Studa Ekonomczne. Zeszyty Naukoe Unersytetu Ekonomcznego Katocach ISSN 283-8611 Nr 276 216 Zachodnopomorska Szkoła Bznesu Szczecne Wydzał Ekonom Informatyk aturczak@zpsb.pl ANALIZA PRZYCZYNOWA RÓŻNIC W WIELKOŚCI NAKŁADÓW NA BADANIA I ROZWÓJ W WYBRANYCH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ I ŚWIATA Streszczene: Celem artykułu jest określene płyu poszczególnych czynnkó na zróżncoane krajó pod zględem elkośc ydatkó na badana rozój per capta. W pracy przeanalzoano da czynnk kształtujące artość nakładó na badana rozój na osobę: produkt krajoy brutto na meszkańca oraz udzał ydatkó na B+R PKB. Do oceny płyu odchyleń ymenonych czynnkó na odchylene elkośc nakładó na B+R na osobę ykorzystano metodę logarytmczną. Słoa kluczoe: nakłady na badana rozój, analza przyczynoa, metoda logarytmczna. Wproadzene Istotną determnantą zrostu gospodarczego jest rozój nauk, a także stały postęp technczny, technologczny organzacyjny. Postęp ten oznacza m.n. pojaane sę noych metod produkcj, noatorskch form organzoana procesu produkcyjnego oraz sposobó zarządzana pracą. Innoacje są głónym bodźcem rozoju spółczesnych gospodarek śata [Walczak, 212, s. 75]. Coraz częścej mó sę o przekształcanu spółczesnych gospodarek gospodark oparte na edzy. Dzęk posługanu sę pojęcem gospodark opartej na edzy uypukla sę fakt, ż zasadnczą rolę rozoju społeczno- -gospodarczym krajó nooczesnego śata odgrya zasób zgromadzonej edzy umejętność łaścego jej ykorzystana [Turczak, 212, s. 113].
Analza przyczynoa różnc elkośc nakładó na badana 23 Inestoane edzę staje sę kluczoym yzanem spółczesnośc. Kraje, które szybcej dokonują transformacj kerunku gospodark opartej na edzy, uzyskują znaczącą przeagę konkurencyjną na rynku globalnym. Stano to ogromne yzane dla Polsk [Pollok Wałęga, 27, s. 36]. Kreoane edzy gospodarce odbya sę przede szystkm poprzez dzałalność badaczą rozojoą. Dzałalność badaczo-rozojoa została zdefnoana przez GUS jako systematyczne proadzene prac tórczych, podjętych dla zększena zasobu edzy, tym edzy o człoeku, kulturze społeczeńste, jak róneż dla znalezena noych zastosoań dla tej edzy. Dzałalność ta obejmuje trzy rodzaje badań, a manoce badana podstaoe, stosoane (łączne z przemysłoym) oraz prace rozojoe. Dzałalność B+R odróżna od nnych rodzajó dzałalnośc dostrzegalny element noośc elmnacja nepenośc naukoej /lub techncznej, czyl rozązane problemu neypłyające sposób oczysty z dotychczasoego stanu edzy [Nauka technka, 214, s. 14]. Bezzględna (naczej absolutna) artość ydatkó na badana rozój ne może stanoć podstay porónań mędzy krajam, trudno boem byłoby ocenć, czy elkość ta jest duża, czy mała. Stąd szelkch porónań należy dokonyać yłączne na podstae artośc zględnych (naczej stosunkoych). Można ęc przykładoo odneść artość nakładó na dzałalność badaczo-rozojoą danego kraju do lczby jego meszkańcó, budując ten sposób loraz będący pożądaną tutaj elkoścą stosunkoą. Celem artykułu jest określene płyu poszczególnych czynnkó na zróżncoane krajó pod zględem elkośc ydatkó na badana rozój przelczenu na meszkańca. W pracy przeanalzoane będą da czynnk kształtujące artość nakładó na dzałalność badaczo-rozojoą na osobę, a manoce produkt krajoy brutto per capta (tj. czynnk merzący zamożność danego kraju) oraz udzał ydatkó na B+R PKB (tj. czynnk obrazujący znaczene badań rozoju gospodarce rozpatryanego kraju). Wynk otrzymane dla Polsk porónane będą z tym uzyskanym dla pozostałych krajó na tej podstae zostaną ycągnęte nosk końcoe. Różnca mędzy artoścą rozpatryanego mernka dla danego kraju a artoścą tego mernka dla Polsk zostane nazana na potrzeby nnejszego opracoana odchylenem. Odchylene to może być dodatne albo ujemne. Toteż szędze tam, gdze moa o odchylenu, należy przez to rozumeć dodatne tudzeż ujemne odchylene od artośc oblczonej dla gospodark polskej. Skoro znaczene przypsyane badanom rozojo danym kraju oraz jego zamożność zostały przyjęte jako te zmenne, które rzutują na artość y-
