transportu kolejowego wynikają głównie za sprawą przewozów z udziałem portów morskich 2 Źródło: Opracowanie na podstawie GUS oraz danych wewnętrznych PKP Cargo S.A.
mln ton PRZEWOZY ITERMODALE TRASPORT DROGOWY vs TRASPORT KOLEJOWY mln tkm mln ton mln tkm Wykres 3 Wielkość przewozów kontenerów wielkich transportem drogowym w przewozach drogowych wg masy (mln ton). Wykres 4 Wielkość kolejowych przewozów intermodalnych w przewozach kolejowych wg masy (mln ton). 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 200 0 1551,8 1596,2 1548,1 1553,1 1547,9 1424,9 1339,5 1505,7 19,156 12,168 10,393 12,672 9,662 13,764 14,3 11,654 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 300 250 200 150 100 50 0 248,9 248,6 217 200,8 230,9 232,6 227,8 224,3 4,801 3,276 4,266 5,735 8,056 8,633 9,249 9,774 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem transport drogowy transport drogowy (intermodal) ogółem transport kolejowy Transport kolejowy (intermodal) Wykres 5 Wielkość przewozów kontenerów wielkich transportem drogowym w przewozach drogowych wg pracy przewozowej (mln tkm) 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 259 708 262 860 273 107 233 310 214 204 218 888 174 223 191 484 Wykres 6 Wielkość przewozów kontenerów wielkich transportem kolejowym w przewozach kolejowych wg pracy przewozowej (mln tkm) 50 000 2,7582 2,229 1,952 2,947 1,743 2,679 2,344 1,933 10 000 0 2,2214 1,44 1,837 2,394 2,993 3,068 3,402 3,57 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem transport drogowy transport drogowy (intermodal) ogółem transport kolejowy Transport kolejowy (intermodal) 3 60 000 50 000 40 000 30 000 20 000 52 043 43 446 48 702 53 746 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS. 48 903 50 881 50 073 50 603
tys. tono-km 889 485,0 998 541,9 1 094 637,8 1 888 026,9 1 352 464,5 1 520 052,2 1 524 816,9 1 497 619,2 1 569 367,3 1 679 808,8 2 447 102,3 1 721 846,6 1 797 352,1 1 920 693,2 2 062 345,4 3 044 869,1 3 066 986,5 2 378 834,3 3 401 655,4 3 718 045,3 4 441 179,7 2 068,2 2 336,1 2 562,0 4 404,3 3 344,2 tys. ton 3 944,1 4 111,7 4 154,5 4 478,7 5 906,2 4 682,1 4 928,2 5 046,5 5 339,9 6 007,7 8 055,8 6 822,1 8 633,2 9 610,3 10 386,4 12 829,8 KOLEJOWE PRZEWOZY ITERMODALE Wykres 7 Masa towarów w kolejowych przewozach intermodalnych w latach 2010 2016r. 14 000,0 12 000,0 10 000,0 8 000,0 6 000,0 4 000,0 2 000,0 0,0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 I półrocze II półrocze Rok Wykres 8 Praca przewozowa w kolejowych przewozach intermodalnych w latach 2010 2016r. 5 000 000,0 4 500 000,0 4 000 000,0 3 500 000,0 3 000 000,0 2 500 000,0 2 000 000,0 1 500 000,0 1 000 000,0 500 000,0 0,0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 I półrocze II półrocze Rok 4 Źródło: Opracowanie na podstawie UTK.
PRZEWOZÓW JEDOSTEK ITERMODALYCH W LATACH 2010-2016 TEU 168 520 176 055 284 667 344 575 298 956 583 623 210 696 278 213 347 010 488 909 451 474 798 484 318 678 519 293 325 891 527 689 644 569 1 046 982 334 014 547 715 355 262 575 646 689 276 1 123 361 345 880 562 861 353 715 551 312 699 595 1 114 173 355 944 547 419 389 397 604 334 745 341 1 151 753 433 881 652 268 517 072 784 056 950 953 1 436 324 Wykres 19 Liczba jednostek w kolejowych przewozach intermodalnych w Iatach 2010-2016 (UTI) 1 000 000 900 000 800 000 700 000 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 I półrocze II półrocze Rok Wykres 20 Liczba TEU w kolejowych przewozach intermodalnych w latach 2010-2016 1 600 000 1 400 000 1 200 000 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 I półrocze II półrocze Rok 5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie statystyki UTK.
TRED PRZEWOZÓW JEDOSTEK ITERMODALYCH 169 541 233 960 191 619 281 647 194 141 282 262 266 226 412 798 342 351 540 044 423 763 692 947 266 995 429 765 344 575 583 623 488 909 798 905 644 569 1 046 982 689 276 1 123 361 699 595 1 114 173 745 341 1 151 753 950 953 1 436 324 1 600 000 W 2016 roku przewoźnicy kolejowi przewieźli największą do tej pory liczbę jednostek ładunkowych, czyli łącznie 950,9 tys. sztuk, co w przeliczeniu stanowi 1 436,3 tys. jednostek TEU; 1 400 000 W porównaniu 2016 roku z rokiem 2015 liczba przetransportowanych jednostek wzrosła odpowiednio o 27,59% ; 1 200 000 Porównując ilość przewiezionych jednostek TEU w 2016 roku z 2015 rokiem widać wzrost o 24,71%. 1 000 000 800 000 600 000 400 000 200 000 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 UTI TEU 6 Źródło: Opracowano na podstawie danych UTK.
