INWESTYCJE W PORTACH MORSKICH WSCHODNIEGO BAŁTYKU. STUDIA PRZYPADKÓW

Marek Grzybowski 1 INWESTYCJE W PORTACH MORSKICH WSCHODNIEGO BAŁTYKU. STUDIA PRZYPADKÓW Wstęp Rosnąca podaż ładunków na rynku transportu morskiego wymusza zmiany w zarządzaniu i technologiach przeładunkowych. Gdynia i Gdańsk po przekształceniach organizacyjnych i własnościowych intensywnie inwestują w dostosowanie infrastruktury do obsługi coraz większych i nowocześniejszych jednostek. Podobne kierunek rozwoju przyjęły również porty Południowo-Wschodniego Bałtyku. Najbliższe otoczenie konkurencyjne portów Zatoki Gdańskiej jest szczególnie aktywne w obszarze inwestycji infrastrukturalnych sprzyjających rozwojowi funkcji logistycznych portów 2. Rynek portów Bałtyku Południowo- Wschodniego ogólna charakterystyka W regionie Bałtyku Południowo-Wschodniego funkcjonuje 11 portów z przeładunkami ponad 10 mln t rocznie. Wśród nich dwa polskie, usytuowane w Zatoce Gdańskiej. Gdańsk, w którym w 2013 r. przeładowano ponad 30 mln t (w 2012 r. 26,9 mln t) oraz Gdynia z przeładunkami ponad 17,6 mln t (15,8 mln t). Kolejna grupa to porty działające z Państwach Bałtyckich, silnie powiązane z rynkiem rosyjskim. Położona na Litwie Kłajpeda z terminalem Butinge zanotowała w 2013 r. prawie 42,4 mln t (43,8 mln t), port w Rydze (Łotwa) przeładował prawi 35,5 mln t 36 mln t), a sąsiadujący z nim Venspils około 28,8 mln t (ponad 30,3 mln t). Usytuowany w stolicy Estonii Tallin zano tował w terminalach około 28,3 mln t (w 2012 r. - prawie 29,5 mln t). Dzięki przeładunkom masowym silną pozycję na rynku zajmuje Primorsk (63,8 mln t w 2013 r. i 74,8 mln t w 2012 r.) oraz Ust Ługa (odpowiednio 62,6 i 46,8 mln t. Tabela 1. Charakterystyka i przeładunki w portach Bałtyku Południowo-Wschodniego w 2013 r. Lp 2013. Port Ogólna charakterystyka (główne ładunki) Przeładunki [tys. t] Zmiana [%] 2013/ 2012 1. Primorsk Ropa naftowa 63 821,9-14,6 2. Ust Ługa Ropa, węgiel 62 640,4 +33,9 3. St Petersburg 4. Kłaipėda (z Butinge) Uniwersalny 57 972,1 +0,3 Uniwersalny 42 385,4-3,1 5. Riga Uniwersalny 35 466,7-1,6 6. Ventspils Ropa, węgiel 28 766,0-5,2 7. Tallinn Uniwersalny 28 247,0-4,2 8. Gdańsk Uniwersalny 30 259,3 +12,5 9. Gdynia Uniwersalny 17 658,7 +11,7 10. Vysotsk Ropa naftowa 16 157,1 +18,5 11. Kaliningrad Uniwersalny 13 672,4 +7,5 1 Dr. hab. prof. AM Gdynia, Akademia Morska w Gdyni, prezes Polskiego Klastra Morskiego 2 M. Grzybowski, Development of Logistics Functions in the Baltic Sea Region Ports. Case Studies, [w:] STCW, Maritime Education and Training (MET), Human Resources and Crew Manning, Maritime Policy, Logistics and Economic Matters, red. A. Weintrit, T. Neumann, Wyd. CRC Press, Taylor & Francis Group, London 2013, ISBN 978-1-138-00104-6, s. 243-247. 12. Liepaja Masowe suche 4 838,2-34,9 13. Vyborg Masowe suche 1 512,7 +3,4 14. Elbląg Masowe suche 285,5 +69 Źródło: Zarządy morskich portów i terminali Logistyka 6/2014 689

Logistyka - nauka W terminalach Port St. Petersburg przeładowano odpowiednio ponad 57,9 i 57,8 mln t, co sytuuje go w czołówce portów bałtyckich. Również dzięki ładunkom masowym funkcjonuje Vysock, gdzie przeładowano ponad 16 mln t w 2013 r. (13,6 mln t rok wcześniej). Kalinigrad z przeładunkami prawie 13,7 mln t. (12,7 mln t) zajmuje istotną pozycję na omawianym rynku, ze względu na bliskie położenie Kłajpedy i portów Zatoki Gdańskiej. Pozostałe, mniejsze porty regionu (Elbląg, Wyborg, Lipaja) narażone są na aktywne działania marketingowe konkurencyjnych, większych portów regionu. W celu umocnienia pozycji konkurencyjnej, w głównych portach regionu zarządy portów wspierane przez państwa oraz właściciele terminali prowadzą intensywne inwestycje maja na celu uwzględnienie potrzeb operatorów logistycznych i armatorów. Polska i Państwa Bałtyckie wykorzystały okres funkcjonowania w Unii Europejskiej do pozyskania środków na inwestycje w infrastrukturę i otoczenie portów, a szczególnie w infrastrukturę poprawiającą dostęp do portów, zarówno od strony morza jak i lądu. Wiele portów przeprowadziło kontynuuje prace pogłębiarskie. Powstają nowe terminale i nabrzeża3. Rys. 1. Port Gdynia