Autor programu Nazwa przedmiotu Kierunek, specjalno Semestr Liczba godzin dydaktycznych Forma zaliczenia: Stosowane rodki dydaktyczne cele: Tre

Transkrypt

1 Autor programu: dr hab. Ewa Filipiak, prof. nadzw. UKW Nazwa przedmiotu: TEORETYCZNE PODSTAWY KSZTAŁCENIA Kierunek, specjalność, rok: II Semestr: 3 Liczba godzin dydaktycznych: 30 godz. wykładów Forma zaliczenia: wykład: egzamin pisemny Stosowane środki dydaktyczne: filmy dydaktyczne, folie, mapy pojęciowe, materiały źródłowe do analizy cele: Ogólnym celem wykładu jest zapoznanie studentów z psychodydaktycznymi uwarunkowaniami procesu nauczania-uczenia się. Treść wykładów pozwoli na utworzenie ram pojęciowych dla rozważań nad procesem nauczania-uczenia się, z podstawowymi problemami, pojęciami i metodami Treści wykładów 1. Dydaktyka jako nauka miejsce dydaktyki w systemie nauk pedagogicznych etymologia, geneza i znaczenie nazwy dydaktyka przedmiot i metody badań dydaktycznych, funkcje dydaktyki Podstawowe pojęcia dydaktyczne. Związki i zależności między nimi. (uczenie się współczesne teorie uczenia się, nauczanie-czynności w nauczaniu, kształcenie- pojęcie i rodzaje, relacje między pojęciami, studiowanie) 2. Kształtowanie się idei dydaktycznej-system dydaktyczny i jego elementy. Rodzaje. Analiza porównawcza Systemy epistemologiczne i psychologiczne System dydaktyki tradycyjnej (J.F.Herbart), system dydaktyki progresywistycznej (J.Dewey), modele szkoły współczesnej (założenia), przesunięcie progresywistyczne Implikacje dla nauczania wynikające z modeli poznawczo-rozwojowych J.P.Piageta, L.S.Wygotskiego, J.Brunera, D.Wooda i R.H.Schaffera tendencje edukacyjne w dydaktyce szkoła jako organizacja ucząca się 3. Uczenie się i jego przebieg Istota procesu uczenia się. Interpretacje uczenia się w ujęciu historycznym Behawioralne i poznawcze koncepcje uczenia się i ich konsekwencje dla kształcenia Uczenie się/konstruowanie wiedzy Pojęcia: konstruktywizm, aktywność własna a uczenie, autonomia w uczeniu się, samokształcenie, poczucie skuteczności, odpowiedzialność, uczenie się jako przedsięwzięcie na całe życie, zarządzanie wiedzą w edukacji, uczeń samosterowny 4. Wartości i cele w edukacji pojęcie, rodzaje i hierarchia wartości związek wartości z celami edukacji szkolnej teoretyczne podstawy celów edukacji szkolnej (istota, kryteria podziału, rodzaje) różne ujęcia celów edukacji szkolnej (tradycyjne, opisowe, taksonomiczne: Cele ogólne i szczegółowe. Operacyjne i nieoperacyjne. Taksonomie celów kształcenia cele współczesnej edukacji - wskazania z Raportu J. Delorsa Cele szkoły a cele ucznia Cele motywacyjne w planowaniu i realizacji procesu dydaktycznego

2 5. Treść kształcenia Program szkolny: pojęcie, filozoficzne i psychologiczne podstawy podejścia do programu szkolnego w ujęciu behawiorystycznym, humanistycznym, konstruktywistycznym Kryteria i czynniki determinujące dobór treści i opracowanie programu. Pytanie Deweya, pytanie Spencera. Pedagogiczne teorie doboru treści Nauczyciel jako twórca programu Ukryty i jawny program Program a podręcznik. Rola i funkcje podręcznika 6-7. Proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się Proces nauczania-uczenia się perspektywie historycznej Gnoseologiczne podstawy procesu kształcenia Ogniwa procesu nauczania-uczenia się Wybrane modele uczenia się i nauczania: Nauczanie i uczenie się faktów, pojęć, zasad, Nauczanie i uczenie się rozwiązywania problemów, uczenie się myślenia metaforami, uczenie się badania wartości i inne Style nauczania Proces samokształcenia Proces kształcenia oparty na autoregulacji 8. Zasady kształcenia/zasady projektowania dydaktycznego: o Pojęcie zasada kształcenia/zasada dydaktyczna/zasada projektowania dydaktycznego/zasada nauczania (stanowisko Hessena, Sośnickiego) o Zasady nauczania w ujęciu różnych autorów o Zastosowanie zasad w projektowaniu dydaktycznym 9. Modele uczenia się i nauczania. Metody i strategie o Ustalenia definicyjne: model-metoda-strategia-technika o Metody aktywizujące o Wybrane modele uczenia się i nauczania (w ujęciu Arendsa, Joyce i inni) o Strategie nauczania- uczenia się zorientowane na jednostkę i jej rozwój (Piaget-Bruner- Wygotski) 10. Organizacyjne formy kształcenia: Rola motywacji w procesie uczenia się. Motywacja do uczenia się jako cel nauczyciela. Formowanie wspólnoty dydaktycznej. Strategie wywoływania motywacji do nauki. Socjalizacja uczniów niezainteresowanych i zniechęconych. Cele motywacyjne w planowaniu i realizacji procesu dydaktycznego Systemy organizacyjne kształcenia: system klasowo-lekcyjny, mannheimski, progresywizm i Nowe Wychowanie, inne systemy Lekcja, blok, zintegrowany dzień pracy i aktywności ucznia Organizacja pracy uczniów na lekcji: praca jednostkowa (indywidualna), zbiorowa, grupowa (grupa dwuosobowa, mała-duża grupa) Organizacja i wartość nauczania tutorialnego (uczenie we współpracy, korepetycje, zyski z uczenia z rówieśnikami w ujęciu Wygotskiego, Piageta, Brunera organizacja pracy domowej ucznia organizacja pracy pozalekcyjnej