LICZBA PRZEWOŹIKÓW REALIZUJĄCA KOLEJOWE PRZEWOZY ITERMODALE 2004-2016 Tabela 3. Liczba przewoźników realizująca kolejowe przewozy intermodalne w latach 2004 2016 PKP 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 CARGO 2 3 4 6 6 7 5 7 9 10 12 12 13 PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP CARGO PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS PKP LHS DB WIOSKI Schenker DB Schenker DB Kolchem DB Schenker DB Kolchem DB Schenker DB Kolchem DB Schenker* DB CTL Rail CTL Rail CTL CTL Logistics CTL Express Kolchem Logistics CTL Express DB Schenker* DB Express Rynek przewozów intermodalnych charakteryzuje się wysoką barierą wejścia w związku z powyższym proces rozpoczęcia przewozów w tym segmencie ładunków jest rozłożony w czasie; W ostatnich 5 latach zauważalne nasilenie się konkurencji; W 2016r. funkcjonowało 13 licencjonowanych przewoźników realizujących przewozy intermodalne; Lotos Kolej DB Schenker* CTL Express CTL Logistics STK Wrocław DB Schenker* DB Schenker* DB Schenker* DB Schenker* DB Schenker Rail Polska Rail Polska Rail Polska Rail Polska Rail Polska CTL Logistics STK Wrocław CTL Logistics STK Wrocław CTL Logistics CTL Logistics CTL Logistics Karpiel Lotos Kolej Lotos Kolej Lotos Kolej Lotos Kolej Lotos Kolej Lotos Kolej Lotos Kolej Polzug Majkoltrans ITL Polska Polzug CTL Express Intermodal Intermodal Ecco Rail ** Polzug Intermodal Ecco Rail Ecco Rail Ecco Rail CTL Rail Koleje Czeskie**** CTL Rail CTL Rail Eurotrans Eurotrans Eurotrans Freighliner Freighliner Freighliner Captrain Polska*** Captrain Polska*** STK * W lipcu 2009 DB Schenker wykupił grupę PCC Logistics, w tym polskiego prywatnego przewoźnika kolejowego PCC Rail, który w listopadzie 2009 zmienił nazwę na DB Schenker Rail Polska ** 29 kwietnia 2016r. DB Schenker Rail Polska zmienił nazwę na DB Cargo Polska *** Do października 2014 r. Spółka działała na rynku jako ITL Polska Sp. z o.o; **** 28 maja 2015r. PKP Cargo nabyło AWT (jeden z największych prywatnych przewoźników towarowych w Europie) 7 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UTK.
UDZIAŁ PRZEWOZÓW ITERMODALYCH W RYKU KOLEJOWYM Wykres 11 Udział przewozów intermodalnych w rynku kolejowym wg masy i pracy przewozowej w latach 2011 2016r. 10,00% 9,00% + 1,42% 8,77% 8,00% 7,00% 6,00% 5,00% 4,00% 3,00% + 1,68% 4,53% + 1,11% 6,21% - 0,18% + 0,76% 6,03% + 0,22% + 0,50% 3,70% 3,48% 6,79% + 0,56% 7,35% + 1,15% + 0,42% 4,62% 4,20% 5,77% 2,00% 1,00% 2,37% MASA Wzrost przewozów z roku na rok; PRACA PRZEWOZOWA Wzrost przewozów do 2012 roku; Spadek przewozów w 2013 roku; Wzrost przewozów w latach 2014 2016r. 0,00% 2011 2012 2013 2014 2015 2016 masa praca przewozowa 8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UTK
UDZIAŁ PRZEWOŹIKÓW W PRZEWOZACH ITERMODALYCH Rysunek 12 Udział przewoźników w rynku przewozów intermodalnych wg masy w latach 2011 2016r. Rysunek 13 Udział przewoźników w rynku przewozów intermodalnych wg pracy przewozowej w latach 2011 2016r. 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 2,95% 4,00% 6,46% 2,46% 1,61% 1,38% 21,31% 20,44% 15,06% 0,49% 7,22% 17,85% 4,90% 2,06% 2,40% 19,37% 0,93% 0,71% 1,75% 2,23% 5,49% 0,41% 5,10% 6,57% 23,92% 17,06% 100,00% 90,00% 80,00% 70,00% 1,70% 2,20% 3,68% 1,54% 21,42% 17,53% 0,21% 3,69% 6,85% 1,41% 14,83% 14,01% 5,44% 1,59% 1,20% 19,17% 2,77% 0,28% 23,17% 3,52% 6,32% 15,97% 60,00% 50,00% 21,04% 19,42% 18,57% 60,00% 50,00% 18,19% 18,96% 19,79% 40,00% 30,00% 20,00% 70,64% 64,69% 56,34% 47,19% 44,95% 43,81% 40,00% 30,00% 20,00% 73,28% 71,54% 59,82% 51,55% 50,36% 48,20% 10,00% 10,00% 0,00% 2011 2012 2013 2014 2015 2016 0,00% 2011 2012 2013 2014 2015 2016 9