pogłębiony kanał portowy Źródło: Zarząd Morskiego Portu Gdynia Przełomową inwestycją była przebudowa kanału portowego i jego pogłębienie do 13,5 m. Projekt o wartości brutto 90,5 mln zł został dofinansowany w wysokości ponad 50 mln zł ze Środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko. W ramach projektu pogłębiono kanał portowy do 13,5 m, co znacznie poprawiło dostęp dla dużych statków, do większości terminali. Inwestycje w Porcie Gdynia W Porcie Gdynia w latach 2014-2016 wartość nowych inwestycji osiągnie prawie 736 mln zł. W latach 2003-2011 w usprawnienie komunikacji od strony lądu, w nowe ulice i połączenia z obwodnicą Trójmiasta port, miasto i GDDKiA zainwestowały ponad 800 mln zł. Przebudowa Falochronu Głównego w Gdyni wraz z modernizacją systemu nawigacyjnego oraz pogłębienie kanału portowego kosztowały około 180 mln zł. 3 M. Grzybowski, Region Morza Bałtyckiego jako obszar integracji makroregionalnej w Unii Europejskiej, [w:] Perspektywy integracji gospodarczej i walutowej w Unii Europejskiej, pod red. nauk. K. Opolskiego, J. Górskiego, Wyd. Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013, ISBN 978-83-63856-04-5, s. 27-41. 690 Logistyka 6/2014 Fot. 1. Budowa Nabrzeża Bułgarskiego w Porcie Gdynia Źródło: Marek Grzybowski Projekt "Zagospodarowanie rejonu Nabrzeża Bułgarskiego w Porcie Gdynia" polega na budowie nowego nabrzeża i niezbędnej infrastruktury na ostatnim niezagospodarowanym obszarze gdyńskiego portu. Nabrzeże Bułgarskie (przy terminalu GCT, w sąsiedztwie terminalu promowego zobacz na mapie Gdyni) w sumie 30 hektarów - zostanie utwardzone, aby mogły tam powstać np. magazyny. Przygotowana zostanie też infrastruktura drogowa. Zostanie uregulowane 192 metrów linii brzegowej. Realizacja projektu o wartości 125,5 mln zł ma się zakończyć do połowy 2015 roku. Dużym projektem jest modernizacja Nabrzeża Szwedzkiego. Pogłębienie podejścia przy nabrzeżu z 10,5 m do 13,5 m pozwoli na cumowanie statków o większym zanurzeniu i pojemności. Przy nabrzeżu tym rozładowuje się ładunki masowe, w tym produkty paszowe, kruszywa, węgiel. Prace zakończą się w czerwcu 2015 roku. Całkowity koszt tej inwestycji to prawie 90 mln zł. Rozbudowa infrastruktury portowej do obsługi statków ro-ro z dostępem drogowym i kolejowym będzie kosztowała 97 mln zł. Rozpoczęła się w 2010 a

Logistyka - nauka zakończona zostanie we wrześniu 2014 r. Na budowę infrastruktury drogowej i kolejowej we wschodniej części portu w Gdyni przeznaczono około 96 mln zł. Planuje się również budowę nowego terminalu promowego przy Nabrzeżu Polskim. Projektowana wartość inwestycji to około 120 mln zł. Inwestycje w Porcie Gdańsk Dla portu w Gdańsku strategiczne znaczenie miała budowa nowego terminala kontenerowego pozwalającego na obsługę największych statków wchodzących na Bałtyk. Jest to pierwszy terminal w basenie Morza Bałtyckiego zdolny do obsługi statków klasy post-panamax. Terminal kontenerowy DCT (Deepwater Container Terminal) Gdańsk obsługuje kontenerowce Triple-E o pojemności 18 tys. TEU, największe kontenerowce znajdujące się obecnie w eksploatacji na liniach oceanicznych. Dzięki zakupom nowych suwnic i innym inwestycjom DCT przekroczył zdolność przeładunkową 1 mln TEU i jest największym polskim morskim terminalem kontenerowym. Fot. 2. DCT Gdańsk widok na nabrzeże DCT I Źródło: Marek Grzybowski Zakończono przygotowania formalne do rozpoczęcia budowy drugiego nabrzeża DCT Gdańsk (projektu T2 lub DCT II). Na nową inwestycję Zarząd Morskiego Portu Gdańsk wydzierżawił na ten cel ok. 27 hektarów. Inwestorem jest DCT. Jest to polska spółka, której właścicielem jest Global Infrastructure Fund II, zarządzany przez Macquarie Group of Companies, z siedzibą w Australii4. Rys. 2. DCT Gdańsk usytuowanie nabrzeża DCT II Źródło: DCT Gdańsk Terminal będzie przystosowany do obsługi największych kontenerowców. Zbudowane zostanie nabrzeże o długości 600 m z głębokością 16,5 m. Planuje się zamontowanie siedem dźwigów nabrzeżowych lolo klasy super-postpanamax o wysięgu umożliwiającym obsługę statków z 25 rzędami kontenerów na pokładzie. Nowy terminal będzie miał roczną zdolność