3 11. Wyniki kształcenia ustalenia definicyjne. Przesłanki i zmiana praktyk oceniania. Wartościowanie wysiłku edukacyjnego jednostki sprawdzanie i pomiar osiągnięć. Metody i narzędzia sprawdzania. Konwencjonalne i niekonwencjonalne techniki oceniania wewnątrzszkolne ocenianie egzaminy zewnętrzne. Znaczenie egzaminowania zewnętrznego dla doskonalenia uczenia się portfolio a monitorowanie postępów rozwojowych Samoocena 12. Szkolne środowisko uczenia się Elementy kultury szkoły, metafory szkoły, typologia szkół Język i wzorce porozumiewania się w klasie szkolnej Ład i dyscyplina jako element kultury szkoły. Organizacja i zarządzanie klasa. Strategie motywowania uczniów i kształtowania wspólnoty dydaktycznej 13. Uczeń i nauczyciel uczestnicy procesu dydaktycznego. Uczeń: niezwyczajni uczniowie, zbieranie i wykorzystywanie informacji o uczniu i klasie, Nauczanie uwzględniające zróżnicowane zdolności. Uwarunkowania powodzeń i niepowodzeń szkolnych. Wspieranie i stymulacja rozwoju, Trudności w procesie uczenia się (3) Nauczyciel: osobowość, rozwój zawodowy (logika rozwoju, wspomaganie rozwoju, kompetencje (praktyczno-moralne, techniczne, zawodowe) 14. Efektywne nauczanie. Optymalizacja i planowanie pracy z uczniami. Rodzaje planowania. Doskonalenie nauczania poprzez badanie. Koncepcja Schona. Zdarzenia krytyczne. Poznawanie w działaniu. Refleksyjny nauczyciel. 15. Wychowanie w szkole Szkolne warunki wychowawcze szkoły współczesnej Metody i strategie wychowania Kierowanie klasa i kontrola nad nią Uwaga: Literatura szczegółowa do każdego modułu podawana jest po wykładzie. Student zobowiązany jest do prowadzenia samodzielnych notatek z wykładu. Literatura Obowiązkowa Arends R. (1994, 2002), Uczymy się nauczać, Warszawa Cohen L., Manion L., Morrisom K. (1999). Wprowadzenie do nauczania. Poznań: Zysk i s-ka Dembo M. (1997). Stosowana psychologia wychowawcza. Warszawa: WSiP Galloway Ch. (1988), Psychologia uczenia się i nauczania, Warszawa: PWN, t 1, 2 Gołębniak B.D. (2003). Szkoła Kształcenie- Nauczyciel. W: Śliwerski B., Kwieciński Z. Pedagogika, t.2, Warszawa: PWN, s

