Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy im. Kawalerów Orderu Uśmiechu w Tanowie PROGRAM WYCHOWAWCZY ROK SZKOLNY 2014/2015 Na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 2 sierpnia 2013 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych umysłowo oraz niedostosowanych społecznie w specjalnych przedszkolach, szkołach i oddziałach oraz ośrodkach (Dz.U. z 2013 r. poz.958) opracowano niniejszy program wychowawczy:
DIAGNOZA PROBLEMU 1 W wychowaniu chodzi właśnie o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem - o to, ażeby bardziej był, a nie tylko więcej miał, aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada, umiał bardziej i pełniej być człowiekiem, to znaczy, ażeby również umiał bardziej być nie tylko - z drugim, ale i dla drugich. W pracy z uczniem z niepełnosprawnością intelektualną wychowanie staje się równoważne z nauczaniem, a w niektórych momentach nawet ważniejsze niż zdobycie przez uczniów określonych wiadomości. Wzmocnienie wychowawczej roli szkoły wymaga opracowania wielu dokumentów uwzględniających wychowanie jako ważny kierunek oddziaływań szkoły. Jednym z takich dokumentów jest program wychowawczy, który opisuje w sposób całościowy wszystkie treści i działania o charakterze wychowawczym i ma być realizowany przez wszystkich nauczycieli i wychowawców. Szkoła i nauczyciele stają się ogniwem wspierającym i uzupełniającym rodzinę w dziedzinie wychowania, a kierunek tej działalności wychowawczej musi być zgodny z wolą rodziców i wytycznymi MEN. Oddziaływania wychowawcze opracowane są dla uczniów Przedszkola, Szkoły Podstawowej, Gimnazjum i Szkoły Przysposabiającej do Pracy i realizowane będą podczas wszystkich zajęć szkolnych oraz w grupach wychowawczych w ramach pracy Ośrodka, we współpracy ze środowiskiem lokalnym, władzami samorządowymi oraz rodzicami i prawnymi opiekunami wychowanków. W pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną cele wychowania i nauczania traktujemy łącznie, określając je także jako cele edukacji lub cele rewalidacji. Głównym zadaniem Ośrodka jest szeroko rozumiana rewalidacja uczniów z niepełnosprawnością intelektualną, która przyczynia się do ich wszechstronnego rozwoju na miarę możliwości indywidualnych oraz przygotowuje ich do codziennego życia tak, by byli zaradni, umieli sterować własnym zachowaniem i by mogli uczestniczyć w życiu społecznym. Działania dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze nauczycieli i wychowawców opierają się na następujących założeniach: 1. Zapewnienia bezpieczeństwa osobistego, a także ochrony zdrowia psychicznego i fizycznego uczniów. 2. Tworzenia warunków niezbędnych dla wszechstronnego rozwoju każdego ucznia. 3. Właściwa organizacja procesu dydaktycznego. 4. Tworzenia warunków do rozwijania indywidualnych uzdolnień uczniów uczniów. 5. Wdrażania uczniów do życia społecznego. 6. Realizowania działalności rewalidacyjnej.