przeładunkową 2,5 mln TEU. Planowany termin uruchomienia założono na koniec 2016 r. Inwestycja warta jest ponad 250 mln euro. W Gdańsku, w sąsiedztwie DCT trwa budowa Pomorskiego Centrum Logistycznego. Przetarg na inwestycję wygrała australijska grupa inwestycyjna Goodman, która jest największą grupą działającą w branży nieruchomości przemysłowych notowaną na australijskiej giełdzie ASX. W porcie zewnętrznym ZMPG SA, wspólnie ze spółką Naftoport, budują nowe stanowisko przeładunkowe T1 w Bazie Paliw Płynnych. Belgijska firma Sea-Invest (właściciel Portu Północnego) i Arcelor Mittal Poland SA budują Terminal PrzeładunkowoSkładowy Ładunków Masowych Suchych. W sąsiedztwie DCT, ZMPG zbuduje nabrzeże o długości 650 m dla oceanicznych statków kontenerowych. Kluczowe znaczenie dla funkcjonowania portu wewnętrznego w Gdańsku miała modernizacja wejścia do Portu Wewnętrznego. Projekt o wartości przekraczającej 29,7 mln zł wykonywany przez Urząd Morski w Gdyni. Inwestycja dofinansowana z Unii Europejskiej w wysokości 21,1 mln zł obejmowała przebudowę Falochronu Zachodniego z równoczesnym poszerzeniem wejścia do portu z 72 m do 90 m5. 4 Grzybowski M., Transport morski, [w:] Logistyka w Polsce. Raport 2013., pr. zb. pod red. I. Fechnera i G. Szyszki, seria Biblioteka Logistyka, Wyd. Instytutu Logistyki i Magazynowania, Poznań 2014, s. 70-81. 5 M. Grzybowski, Rekordy polskich portów, Polska Gazeta Transportowa. ISSN 1230-7599, 12 marca 2014, nr 10, s. 6. Logistyka 6/2014 691

Rys. 3. Pomorskie Centrum Logistyczne - wizualizacja Źródło: www.pomeranianlogisticscentre.com, 2014-08-22 Inwestycje w głównych bałtyckich portach rosyjskich Port St. Petersburg zajmuje powierzchnią 629,9 km2, a na długości 31 km ma około 200 nabrzeży, z których większość znajduje się w zarządzie prywatnych podmiotów. Dział w nim około 30 dużych organizacji logistycznych i przeładunkowych. Podejścia do nabrzeży mają głębokość od 11,8 m do 14 m, a szerokość kanałów od 80 m do 100 m, co nie zadowala już operatorów terminali. Zakłada się, że nawet mino sankcji podaż towarów w St. Petersburgu nie będzie malała. Taka opinię wyrażają operatorzy rosyjscy i kontrahenci zagraniczni, jak np. Aivars Taurins, Regional Director of Stena Line in Russia, the Baltic States and the CIS 6. Dlatego do najważniejszych zadań zaplanowanych na najbliższy okres należy zwiększenie dostępności do nabrzeży. Zarząd portu planuje zwiększyć komfort żeglugi w porcie w 3 etapach, zwiększając głębokość podejść i ich szerokość. Tabela 1. St. Petersburg etapy przebudowy kanałów portowych Etapy rozbudowy akwato- kanałów Szerokość Dopuszczalne zanurzenie statków rium (m) 1. 1 etap 12,5 (zbiornikowiec) 140 2. 2 etap 13,0 (masowiec) 140 3. 3 etap 13,0 150-160 Źródło: Большой порт Санкт-Петербург, ФГБУ "Администрация морских портов Балтийского моря", http://www.pasp.ru/, 2014-08- 20. Inwestycje w kanałach portowych są niezbędne, bowiem tylko GLPR rozbudował terminal kontenero- 6 Taurins A., Regional Director of Stena Line in Russia, the Baltic States and the CIS, Containers with unprecedented speed are moving using ferry lines instead of feeders, http://en.portnews.ru//, 2014 August 26. 692 Logistyka 6/2014 wy Petrolesport i ro-ro, a także terminal obsługi importowanych samochodów 7. Inny operator, Phoenix Ltd zainwestował w tym porcie, w części zwanej Bronka Port, w dwa nowe terminale (nr 5 i 6) kontenerowe około 80 mln dol. W wyniku tego zdolność przeładunkowa Bronka Port wzrosła do 1,45 mln TEU kontenerów oraz 260 000 jednostek ładunkowych ro-ro 8. Rozbudowa portu zewnętrznego właśnie weszła w 2 fazę. Jej sfinalizowanie znacznie zwiększy potencjał przeładunkowy Portu St. Petersburg i uniezależni Rosję od przewozów tranzytowych przez porty Finlandii i Państw Bałtyckich. Prywatni inwestorzy (między innymi z Turcji i Włoch) przeznaczyli na budowę terminalu 43,7 mld rubli, a rząd Federacji Rosyjskiej wyda tylko na terminal 15,2 mld rubli, nie licząc prac pogłębiarskich 9. Projekt finansowany jest przez Rosyjskie Ministerstwo Transportu Administrację St. Petersburga 10. Rząd Federacji Rosyjskiej jest zdeterminowany, by dotrzymać