Transport intermodalny w przewozach rozproszonych w Polsce

Transkrypt

1 Seminarium Technologie Transportowe Rozwój, Bezpieczeństwo, Finansowanie. Dąbrowa Górnicza 9 marca 2017 r. Transport intermodalny w przewozach rozproszonych w Polsce dr Tadeusz Bocheoski

2 Wstęp Kolejowe przewozy rozproszone Transport intermodalny główne zalety Organizacja przewozów, Infrastruktura w kolejowych przewozach rozproszonych i intermodalnych: Rozwój infrastruktury logistycznej, Rozmieszczenie punktów ładunkowych i stacji rozrządowych Charakterystyka punktów ładunkowych, Rozmieszczenie i zdolność przeładunkowa terminali kontenerowych w Polsce, Podział terminali kontenerowych, Dostępność do terminali kontenerowych, Potencjalni klienci transportu intermodalnego: Rozmieszczenie centrów magazynowych, Rozmieszczenie parków przemysłowych z działalnością produkcyjną Podsumowanie i wnioski, Materiały źródłowe. Plan prezentacji 2

3 Kolejowe przewozy rozproszone większość małych i średnich przedsiębiorstw oraz centrów magazynowych nie posiada własnych bocznic (m.in. ze względu na znaczne koszty utrzymania i rygorystyczne przepisy ich użytkowania, albo na położenie w oddali od kolei oraz brak odpowiedniej masy ładunkowej dla zapełnienia składów całopociągowych); w przypadku braku bocznicy możliwe jest korzystanie z punktów ładunkowych należących do PKP PLK jednak wymusza to przeładunek ładunku na transport drogowy w celu dowozu lub odwozu ładunku, przy wykorzystaniu własnego sprzętu (obiekty te nie są wyposażone w sprzęt przeładunkowy); w przypadku niewielkich przesyłek przewozy kolejowe realizowane są poprzez ich łączenie w pełne składy pociągowe na stacjach pośrednich. przewozy rozproszone w pojedynczych wagonach lub grupach wagonów, najczęściej niemasowe wymagają formowania i rozformowywania składów pociągów na stacjach pośrednich (rozrządowych i manewrowych). 3

4 Transport intermodalny podstawowe zalety uniwersalność i powszechność kontenerów, szybki i prosty przeładunek z jednego środka transportu na drugi i jednocześnie bezpieczeństwo ładunku (istotne ze względu na konieczność odwozu ładunku z terminalu lub jego dowozu do klienta); operacje przeładunku wykonywane w odpowiednio wyposażonych terminalach (klient nie musi posiadać własnego sprzętu przeładunkowego); operatorzy intermodalni świadczą usługi odwozu kontenerów z terminala i ich dowozu do terminala; przełożenie kontenerów z ładunkiem w relacji wagon wagon jest znacznie szybsze i tańsze niż rozrządzanie i formowanie pociągów na stacjach pośrednich; przyjęta koncepcja logistyczna wymaga często przewozów w systemie na czas (ang. just in time) terminal kontenerowy może stanowić formę magazynu. 4

5 Uproszczony schemat organizacji przewozów fragment łańcucha systemu przewozów rozproszonych i intermodalnych Kolejowe przewozy rozproszone stacje towarowe, terminale przeładunkowe stacja rozrządowa (SR-01) stacja manewrowa (SM-01) zakład przemysłowy ZP-01 stacja obsługiwana (SO-01) zakład przemysłowy ZP-03 punkt ładunkowy rodzaj transportu kolejowy drogowy punkt ładunkowy zakład przemysłowy ZP-02 zakład przemysłowy ZP-04 Kolejowe przewozy intermodalne terminale kontenerowe w tym morskie rodzaj transportu kolejowy drogowy Regionalny terminal kontenerowy (TK-1) zakład przemysłowy (ZP-01) Centrum magazynowe (CM-01) Lokalny terminal kontenerowy (TK-2) zakład przemysłowy (ZP-02) Centrum magazynowe (CM-02) odwozy samochodowe do 50 km 5