7. Zapewnienia spójnej organizacji wszelkim działaniom i zajęciom prowadzonym w klasach i grupach wychowawczych. 8. Przygotowania uczniów i wychowanków do samodzielnego życia na miarę ich indywidualnych możliwości psychofizycznych. 9. Motywowanie rodziców do aktywnego udziału w kontynuowaniu założeń programu wychowawczego w domu rodzinnym. 10. Skoordynowania oddziaływań domu, szkoły, internatu i środowiska społecznego. 11. Zachowanie zgodności poczynań wychowawczych z zasadami i celami przyjętymi w niniejszym programie jest obowiązkiem każdego nauczyciela i wychowawcy Ośrodka Szkolno-Wychowawczego w Tanowie. Za podstawową metodę wpajania wychowankom pożądanych sposobów postępowania uznaje się ukazywanie wartości poprzez własne postawy nauczyciela i wychowawców, jako niewerbalną metodę oddziaływania wychowawczego. ZASADY WYCHOWANIA Podstawową zasadą, na której oparto system wychowawczy w SOSW w Tanowie, jest akceptacja ucznia z niepełnosprawnością intelektualną jako pełnowartościowego człowieka. Praca wychowawcza nauczycieli i wychowawców opiera się na następujących zasadach szczegółowych, których przestrzeganie tworzy właściwy klimat wychowawczy całego szeroko rozumianego procesu edukacji: 1. Zaakceptowanie dziecka wraz z jego ograniczeniami i indywidualnymi potrzebami. 2. Traktowanie wychowanka jako podmiotu wychowania i uwzględnianie jego całokształtu jego możliwości, potrzeb i oczekiwań, liczenie się z jego zdaniem i szanowanie jego praw, zwłaszcza prawa do rozwoju we własnym tempie oraz pomaganie mu w dokonywaniu przez niego wyborów. 3. Analizowanie podejmowanych działań wychowawczych wynikających z nich zmian w funkcjonowaniu dziecka. 4. Przestrzeganie zasady systematyczności i konsekwencji we wszelkich podjętych działaniach jako warunku prawidłowego przebiegu procesu wychowania. 5. Uwzględnienia w wychowaniu osób niepełnosprawnych osób z otoczenia społecznego dziecka, zwłaszcza rodziny i najbliższego dziecku kręgu. Uwzględnianie potrzeb, możliwości i oczekiwań tych osób, tak by nie czuły się przeciążone i aby nie prowadziło to do działań sprzecznych 6. z przyjętym modelem wychowania. Podejmowanie działań obiektywnie realnych i akceptowanych przez rodzinę dziecka. 2
7. Podejmowanie działań w oparciu o powszechnie uznane w naszej kulturze zasady etyczne, takie jak: uczciwość, poszanowanie dla własnej i cudzej godności oraz dla dóbr materialnych i kształtowanie u wychowanków stosownie do ich możliwości rozwojowych postaw takich jak: odpowiedzialność, obowiązkowość, prawdomówność, szczerość, niesienie pomocy potrzebującym, koleżeńskość. CELE: I. Cele ogólne: o Wszechstronny rozwój osobowości wychowanka (rozwój fizyczny, emocjonalny i intelektualny) uwzględniający jego potrzeby i możliwości psychofizyczne, środowiskowe i kulturowe; o Stworzenie warunków bezpieczeństwa fizycznego i psychicznego wychowanków na terenie ośrodka oraz promowanie zdrowego stylu życia; o Rozwijanie autonomii dziecka niepełnosprawnego intelektualnie. II. Cele szczegółowe: Wyposażenie wychowanka w takie umiejętności, sprawności i nawyki, aby uczeń: o Był samodzielny na miarę swoich możliwości; o Był przygotowany do życia we własnej rodzinie i środowisku społecznym; o Odróżniał dobro od zła; o Unikał sytuacji rodzących zachowania agresywne i pomagał słabszym; o Okazywał szacunek rodzicom, nauczycielom i wychowawcom, kolegom i osobom starszym; o Szanował tradycje rodzinne, szkolne, regionalne, państwowe i religijne; o Znał podstawowe zasady bezpiecznego zachowania się w domu, w szkole; o Był świadom zagrożeń i przestrzegał zasad warunkujących bezpieczeństwo; o Znał swoje prawa i obowiązki obywatelskie; o Doceniał piękno przyrody i czuł się za nią odpowiedzialny. 3
