OPIS PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu Kod przedmiotu TRUDNOŚCI W UCZENIU wypełnia instytut/katedra Wydział Instytut/Katedra Kierunek PEDAGOGIKI I PSYCHOLOGII PEDAGOGIKI/ZAKŁAD DYDAKTYKI Pedagogika Specjalizacja/specjalność wczesnoszkolna i terapia pedagogiczna, przedszkolna i terapia pedagogiczna Poziom organizacyjny studiów studia pierwszego stopnia System studiów stacjonarne, niestacjonarne Rok/semestr III 5 Tytuł i/lub stopień naukowy/tytuł zawodowy, imię i nazwisko prowadzącego/ prowadzących przedmiot Liczba godzin dydaktycznych Liczba punktów ECTS Opisywana forma zajęć Rygor Typ przedmiotu Język wykładowy dr hab. Ewa Filipiak, prof. nadzw UKW, mgr Joanna Szymczak 15 wykładów, 15 konwersatoriów wykłady, konwersatoria egzamin, zaliczenie z oceną przedmiot specjalnościowy (specjalizacyjny) Przedmioty wprowadzające i wymagania wstępne Założenia i cele przedmiotu (w formie efektów kształcenia) Treści programowe przedmiotu Psychologia rozwoju człowieka, Psychologia dziecka, Teoretyczne podstawy kształcenia; Celem przedmiotu jest stworzenie studentowi możliwości poznania i zrozumienia etiologii oraz przyczyn trudności i zaburzeń w uczeniu się dzieci. Dzięki przedmiotowi student potrafi wskazać oraz samodzielnie dobrać strategie ułatwiające uczenie się, a także konstruować strategie zapobiegania trudnościom. Student wie również, w jaki sposób zorganizować środowisko uczenia, by wspierało ono proces uczenia się dziecka. W ramach przedmiotu podejmowane będą następujące zagadnienia Uczenie a rozwój. Prawidłowości rozwoju i uczenia się dziecka; Pojęcie trudności i zaburzenia uczenia się. Rozbieżności miedzy możliwościami a osiągnięciami. Przyczyny. Niepowodzenia szkolne/trudności.przyczyny/źródła. Wyznaczniki powodzenia w uczeniu się w szkole (czytania i pisania, liczenia. Czynniki determinujące powodzenie w uczeniu się. Zapobieganie trudnościom czy uczenie ich pokonywania? Strategie ułatwiające uczenie się (budowanie rusztowania: scaffolding). Wspomaganie. Strategie motywowania uczniów trudnych, zniechęconych. Nauczyciele i Rodzice i ich rola w pomaganiu uczniom z trudnościami. Zasady postępowania z dzieckiem mającym trudności w uczeniu.
Formy pomocy pedagogiczno-psychologicznej organizowane w szkole Metody dydaktyczne Forma i warunki zaliczenia przedmiotu wymagania i system oceniania Literatura podstawowa Literatura uzupełniająca (w tym portale internetowe) dyskusja, pogadanka, debata, krytyczna, analiza dokumentów, analiza materiałów źródłowych, gry i zabawy dydaktyczne, praca z książką, obserwacja aktywność na konwersatoriach, ocena wytworów aktywności, kolokwium, EGZAMIN Appelt K.(2005) Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka. W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 259-303. Arends R. (1994) Nauczanie pojęć. W: R. Arends, Uczymy się nauczać. Warszawa: WSiP, s. 311-334. Bandura L. (1968). Trudności w procesie uczenia się. Warszawa: PZWS. Brzezińska A. (2008). Nauczyciel jako organizator społecznego środowiska uczenia się. W: Filipiak E (red.) Rozwijanie zdolności uczenia się. Wybrane konteksty i problemy. Bydgoszcz: wyd. UKW, s. 35-50. Filipiak (2006) Organizacja procesu nauczania-uczenia się dziecka w wieku wczesnoszkolnym- wyzwania dla edukacji i rozwoju.w: Filipiak E. (2002). Teoria wzajemności i wpływu: dorosły dziecko H.R.Schaffera i jej znaczenie dla edukacji. W: Filipiak (2002), Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Wyd. AB. Fisher R. (1999) Instrumentalne wsparcie myślenia. W: Fisher, Uczymy się myśleć, s.133-156, WSiP. Rozwój i różnice indywidualne u dzieci. W: Filipiak (2002), Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci Wyd. AB, s. 15-65. Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. (2009), Zajęcia dydaktycznowyrównawcze dla dzieci, które rozpoczną naukę w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Edukacja Polska, s. 7-57. Smykowski B.(2005) Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka. W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 165-207. Smykowski B. (2005) Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać. W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 207-259. Wiliński P.(2005) Wiek szkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 303-345. Ziółkowska B. (2003) sytuacja edukacyjna jako sytuacja trudna. W: Edukacja, 1, 81, s. 33-47. Bogdanowicz M. (2004). Niezwyczajni uczniowie. W: Kruszewski K. Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela. Warszawa: PWN, s. 331-375. Brophy J. (2002). Zniechęceni uczniowie: jak przywrócić im wiare w siebie i chęć do nauki. W: Brophy, Motywowanie uczniów do nauki. Warszawa: PWN, s.82-108. Brophy J. (2002). Socjalizacja uczniów niezainteresowanych i zniechęconych. W: Brophy, Motywowanie uczniów do nauki. Warszawa: PWN, s.198-216. Brzezińska A. (1991). Dzieci o odmiennym rozwoju. W Wychowanie w
Przedszkolu., 9, s. 387-394. Dembo M.H. (1997). Nietypowe dzieci. W: Dembo D., Stosowana psychologia wychowawcza, Warszawa: WSiP, s.412-460. Donaldson M. (1986). Dlaczego dzieci uważają, że nauka szkolna jest trudna. W: Donaldson M. Myślenie dzieci, Warszawa: Wiedza Powszechna- Omega, s.111-125. Filipiak E. (2002). Rozwój i różnice indywidualne u dzieci. W: Filipiak E., Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Bydgoszcz: Wyd. AB, s. 15-34, 51-55. Filipiak E. (2008). Rozwijanie zdolności uczenia się. Wybrane konteksty i problemy. Bydgoszcz: wyd. UKW. Galloway Ch. (1988). Uczenie się i nauczanie pojęć. W: Galloway, Psychologia uczenia się i nauczania. Warszawa: PWN. Jagieła (2005) Trudny uczeń w szkole, Psychologia w szkole, 3 (7), s. 47-59. Okoń w. (1999). Uwarunkowania powodzeń i niepowodzeń szkolnych. W: Okoń W. Wprowadzenie do dydaktyki., s. 356-369. Włodarski Z. (1983). Trudności w uczeniu się szkolnym. W: Przetacznikowa M, Włodarski Z. Psychologia wychowawcza Warszawa: PWN, s. 277-307. Wadsworth B.J. (1998). Zastosowania teorii Piageta. W: Wadsworth B.J. Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP, s.187-203.... podpis prowadzącego przedmiot/ koordynatora przedmiotu*
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu TRUDNOŚCI W UCZENIU Opisywana forma zajęć konwersatoria Liczba godzin dydaktycznych Tytuł i/lub stopień naukowy/tytuł zawodowy, imię i nazwisko prowadzącego/ prowadzącego dana formę zajęć 15 mgr Joanna Szymczak Szczegółowa tematyka zajęć 1. Istota procesu uczenia się - uczenie się w ujęciu behawioryzmu, - uczenie się w ujęciu konstruktywizmu, - uczenie się w perspektywie socjokulturowej. 2. Specyfika trudności w uczeniu -pojęcie trudności, -rodzaje trudności, -przyczyny trudności. 