UDZIAŁ POSZCZEGÓLYCH JEDOSTEK TRASPORTOWYCH kontenery 30'; 28 412; 4,12% kontenery 25'; 1 167; 0,17% kontenery 40'; 384 463; 55,78% 2013 kontenery 20'; 258 189; 37,46% kontenery 45'; 9 115; 1,32% wymienne nadwozia samochodowe; 2 318; 0,34% naczepy i przyczepy; 5 505; 0,80% samochody ciężarowe; 106; 0,02% kontenery 30'; 34 149; 4,88% kontenery 25'; 4 731; 0,68% kontenery 40'; 331 362; 47,36% 2014 kontenery 20'; 282 798; 40,42% kontenery 45'; 29 559; 4,23% wymienne nadwozia samochodowe; 2 254; 0,32% naczepy i przyczepy; 14 714; samochody 2,10% ciężarowe 27; 0,00% kontenery 30'; 42 967; 5,76% kontenery 25'; 4 898; 0,66% kontenery 40'; 338 077; 45,36% 2015 kontenery 20'; 317 185; 42,56% kontenery 45'; 12 737; 1,71% samochody ciężarowe; 775; 0,10% wymienne nadwozia samochodowe; 1 472; 0,20% naczepy i przyczepy; 27 230; 3,65% kontenery 30'; 29 181; 3,08% kontenery 25; 8 857; 0,94% kontenery 40'; 408 618; 43,14% 2016 kontenery 20'; 444 550; 46,93% kontenery 45'; 21 887; 2,31% inne; 1 697; 0,18% wymienne nadwozia samochodowe; 6 532; 0,69% naczepy i przyczepy; 25 817; 2,73% samochody ciężarowe; 62; 0,01% 10
UDZIAŁ PRZEWOŹIKÓW KOLEJOWYCH W PRZEWOZACH ITERMODALYCH W 2016R. WG UTI I TEU. Tabela 4. Udział przewoźników kolejowych w przewozach intermodalnych w 2016 roku według TEU i UTI 2016r. azwa przewoźnika Captrain Polska CTL Logistics DB Cargo Polska Ecco Rail Eurotrans Freighltli ner Koleje Czeskie Lotos Kolej PKP Cargo PKP LHS Polzug Intermodal Rail Polska STK UTI 62 478 6 752 176 592 33 854 7 798 48 499 95 162 233 416 613 21 206 95 14 645 190 TEU 94 366 10 198 266 725 51 133 11 778 73 253 144 245 037 629 254 32 030 144 22 119 287 METODYKA KALKULACJI ILOŚCI TEU: Wykres 17. Udział przewoźników kolejowych w przewozach intermodalnych w 2016 roku według TEU 1. Obliczono wskaźnik będący stosunkiem ogólnej liczby TEU (odpowiednik jednostek 20 ) do ilości ogółu jednostek UTI transportowych w Polsce za 2016r w kolejowych przewozach, wynosił on 1,510405. Wskaźnik ten jest najbliższy wartości TEU. 2. LICZBA JEDOSTEK W PRZEWOZACH ITERMODALYCH * 1,510405 = ZBLIŻOA ILOŚĆ TEU W 2016 18,57% 17,06% 6,57% 14,00% 3,56% 2,23% 1,54% 0,82% 0,71% 0,02% 0,01% 3. Biorąc pod uwagę udział przewoźników intermodalnych na rynku wg masy i ogólną liczbę przetransportowanych jednostek intermodalnych (950 953 UTI w 2016r.), sporządzono odrębnie szacunkowe informacje dot. liczby jednostek intermodalnych (UTI) oraz TEU dla przewoźników realizujących przewozy intermodalne w 2016r. 4. Liczba TEU dla poszczególnego przewoźnika realizującego przewozy intermodalne w 2016r. jest iloczynem liczby jednostek intermodalnych (UTI) i obliczonego wskaźnika. 43,81% 5,10% PKP Cargo DB Cargo Polska Lotos Kolej Captrain Polska Freighltliner Ecco Rail PKP LHS Rail Polska Eurotrans CTL Logistics STK Koleje Czeskie Polzug Intermodal 0,01% Źródło: Copyright Opracowanie PKP CARGO własne S.A. na podstawie udziałów przewoźników w przewozach intermodalnych wg masy w 2016r. zamieszczonych na stronie internetowej UTK
ZMIAA KIERUKÓW KOMUIKACJI KOLEJOWO MORSKIEJ W PRZEWOZACH ITERMODALYCH PKP CARGO S.A. Rozbudowa (inwestycje) infrastruktury terminali portowych oraz ich dostosowanie do potrzeb dalekomorskich przewozów wpływa na kształtowanie potoków ładunków co również ma przełożenie na ich kierunki i wielkości. GDAŃSK W styczniu 2015 roku rozpoczęto budowę nowego nabrzeża na terminalu celem podwojenia rocznych zdolności przeładunkowych DCT do poziomu 3 mln TEU; W październiku 2016 roku nastąpiło zakończenie inwestycji. GDYIA Plan pogłębienia toru wodnego w porcie; Budowa nowej większej obrotnicy dla statków. ŚWIOUJŚCIE Przygotowywane są opracowania studialne w zakresie budowy dużego terminala kontenerowego w Świnoujściu obok gazo-portu. Rysunek 21 Udział portów polskich i Europy zachodnich w realizacji przewozów intermodalnych w komunikacji kolejowo - morskiej. 120,00% 100,00% 80,00% 60,00% 40,00% 20,00% 0,00% 58,78% 41,22% 77,55% 22,45% 95,63% 4,37% 88,63% 11,37% 95,19% 97,33% 4,81% 2,67% 2010 2011 2012 2013 2014 2015 udział portów polskich udział portów Europy Zachodniej Źródło: Opracowano na podstawie danych statystycznych PKP Cargo S.A. 12