24 datkó na B+R per capta, nteresującą kestą może być określene dla każdej z rozpatryanych gospodarek Un Europejskej śata płyu odchyleń tych dóch czynnkó na odchylene realzoanych ydatkó na B+R na meszkańca. W tym celu należałoby przeproadzć tz. analzę przyczynoą, pozalającą na zbadane struktury odchylena ydatkó na B+R na meszkańca dla poszczególnych państ. 1. Istota zastosoanej metody badaczej W analze przyczynoej celem badana jest ustalene, jak poszczególne czynnk płyają na daną zmenną ekonomczną, tj. jak jest kerunek stopeń ch oddzałyana. Analza przyczynoa pozala zatem odpoedzeć na pytane, czy dany czynnk pooduje zększene, czy zmnejszene badanej zmennej, oraz określć, jaka jest elkość płyu tego czynnka [Gabrusecz, 27, s. 55]. Do przeproadzena analzy przyczynoej ykorzystana zostane metoda logarytmczna [Gołębosk Tłaczała, 29, s. 111]. Jej realzacja obejme następujące krok oblczenoe: 1. Zbudoane rónośc skaźnkoej (czyl przedstaene skaźnka oblczonego dla badanej zmennej jako loczynu skaźnkó oblczonych dla zmennych płyających na zmenną badaną). 2. Zlogarytmoane obu stron zbudoanej rónośc skaźnkoej. 3. Podzelene obydu stron otrzymanego rónana przez logarytm skaźnka yznaczonego dla zmennej badanej [Nahotko, 1998, s. 235]. W celu zbudoana odpoednej rónośc skaźnkoej przyjęto, że badana zmenna może zostać przedstaona jako loczyn czynnkó. Wartość zmennej yznaczona dla Polsk będze stanoła podstaę odnesena oznaczona zostane przez. Z kole artość tej zmennej oblczona dla -tej gospodark ( = 1, 2,, 3) zostane oznaczona przez. Zatem skaźnk ; skonstruoany dla zmennej będze mał postać. Poneaż = oraz =, toteż dzeląc przez, otrzymuje sę: =,
Analza przyczynoa różnc elkośc nakładó na badana 25 gdze:,,,, artośc zmennych, dla -tego kraju; artośc zmennych, dla Polsk. To samo można zapsać naczej, a manoce: =, czyl: =, gdze ; =, ; =, ; ; ; ; =. Skoro badana zmenna jest loczynem zmennych płyających na tę zmenną, to skaźnk oblczony dla zmennej jest loczynem skaźnkó yznaczonych dla poszczególnych czynnkó: [Bednarsk n., 1998, s. 52]. Z matematycznego punktu dzena rónane można obustronne zlogarytmoać doolnym logarytmem, o le lczba logarytmoana jest dodatna [Kaszubosk, 24, s. 37]. Wartośc skaźnkó ;, ; oraz ; są zasze ększe od zera, stąd rónane ; =. ; ; można obustronne zlogarytmoać [Żrbla, 27, s. 34]. Oczyśce podstaa logarytmu mus być ększa od zera różna od jeden [Matłoka Wojceszyn, 28, s. 59]. Wybór podstay logarytmu ne ma natomast żadnego płyu na ynk końcoe analzy przyczynoej, a jedyne na jej ynk cząstkoe. W praktyce najczęścej yberanym logarytmam są logarytm dzesętny tudzeż logarytm naturalny [Grzenkocz n., 27, s. 45]. Do dalszych oblczeń ykorzystany zostane logarytm dzesętny. Logarytmując obustronne rónane =, uzyskuje sę: ; ; ; log( ; ) = log( ; ; ). Następne korzystając z łasnośc logarytmu stanoącej, ż logarytm z loczynu dóch lczb jest róny sume logarytmó z tych lczb [Żrbla, 21, s. 6], można otrzymać następujące rónane: log( ; ) = log( ; ) + log( ; ).