3. Specyfika nietypowych dzieci - specjalne potrzeby edukacyjne, - rodzaje zaburzeń, - diagnozowanie trudności w uczeniu się, - pomoc i terapia psychopedagogiczna, - uczniowie zdolni, - rodzice oraz nauczyciele w pracy z dziećmi z trudnościami. 4. Analiza wybranych trudności w uczeniu znaczenie takich aspektów, jak: niska samoocena, brak motywacji do uczenia się, zniechęcenie, trudności w przeprowadzaniu obserwacji, trudności w rozumieniu słów, trudności w kształtowaniu pojęć. 5. Specyfika oraz wspieranie rozwoju i edukacji dziecka w wieku wczesnoszkolnym rozpoznawanie potencjału dziecka, rozpoznawanie ryzyka oraz organizowanie pomocy. 6. Szkoła oraz nauczyciel wobec trudności w uczeniu - wspieranie myślenia, - sytuacja edukacyjna sytuacją trudną, - nauczyciel jako organizator społecznego środowiska uczenia się, - znaczenie refleksji w działaniu nauczyciela. Forma i warunki zaliczenia przedmiotu wymagania i system oceniania Literatura podstawowa aktywność na konwersatoriach + portfolio Appelt K.(2005) Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka. W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 259-303. Arends R. (1994) Nauczanie pojęć. W: R. Arends, Uczymy się nauczać. Warszawa: WSiP, s. 311-334. Bandura L. (1968). Trudności w procesie uczenia się. Warszawa: PZWS. Brzezińska A. (2008). Nauczyciel jako organizator społecznego środowiska uczenia się. W: Filipiak E (red.) Rozwijanie zdolności uczenia się. Wybrane konteksty i problemy. Bydgoszcz: wyd. UKW, s. 35-50.
Literatura uzupełniająca (w tym portale internetowe) Filipiak (2006) Organizacja procesu nauczania-uczenia się dziecka w wieku wczesnoszkolnym- wyzwania dla edukacji i rozwoju. Filipiak E. (2002). Teoria wzajemności i wpływu: dorosły dziecko H.R.Schaffera i jej znaczenie dla edukacji. W: Filipiak (2002), Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Wyd. AB. Fisher R. (1999) Instrumentalne wsparcie myślenia. W: Fisher, Uczymy się myśleć, s.133-156, WSiP. Rozwój i różnice indywidualne u dzieci. W: Filipiak (2002), Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci Wyd. AB, s. 15-65. Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. (2009), Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci, które rozpoczną naukę w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Edukacja Polska, s. 7-57. Smykowski B.(2005) Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka. W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 165-207. Smykowski B. (2005) Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać. W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 207-259. Wiliński P.(2005) Wiek szkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 303-345. Ziółkowska B. (2003) sytuacja edukacyjna jako sytuacja trudna. W: Edukacja, 1, 81, s. 33-47. Bogdanowicz M. (2004). Niezwyczajni uczniowie. W: Kruszewski K. Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela. Warszawa: PWN, s. 331-375. Brophy J. (2002). Zniechęceni uczniowie: jak przywrócić im wiare w siebie i chęć do nauki. W: Brophy, Motywowanie uczniów do nauki. Warszawa: PWN, s.82-108. Brophy J. (2002). Socjalizacja uczniów niezainteresowanych i zniechęconych. W: Brophy, Motywowanie uczniów do nauki. Warszawa: PWN, s.198-216. Brzezińska A. (1991). Dzieci o odmiennym rozwoju. W Wychowanie w Przedszkolu., 9, s. 387-394. Dembo M.H. (1997). Nietypowe dzieci. W: Dembo D., Stosowana psychologia wychowawcza, Warszawa: WSiP, s.412-460. Donaldson M. (1986). Dlaczego dzieci uważają, że nauka szkolna jest trudna. W: Donaldson M. Myślenie dzieci, Warszawa: Wiedza Powszechna-Omega, s.111-125. Filipiak E. (2002). Rozwój i różnice indywidualne u dzieci. W: Filipiak E., Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Bydgoszcz: Wyd. AB, s. 15-34, 51-55. Filipiak E. (2008). Rozwijanie zdolności uczenia się. Wybrane konteksty i problemy. Bydgoszcz: wyd. UKW. Galloway Ch. (1988). Uczenie się i nauczanie pojęć. W: Galloway, Psychologia uczenia się i nauczania. Warszawa: PWN. Jagieła (2005) Trudny uczeń w szkole, Psychologia w szkole, 3 (7), s. 47-59. Okoń w. (1999). Uwarunkowania powodzeń i niepowodzeń szkolnych. W: Okoń W. Wprowadzenie do dydaktyki., s. 356-369. Włodarski Z. (1983). Trudności w uczeniu się szkolnym. W: Przetacznikowa M, Włodarski Z. Psychologia wychowawcza Warszawa: PWN, s. 277-307. Wadsworth B.J. (1998). Zastosowania teorii Piageta. W: Wadsworth B.J. Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP, s.187-203. podpis prowadzącego daną formę zajęć podpis koordynatora przedmiotu
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU Nazwa przedmiotu TRUDNOŚCI W UCZENIU Opisywana forma zajęć wykład Liczba godzin dydaktycznych 15 Tytuł i/lub stopień naukowy/tytuł zawodowy, imię i nazwisko prowadzącego/ prowadzącego dana formę zajęć Dr hab. Ewa Filipiak, prof. UKW Szczegółowa tematyka zajęć 1. Uczenie a rozwój. Prawidłowości rozwoju i uczenia się dziecka Istota uczenia się Uczenia a zmiana rozwojowa SNR/SAR 2. Pojęcie trudności i zaburzenia uczenia się. Rozbieżności miedzy możliwościami a osiągnięciami. Przyczyny. Pojęcie trudności. Istota trudności. Przyczyny Sytuacja trudna, dziecko z trudnościami w szkole Trudny uczeń (dziecko z trudnościami w uczeniu się, nietypowe dzieci, dzieci o odmiennym rozwoju) Trudności ucznia w: (1) zdobywaniu wiedzy: w przeprowadzeniu obserwacji, rozumieniu słów, kształtowaniu pojęć, uczenie przez rozwiązywanie problemów (2) opanowaniu umiejętności, (3) zapamiętywaniu i utrwalaniu wiadomości, (4) odczuwaniu wartości, (5) stosowaniu wiedzy w praktyce. Niepowodzenia szkolne/trudności.przyczyny/źródła Wyznaczniki powodzenia w uczeniu się w szkole (czytania i pisania, liczenia. Czynniki determinujące powodzenie w uczeniu się 3 Zapobieganie trudnościom czy uczenie ich pokonywania? Strategie ułatwiające uczenie się (budowanie rusztowania: scaffolding). Wspomaganie. Strategie motywowania uczniów trudnych, zniechęconych. 4 Nauczyciele i Rodzice i ich rola w pomaganiu uczniom z trudnościami. Obserwacja i diagnoza ucznia. Kompetencje nauczyciela. Zasady postępowania z dzieckiem mającym trudności w uczeniu. 5 Formy pomocy pedagogiczno-psychologicznej organizowane w szkole Forma i warunki zaliczenia przedmiotu wymagania i system oceniania Literatura podstawowa Egzamin Appelt K.(2005) Wiek szkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka. W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 259-303. Arends R. (1994) Nauczanie pojęć. W: R. Arends, Uczymy się nauczać. Warszawa: WSiP, s. 311-334. Bandura L. (1968). Trudności w procesie uczenia się. Warszawa: PZWS. Brzezińska A. (2008). Nauczyciel jako organizator społecznego środowiska uczenia się. W: Filipiak E (red.) Rozwijanie zdolności uczenia się. Wybrane konteksty i problemy. Bydgoszcz: wyd. UKW, s. 35-50. Filipiak (2006) Organizacja procesu nauczania-uczenia się dziecka w wieku wczesnoszkolnym- wyzwania dla edukacji i rozwoju. Filipiak E. (2002). Teoria wzajemności i wpływu: dorosły dziecko H.R.Schaffera i jej znaczenie dla edukacji. W: Filipiak (2002), Konteksty rozwoju aktywności językowej