TERMIALE ITERMODALE W POLSCE WG WŁAŚCICIELI 1) 2) LOKALIZACJA TERMIALI a obszarze Polski funkcjonują 32 terminale transportu kombinowanego i ciągle powstają nowe, spośród których siedem jest zlokalizowanych w polskich portach morskich; Grupa PKP CARGO aktualnie dysponuje czterema terminalami, jednym punktem przeładunku kontenerów oraz ma udziały w Euroterminalu Sławków; 3) W grudniu 2013 roku PKP CARGO oddało do użytku terminal kontenerowy w Poznaniu- Franowie. Obiekt powstał przy współfinansowaniu Unii Europejskiej, w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko i był pierwszym etapem planowanej budowy Centrum Logistycznego na stacji Poznań-Franowo. W 16.12.2015r. zakończyła się rozbudowa tego terminala intermodalnego. Rozbudowa terminalu w Poznaniu Franowie to II etap projektu. Łączna wartość obu etapów budowy terminala to około 30mln zł, Rysunek 1 Rozmieszczenie terminali intermodalnych w Polsce wg właścicieli 4) W ostatnim czasie została zawieszona działalność na jednym z terminali intermodalnych w Gądkach (02.11.2014r.). To już trzeci terminal intermodalny w Grupie PKP CARGO S.A., na której działalność przeładunkowa została zawieszona (Mława styczeń 2012r, Kobylnica 31.12.2013r). 13 Źródło: Opracowano własne PKP CARGO S.A.
Ilość kolejowy przewozów intermodalnych w odniesieniu do szacunkowych zdolności przeładunkowych oraz możliwości składowania terminali intermodalnych w Polsce oraz zdolności przeładunkowych terminali morskich Rok 2009 2015 Przewozy (w tys. ton) 3 315 10 386 Przewozy kolejowe (w TEU) 429 765 1 151 753 Zdolności przeładunkowe terminali* 750 000 3 076 657 *szacunkowe zdolności przeładunkowe roczne w TEU dostępne w terminalach przeładunkowych na terenie Polski (z wyłączeniem portów morskich) według stanu ilościowego terminali na rok 2015 WYKORZYSTAIE ZDOLOŚCI PRZEŁADUKOWYCH TERMIALI KOTEEROWYCH W POLSKICH PORTACH W LATACH 2015-2016. (W TEU) * Terminal Przeładunki 2015 Przeładunki 2016 Zdolność 2015* Zdolność 2016** Wykorzystanie 2015 Wykorzystanie 2016 Bałtycki Terminal Kontenerowy Gdynia 354 992 1 200 000 1 200 000 30% DB Port Szczecin 87 110 90869 *** 120 000 120 000 73% 76% Deepwater Container Terminal Gdańsk 1 069 705 1 290 000 1 500 000 3 000 000 71% 43% Gdański Terminal Kontenerowy 16 136 70 000 70 000 33% Gdynia Container Terminal 327 930 630 000 630 000 52% Terminal OT Porty Gdynia 1 833 25 000 25 000 7% Terminal OT Port Świnoujscie 613 82 500 70 000 0,7% Razem: 1 858 319 2 032 437 3 627 500 5 115 000 51% 40% * Dane wg deklaracji terminali. ** Po uruchomieniu nowych suwnic i zakończeniu inwestycji w 2015r. ** a podstawie stron internetowych terminali przeładunkowych *** Razem porty Szczecin i Świnoujście - dane ze strony internetowej http://www.portalmorski.pl/porty-i-logistyka/porty-terminale-polskie/46278-przeladunki-w-zespole-portow-szczecin-swinoujscie-podsumowanie-2016-roku **** Przeładunki w polskich morskich terminalach kontenerowych na podstawie ogólnej wielkości przeładunków w portach morskich w Polsce w 2016r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych UTK i analizy rynku 14
OWE TECHOLOGIE W PRZEWOZACH ITERMODALYCH (MASOWYCH) System Załadunku
OWE TECHOLOGIE W PRZEWOZACH ITERMODALYCH (MASOWYCH) MOŻLIWOŚCI URZĄDZEŃ PRZEŁADUKOWYCH
LICZBA PODMIOTÓW REALIZUJĄCYCH PRZEWOZY TOWARÓW IEBEZPIECZYCH W POLSCE W 2015R. PRZEWOŹICY KOLEJOWI REALIZUJĄCY PRZEWOZY TOWARÓW IEBEZPIECZYCH W 2015R. Grupa PKP Grupa CTL Grupa DB Pozostali przewoźnicy PKP CARGO S.A. PKP LHS Sp. z o. o. CTL Express Sp. z o. o. CTL Kargo Sp. z o. o. CTL Logistics Sp. z o. o CTL Rail Sp. z o. o DB Cargo Polska S.A. DB Schenker Rail SPEDKOL Sp. z o. o. Barter S.A. Captrain Polska Sp. z o. o. Ecco Rail Sp. z o. o. EUROAFT Trzebinia Sp. z o. o. Eurotrans Sp. z o. o. FREIGHTLIER PL Sp. z o. o. Grupa Azoty KOLTAR Sp. z o. o. HSL Polska Sp. z o. o. KOLEJ BAŁTYCKA S.A. Koleje Czeskie Sp. z o. o. LOTOS KOLEJ Sp. z o. o. ORLE KolTrans Sp. z o. o. POL-MIEDŹ TRAS Sp. z o. o. PUK KOLPREM Sp. z o. o. RAIL POLSKA Sp. z o. o. STK S.A. Transchem Sp. z o. o. Wiskol Sp. z o. o., Sp. k