III. Metody realizacji celów: o praktycznego działania o wychowania przez pracę o indywidualne rozmowy z uczniem o treningi umiejętności o system wzmocnień pozytywnych o pogadanki i dyskusje o obserwacje o warsztaty socjoterapeutyczne o gry i zabawy o zawody sportowe i festyny o apele o wycieczki, rajdy, biwaki o symulacje o stymulacje o spotkania z przedstawicielami różnych organizacji społecznych wspierających placówki oświatowe o arteterapia o techniki relaksacyjne. KIERUNKI ODDZIAŁYWAŃ WYCHOWAWCZYCH: Należy pamiętać, że specyfika nauczania i wychowania uczniów z niepełnosprawnością intelektualną polega na działaniu całościowym, zintegrowanym, opartym na wielozmysłowym poznawaniu otaczającego świata na każdym etapie edukacyjnym. Kierując się powyższym należy wyznaczyć następujące kierunki oddziaływań wychowawczych: 4
Zadanie Sposoby realizacji Formy realizacji Zamierzone osiągnięcia uczniów Odpowiedzialni za realizację 1. Wdrażanie do samodzielnego wykonywania czynności dnia codziennego wdrażanie i usprawnianie czynności samoobsługowych u uczniów, zajęcia profilaktyczne dotyczące zasad higieny osobistej, konkurs czystości pomieszczeń grupowych, udział w akcjach: Sprzątanie Świata i Sprzątanie Ziemi, wdrażanie do samodzielnego poruszania się w najbliższym otoczeniu, pokaz, trening umiejętności, działania w grupie, oddziaływanie przykładem, zna i stosuje zasady higieny osobistej i estetyki wyglądu, dba o porządek, rozumie potrzebę utrzymania porządku, wypełnia przydzielone dyżury, 2. Kształtowanie umiejętności bezpiecznego zachowania się zajęcia profilaktyczne dotyczące gdzie i u kogo szukać pomocy w razie zagrożenia, poznanie i utrwalenie przepisów bhp i ppoż. kontynuacja programów Bezpieczna szkoła (ze szczególnym uwzględnieniem przeciwdziałaniu agresji) i Świecę przykładem, apele, zabawy tematyczne, indywidualne rozmowy z uczniem, przykład własny nauczycieli i innych pracowników Ośrodka, codzienny trening, pogadanki, zna i stosuje zasady bezpiecznego zachowania się w szkole i w grupach wychowawczych, wie do kogo zwrócić się o pomoc w razie niebezpieczeństwa, zna i stosuje zasady bezpiecznego poruszania się w najbliższym otoczeniu z uwzględnieniem poruszania się w ruchu ulicznym, zna i przestrzega przepisy bhp i ppoż. pedagog, psycholog, inni pracownicy Ośrodka, 3. Kształtowanie społecznie aktywny udział w przygotowaniach imprez rozmowy z uczniami, prezentacja symboli ma poczucie przynależności do grupy, 5
pożądanych zachowań i wdrażanie ucznia do prawidłowego funkcjonowania w grupie rówieśniczej, w środowisku rodzinnym i społeczeństwie społeczno-kulturalnosportowych Ośrodka oraz imprez klasowych i grupowych, np. urodzin i innych, wspólne klasowe i grupowe wycieczki, współpraca z innymi placówkami, przeprowadzenie zajęć dotyczących sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach, przeciwdziałanie agresji i przemocy w placówce, pomoc kolegów i koleżanek w procesie adaptacji, zapobieganie absencji uczniów na zajęciach konkurs Mamy najwyższą frekwencję, wdrażanie wychowanków do ponoszenia odpowiedzialności za szkody, zapoznanie z zasadami dobrego wychowania, zapoznanie z zasadami i wdrażanie do rywalizacji w duchu fair play narodowych i religijnych, udział