Literatura uzupełniająca (w tym portale internetowe) dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Wyd. AB. Fisher R. (1999) Instrumentalne wsparcie myślenia. W: Fisher, Uczymy się myśleć, s.133-156, WSiP. Rozwój i różnice indywidualne u dzieci. W: Filipiak (2002), Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci Wyd. AB, s. 15-65. Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E. (2009), Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze dla dzieci, które rozpoczną naukę w szkole. Warszawa: Wydawnictwo Edukacja Polska, s. 7-57. Smykowski B.(2005) Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać potencjał dziecka. W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 165-207. Smykowski B. (2005) Wiek przedszkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać. W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 207-259. Wiliński P.(2005) Wiek szkolny. Jak rozpoznać ryzyko i jak pomagać? W: A.Brzezińska (red.) Psychologiczne portrety człowieka. Gdańsk: GWP, s. 303-345. Ziółkowska B. (2003) sytuacja edukacyjna jako sytuacja trudna. W: Edukacja, 1, 81, s. 33-47. Bogdanowicz M. (2004). Niezwyczajni uczniowie. W: Kruszewski K. Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela. Warszawa: PWN, s. 331-375. Brophy J. (2002). Zniechęceni uczniowie: jak przywrócić im wiare w siebie i chęć do nauki. W: Brophy, Motywowanie uczniów do nauki. Warszawa: PWN, s.82-108. Brophy J. (2002). Socjalizacja uczniów niezainteresowanych i zniechęconych. W: Brophy, Motywowanie uczniów do nauki. Warszawa: PWN, s.198-216. Brzezińska A. (1991). Dzieci o odmiennym rozwoju. W Wychowanie w Przedszkolu., 9, s. 387-394. Dembo M.H. (1997). Nietypowe dzieci. W: Dembo D., Stosowana psychologia wychowawcza, Warszawa: WSiP, s.412-460. Donaldson M. (1986). Dlaczego dzieci uważają, że nauka szkolna jest trudna. W: Donaldson M. Myślenie dzieci, Warszawa: Wiedza Powszechna-Omega, s.111-125. Filipiak E. (2002). Rozwój i różnice indywidualne u dzieci. W: Filipiak E., Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Bydgoszcz: Wyd. AB, s. 15-34, 51-55. Filipiak E. (2008). Rozwijanie zdolności uczenia się. Wybrane konteksty i problemy. Bydgoszcz: wyd. UKW. Galloway Ch. (1988). Uczenie się i nauczanie pojęć. W: Galloway, Psychologia uczenia się i nauczania. Warszawa: PWN. Jagieła (2005) Trudny uczeń w szkole, Psychologia w szkole, 3 (7), s. 47-59. Okoń w. (1999). Uwarunkowania powodzeń i niepowodzeń szkolnych. W: Okoń W. Wprowadzenie do dydaktyki., s. 356-369. Włodarski Z. (1983). Trudności w uczeniu się szkolnym. W: Przetacznikowa M, Włodarski Z. Psychologia wychowawcza Warszawa: PWN, s. 277-307. Wadsworth B.J. (1998). Zastosowania teorii Piageta. W: Wadsworth B.J. Teoria Piageta. Poznawczy i emocjonalny rozwój dziecka. Warszawa: WSiP, s.187-203. podpis prowadzącego daną formę zajęć podpis koordynatora przedmiotu