terminy budowy portu zewnętrznego. Zakłada się bowiem, że dzięki tej inwestycji St. Petersburg w 2015 r. będzie mógł przeładowywać już 93 mln t towarów rocznie, a w 2025 r. 140,5 mln t 11. W celu zwiększenia dostępności do terminali kontenerowych do rynku rosyjskiego, zbudowana zostanie autostrada (Западный скоростной диаметр - ЗСД)) - informował Georgy Poltavchenko, gubernator St. Petersburga. Podkreśla się, że nowa autostrada usprawni połączenia terminali kontenerowych portu nie tylko z rynkiem rosyjskim ale również z Państwami Bałtyckimi i Europą Kontynentalną 12. Jest niezbędne, bowiem 55% kontenerów docierających na rynek rosyjski przeładowuje się właśnie w St. Petersburgu. Port Bronka (MMPK Bronka) to wielofunkcyjna przestrzeń logistyczna, na której usytuowano terminal kontenerowy (107 ha) z 5 nabrzeżami o łącznej długo- 7 Global Ports unveils $139 million investment plan, http://www.4-traders.com/global-ports- INVESTMENTS-8253450/news/Global-Ports-Investments- Plc-Notification-of-Full-Year-2012-Results-Announcement- Analyst-and-Inve-16368090/, 2013-03-20. 8 Bronka Port, Information, http://eng.portbronka.ru/descr/development-cin-11/, 2014-08-28. 9 State Duma Committee bolsters Bronka outer harbor project, http://www.crewing.biz.ua,oct 21, 2011. 10 Bronka Port construction to facilitate the development of St.Petersburg port, EWF b.v. East West Forwarding, August 30, 2013. 11 Outer Harbour Bronka (Big Port Saint-Petersburg), http://en.portnews.ru/investment_projects/64/r10/s2/, 2014-04-22. 12 Западный скоростной диаметр (ЗСД) проект, www.ica-whsd.com/ru/, 2014-08-26.

ści 1 175 m, terminal ro-ro (57 ha) z 3 nabrzeżami o łącznej długości 630 m oraz centrum logistyczne o powierzchni 42 ha. W wyniku zakończenia drugiej fazy budowy terminalu, jego potencjał przeładunkowy wzrośnie do 1,9 mln kontenerów TEU. Już w 2014 r. do nabrzeży będą mogły dobijać kontenerowce Panamax, a na stanowiskach ro-ro będzie można obsłużyć promy typu Finnstar. W porcie zwraca się również na ochronę środowiska. Tylko w 2013 r. Sea Port of Saint-Petersburg ( SPSP ) przeznaczył 33,7 mln rubli na program ochrony wód użytkowych i zapobiegania zanieczyszczaniem odpadami akwatoriów. Wydawane są również środki na zmniejszenia zanieczyszczenia atmosfery. W wyniku tego, w 2013 r zredukowano emisję szkodliwych substancji o około 22%, w porównaniu do 2012 r. 13 W porcie Ust Ługa wykonuje się wielkie projekty inwestycyjne. Port został decyzją rządu Federacji Rosyjskiej usytuowany w pobliżu St. Petersburga i jest budowany od podstaw od 2005 r. Już w 2012 r. terminale portowe podwoiły obroty w stosunku do 2011 r. przeładowując ponad 46,6 mln ton towarów. A należy zauważyć, że w 2010 r. przeładowano tu około 11,8 mln ton, a w 2009 r. około 10,4 mln ton towarów 14. Strategiczne znaczenie miało doprowadzenie rurociągu BTS-2 który zapewnił dostawy ropy naftowej z rurociągu Przyjaźń,. W wyniku czego udział przeładunków ropy naftowej w ogólnych przeładunkach portu w 2013 r. przekroczył 60% 15. W marcu 2012 r. premier Putin uruchomił stanowisko do przepompowywania ropy na statki z rurociągu BTS-2. Jest odnoga rurociągu Przyjaźń. W ten sposób omija się Ukrainę, Białoruś, Polskę oraz porty Państw Bałtyckich. Docelowo rurociąg będzie miał dwie nitki o zdolności tłocznej 38 mln ton surowca rocznie (tyle ile wynosi zdolność przeładunkowa Portu Północnego w Gdańsku). Infrastruktura terminalu paliwowego w Ust Łudze przystosowana jest do jednoczesnej obsługi dwóch tankowców o wyporności do 13 The results of the implementation of the environmental programmes of JSC Sea port of Saint-Petersburg in 2013, http://www.en.seaport.spb.ru, 2014-08-28. 14 Грузооборот порта вырос в 1,9 раза, http://www.ustluga.ru/pr/?s=digest&id=859, 2014-03-20. 15 «Усть- Луга» обладает одним из крупнейших потенциалов пропускной способности в России, http://www.ustluga.ru/pr/?s=digest&id=860, 2014-04-20. 