mln tono-km PORÓWAIE WIELKOŚCI PRZEWOZÓW MATERIAŁÓW IEBEZPIECZYCH TRASPORTEM DROGOWYM ORAZ KOLEJOWYM mln tono - km Wykres 23 Przewozy ładunków niebezpiecznych transportem drogowym w Polsce mln tono km Wykres 24 Przewozy ładunków niebezpiecznych transportem kolejowym w Polsce-mln tono km 10 000 8 778 9 174 9 000 8 000 6 848 6 801 7 024 7 000 5 697 5 880 6 000 5 380 5 000 4 708 4 000 3 649 3 267 3 000 2 000 1 000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 8 000 6 789 7 000 6 559 6 460 6 560 6 290 5 811 6 000 5 332 5 222 5 173 5 000 4 000 3 034 3 000 2 605 2 000 1 000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: Eurostat
WIELKOŚCI PRZEWOZÓW TOWARÓW IEBEZPIECZYCH TRASPORTEM KOLEJOWYM Wykres 25 Wielkość przewozów towarów niebezpiecznych w latach 2012 2015r. wg masy Wykres 26 Udział przewozów towarów niebezpiecznych w rynku kolejowym wyniósł wg masy Wykres: 27 Wielkość przewozów towarów niebezpiecznych w latach 2012 2015r. wg pracy przewozowej Wykres 28 Udział przewozów towarów niebezpiecznych w rynku kolejowym wyniósł wg pracy przewozowej
TRASPORT SAMOCHODOWY Wykres 30 Przewozy drogowe grupy towarów chemikalia, produkty chemiczne, włókna sztuczne, wyroby z gumy i tworzyw sztucznych, paliwo jądrowe wg masy Wykres 31 Przewozy drogowe grupy towarów chemikalia, produkty chemiczne, włókna sztuczne, wyroby z gumy i tworzyw sztucznych, paliwo jądrowe wg pracy przewozowej
ŚREDIE ODLEGŁOŚCI PRZEWOZU TOWARÓW MATERIAŁÓW IEBEZPIECZYCH KOLEJĄ W porównaniu z 2014 r. średnia odległość w przewozach towarów niebezpiecznych zmniejszyła się z o 4 km. Wykres 8 Średnia odległość przewozu towarów materiałów niebezpiecznych transportem kolejowym Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UTK. 21
PRZEWOZY ŁADUKÓW IEBEZPIECZYCH W KRAJACH EUROPY ŚRODKOWO WSCHODIEJ ORAZ W UE Wykres 23 Przewozy ładunków niebezpiecznych transportem kolejowym w krajach Europy Środkowej (z pominięciem Lichtensteinu bd. oraz pominięciemi dla iemiec w 2015 roku) w tysiącach ton 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wykres 34 Przewozy ładunków niebezpiecznych transportem kolejowym w krajach Europy Środkowej (z pominięciem Lichtensteinu bd. oraz pominięciem dla iemiec w 2015 roku) mln tono km 40 000 35 000 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wykres 35 Przewozy kolejowe materiałów niebezpiecznych w Europie czołowa 10 wg. roku 2015 - w mln tono km. 25 000 20 000 15 000 10 000 5 000 0 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: Eurostat iemcy Łotwa Polska Francja Węgry Ruminia Litwa Austria Czechy Szwajcaria Wykres 36 Struktura ładunków niebezpiecznych przewożonych w Unii Europejskiej w 2015 roku (tys. ton) 0,05% 0,11% 1,43% 0,46% 5,83% 1,57% 2,69% 6,87% 8,93% 0,36% 12,03% 59,66% Materiały wybuchowe Gazy sprężone, ciekłe, rozpusczone Materiały ciekłe zapalne Materiały stałe zapalne Substancje podatne na samozapłon Substancje wydzielające gazy palne (z wodą) Substancje utleniające adtlenki organiczne Substancje toksyczne Materiały radioaktywne Czynniki korozyjne Różne niebezpieczne substancje
KOLEJOWE PRZEWOZY TOWARÓW IEBEZPIECZYCH W POLSCE W 2015R. Udział przewozów niebezpiecznych w rynku (2015r.) UDZIAŁ PRZEWOZÓW IEBEZPIECZYCH W RYKU (2015) WG MASY 10,2% WG PRACY PRZEWOZOWEJ 14,4% Wykres 37 Udział przewozów poszczególnych grup towarów niebezpiecznych w 2015r. (wg masy) Wykres 38 Udział przewozów poszczególnych grup towarów niebezpiecznych w 2015r. (wg pracy przewozowej) gazy; 12,63% materiały ciekłe zapalne; 65,10% inne niebezpieczne; 10,15% materiały żrace; 6,50% materiały samozapalne; 2,24% materiały stałe zapalne; 2,42% materiały trujące; 0,66% materiały utleniające; 0,23% materiały wytwarzające gazy palne; 0,05% materiały wybuchowe; 0,03% gazy; 14,40% materiały ciekłe zapalne; 64,98% inne niebezpieczne; 10,17% materiały żrace; 5,57% Materiały trujące; 0,99% materiały stałe zapalne; 2,69% materiały samozapalna; 0,92% Materiały utleniające; 0,20% materiały wytwarzające gazy palne; 0,06% materiały wybuchowe; 0,02% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UTK.