26 Kolejnym etapem jest podzelene obu stron tego rónana przez log( ; ). W ten sposób postane yrażene: log( ; ) log( ; ) 1 = +, log log gdze: log ( ; ) log( ; ) log( ; ) log( ) ; ( ) ; ( ) pły odchylena czynnka na odchylene zmennej ; pły odchylena czynnka na odchylene zmennej. W nnejszym artykule analza przyczynoa pozol odpoedzeć na pytane, jak jest trzydzestu ybranych krajach Un Europejskej śata pły poszczególnych czynnkó na odchylene elkośc nakładó na B+R na osobę stosunku do elkośc tej zmennej charakteryzującej gospodarkę polską. W badanu przyjęto, że zmenna to nakłady na badana rozój na meszkańca, zmenna relacja nakładó na B+R do PKB, a zmenna PKB na meszkańca. Analzę przeproadzono oparcu o dane z 212 r., które zebrano tab. 1. ; Tabela 1. Wydatk na badana rozój, PKB lczba ludnośc ybranych krajach 212 r. Kraj Nakłady na B+R ( mln USD) PKB ( mld USD) Ludność* ( tys.) symbole N P L 1 2 3 4 Argentyna 5 447 477 4 883 Austra 1 55 394 8 456 Belga 1 95 483 11 53 Chny 293 55 8 221 1 349 911 Czechy 5 443 196 1 65 Dana 7 138 315 5 598 Estona 711 22 1 291 Fnlanda 7 53 247 5 414 Francja 55 352 2 611 63 652 Grecja 1 994 248 9 793 Hszpana 19 556 1 322 47 346 Holanda 15 661 77 16 767 Irlanda 3 34 211 4 68
Analza przyczynoa różnc elkośc nakładó na badana 27 cd. tabel 1 1 2 3 4 Japona 151 728 5 938 127 644 Kanada 24 81 1 821 33 897 Korea Połudnoa 65 395 1 13 49 2 Luksemburg 692 57 524 Nemcy 12 238 3 397 81 62 Norega 5 482 5 5 17 Polska 7 899 49 38 534 Portugala 4 82 212 1 588 Rosja 37 854 2 17 142 427 Rumuna 1 773 169 18 867 Słoacja 1 15 92 5 399 Słoena 1 54 46 2 59 Stany Zjednoczone 453 544 16 245 314 25 Szecja 13 899 526 9 56 Turcja 12 656 789 75 226 Węgry 2 912 125 9 967 Welka Brytana 39 11 2 435 63 327 Włochy 26 321 2 12 59 649 * Szacunek na środek roku. Źródło: Na podstae [Rocznk Statystyczny, 213, s. 884, 764-769; Rocznk Statystyczny, 214, s. 81, 884]. Warto zaznaczyć, że artość produktu krajoego brutto dla szystkch krajó łączne ujętych tab. 1 stanoła 212 r. 73,6% globalnego PKB. 2. Analza skaźnka skonstruoanego dla nakładó na B+R per capta Perszym realzoanym zadanem jest ocena elkośc nakładó na badana rozój per capta każdym z trzydzestu rozpatryanych krajó na tle artośc tego mernka dla Polsk. Welkość nakładó na dzałalność badaczą rozojoą per capta dla -tego kraju oblczono postępując zgodne ze zorem: N =, L gdze: artość nakładó na B+R na meszkańca -tym kraju;
