SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI W ZASADNICZEJ SZKOLE WIELOZAWODOWEJ W NOWYM MIEŚCIE Nowe Miasto, rok szkolny 2015/16 1
WYCHOWANIE I PROFILAKTYKA W SZKOLE Podstawa prawna Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982r.z późniejszymi zmianami z 22 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 147,poz.1231), 28 marca 2007r. (Dz. U. Nr 70, poz. 473), września 2009 r. (Dz. U. Nr 18, poz. 97). Konwencja o Prawach Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989r. ratyfikowana przez Polskę 30 kwietnia 1991r. Deklaracja Praw Człowieka. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej. Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994r. Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1995r. Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 24 kwietnia 1997r. Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznych przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 10 poz.96). Rozporządzenie MENiS z dnia 27 sierpnia 2012r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 4 poz. 17ogłoszone 15 stycznia 2009 r.). 2
I. WPROWADZENIE Program szkolnej profilaktyki to ogół działań chroniących młodzież przed zakłóceniami w rozwoju oraz działań interwencyjnych podejmowanych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. Głównym celem profilaktyki jest ochrona przed zagrożeniami, zatem działania profilaktyczne powinny być nakierowane na osłabienie czynników ryzyka, sprzyjających podejmowaniu zachowań ryzykownych oraz na wzmocnieniu czynników chroniących, zwiększających odporność człowieka na działanie czynników ryzyka. Szkolny Program Profilaktyki ZSW zakłada działania, które mają doprowadzić przede wszystkim do wzmocnienia czynników chroniących, przy jednoczesnym osłabieniu czynników ryzyka. Przyjmujemy model profilaktyki integralnej, realizowanej w każdym obszarze pracy pedagogicznej. II. DIAGNOZA ZAGROŻEŃ Tworzenie Szkolnego Programu Profilaktyki wymaga określenia obszarów problemowych i dostosowania do nich konkretnych, zaplanowanych działań. Diagnoza problemów wychowawczych została przeprowadzona poprzez: 1. Relacje byłych wychowawców i nauczycieli uczniów na temat problemów wychowawczych. 2. Spostrzeżenia wychowawców klas. 3. Przeprowadzenie ankiet wśród uczniów i rodziców. 4. Rozmowy z rodzicami. 5. Analizę dokumentacji szkolnej oraz obserwacje zachowań uczniów w sytuacjach szkolnych. 6. Analizę sytuacji rodzinnej i środowiskowej uczniów. 7. Wnioski ze współpracy z instytucjami wspomagającymi szkołę w działaniach profilaktycznych. Podstawowym celem badań było zebranie wiarygodnych informacji dotyczących występowania i rozmiarów takich zjawisk jak: używanie substancji psychoaktywnych (tytoń, alkohol, narkotyki, dopalacze), agresja wśród młodzieży, trudności szkolne, brak troski o własne zdrowie. Jednocześnie zwrócono uwagę na rozpoznanie czynników chroniących tj. więzi rodzinne, zainteresowania uczniów, aktywne spędzanie wolnego czasu, pozytywny wpływ grupy rówieśniczej. Istotnym elementem diagnozy było rozpoznanie oczekiwań rodziców wobec konstruowanego programu profilaktyki oraz ich nastawienia i chęci zaangażowania się w realizowanie tego programu. 3