120 tys. ton 16. Prognozuje się, że terminal przeładunków płynnych ma w perspektywie osiągnąć potencjał 13-14 mln ton rocznie, a więc tyle ile w szczytowym okresie transportowano w tranzycie rosyjskiej ropy przez Port Północny. Wzrost obrotów port zawdzięcza milionowym inwestycjom w infrastrukturę i suprastrukturę portu. Co roku rząd inwestuje w rozwój portu około 100 mld rubli. Do tego dochodzą inwestycje przedsiębiorstw państwowych i operatorów prywatnych z całego świata. W krótkim czasie zbudowano tu kilkanaście terminali, w tym do przeładunku węgla, drobnicowy i do przeładunku siarki. Finansowany przez Gazprombank, a zbudowany przez Russian Direct Investment Fund (RDIF) terminal LNG posiada roczną zdolność przeładunkową 1,5 mln t LPG, a terminal przeładunków paliw 2,5 mln t 17. Terminal promowy otwierał Władimir Putin. Obok niego powstały terminale do przeładunku ropy naftowej, oczywiście terminal kontenerowy i terminal uniwersalny. Ten ostatni zbudował za 275 mln dol. Gulftainer, ze Zjednoczonych Emiratów Arabskich, który został jednocześnie jego operatorem 18. W Kalinigradzie dynamika rozwoju regionu (7,6% w 2012 r. ) przekracza prawie dwukrotnie wzrost PKB Federacji Rosyjskiej (3,4%). Baltic Port Company, spółka córka działającej w Luksemburgu grupy ГК «Содружество», zbudowała terminal zbożowy z zapleczem o zdolności przeładunkowej 8,6 mln t 19. BaltTehProm buduje port uniwersalny z terminalem kontenerowym o rocznej zdolności przeładunkowej 880 000 TEU z możliwością obsługi statków ro-ro. W 2017 r. terminal rozpocznie obsługę statków. Finansowym doradcą inwestycji jest Deutsche Bank, a wsparcia koncepcyjnego udziela Hamburg Port Consulting. 16 Putin otworzył ropociąg. Polska zostanie bez ropy? http://www.polskieradio.pl/75/921/artykul/572705,putinotworzyl-ropociag-polska-zostanie-bez-ropy, 2013-03-23. 17 RDIF, a consortium of foreign investors and Gazprombank to invest in SIBUR s marine terminal in Ust- Luga, http://sibur.com/press_center/projects/19551/, 2014-05-20. 18 Gulftainer to invest $275 million to co-develop and operate Russian terminal, http://www.porttechnology.org/news/gulftainer_to_invest_2 75_million_to_co_develop_and_operate_russian_terminal/, 2013-02-22. 19 Baltic Port Company BV,Инфраструктура, http://sodrugestvo.ru/our_business/infrastructure/, 2014-08- 11. Logistyka 6/2014 693

BaltTehProm zainwestował w nowe portowe centrum magazynowe i jego otoczenie 500 mln rubli 20. Inwestycje w wybranych portach Państw Bałtyckich Port w Kłaipedzie przeładowuje około 20% ładunków państw bałtyckich. W latach 1999 2012 jego obroty się potroiły z około 15 mln ton do około 44 mln ton, a zdolność przeładunkowa portu przekroczyła 52 mln ton 21. Tabela 1. Port Kłajpeda inwestycje w 2013 r. Lp. 1. 2. 3. 4. 5. Inwestycja Budowa terminal gazowego, pogłębienie portu Pogłębienie i poszerzenie głównego kanału portowego *** Budowa terminalu promowego *** Przebudowa nabrzeży nr 7, 8, 9 Budowa dróg dojazdowych do terminal promowego (JSC Klaipėda Passenger and Cargo Ferry Terminal ) Wartość w 2013 r. Ogólna wartość inwestycji (mln. Lt netto] 83 170 63 109 39 97 18 22 12,5 14 6. Przebudowa drogi Kairiu *** 11 34 7. Inwestycje infrastrukturalne 10 21 8. Budowa nabrzeży nr 90-96 9 71 9. Budowa infrastruktury torowej w terminalu JSC Malku Bay 7 7 10. *** Terminal Projekt LUVIS (Vessel Traffic Management Information System) *** Inwestycje współfinansowane przez UE 4,5 4,5 Źródło: Klaipeda Port Authority Announces Big Expansion Plans (Lithuania), http://www.dredgingtoday.com, 2014-01-25. Z przeprowadzonych analiz wynika, że w już 2017 r. potencjał portu może nie wystarczyć do obsługi ładunków. Zapadły więc decyzje intensywnej modernizacji terminali portowych i ich otoczenia oraz o zbudowaniu portu głębokowodnego, zdolnego do przyjmowania największych statków wchodzących na Bałtyk przez Cieśniny Duńskie. Niemiecka firma doradcza Inros Lackner AG opracowała za 0,5 mln euro feasibility study w którym wnioskowano wybudowanie od podstaw głębokowodnego portu w sąsiednim Butinge. Studium sfinansowano ze środków Komisji Europejskiej przeznaczonych na rozwój Trans-European Transport Network (TEN-T) 22. W 2010 r. w Kłajpedzie zbudowano 498 m nabrzeży za około 21 mln euro i zaplanowano kolejne 47 mln euro na kontynuowanie prac konstrukcyjnych. Za ponad 11 mln euro zrekonstruowano 