w wycieczkach i imprezach integracyjnych, wspólne zajęcia z uczniami z innych szkół, apele, wycieczki, monitorowanie frekwencji, odpowiedzialność materialna lub samodzielne dokonywanie drobnych napraw, spotkania z przedstawicielami Policji i Straży Miejskiej na temat agresji, kradzieży, stosowania używek i środków odurzających, obserwacje, gry i zabawy sportowe, konkursy zawody sportowe, indywidualne rozmowy z uczniem, system wzmocnień pozytywnych, potrafi przyjąć i stosować normy obowiązujące w grupie, pomaga w adaptacji nowo przybyłym kolegom i koleżankom, zna i stosuje zasady zdrowej rywalizacji z kolegami i koleżankami, nie opuszcza samowolnie Ośrodka, jest świadomy wpływu nieobecności na osiągnięcia w nauce i zachowaniu, wie gdzie i do kogo zwrócić się w sytuacji problemowej, potrafi korzystać z rad nauczycieli i wychowawców, ponosi konsekwencje swoich zachowań, rozróżnia zachowania pozytywne i negatywne, szanuje prace innych i we właściwy sposób korzysta z wyposażenia Ośrodka, jest współorganizatorem życia społeczno-kulturalnego Ośrodka, zna i stosuje zasady dobrego wychowania, zna i stosuje zasady uczciwej rywalizacji w różnych dziedzinach życia, inni pracownicy Ośrodka, 6
4. Kształtowanie i rozwijanie zainteresowań wychowanków udział w kołach zainteresowań, udział w rajdach turystycznych, udział w konkursach plastycznych, udział w konkursach muzycznych, udział w konkursach teatralnych, udział w zawodach sportowych koła zainteresowań, arteterapia, zajęcia sportoworekreacyjne, zawody i turnieje sportowe, konkursy, potrafi odkryć swoje zdolności i określić zainteresowania, korzysta z oferty zajęć pozalekcyjnych naszego Ośrodka i poza nim, wykorzystuje swoje zdolności i zainteresowania w konkursach i zawodach, wychowawcy 5. Kształtowanie postaw prozdrowotnych zajęcia dydaktycznowychowawcze dotyczące zasad apel, pokaz, ochrony własnego zdrowia, pogadanka, kontynuowanie założeń z zabawy tematyczne, programów profilaktycznych: udział w akcjach Trzymaj formę ogólnopolskich, Zdrowa przyszłość spotkania z Nie pal przy mnie przedstawicielami służby Znajdź właściwe zdrowia, PCK, Sanepid-u, rozwiązanie przykład własny Ars amandi nauczycieli i rodziców, turnus rehabilitacyjny w Jarosławcu, zna i stosuje zasady racjonalnego odżywiania, wie do kogo zwrócić się z problemami zdrowotnymi, ubiera się stosownie do warunków atmosferycznych, zna i stosuje zasady higieny osobistej, wie kogo powiadomić w sytuacjach zagrożenia życia i zdrowia, preferuje zdrowy styl życia, pedagog, psycholog, 6. Kształtowanie postaw proekologicznych uczestnictwo w akcjach: Sprzątanie Świata, Dzień Ziemi itp., zbiórka materiałów wtórnych np. baterie, makulatura, praktyczne prace porządkowo- gospodarcze, udział w warsztatach ekologicznych, udział w zajęciach 7 bierze aktywny udział w akcjach środowiskowych i ogólnopolskich związanych z ochroną środowiska, zna skutki degradacji środowiska pedagog, psycholog,
opieka nad przydzielonymi terenami zielonymi oraz ścieżką ekologiczną, udział w akcjach; Ratujmy Kasztanowce, Dokarmianie ptaków zimą, Zmieniam nawyki, dbam o klimat, integracyjnych z uczniami innych placówek oświatowych na Ośrodkowej Ścieżce Ekologicznej, zbieranie i segregowanie odpadów w klasach i grupach wychowawczych, udział w ogólnopolskich warsztatach w Dziwnówku, naturalnego, preferuje ekologiczny styl życia. 