Z diagnozy sytuacji w szkole wynika, że najczęstszymi zachowaniami ryzykownymi podejmowanymi przez uczniów są: 1. Palenie papierosów. 2. Spożywanie alkoholu. 3. Brak zainteresowania nauką. 4. Wagary. 5. Kontakt z narkotykami. 6. Zachowania agresywne. Przestawiona powyżej ocena stanu wyjściowego w zakresie zagrożeń i problemów wychowawczych pozwoliła na sformułowanie głównych celów Szkolnego Programu Profilaktyki, a następnie wyznaczenie zadań i sposobów ich realizacji, służących osiągnięciu założonych celów. III. CEL I ZADANIA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Dane uzyskane w wyniku przeprowadzonej diagnozy wskazują na wzmożony kontakt młodzieży z substancjami psychoaktywnymi. Duża grupa uczniów ma za sobą inicjację alkoholową, zdecydowanie wzrasta zainteresowanie zażywaniem narkotyków oraz popularność palenia papierosów. W związku z powyższym zdecydowano, że w ramach Szkolnego Programu Profilaktyki będą realizowane działania mające na celu zapobieganie zjawisku rozprzestrzeniania się kontaktu młodzieży z substancjami psychoaktywnymi poprzez wskazywanie alternatywnych sposobów aktywności i ćwiczenie umiejętności asertywnego zachowania się wobec presji grupy rówieśniczej. Jako główny cel profilaktyki w szkole uznaliśmy: zapobieganie ryzyku wystąpienia uzależnień od środków psychoaktywnych wśród młodzieży oraz kształtowanie postawy odpowiedzialnych wyborów. Aby osiągnąć powyższy cel ustalono zadania, które powinny być realizowane w ramach profilaktyki w szkole: 1. Informowanie o mechanizmach i następstwach wczesnego picia alkoholu, zażywania narkotyków i palenia papierosów. 2. Uczenie konstruktywnego odmawiania. 3. Opieranie się presji grupy. 4. Kształtowanie umiejętności wyrażania własnych opinii oraz szacunku i tolerancji wobec opinii innych osób. 5. Kształtowanie umiejętności nazywania oraz wyrażania uczuć i emocji w sposób akceptowany społecznie. 4
6. Promowanie umiejętności wykorzystania czasu wolnego. 7. Kształtowanie postaw prorodzinnych. 8. Kształtowanie postaw prozdrowotnych i proekologicznych. 9. Propagowanie aktywnych postaw społecznych. 5
ZADANIA FORMY REALIZACJI OCZEKIWANE EFEKTY REALIZATORZY 1. Diagnozowanie środowiska szkolnego Przeprowadzanie ankiet i analiza ich wyników. Obserwacja uczniów. Analiza dokumentacji. Analiza środowiskowa. Karty monitoringu osiągnięć ucznia Rozpoznanie sytuacji problemowej. Wychowawcy klas. Pedagog szkolny. Psycholog szkolny. 2. Niwelowanie przejawów przemocy i agresji Prowadzenie zajęć wychowawczych na temat radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Prowadzenie zajęć wychowawczych integrujących zespoły klasowe. Spotkania z przedstawicielami Policji. Uczniowie umieją rozpoznać naciski ze strony kolegów. Uczniowie rozwijają umiejętności radzenia sobie w sytuacji przemocy. Uczniowie wykorzystują dostarczoną wiedzę na temat sposobów radzenia sobie z emocjami, stresem i zagrożeniem. Zespoły klasowe są zintegrowane. Nastąpiło zwiększenie samooceny uczniów. Wychowawcy klas. Pedagog szkolny. Psycholog szkolny. Nauczyciele. 3. Zapobieganie podejmowaniu przez młodzież zachowań ryzykownych typu: palenie tytoniu, używanie alkoholu i środków psychoaktywnych Filmy edukacyjne. Spotkanie ze specjalistą. Wykonanie gazetki tematycznej. Ankieta diagnozująca. Uczniowie potrafią określić swoją wartość. Uczniowie potrafią być asertywni. Wychowawcy klas. Pedagog szkolny. Psycholog szkolny. Koordynatorzy programu. 6