6 Rozwój infrastruktury logistycznej w Polsce [1] sieć kolejowa* terminale kontenerowe Wyszczególnienie Lata długość [km] ** gęstość [km / 100 km 2 ] 7,7 7,2 6,9 6,3 6,4 6,2 6,1** ogółem morskie razem lądowe z szerokim torem gęstość 0,1 0,3 0,5 1,1 1,4 1,9 1,9** [terminale / 1000 km linii] * tylko linie normalno- i szerokotorowe ** dane szacunkowe Niemcy w 2015 r. [2] 9,4 km linii / 100 km² 4,5 terminala / 1000 km linii Główne tendencje zmian: - spadek długości czynnej sieci kolejowej, - zmniejszenie liczby bocznic, - zmniejszenie liczby punktów ładunkowych i stacji towarowych, - wzrost liczby terminali kontenerowych, - rozwój centrów magazynowych zarządzanych przez deweloperów przemysłowych najczęściej obsługiwanych wyłącznie transportem samochodowym. 6

7 Rozmieszczenie punktów ładunkowych oraz stacji rozrządowych i wybranych manewrowych zarządzanych przez PKP PLK w Polsce [3] Stacje rozrządowe: 2011 r. 29 -> 1,4 / 1000 km 2016 r. 24 -> 1,3 / 1000 km Punkty ładunkowe: 2011 r > 30,2 / 1000 km 2016 r > 24,6 / 1000 km 7

8 Charakterystyka punktów ładunkowych zarządzanych przez PKP PLK w Polsce [3] Rok Liczba stacji z punktami ładunkowymi Liczba torów ładunkowych ogółem średnia Średnia długość użyteczna torów [m] Średnia długość frontu ładunkowego [m] Średnia powierzchnia placów [m²] , , różnica 2016/ , Operacje przeładunkowe wymagały użycia własnego sprzętu, ze względu na brak stałych urządzeń przeładunkowych. Punkty ładunkowe obejmowały oprócz toru ładunkowego przyległy do niego: - plac (około 2/3 torów ładunkowych) - rampa (około 1/3 torów ładunkowych) Wyróżniamy rampy: boczne, czołowo-boczne i czołowe. 8

9 Rozmieszczenie i zdolność przeładunkowa terminali kontenerowych w Polsce w 2017 r. [4] terminale: 37 obiektów w 26 miejscowościach, w tym: 6 morskich 7 z szerokim torem według operatorów: 5 PKP Cargo Logistics 4 PCC Intermodal (+ 1 w Niemczech) 3 Polzug Intermodal 3 Loconi Intermodal 2 Spedcont 2 Erontrans 2 Rail Polska gęstość terminali: 1,9 TK/1000 km linii 1,4 TKm/1000 km linii 9

10 Podział terminali kontenerowych w Polsce [4] Według rocznych zdolności przeładunkowych: a. ponad 500 tys. TEU 3 terminale morskie: DCT Gdańsk, BCT i GCT Gdynia, b tys. TEU 2 terminale: Euroterminal Sławków i PCC Intermodal Gliwice, c tys. TEU 11 terminali, d tys. TEU 11 terminali, e. poniżej 50 tys. TEU 10 terminali, Według możliwości składowania (brak danych dla 3 terminali): a. ponad 10 tys. TEU 3 terminali: DCT Gdańsk, BCT i GCT Gdynia, b. 5,0-5,9 tys. TEU 3 terminali: Karpiel Brzesko, Polzug Gądki, Spedcont Łódź Olechów, c. 2,0-4,9 tys. TEU 10 terminali, d. 1,0-1,9 tys. TEU 11 terminali, e. poniżej 1 tys. TEU 7 terminali, Według długości frontu ładunkowego (brak danych dla 5 terminali): a. ponad 700 m 4 terminale: Europort Małaszewicze, Euroterminal, Polzug Sławków i Gądki, b m 8 terminali, c m 8 terminali, d. do 500 m 12 terminali, Obsługiwane jednostki ładunkowe W 25 obiektach oprócz kontenerów była możliwość przeładunku naczep i nadwozi wymiennych. 10

11 Dostępność do terminali kontenerowych według gmin w Polsce stan luty 2017 r. [5] Białogard Olsztyn Ełk Założenie: zasięg obsługi terminali odwozy samochodowe na odległość do 100 km Konin Solec Kujawski Kielce Białystok Największe miasta (według liczby ludności) położone ponad 100 km od terminala [6]: Bydgoszcz 357,7 tys. Białystok 295,5 tys. Toruń 203,2 tys. Olsztyn 173,8 tys. Koszalin 108,6 tys. Grudziądz 97,2 tys. Inowrocław 74,6 tys. Suwałki 69,3 tys. Łomża 62,8 tys. Ełk 60,1 tys. Ostrołęka 52,6 tys. 11