SKUPISKA PRZEŁADUKÓW MATERIAŁÓW IEBEZPIECZYCH W POLSCE TERMIALE MORSKIE TERMIALE LĄDOWE Świnoujście Szczecin 8 9 7 Rzepin Goleniów Jelenia Góra Rokitno Ustka Łubiana Bydgoszcz Emilianowo 6 5 4 3 Szamotuły Włocławek Płock 18 Trzepowo Poznań 10 22 24 Franowo Górczyn Kutno 21 Konin Kórnik 14 16 Gądki Zgierz Łódź Chojny 21 Stryków 15 2 Świecie n. Wisłą 1 11 Łódź Olechów 13 Brzeg Dolny Radomsko Wrocław 14 21 13 17 Kielcza Kąty Wrocławskie Tychy Chorzów Bierawa SosnowiecDąbrowa Sławięcice G. Sławków 14 Gliwice 16 10 10** 71 Cieszyn Źródło: Opracowanie własne PKP CARGO Toruń Gdynia Port Gdańsk owy Port, Gdańsk Olszynka 19 Włosienica Morąg Okleśna Warszawa Praga 10 21* 12 11 Góra Pruszków Kalwaria 26 Brzesko Grzybów Tarnów Warka ałęczów Drzewce 14 Kolbuszowa Dębica 23 Bezwola Puławy Azoty Bystrzyca Kochanówka Grajewo Chmielów Lublin owa Sarzyna 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Małaszewicze 20 10 25* 10* Żurawica DCT Balticon Sp. z o.o. (depo 1) GTK BCT Gdynia Container Terminal 10 Balticon Sp. z o.o. (depo 2) DB Port Szczecin Bulk Cargo-Port Terminal Promowy Możliwość przeładunku materiałów niebezpiecznych (lokalizacja) 11 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25* 26 GRUPA PKP Cargo Spedcont Polzug Erotrans PCC Intermodal Mondi Świecie S.A. (terminal zakładowy) HHLA/Polzug Schavmaker PST OST SPED Rail Polska Europort Loconi Intermodal STS/CLIP LTK Intermodal Basell Orlen Polyolefins (t. zakładowy) Adampol Karpiel Sp. z o.o. 10* punkt przeładunkowy 10** Sławków, terminal CZH z udziałami PKP Cargo 21* Warszawa, Ordona terminal typu depot 25*
LOKALIZACJA GŁÓWYCH ZAKŁADÓW CHEMICZYCH W POLCE Około 11 tys. przedsiębiorstw w przemyśle chemicznym w Polsce; Ponad 80% sektora chemicznego w Polsce to mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa; Chemia stanowi 12% całego przemysłu w Polsce. 25 Źródło: http://www.geographic.cba.pl/okregi_polska.html
MAPA POLSKIEGO SEKTORA BIOTECHOLOGICZEGO Źródło: http://www.paiz.gov.pl/sektory/biotechnologia 26
LOKALIZACJA AJWIĘKSZYCH PRZEDSIĘBIORSTW CHEMICZYCH BEZ DOSTĘPU DO BOCZIC KOLEJOWYCH 8 9 Szczecin 5 7 Wrząca 5 6 5 4 3 15 Jankowice 5 5 2 1 Świecie n. Wisłą Grudziądz 4 5 Włocławek Szamotuły Poznań 2 Franowo Płock 18 Trzepowo 11 10 Płock Warszawa 22 5 24 21 Konin Małaszewicze Górczyn 3 8 Kórnik 14 Kutno 10 16 3 21* Świecie 6 11 20 12 10 Łódź 25* Pruszków Chojny 21 11 Łódź Olechów Stryków 13 Stąporków Brzeg Dolny Radomsko ałęczów -Drzewce Wrocław Środa Śl. 3 14 21 13 4 7 23 owa Wieś 5 17 Wrocławska 1 Kąty Wrocławskie Siewierz DzIerżoniów 4 Gliwice 11 5 14 16 10 10** Kraków 5 11 Brzesko 4 1 11 14 9 26 Racibórz 19 Myślenice Lubzina9 Kolbuszowa Włosienica 3 Dębica 10 PRZEDSIĘBIORSTWA CHEMICZE 10* Żurawica BEZ DOSTĘPU DO BOCZICY KOLEJOWEJ 1 GK Synthos S.A. 2 AVIL 1 S.A. 3 BASF Polska Sp. Z o. o. 4 Henkel Polska Sp. z o.o 5 GK Brenntag Polska TERMIALE LĄDOWE GRUPA PKP Cargo 25* Małaszewicze 27 11 punkt Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UTK oraz stron internetowych dot. największych przedsiębiorstw chemicznych. przeładunkowy 