7. Włączanie uczniów do aktywnej współpracy z instytucjami działającymi na terenie gminy i powiatu. aktywny udział w akcjach i imprezach, aktywny udział w konkursach na szczeblu gminy i powiatu, udział wychowanków w zajęciach prowadzonych przez instytucje na terenie gminy i powiatu, korzystanie z placówek użyteczności publicznej, współpraca z mediami, działalność artystyczna uczniów podczas imprez gminnych i powiatowych, uczestnictwo w konkursach, praca na rzecz fundacji (wytwory, kiermasze, aukcje), prowadzenie strony internetowej Ośrodka, publikowanie ważniejszych informacji w lokalnych mediach czuje się członkiem gminy i powiatu, bierze czynny udział w akcjach i imprezach różnorodnych organizacji na terenie powiatu i gminy, zdobywa nagrody i wyróżnienia w konkursach gminnych i powiatowych, pedagog, psycholog, 8. Kształtowanie postaw patriotycznych i współpraca aktywny udział w przygotowaniach do uroczystości państwowych, wdrażanie uczniów do utrwalanie właściwych zachowań w trakcie uroczystości państwowych i szkolnych (hymn, flaga, zna i szanuje historię i symbole narodowe, regionalne oraz wie jak się wobec nich zachować, aktywnie uczestniczy w pedagog, psycholog, 8
międzynarodowa szacunku wobec symboli państwowych i szkolnych, współpraca ze Szkołą Specjalną w Löcknitz i Greifswaldzie, godło, sztandar), apele, pogadanki, prezentacje multimedialne, konkursy, integracyjny wyjazd uczniów Ośrodka i uczniów Martin-Schule w ramach międzynarodowego projektu muzeum Pomerania w Greifswaldzie (projekt międzynarodowy: Od wiosek rybackich do cesarskich kurortów ), integracyjny wyjazd uczniów Ośrodka i uczniów Löcknitz (projekt międzynarodowy: Talent Show, uroczystościach organizowanych w Ośrodku i poza nim, rada rodziców, fundacja Bądźmy Razem z Niepełnosprawnymi w Tanowie PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW: Przedstawione wyżej cele i kierunki oddziaływań wychowawczych realizowane są w toku codziennych zajęć dydaktycznych i wychowawczych w oparciu o indywidualne programy edukacyjno - terapeutyczne oraz ramowe rozkłady programowe dla klas i grup wychowawczych, a także podczas wszelkich uroczystości wynikających z Ośrodkowego kalendarza imprez. Realizacja programu ma charakter teoretyczny i praktyczny. Treści programowe przekazywane są różnymi metodami w zależności od możliwości uczniów (np. tworzenie i wykonywanie prac plastycznych za pomocą różnych technik, np.: prezentacje prac uczniów na wystawach szkolnych i pozaszkolnych, imprezach okolicznościowych, grach i zabawach, spotkaniach z ciekawymi ludźmi). 9
Skuteczność realizacji programu wychowawczego zależy od integracji oddziaływań wychowawczych, domu rodzinnego, szkoły i grup wychowawczych. Innym ważnym aspektem sukcesów wychowawczych jest stworzenie przez nauczycieli i wychowawców atmosfery życzliwości i zrozumienia wobec specyficznych potrzeb i możliwości uczniów. SPOSOBY EWALUACJI PROGRAMU Ewaluacja ma na celu stwierdzenie, czy pod wpływem zastosowanych działań osiągnięto cel, a mianowicie zmianę postawy ucznia wobec danego problemu. Ewaluacji podlega cały program. Poszczególni nauczyciele i wychowawcy dokonują i odpowiadają za ewaluację treści programowych podczas swoich zajęć z dziećmi i młodzieżą. Do ewaluacji posłużą: ankiety dla uczniów i nauczycieli, obserwacja i ocena zachowań uczniów, zaangażowanie uczniów w wykonywanie zadań, dzielenie się wrażeniami z nauczycielem lub wychowawcą po wykonanych zadaniach, wytwory plastyczne uczniów. Opracowanie: E. Bełz, A. Chmiel, E. Klaus, B. Krzywicka, D. Łączny Październik, E. Piotrowska. 10