4 Konarzewski K. (red)(2004), Sztuka nauczania. Szkoła. Warszawa: PWN Kruszewski K. K. (red)(1991), Sztuka nauczania. Czynności nauczyciela. Warszawa: PWN Kupisiewicz. Cz. (2000), Dydaktyka ogólna, Warszawa, WSiP Okoń W. (1998), Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa: PWN Okoń W. (1999), Wszystko o wychowaniu, Warszawa, Wyd. Akad. Żak Uljens M. (2006). Dydaktyka szkolna. W: Śliwerski (red.) Pedagogika, t. 2., Gdańsk: GWP, s Uzupełniająca Bandura L. (1972). O procesie uczenia się. Warszawa: PZWS Delors J. (1998) Edukacja jest w niej ukryty skarb: raport dla UNESCO Międzynarodowej Komisji do Spraw Edukacji dla XXI Wieku pod przewodnictwem Jacques a Delorsa Bruner J.S. Proces kształcenia Bruner J.S. (1978). Poza dostarczone informacje. Warszawa: PWN Philips D.C. Solis J.F. (2003). Podstawy wiedzy o nauczaniu. Gdańsk: GWP Brophy J. (2002). Motywowanie uczniów do nauki. Warszawa: PWN Hessen S. (1997). Struktura i treść szkoły współczesnej. Warszawa: Wydawnictwo Żak Hessen S. (1997). Podstawy pedagogiki. Warszawa: Wydawnictwo Żak Fisher R. (1999). Uczymy jak się uczyć. Warszawa: PWN Fisher R (1999). Uczymy jak myśleć. Warszawa: PWN Mietzel Psychologia kształcenia. Gdańsk: GWP Joyce B, E. Calhoun, D.Hopkins (1999). Przykłady modeli uczenia się i nauczania. Warszawa: WSiP Okoń W. (1997). Dziesięć szkół alternatywnych Filipiak E. (2002). Interakcyjne modele rozwoju i ich konsekwencje dla edukacji. W: Filipiak E. Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Bydgoszcz: Wyd. AB, s Gołębniak B. D. (red.). Uczenie metodą projektów. Warszawa: WSiP (część I, II)

5 Nazwa przedmiotu: TECHNIKI PRACY UMYSŁOWEJ Prowadzący zajęcia: dr hab. Ewa Filipiak, prof. UKW Punkty ECTS: Rodzaj kursu: obowiązkowy Forma zajęć: wykład Rok studiów: I Semestr: 1 Całkowita liczba godzin: 15 Status przedmiotu: Liczba godzin w tygodniu: 1 Forma zaliczenia: zaliczenie w oparciu o autoprezentację wybranego problemu z zastosowaniem technik pracy umysłowej, portfolio cele: zapoznanie studentów z naturą procesu uczenia się, teoriami uczenia się i wynikającymi z nich prawidłowościami uczenia się w kształceniu. Poznanie technik pracy umysłowej i umiejętność skutecznego ich stosowania w praktyce edukacyjnej. Zdobycie wiedzy na temat zarządzania własnym procesem uczenia się i kontroli metaloznawczej organizowanego procesu uczenia. Uwrażliwienie na kategorie odpowiedzialności za siebie, własny rozwój i uczenia się. TREŚCI PROGRAMOWE 1. Istota i natura procesu uczenia się. Czynniki od których zależą efekty uczenia 2. Studiowanie. 3. Teorie uczenia się. Behawiorystyczne podejście do uczenia się. Zastosowanie behawiorystycznych prawidłowości uczenia się w kształceniu. 4. Poznawcze koncepcje uczenia się. Uczenie się: poznanie i metapoznanie. Wiedza prosta i wiedza złożona.system przetwarzania informacji. 5. Strategie poznawcze związane z poznawaniem, elaboracją i organizowaniem i przyswajaniem wiedzy proceduralnej 6. Myślenie a uczenie się. Strategie wspierające myślenie dywergencyjne, symboliczne, intuicyjne 7. Pamięć a uczenie się. Istota pamięci. Techniki programowania pamięci. 8. Motywacja a uczenie się. Czynniki indywidualne wpływające na motywację. Teoria atrybucji. Wyuczona bezradność a samokontrola. Strategie wspomagania motywacji do uczenia się. Monitorowanie własnej motywacji 9. Kontrola wykonawcza: wiedza na temat samego siebie, repertuar skutecznych strategii uczenia się. Regulowanie poznania: planowanie, monitorowanie (uwaga i rozumienie)metapoznanie. 10. Natura podmiotu uczącego się. Styl uczenia się. Czynniki warunkujące proces uczenia się 11. Zarządzanie procesem uczenia się. Organizacja czasu i przestrzeni. 12. Proces samokształcenia oparty na strategiach metapoznawczych, autoregulacji i autorefleksji 13. Portfolio jako technika monitorowania i autoprezentacji rozwoju profesjonalnego i uczenia się. Egzamin. Przygotowanie się LITERATURA PODSTAWOWA Dembo M. (1997). Stosowana psychologia wychowawcza. Warszawa: WSiP Buzan T. (1997). Mapy twoich myśli. Łódź: RAVI Fontana, D. (1998). Uczenie się. W: Psychologia dla nauczyciel. Poznań: Zysk i S-ka, Mietzel G. (2002). Psychologia kształcenia. Gdańsk: GWP Pietrasiński Z. (1990). Sztuka uczenia się. Warszawa: Wiedza Powszechna Półturzycki J. (1972). Ucz się sam: o technice samokształcenia. Warszawa: Instytut wyd. CRZZ

6