(narkotyki, dopalacze) Realizacja tematyki antyalkoholowej i antynikotynowej na godzinach wychowawczych. Realizacja tematyki szkodliwości środków psychoaktywnych na godzinach wychowawczych i lekcjach Współpraca z Poradnią Uzależnień. Redagowanie broszur i ulotek informacyjnych. Zapoznanie rodziców z możliwościami leczenia młodzieży. Postępowanie według procedury. Realizacja Programu Smak życia - debata o dopalaczach. Uczniowie potrafią być kreatywni. Uczniowie kształtują świadomość na temat wpływu czynników ryzyka na młodego człowieka. Uczniowie nie korzystają z używek, dopalaczy, substancji psychoaktywnych. Samorząd Szkolny. Rodzice. Zaproszeni specjaliści. 4. Uczenie konstruktywnego odmawiania Zajęcia psychoedukacyjne dotyczące rozwiązywania konfliktów. Apele profilaktyczne. Warsztaty- uczenie właściwych kontaktów interpersonalnych. Spotkania ze specjalistami. Ćwiczenia asertywnych zachowań. Kształtowanie postawy asertywności. Nabywanie umiejętności odpierania presji. Refleksja uczniów nad własnym systemem wartości i jego wpływem na podejmowane wybory i relacje z innymi ludźmi. Wychowawcy klas. Pedagog szkolny. Psycholog szkolny. 7
5. Promowanie zdrowego stylu życia i umiejętności wykorzystania czasu wolnego Angażowanie uczniów w zajęcia sportowe; udział w zawodach sportowych. Organizowanie dodatkowych zajęć sportowych w gronie rówieśników i rodziny w ramach programów Postaw na rodzinę i Jestem Kibicem przez duże K. Rozwijanie zainteresowań uczniów poprzez udział w różnorodnych konkursach Organizowanie kółek zainteresowań. Angażowanie uczniów w różnego rodzaju przedsięwzięcia np. apele szkolne, wykonywanie gazetek, udział w akcjach wolontariackich Zeszyt za uśmiech Podziel się Posiłkiem, Świąteczna Zbiórka Żywności i Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy. Uczniowie chętnie uczestniczą w szkolnych zajęciach sportowych, biorą udział w zawodach. Uczniowie potrafią zorganizować sobie, rodzinie i kolegom aktywny wypoczynek. Uczniowie potrafią kulturalnie kibicować. Uczniowie aktywnie uczestniczą w konkursach, rozwijając swoje zainteresowania. Uczniowie wykorzystują swój czas wolny, korzystając z zajęć przeprowadzanych w ramach kółek zainteresowań. Uczniowie biorą udział w akcjach i programach ogólnopolskich, aktywnie uczestniczą w przygotowywaniu uroczystości szkolnych. Uczniowie znają i stosują zasady zdrowego stylu życia. Wszyscy nauczyciele. Towarzystwo Przyjaciół Dzieci. 6. Kształtowanie postaw prozdrowotnych i proekologicznych Udział uczniów w innym programie profilaktycznym: - Wybierz życie-pierwszy krok. Udział uczniów w akcjach ekologicznych np. sprzątanie świata. Zwiększenie poziomu wiedzy uczniów na temat profilaktyki raka piersi oraz raka szyjki macicy i roli wirusa HPV w jego powstawaniu. Kształtowanie świadomości na temat wpływu czynników Nauczyciel biologii. 8