6 7 SELEA F.M S.A. 8 6Grupa ERGIS 9 Konimpex Sp. z o. o. Fabryka Farb i Lakierów Śnieżka S.A. 10 Stomil Sanok S.A. 11 Air Products TERMIALE MORSKIE 1 2 3 4 5 6 7 8 9 DCT Balticon Sp. z o.o. (depo 1) GTK BCT Gdynia Container Terminal Balticon Sp. z o.o. (depo 2) DB Port Szczecin Bulk Cargo-Port Terminal Promowy 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25* 26 Spedcont Polzug Erotrans PCC Intermodal Mondi Świecie S.A. (terminal zakładowy) HHLA/Polzug Schavmaker PST OST SPED Rail Polska Europort Loconi Intermodal STS/CLIP LTK Intermodal Basell Orlen Polyolefins (t. zakładowy) Adampol Karpiel Sp. z o.o. 10* punkt przeładunkowy 10** Sławków, terminal CZH z udziałami PKP Cargo 21* Warszawa, Ordona terminal typu depot
KOTEERYZACJA ŁADUKÓW IEBEZPIECZYCH W POLSCE TREDY I KIERUKI DZIAŁAŃ Wzrost bezpieczeństwa przewozu ładunków niebezpiecznych realizowanych przez transport kolejowy; Spadek ilości przyzakładowych bocznic kolejowych na rzecz terminali intermodalnych z możliwością obsługi ładunków niebezpiecznych i co za tym idzie spadek kosztów globalnych; Budowa punktów koncentracji prac przeładunkowych i usług logistycznych z mozl. obsługi kontenerów. Rozwój technologii przeładunkowych oraz przewozowych ładunków niebezpiecznych; Zwiększenie popytu na przewóz ładunków niebezpiecznych wpływ na ich konteneryzację. Wykres 41 Liczba zdarzeń przy przewozie towarów niebezpiecznych w latach 2008 2015r. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych UTK.
PRZYKŁAD TECHOLOGII BUDOWY AWIERZCHI TERMIALA Z MOŻLIWOŚCIĄ PRZEŁADUKU MATERIAŁÓW IEBEZPIECZYCH Jedną z najskuteczniejszych, jednak też najdroższych form dostosowania terminala do bezpiecznej obsługi ładunków niebezpiecznych jest utworzenie odpowiednio zabezpieczonej płyty terminala i torów. placu stanowiącego szczelną wannę ( technologia płyty) obejmującą przestrzeń składowania kontenerów i wyprofilowaniem spadków dla odpływu materiałów niebezpiecznych do zbiornika podziemnego o przykładowym przekroju konstrukcyjnym: - beton cementowy nawierzchniowy B-40 dyblowany zbrojony w strefie dolnej siatką z prętów fi 16mm o oczkach 12x12, 32 cm - geowłóknina o gramaturze 400g/m2 - podbudowa betonowa z betonu B20 20 cm - warstwa z chudego betonu o Rm=6-9 Mp, 20 cm - podbudowa pomocnicza z kruszywa łamanego 0/63 mm stabilizowanego mech, 20 cm Razem 92 cm. zbiornika podziemnego odpornego na wszelkie materiały niebezpieczne o podobnej konstrukcji jak dla stacji paliw ( stalowy dwupłaszczowy z monitoringiem na płycie żelbetowej, wyłożony materiałem odpornym wewnątrz lub żelbetowy w odpowiednim zaizolowaniu), wraz z zasuwami odcinającymi. Sposób postępowania ze ściekami deszczowymi z terenu składowania materiałów niebezpiecznych winien być ujęty w instrukcji obsługi. urządzeń gaśniczych dla zapewnienia bezpieczeństwa pożarowego na placu z materiałami niebezpiecznymi np: stała instalacja gaśnicza wodno pianowa obsługiwana przy pomocy urządzeń zainstalowanych w ustawionej poza strefą bezpieczeństwa pożarowego kontenerowej pompowni pożarowej.