12 Powierzchnie magazynowe w gminach oraz terminale kontenerowe w Polsce stan luty 2017 r. [7] 183 centra magazynowe o łącznej powierzchni 9,3 mln m 2 oraz 2 centra logistyczne CLIP Swarzędz ŚCL Gliwice z magazynami o łącznej powierzchni 206 tys. m 2 około 15% centrów magazynowych posiadało własne bocznice kolejowe Najwięksi deweloperzy: Panattoni (30), Prologis (21), Logicor (19), Segro (14), Goodman (12). 12

13 Rozmieszczenie parków przemysłowych według gmin oraz terminale kontenerowe w Polsce stan luty 2017 r. [8] Zidentyfikowano 50 parków przemysłowych, w których prowadzona była działalność produkcyjna. 13 (26%) z nich posiadało własne bocznice 1 obejmował terminal kontenerowy (Kutno) 13

14 Podsumowanie i wnioski system kolejowych przewozów rozproszonych jest mało efektywny (koszt, czas, pracochłonność) szczególnie przy przewozie drobnicy (silna konkurencja z transportem samochodowym); brak krajowej sieci centrów logistycznych, zamiast tego funkcjonują centra magazynowe nastawione na obsługę transportem samochodowym; rozwijana jest infrastruktura terminali kontenerowych lokalizowanych w rejonach koncentracji infrastruktury magazynowej i przemysłowej; nierównomierne rozmieszczenie terminali kontenerowych północna część Polski poza terminalami morskimi jest ich pozbawiona, a na obszarze położonym w odległości przekraczającej 100 km od najbliższego terminala znajduje się m.in. 5 miast liczących ponad 100 tys. mieszkańców; przeważają terminale niewielkie o rocznych zdolnościach przeładunkowych poniżej 100 tys. TEU i torach ładunkowych nie przekraczających 600 m; konieczność wsparcia budowy terminali kontenerowych na obszarach peryferyjnych ich powstanie powinno przyczynić się zarówno do zwiększenia przewozów kolejowych jak i do rozwoju tych obszarów. 14

15 Materiały źródłowe [1] opracowanie własne na podstawie: T. Bocheński, 2016, Przemiany towarowego transportu kolejowego w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, Rozprawy i Studia T. 938, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin; Transport. Wyniki działalności w 2015 r., 2016, GUS, Warszawa; Informacje publikowane przez operatorów terminali kontenerowych [2] opracowanie własne na podstawie: Statystyka międzynarodowa, 2016, GUS; Mincewicz J., Terminale podstawowe elementy sieci logistycznej, Polska Gazeta Transportowa [3] opracowanie własne na podstawie: T. Bocheński, 2016, Przemiany towarowego transportu kolejowego w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, Rozprawy i Studia T. 938, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin; Wykaz ogólnodostępnych torów do czynności ładunkowych z przyległym placem lub rampą będących w zarządzie PKP [w:] Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych w ramach rjp 2015/2016, zał. 2.9., PKP Polskie Linie Kolejowe; Wykaz stacji wyposażonych w czynne górki rozrządowe [w:] Regulamin przydzielania tras pociągów i korzystania z przydzielonych tras pociągów przez licencjonowanych przewoźników kolejowych w ramach rjp 2015/2016, Załącznik 2.10, PKP PLK, Warszawa. [4] opracowanie własne na podstawie: T. Bocheński, 2016, Przemiany towarowego transportu kolejowego w Polsce na przełomie XX i XXI wieku, Rozprawy i Studia T. 938, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin; Rozmieszczenie terminali intermodalnych w Polsce według właścicieli, PKP Cargo; Zestawienie terminali stan na styczeń 2017 r., PKP Cargo; Informacje operatorów terminali portowych, Laude Smart Intermodal S.A., Rail Polska Sp. z o.o. [5] opracowanie własne na podstawie pomiaru odległości na portalu GoogleMaps. [6] Bank Danych Lokalnych, GUS. [7] opracowanie własne na podstawie informacji publikowanych przez: Cushman & Wakefield; Śląskie Centrum Logistyczne i Wielkopolskie Centrum Logistyczne. [8] opracowanie własne na podstawie informacji publikowanych przez Polską Agencję Inwestycji i Handlu S.A. 15

16 dr Tadeusz Bocheoski Transport intermodalny w przewozach rozproszonych w Polsce Dziękuję za uwagę.