28 N ydatk realzoane na B+R -tym kraju; L lczba meszkańcó -tego kraju. ; odnoszący sę do artośc nakładó na B+R per capta Wskaźnk zbudoano dzeląc artość oblczoną dla Polsk. Opsane oblczena przeproadzono tab. 2. oblczoną dla -tego kraju przez artość Tabela 2. Nakłady na dzałalność badaczo-rozojoą per capta Kraj symbole Nakłady na B+R per capta ( USD na osobę) N = L Wskaźnk dla nakładó na B+R per capta ; = 1 2 3 Szecja 1 462 7,133 Stany Zjednoczone 1 443 7,41 Fnlanda 1 391 6,785 Korea Połudnoa 1 334 6,58 Luksemburg 1 321 6,442 Dana 1 275 6,22 Nemcy 1 253 6,112 Austra 1 248 6,86 Japona 1 189 5,799 Norega 1 93 5,33 Holanda 934 4,557 Belga 913 4,456 Francja 87 4,242 Słoena 748 3,649 Kanada 732 3,569 Irlanda 714 3,482 Welka Brytana 618 3,13 Estona 551 2,687 Czechy 513 2,54 Włochy 441 2,153 Hszpana 413 2,15 Portugala 386 1,881 Węgry 292 1,425 Rosja 266 1,297 Chny 217 1,61 Słoacja 213 1,39
Analza przyczynoa różnc elkośc nakładó na badana 29 cd. tabel 2 1 2 3 Polska 25 1, Grecja 24,993 Turcja 168,821 Argentyna 133,65 Rumuna 94,458 Źródło: Na podstae tab. 1. Wśród szystkch gospodarek objętych analzą najnższą artość ydatkó na B+R per capta zarejestroano Rumun kraju tym 212 r. artość nakładó na badana rozój per capta stanoła tylko 45,8% artośc oblczonej dla Polsk. Z kole najyższą artość ydatkó zązanych z B+R per capta odnotoała tym okrese Szecja nakłady na dzałalność badaczo-rozojoą przypadające na meszkańca ynosły tym kraju aż 713,3% artośc oblczonej dla Polsk. 3. Analza skaźnka skonstruoanego dla nakładó na B+R relacj do PKB Drugm realzoanym zadanem jest porónane ag przypsyanej dzałalnośc badaczo-rozojoej rozpatryanych państach ze znaczenem przypsyanym tej kest Polsce. W tym celu dla każdego z analzoanych państ określono relację artośc nakładó na badana rozój do produktu krajoego brutto. Wspomnaną relację obrazuje ponższa formuła matematyczna: N =, P gdze: stosunek artośc nakładó na dzałalność B+R do PKB -tym kraju; P artość PKB dla -tego kraju. Wskaźnk ; odzercedlający znaczene przypsyane dzałalnośc badaczo-rozojoej oblczono poprzez podzelene artośc yznaczonej dla -tego kraju przez artość yznaczoną dla Polsk. Wynk przeproadzonych rachunkó umeszczono tab. 3.
3 Tabela 3. Nakłady na dzałalność B+R stosunku do PKB Kraj symbole Nakłady na B+R do PKB N = P Wskaźnk dla nakładó na B+R do PKB ; = 1 2 3 Korea Połudnoa,5787 3,59 Chny,3571 2,215 Słoena,3348 2,77 Estona,3232 2,5 Fnlanda,349 1,891 Nemcy,31 1,867 Stany Zjednoczone,2792 1,732 Czechy,2777 1,723 Austra,2678 1,661 Szecja,2642 1,639 Japona,2555 1,585 Węgry,233 1,445 Dana,2266 1,46 Francja,212 1,315 Belga,29 1,297 Holanda,234 1,262 Portugala,1925 1,194 Rosja,1877 1,164 Polska,1612 1, Welka Brytana,166,996 Turcja,164,995 Irlanda,1583,982 Hszpana,1479,918 Kanada,1362,845 Włochy,138,812 Słoacja,125,775 Luksemburg,1214,753 Argentyna,1142,78 Norega,196,68 Rumuna,149,651 Grecja,84,499 Źródło: Na podstae tab. 1. Wśród szystkch gospodarek objętych analzą najnższy stosunek artośc nakładó na B+R do PKB zarejestroano Grecj kraju tym 212 r.