MAŁASZEWICZE PRZYKŁAD OWOCZESEGO TERMIALA DLA OBSŁUGI ŁADUKÓW IEBEZPIECZYCH Moment zabudowy zamkniętych zbiorników retencyjnych. Będą one połączone z kanalizacją deszczową terminala. Umożliwiają one odprowadzanie wody w trakcie opadów natomiast w przypadku wycieku substancji chemicznych zbiorniki są automatycznie odcinane od kanalizacji zewnętrznej gromadząc niebezpieczne materiały. Zbiornik podziemny powinien być odporny na wszelkie materiały niebezpieczne o podobnej konstrukcji jak dla stacji paliw ( stalowy dwupłaszczowy z monitoringiem na płycie żelbetowej, wyłożony materiałem odpornym wewnątrz lub żelbetowy w odpowiednim zaizolowaniu), wraz z zasuwami odcinającymi. W przypadku rozszczelnienia kontenerów ścieki ze zbiornika nie mogą być skierowane do kanalizacji deszczowej wywóz zanieczyszczonych ścieków ze zbiornika należy zlecić firmie upoważnionej do utylizacji odpadów. Budowa zamkniętej rynny (tac) pod torami przeładunkowymi na długości frontu przeznaczonego dla operacji na ładunkach niebezpiecznych. Zadaniem rynny jest zabezpieczenie terenu przeciw wnikaniu substancji toksycznych do gruntu w przypadku uszkodzenia lub rozszczelnienia jednostek intermodalnych z materiałami niebezpiecznymi.
PRZEKROJE TAC PODTOROWYCH
MAŁASZEWICZE PRZYKŁAD OWOCZESEGO TERMIALA DLA OBSŁUGI ŁADUKÓW IEBEZPIECZYCH Specyficzne warunki powinny być spełnione dla placu dla przeładunku i składowania materiałów niebezpiecznych typu Ciecze I i II klasy niebezpieczeństwa pożarowego (I k.n.p : tz < 21 C; II k.n.p: tz= od 0 C do 55 C) ciecze III k.n.p (tz = od 55 C do 100 C) a także pojemniki puste nieoczyszczone. Powinny one być składowane w miejscu przeznaczonym na pozostałe kontenery z materiałami niebezpiecznymi Generalnie rozmieszczenie kontenerów powinno być podyktowane aktualną sytuacją dostaw - podział na obszary magazynowania powinien być zmienny i elastyczny (nie należy stosować sztywnego nakazu ale raczej ogólną zasadę). Ogólna zasada powinna realizować wymaganie, aby wzrost zagrożenia pożarowego substancji powodował przesunięcie magazynowanego ładunku ku krańcom płyty terminalowej.
OWE PROJEKTY PKP CARGO S.A. TERMIALI Z UWZGLĘDIEIEM ORM DLA OBSŁUGI MATERIAŁÓW IEBEZPIECZYCH źródło: opracowanie własne na podstawie danych PKP CARGO S..A
PRZYKŁADY ROZWIĄZAŃ DLA TERMIALI DOSTOSOWAYCH DO PRZEŁADUKU MATERIAŁÓW IEBEZPIECZYCH Rozwiązań stosowanych na terminalach w tym zakresie jest wiele, ale wszystkie powinny zagwarantować w przypadku rozszczelnienia zbiorników ochronę przed skażeniem środowiska naturalnego. Projekty powinny być zaakceptowane przez przedstawicieli Straży Pożarnej. Tak wygląda rozwiązanie zastosowano na terminalu kontenerowym w Dąbrowie Górniczej. Plac składowy wykonany jest z kostki brukowej w sposób szczelny z odpowiednimi spadkami z którego wody opadowe odprowadzane są rynną betonową do zbiornika retencyjnego. Zbiornik retencyjny wykonany jest jako otwarty (zagłębienie w terenie około 2 metry głębokości) wyłożone kruszywem na którym rozciągnięta jest ochronna powłoka wykonana z grubej gumy. a dnie zbiornika znajduje się studzienka kanalizacji deszczowej umożliwiająca wypuszczenie wody ze zbiornika.
PRZYKŁADY ROZWIĄZAŃ DLA TERMIALI DOSTOSOWAYCH DO PRZEŁADUKU MATERIAŁÓW IEBEZPIECZYCH Innym przykładem retencyjnego zbiornika otwartego na materiały niebezpieczne może być rozwiązanie zastosowane na czeskim terminalu w Lovosicach na którym plac na składowanie materiałów niebezpiecznych jest wykonany z betonu a betonowy zbiornik retencyjny jest otwarty.
PRZYKŁADY ROZWIĄZAŃ DLA TERMIALI DOSTOSOWAYCH DO PRZEŁADUKU MATERIAŁÓW IEBEZPIECZYCH Jednym z najtańszych rozwiązań umożliwiających zabezpieczenie terminala (powyżej zdjęcia terminala w Dobrej) na wypadek wycieku niebezpiecznych substancji z kontenera jest stosowanie specjalnie skonstruowanego zbiornika przenośnego, który umożliwia umieszczenie w nim uszkodzonego kontenera. iebezpieczne substancje zamiast na płytę terminala wyciekają do zbiornika, a w przypadku konieczności opróżnienia go posiada stosowny odpływ. Minusem rozwiązania jest charakter jednostanowiskowy co w przypadku uszkodzenia większej ilości kontenerów powoduje, iż metoda nie będzie się sprawdzała.
Wanna szczelna do wyłapywania materiałów niebezpiecznych na terminalu kontenerowym AWT
Dziękuję za uwagę HERYK ZIELASKIEWICZ PKP CARGO S.A. Biuro ieruchomości e-mail: h.zielaskiewicz@pkp-cargo.eu