ryzyka na powstawanie nowotworów. Poszerzenie wiedzy młodzieży na temat zapobiegania zakażeniom wirusem HIV. Przygotowanie młodzieży do roli liderów edukacji zdrowotnej w środowisku lokalnym. Rozwijanie poczucia odpowiedzialności ekologicznej. 7. Pedagogizacja rodziców Organizowanie zebrań ogólnoszkolnych, podejmujących problematykę profilaktyczno - wychowawczą. Pedagogizacja rodziców na zebraniach klasowych, poświeconych określonym problemom wychowawczym. Indywidualne spotkania rodziców z pedagogiem, psychologiem i wychowawcą. Rodzice znają problemy wychowawcze pojawiające się w szkole. Rodzice znają sposoby radzenia sobie w trudnych sytuacjach wychowawczych. Rodzice rozszerzają swoją wiedzę na temat wychowania dzieci. Dyrekcja szkoły. Pedagog szkolny. Psycholog szkolny. Wychowawcy klas. Zaproszeni goście. 8. Podnoszenie wiedzy i umiejętności nauczycieli dotyczących uzależnień Szkolenia Rady Pedagogicznej. Nauczyciele podnoszą poziom swojej wiedzy. Nauczyciele podnoszą efektywność podejmowanych działań profilaktycznych. Dyrekcja szkoły. 9. Dbałość o wysoką frekwencję i dyscyplinę Sprawdzanie nieobecności na każdej lekcji. Konsekwencja w sprawdzaniu listy obecności. Wszyscy nauczyciele. 9
Rozliczenie opuszczonych godzin lekcyjnych. Prowadzenie ciekawych lekcji metodami aktywizującymi z wykorzystaniem nowoczesnych pomocy multimedialnych. Spotkania informacyjne z rodzicami i sposoby kontaktów. Punktualne zaczynanie i kończenie lekcji. Program poprawy frekwencji. Rodzice na bieżąco są informowani o nieobecnościach uczniów. Współpraca szkoły i rodziców w egzekwowaniu realizowania obowiązku szkolnego i nauki. Nauczyciele prowadzą zajęcia w sposób zachęcający uczniów do uczestnictwa w nich. Uczniowie podwyższają frekwencję na zajęciach. 10. Zapobieganie podejmowaniu przez młodzież zachowań ryzykownych typu wczesna inicjacja seksualna Współpraca z Poradnią Położniczo Ginekologiczną. Redagowanie broszur i ulotek informacyjnych. Zapoznanie rodziców z możliwościami pomocy szkoły młodym matkom. Postępowanie według procedury. Spotkania ze specjalistą. Uczniowie zapoznają się z metodami regulacji poczęć. Uczniowie i ich rodzice potrafią ze sobą współpracować. Rodzice znają procedury postępowania szkoły wobec ciężarnej uczennicy. Pedagog szkolny. Psycholog szkolny. Wychowawcy klas. Służba zdrowia. Zaproszeni specjaliści. 11. Kształtowanie postaw prorodzinnych Uwrażliwianie uczniów i rodziców na temat problemów występujących w rodzinach, np. alkoholizm, przemoc w rodzinie. Nakłanianie do wspólnego spędzania czasu wolnego i propagowanie pełnej rodziny Uczniowie angażują się w życie rodzinne. Uczniowie są wyczuleni na problemy rodzinne. Wychowawcy klas. Rodzice. Katecheci. Pedagog szkolny. Psycholog szkolny. Zainteresowani nauczyciele. 10
w ramach realizacji programu Postaw na rodzinę. 12. Propagowanie aktywnych postaw społecznych Działalność SU. Podejmowanie ważnych inicjatyw społecznych młodzieży. Organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla uczniów. Omawianie bieżących wydarzeń w świecie. Redagowanie gazetki szkolnej. Uczniowie uczą się krytycznej postawy wobec bieżących wydarzeń w świecie. Podnoszenie wiedzy uczniów w zakresie funkcjonowania społeczeństwa. Opiekun SU. Dyrekcja szkoły. Pedagog szkolny. Psycholog szkolny. Wychowawcy klas. Zainteresowani nauczyciele. Nauczyciele WOS. 11