680 m zdekapitalizowanych nabrzeży 23. W celu rozwoju transportu multimodalnego za 7 mln euro zbudowano 1480 m linii kolejowych, a za 1,1 mln euro odnowiono torowiska o długości 812 m. Kłajpeda doskonali swoje połączenia multimodalne. Do i z portu pociągami dowozi się aż 78% ładunków. Jest jeden z najwyższych wskaźników w Europie. Dlatego Litwini budują nowe i modernizują dotychczas używane torowiska oraz stacje: Kłajpeda, Perkėla, Pauostis oraz Draugystė. W latach 2011-2012 całkowicie odnowione zostały dwie ostatnie 24. Zarząd Portu Kłajpeda współpracował w tworzeniu Master plan studies for development of Baltic 20 OOO BaltTehProm to put new transport industrial warehouse into operation in the Kaliningrad region in November 2012, http://en.kaliningradrda.org/index.php?option=com_content&view=article&id=4 6:ooo-balttehprom-to-put-new-transport-industrialwarehouse-into-operation-in-the-kaliningrad-region-innovember-2012&catid=9:kaliningrad-news&Itemid=4 2013-01-16. 21 Riga and Klaipeda included in TOP-10 ports in Baltic Sea Region by container turnover, http://www.balticcourse.com/eng/good_for_business/?doc=90478, 2014-04- 15. 694 Logistyka 6/2014 22 Lithuania: Klaipeda Port Announces Investment Plan for 2012, http://worldmaritimenews.com/archives/48632/lithuaniaklaipeda-port-announces-investment-plan-for-2012/, 2014-02-03. 23 Envelopes with submitted large scale of Port Capital Dredging and Widening Works Were Opened, http://www.portofklaipeda.lt/en.php/news/news/envelopes_ with_submitted_large_scale_of_port_capital_dredging_and_ widening_works_were_opened_/13520, 2014-01-07. 24 Klaipėda port is rapidly developing and sets out ambitious plans for further expansion, http://www.portofklaipeda.lt/en.php/port_of_klaipda/about_t he_port/development_plans/8463, 2013-04-30.

Sea Information Motorways (BASIES). W latach 2009-2012 wraz portem Karlshamn ze Szwecji realizował projekt autostrady morskiej Klaipėda Karlshamn, a w latach 2006-2010 uczestniczył w rozwoju połączenia portu i korytarza transportowego IX B 25. Zarząd Portu Tallin (AS Tallinna Sadam) administruje 5 portami: Muuga (położony 17 km od Tallina), Tallinn, Paljassaare, Paldiski South oraz Saaremaa 26. W maju 2014 r. w Tallinnie otworzono nowe nabrzeże dla statków pasażerskich zbudowane za 9,34 mln euro 27. Dzięki tej i innym inwestycjom port pasażerski w Tallinie przyjmuje rocznie 3-krotnie więcej statków i pasażerów niż Gdynia. W poprawę dostępności do nabrzeża portu Paldiski zainwestowano 1,8 mln euro 28. Wśród innych inwestycji warto zauważyć również modernizację i rozbudowę zachodniej części portu Muuga za 4,6 mln euro, w ramach której powiększono powierzchnię składową, poprawiono torowisko oraz zbudowano Park Przemysłowy 29. Rys. 4. Port Paldiski - wizualizacja projektowanych inwestycji Źródło: http://www.portoftallinn.com/paldiski-southharbour, 2014-08-22 Grupa portów Tallin w latach 2009-2013 zainwestowała w rozwój infrastruktury ponad 170 mln euro. Tylko w 2012 r. wykonano prace o wartości 62,1 mln euro. W 2011 r. Zarząd Portu Tallin prowadził inwestycje infrastrukturalne o wartości 11,9 mln euro (28,5 mln w 2010), podczas gdy w 2009 było to 55 mln, a w 2008 około 35 mln euro. Środki zostały przeznaczone zarówno na budowę nowych elementów infrastruktury logistycznej jak i modernizację portów zarządzanych przez Zarząd Portu Tallin. W latach 2011-2012 3,3 mln euro przeznaczono głównie na zbudowanie infrastruktury łączącej port wschodni Muuga z parkiem przemysłowym, sztandarową inwestycją Tallina. Za 1,5 mln dokonano gruntownej modernizacji historycznego nabrzeża Admiralicji w centrum Tallina 30. W 2010 r. 19,9 mln euro przeznaczono na budowę nowych nabrzeży i rozwój infrastruktury w portach. Jednym z największych obiektów logistycznych jest oddany do użytku w 2010 r. terminal kontenerowy w porcie Muuga. Poza tym część środków inwestycyjnych przeznaczono na zakup terenów na nowe inwestycje portowe, przygotowania przedinwestycyjne 31. W 2011 i 2012 r. kontynuowano są prace związane z tworzeniem nowej infrastruktury, które umożliwią sprawne połączenie terminali wschodniej części