Analza przyczynoa różnc elkośc nakładó na badana 31 loraz nakładó na B+R PKB stanoł tylko 49,9% artośc oblczonej dla Polsk. Z kole najyższą artość ydatkó zązanych z B+R porónanu z PKB odnotoała tym okrese Korea Połudnoa rozpatryany loraz ynósł tam aż 359,% artośc analogcznego mernka oblczonego dla Polsk. 4. Analza skaźnka skonstruoanego dla produktu krajoego brutto per capta Trzecm postaonym zadanem jest ocena artośc produktu krajoego brutto na meszkańca każdym z rozpatryanych krajó na tle elkośc oblczonej dla Polsk. Wartość produktu krajoego brutto per capta dla -tego kraju oblczono dzeląc produkt krajoy brutto ogółem dla tego kraju przez lczbę jego meszkańcó. Zatem: P =, L gdze: artość PKB na osobę -tym kraju. Wskaźnk ; dotyczący PKB per capta skonstruoano dzeląc artość yznaczoną dla -tego kraju przez artość yznaczoną dla Polsk. Odpoedne oblczena znajdują sę tab. 4. Tabela 4. PKB per capta Kraj symbole PKB per capta ( USD na osobę) P = L Wskaźnk dla PKB per capta ; = 1 2 3 Luksemburg 18 779 8,554 Norega 99 661 7,837 Dana 56 27 4,425 Szecja 55 333 4,351 Kanada 53 722 4,225 Stany Zjednoczone 51 695 4,65 Austra 46 594 3,664 Japona 46 52 3,658
32 cd. tabel 4 1 2 3 Holanda 45 924 3,611 Fnlanda 45 622 3,588 Irlanda 45 85 3,546 Belga 43 699 3,436 Nemcy 41 629 3,274 Francja 41 2 3,226 Welka Brytana 38 451 3,24 Włochy 33 731 2,653 Hszpana 27 922 2,196 Grecja 25 324 1,992 Korea Połudnoa 23 52 1,813 Słoena 22 341 1,757 Portugala 2 23 1,575 Czechy 18 482 1,453 Estona 17 41 1,34 Słoacja 17 4 1,34 Rosja 14 162 1,114 Polska 12 716 1, Węgry 12 541,986 Argentyna 11 667,918 Turcja 1 488,825 Rumuna 8 957,74 Chny 6 9,479 Źródło: Na podstae tab. 1. Wśród szystkch gospodarek objętych analzą najnższą artość PKB per capta zarejestroano Chnach kraju tym 212 r. artość produktu krajoego brutto na osobę była aż o 52,1% mnejsza od artośc oblczonej dla Polsk. Z kole najyższą artość PKB per capta odnotoał tym okrese Luksemburg produkt krajoy brutto przypadający na meszkańca ynósł tym kraju aż 855,4% artośc oblczonej dla Polsk. 5. Wykorzystane metody logarytmcznej analze przyczynoej zróżncoana krajó pod zględem artośc nakładó na dzałalność badaczo-rozojoą per capta Ostatnm postaonym zadanem jest ocena płyu odchyleń poszczególnych czynnkó na odchylne artośc ydatkó na B+R per capta poszczególnych krajach od artośc tych ydatkó Polsce.
Analza przyczynoa różnc elkośc nakładó na badana 33 Wartość nakładó na dzałalność badaczo-rozojoą per capta można oblczyć poprzez ymnożene 1) lorazu artośc tych nakładó produktu krajoego brutto oraz 2) produktu krajoego brutto per capta. Wykorzystując przyjęte pracy oznaczena, zależność tę od strony formalnej można zapsać następująco: N N P =. L P L Z zależnośc tej yproadzono następującą róność skaźnkoą: =. ; ; ; W schemace 1 zebrano artośc skaźnkó ;, ; ; oblczonych dla każdego z trzydzestu krajó objętych analzą. Wększy PKB na meszkańca Mnejszy PKB na meszkańca Luksemburg: 6,442 =,753 8,554 Norega: 5,33 =,68 7,837 Kanada: 3,569 =,845 4,225 Irlanda: 3,482 =,982 3,546 Welka Bryt.: 3,13 =,996 3,24 Włochy: 2,153 =,812 2,653 Hszpana: 2,15 =,918 2,196 Słoacja: 1,39 =,775 1,34 Grecja:,993 =,499 1,992 Turcja:,821 =,995,825 Argentyna:,65 =,78,918 Rumuna:,458 =,651,74 Polska Szecja: 7,133 = 1,639 4,351 Stany Zj.: 7,41 = 1,732 4,65 Fnlanda: 6,785 = 1,891 3,588 Korea Płd: 6,58 = 3,59 1,813 Dana: 6,22 = 1,46 4,425 Nemcy: 6,112 = 1,867 3,274 Austra: 6,86 = 1,661 3,664 Japona: 5,799 = 1,585 3,658 Holanda: 4,557 = 1,262 3,611 Belga: 4,456 = 1,297 3,436 Francja: 4,242 = 1,315 3,226 Słoena: 3,649 = 2,77 1,757 Estona: 2,687 = 1,34 2,5 Czechy: 2,54 = 1,723 1,453 Portugala: 1,881 = 1,194 1,575 Rosja: 1,297 = 1,164 1,114 Węgry: 1,425 = 1,445,986 Chny: 1,61 = 2,215,479 Mnejsze nakłady na dzałalność B+R stosunku do PKB Wększe nakłady na dzałalność B+R stosunku do PKB Schemat 1. Nakłady na B+R na meszkańca a czynnk je kształtujące Źródło: Na podstae tab. 2, 3 4. W praym górnym rogu na schemace 1 znalazły sę te kraje, przypadku których skaźnk ;, ; ; mały artośc ększe od 1. Można przyjąć, że są to te kraje, które yznaczają kerunek zman na śece, ydaje sę, że do grona tych państ Polska ponna pretendoać. Warto też podkreślć, ż szesnaśce gospodarek z praego górnego rogu na schemace 1 ytorzyło 212 r. prae połoę (47,5%) śatoego PKB. Kraje te poddano dalszym
34 badanom. Przeproadzono poszczególne etapy metody logarytmcznej dzęk temu otrzymano nformację o płye odchylena perszego czynnka płye odchylena drugego czynnka na odchylene badanej zmennej. Wynk uzyskane drodze realzacj metody logarytmcznej umeszczono tab. 5. Tabela 5. Znaczene, jake można przypsać każdej z przyczyn ystępujących odchyleń artośc nakładó na B+R na meszkańca stosunku do gospodark polskej Kraj Odchylene nakładó na B+R per capta symbole z poodu ększych nakładó na B+R do PKB tym: z poodu ększej artośc PKB per capta Znaczene nakładó na B+R do PKB log log Znaczene PKB per capta ( ) ; log( ) ; ( ) ( ) ; log ; Szecja 1 257 USD 317 USD 94 USD 25,2% 74,8% Stany Zjednoczone 1 238 USD 348 USD 89 USD 28,1% 71,9% Fnlanda 1 186 USD 395 USD 791 USD 33,3% 66,7% Korea Połudnoa 1 129 USD 77 USD 359 USD 68,2% 31,8% Dana 1 7 USD 199 USD 871 USD 18,6% 81,4% Nemcy 1 48 USD 362 USD 686 USD 34,5% 65,5% Austra 1 43 USD 293 USD 75 USD 28,1% 71,9% Japona 984 USD 258 USD 726 USD 26,2% 73,8% Holanda 729 USD 112 USD 617 USD 15,3% 84,7% Belga 78 USD 123 USD 585 USD 17,4% 82,6% Francja 665 USD 126 USD 539 USD 19,% 81,% Słoena 543 USD 37 USD 236 USD 56,5% 43,5% Estona 346 USD 244 USD 12 USD 7,4% 29,6% Czechy 38 USD 183 USD 125 USD 59,3% 4,7% Portugala 181 USD 51 USD 13 USD 28,1% 71,9% Rosja 61 USD 36 USD 25 USD 58,5% 41,5% Źródło: Na podstae schematu 1. Znterpretoane zostaną dla przykładu artośc z perszego ersza tab. 5. Otóż nakłady na dzałalność badaczo-rozojoą na meszkańca Szecj 212 r. były o 1257 USD (tj. o 613,3%) yższe nż Polsce. W 25,2% było to spoodoane ększym znaczenem przypsyanym dzałalnośc badaczorozojoej Szecj (stosunek nakładó na B+R do PKB był o ponad połoę yższy nż Polsce), a pozostałych 74,8% było to spoodoane ększą zamożnoścą tego kraju (PKB per capta Szecj był ponad czterokrotne yższy nż Polsce).