Formy realizacji Szkolnego Programu Profilaktyki: odczyty, prelekcje, pogadanki, pokazy filmów, warsztaty, spotkania z zaproszonymi gośćmi, gazetki informacyjne. Prowadzenie prelekcji i zajęć warsztatowych dla rodziców w zależności od potrzeb zgłaszanych przez wychowawców. IV. INSTYTUCJE WSPOMAGAJĄCE SZKOŁĘ W DZIAŁANIACH PROFILAKTYCZNYCH Działania szkoły w zakresie profilaktyki powinny być wspierane przez współpracę z określonymi instytucjami. Podczas realizowania zadań wynikających ze Szkolnego Programu Profilaktyki ZSW w Nowym Mieście przewiduje się współpracę z następującymi instytucjami: 1. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna. 2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Nowym Mieście. 3. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. 4. Powiatowa Komenda Policji i Komisariat Policji w Nowym Mieście. 5. Urząd Gminy Nowe Miasto. 6. Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Płońsku. 7. Gminny Ośrodek Kultury w Nowym Mieście. 8. Centrum Pomocy Kryzysowej w Płońsku. 9. Poradnia Uzależnień. 10. Poradnia Położniczo Ginekologiczna. 11. Parafia św. Anny w Nowym Mieście. 12. Kurator sądowy. 13. Straż Gminna. 14. Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 15. Poradnia Zdrowia Psychicznego dla dzieci i młodzieży. 16. Gminne Koło Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Nowym Mieście. 17. Nadleśnictwo Płońsk. 18. Polski Związek Łowiecki. 12
V. MONITORING I EWALUACJA PROGRAMU 1. Ewaluacja jest procesem systematycznego gromadzenia informacji na temat działań, właściwości i rezultatów programu. Realizowanie działań profilaktycznych ma sens jedynie wtedy, gdy podejmowane będą zabiegi mające na celu ocenę skuteczności prowadzonych przedsięwzięć. 2. Celem ewaluacji Szkolnego Programu Profilaktyki jest wskazanie, na ile założenia programu zostały osiągnięte, oraz jakie zmiany w treści i formie programu należy wprowadzić, aby zapewnić skuteczność działań profilaktyczno-wychowawczych na przyszłość. 3. Narzędzia i metody ewaluacyjne: a. ankiety dla rodziców, uczniów i nauczycieli; wnioski z tych badań, b. obserwacje, c. zapisy w dokumentacji pedagoga, psychologa i wychowawców, d. sprawozdania z przeprowadzonych działań, e. protokoły z posiedzeń Zespołu Wychowawczego, f. karty monitoringu osiągnięć ucznia, g. analiza frekwencji, h. opinie, wnioski nauczycieli i rodziców. 4. Za działania związane z ewaluacją Szkolnego Programu Profilaktyki odpowiedzialny jest Zespół Profilaktyczny. 5. Ewaluacja ma charakter sprawozdania zawierającego wnioski z realizacji programu oraz nowe propozycje zmian w tym programie. 13
LITERATURA Gaś Z. B. Profilaktyka uzależnień Warszawa1993 Grodowska M.,Kowalska M. Wychowawczy program profilaktyczny Kraków 2003 Knez R.,Słonina W. Poznaję-wybieram Kraków 2003 Konińska E., Zachara B. Profilaktyka pierwszorzędowa w szkole Kraków 2003 Kosińska E. Mądrze i skutecznie. Zasady konstruowania szkolnego programu profilaktyki Kraków 2002 Paziowie B. G. Szkoła, która ochrania. Szkolny program profilaktyki Kraków 2002 Simm M., Węgrzyn - Jonek E. Budowanie szkolnego programu profilaktyki Kraków 2002 Szamańska J. Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki Warszawa 2000 Wojcieszek K Wygrać życie. Szkolny program profilaktyki Kraków 2002 Terlikowska J. Poradnik dla nauczycieli Postaw na rodzinę! Wydawnictwo przygotowane w ramach Ogólnopolskiej Kampanii Postaw na rodzinę! Kraków 2010 Materiały z zajęć warsztatowych Konstruowanie szkolnego programu profilaktyki w szkołach ponadgimnazjalnych Ciechanów 2003 Ogólnopolski program edukacyjno - alternatywny kształtujący pozytywne zachowania dzieci i młodzieży jako uczestników imprez sportowych Jestem Kibicem przez duże K opracowano: w Biurze Prewencji Komendy Głównej Policji Warszawa 2011 14