portu Muuga z projektowanym obszarem przemysłowym (industrial park) 32. W starym porcie Tallina prowadzone są prace odtworzeniowe w rejonie Admiralty Pool. Stary port ma być przyjazny dla turystów przybywających drogą morską i tworzyć z miastem jedność 33. Łotwa ma trzy liczące się porty i 4 mniejsze. Ich zaletą jest dostępność przez cały rok, również zimą. Ventspils specjalizuje się w przeładunkach ropy naftowej i produktów z ropy naftowej. Ryga wykorzystuje nabrzeża do przeładunku kontenerów, węgla i drobnicy 34, a Liepaja wykorzystywana jest do tranzytu rosyjskiego drewna i ropy w eksporcie oraz przeładunków ro-ro. W wymienionych trzech portach są strefy wol- 25 Klaipėda state seaport authority is successfully implementing the projects financed by the EU Trans-European Transport Network (TEN-T) Programme, http://www.portofklaipeda.lt/en.php/seaport_authority/projec ts/ten_t_projects/8522, 2013-02-20. 26 Port of Tallinn, www.portoftallinn.com, 2013-01-30. 27 Port of Tallinn opened the new 9.34 million Euro cruise ship quay, http://worldmaritimenews.com/archives/124190/port-oftallinn-opens-new-cruise-ship-quay/, 2014-05-20. 28 Port of Tallinn to invest 1.8 mln euros in Paldiski South Harbour, http://www.balticcourse.com/eng/good_for_business/?doc=93239, 2014-06- 25. 29 Port Of Tallinn 2013 Performance Results Analysis, AS Tallinna Sadam, Sierpień 2014. 30 AS Tallinna Sadam, Consolidated Annual Report for the Financial Year Ended on 31 December 2011, Tallinn 2012, s. 12. 31 The extension to the Eastern part of Muuga Harbour, http://www.portoftallinn.com/muuga-development-plans, 2013-03-12. 32 AS Tallinna Sadam, Consolidated Annual Report for the Financial Year Ended 31 December 2010, AS Tallinna Sadam, Tallinn 2011, s. 12. 33 Old City Harbour Development Plans, http://www.portoftallinn.com/old-city-harbour-developmentplans, 2013-01-30. 34 Riga and Klaipeda included in TOP-10 ports in Baltic Sea Region by container turnover, http://www.balticcourse.com/eng/good_for_business/?doc=90478, 2014-04- 15. Logistyka 6/2014 695

nocłowe. Porty łotewskie mają dobre połączenia kolejowe z Rosją. W 2005 r. na powierzchni 30 ha utworzono Ventspils High Technology Park. Przestrzeń oferowana przez Park promowana jest jako dobre miejsce do inwestycji przemysłowych związanych z portem 35. Rys. 4. Riga Container Terminal Źródło: http://www.rto.lv/en/services/terminaloperations/riga-container-terminal/, 2014-08-22 Zarząd Portu w Rydze (6348 ha powierzchni, 18,2 km nabrzeży) nowy program rozwoju portu przyjął w 2009 r. Został on w 2011 r. zaakceptowany przez radę nadzorczą i będzie realizowany do 2018 r. 36 Zarząd portu przewiduje, że wraz prywatnymi inwestorami w latach 2010-2020 powstanie infrastruktura i suprastruktura warta 1,1 mld euro. Między innymi za 100 mln euro zwiększona zostanie głębokość w porcie, kanału głównego z 16 m do 17 m, a podejść do głównych nabrzeży z 13,5 do 15,5. Za 126 mln euro powstanie terminal Krievu. Za 460 mln euro powstanie nowy terminal Kundzinsala (kontenerowy i ro-ro oraz dla ładunków chłodzonych) z zapleczem logistycznym. Za 3685 mln euro przebudowane zostaną i dostosowane do funkcji logistycznych terminale Bolderāja, Daugavgrīva and Voleri. Na rozwój funkcji logistycznych w sąsiedztwie portu zarezerwowano 445 ha 37. 35 Ventspils High Technology Park, www.vhtp.lv, 2013-02- 20. 36 Zob. szerzej: Freeport of Riga development program, Riga 2011. 37 Freeport of Riga. Development Programme, http://www.rop.lv/en/for-clients-a-investors/developmentprogramme.html, 2014-08-30. 