Analza przyczynoa różnc elkośc nakładó na badana 35 Podsumoane Z przeproadzonych artykule badań można ycągnąć klka noskó. A manoce: Jedyne cztery kraje z przebadanych trzydzestu ydały na badana rozój 212 r. przelczenu na meszkańca mnej nż Polska, a pozostałe dadześca sześć państ zanotoało ększe nż Polska nakłady na B+R per capta. Danaśce krajó z trzydzestu objętych analzą ydało na badana rozój stosunku do produktu krajoego brutto mnej nż Polska, a pozostałe osemnaśce państ zanotoało ększe nż Polska nakłady na B+R relacj do PKB. Tylko pęć z rozpatryanych trzydzestu gospodarek ytorzyło PKB przelczenu na meszkańca mnejsze nż Polska. Pozostałe dadześca pęć państ zanotoało PKB per capta ększe nż Polska. Szesnaśce z uzględnonych badanu trzydzestu krajó mało yższe nż Polska szystke trzy mernk, czyl nakłady na B+R na osobę, stosunek ydatkó na B+R do PKB oraz PKB per capta. W przypadku jedenastu z nch pły różncy zamożnośc kraju na odchylene nakładó na dzałalność B+R per capta od pozomu zarejestroanego gospodarce polskej był ększy nż pły różncy randze przypsyanej dzałalnośc B+R na tle nnych sfer dzałalnośc. Lteratura Bednarsk L., Boroeck R., Duraj J., Kurtys E., Waśnesk T., Wersty B. (1998), Analza ekonomczna przedsęborsta, Wydancto Akadem Ekonomcznej, Wrocła. Gabrusecz W. (27), Podstay analzy fnansoej, PWE, Warszaa. Gołębosk G., Tłaczała A. (29), Analza fnansoa teor praktyce, Dfn, Warszaa. Grzenkocz N., Koalczyk J., Kusak A., Podgórsk Z. (27), Analza ekonomczna przedsęborsta, Wydancto Unersytetu Warszaskego, Warszaa. Kaszubosk J. (24), Wykorzystane analzy ekonomcznej zarządzanu przedsęborstem, Wydancto Wyższej Szkoły Zarządzana, Gdańsk. Matłoka M., Wojceszyn B. (28), Matematyka z elementam zastosoań ekonom, Wydancto Wyższej Szkoły Bankoej, Poznań. Nahotko S. (1998), Analza decyzje fnansoe przedsęborste, Wydancto TNOK, Bydgoszcz. Nauka technka 213 r. (214), GUS, Warszaa.
36 Pollok A., Wałęga G. (27), Kreoane edzy Polsce poprzez nestoane badana rozój [:] S. Borkoska (red.), Inestoane kaptał ludzk, PWE, Warszaa. Rocznk Statystyczny Rzeczypospoltej Polskej 213 (213), GUS, Warszaa. Rocznk Statystyczny Rzeczypospoltej Polskej 214 (214), GUS, Warszaa. Turczak A. (212), Inestoane badana rozój stotnym czynnkem zrostu Produktu Krajoego Brutto [:] M. Kunasz (red.), Wybrane aspekty kształtoana kaptału ludzkego organzacj społeczeńste, Wydzał Nauk Ekonomcznych Zarządzana Unersytetu Szczecńskego, Szczecn. Walczak E. (212), Czynnk zrostu gospodarczego krajach Un Europejskej, Wadomośc Statystyczne, nr 4. Żrbla A. (21), Metody badacze analzy ekonomcznej. Studum metodologczne, Wydancto Wyższej Szkoły Humanstyczno-Ekonomcznej, Włocłaek. Żrbla A. (27), Rozój metod loścoych analzy ekonomcznej, Wydancto Adam Marszałek, Toruń. CAUSAL ANALYSIS OF DIFFERENCES IN LEVEL OF EXPENDITURES ON RESEARCH AND DEVELOPMENT IN SELECTED COUNTRIES OF EUROPEAN UNION AND THE WORLD Summary: The am of the artcle as to determne the nfluence of partcular factors on the varaton of countres n terms of expendtures on research and development per capta. In the study to factors affectng the level of expendtures on research and development per person ere analysed: gross domestc product per nhabtant and the share of expendtures on R&D n GDP. To assess the mpact of devatons of these factors on the devaton of the amount of expendtures on R & D per person the logarthmc method as used. Keyords: expendtures on research and development, causal analyss, logarthmc method.