696 Logistyka 6/2014 Na efekty nie trzeba było długo czekać. Mariner operator logistyczny z Malty zainwestuje 20 mln euro w rozbudowę Baltic Container Terminal (BCT) Riga, poinformował Marin Hili, prozes Mariner 38. Powołana przez Zarząd Portu w Rydze w 2009 r. spółka Riga Commercial Port LLC zbuduje w latach 2014-2020 Riga Container Terminal (RIGACT), z nabrzeżami i wyposażeniem zdolnym do obsługi statków 4 000 TEU. Między innymi, za około 140 mln euro na 65 ha zbudowane zostanie nabrzeże o długości 1780 m z 7 miejscami dla statków. Do 2012 r. będą tu uruchomione terminale do rozładunku drobnicy i masowych suchych. Chodzi o przeniesienie i rozwinięcie usług logistycznych poza obszarami miasta Rygi 39. Nowy plan umożliwia również inwestycje przedsiębiorcom rosyjskim. W 2011 r. rosyjski Uralchem wraz z Zarządem Portu Ryga za 70 mln dolarów zbudowano na 12 ha magazyny i nowy terminal do przeładunku nawozów sztucznych. Pierwsza faza inwestycji zostanie zakończona w 3 kwartale 2013 r. Terminal wtedy będzie mógł przeładowywać rocznie 2 mln ton nawozów 40. Do 2017 r. zbudowany ma zostać za około 50 mln euro nowy terminal do obsługi statków pasażerskich i typu ropax 41. Wnioski Porty Południowo-Wschodniego Bałtyku stanowiące najbliższe otoczenie konkurencyjne portów w Gdańsku, Gdyni i Elblągu mają długoletnie programy inwestycyjne skoncentrowane na przystosowaniu się do rosnących wymagań rynku. Porty rosyjskie dążą do zwiększenia swojej pozycji na rynku Morza Bałtyckiego i przejęcia ładunków tranzytowych, które stanowiły istotną część podaży w portach Państw Bałtyckich. Rządy Litwy, Łotwy i Es- 38 Maltese operator Mariner will invest 20 million to expand its Baltic Container Terminal (BCT) at Latvia s Riga Freeport. http://www.porttechnology.org, 2014-05-06. 39 Development of Infrastructure on Krievu Sala for the Transfer of Port Activities from the City Center, http://www.rop.lv/en/about-port/projects/1082-developmentof-infrastruction-in-krievu-sala-for-relocation-of-portactivities-out-of-the-city-center.html, 2014-01-30. 40 Russian Uralchem and Latvian Riga Commercial Port to Build a New Terminal on the Baltic Sea, http://www.investmentnewsarticles.com, 2014-05-15. 41 Development of Infrastructure on Krievu Sala for the Transfer of Port Activities from the City Center, http://www.rop.lv/en/about-port/projects/1082-developmentof-infrastruction-in-krievu-sala-for-relocation-of-portactivities-out-of-the-city-center.html, 2014-05-30.

tonii wspierają zarządy portów w realizacji projektów inwestycyjnych mających na celu poprawienie dostępności do portów od strony morza i lądu 42. Porty Gdańsk i Gdynia inwestują w celu nadążenia za zmianami zachodzącymi na rynku i zapewnienia wzrostu jakości obsługi. Administracje wszystkich portów zwracają szczególną uwagę, by inwestycje infrastrukturalne wspomagały rozwój funkcji logistycznych i umożliwiały tworzenie w obrębie lub sąsiedztwie portów parków przemysłowych. Streszczenie W artykule przedstawiono najważniejsze inwestycje w portach Południowo-Wschodniego Bałtyku. Pokazana dużą dynamikę inwestycji w portach. Podstawowym celem inwestycji jest przystosowanie portów do wymagań technologicznych i rynkowych operatorów logistycznych. Inwestycje w Państwach Bałtyckich mają na celu zwiększenie ich oferty dla odbiorców zainteresowanych rynkiem rosyjskim. Inwestycje w portach rosyjskich mają na celu zwiększenie potencjału przeładunkowego i przejęcie ładunków tranzytowych z portów Państw Bałtyckich. We wszystkich modernizuje się lub buduje się nowe terminale kontenerowe i do przeładunku LNG. Na terenach portów lub w ich pobliżu tworzy się centra logistyczne i parki przemysłowe. Abstract The article covers the most important investments carried out in the ports of the South-Eastern Baltic, showing the high growth of their number. The primary objective of the investment is to adapt port s infrastructure to the logistics operators technological requirements. Investments in the Baltic States need to increase their offer for customers interested in the Russian market. Investments in Russian ports aim to increase the cargo handling capacity and take over the cargo from the ports of the Baltic States. In all of them new container terminals and transshipment of LNG have being modernized or constructed. Logistics centers and industrial parks have being built in the areas of ports or in their vicinity. 42 M. Grzybowski, Eksperci o współpracy Polska-Rosja w regionie Bałtyku. TRANSPORT POLSKA-WSCHÓD, Polska Gazeta Transportowa. ISSN 1230-7599, 23 kwietnia 2014, nr 16, s. 4. Literatura 1. Большой порт Санкт-Петербург, ФГБУ "Администрация морских портов Балтийского моря", http://www.pasp.ru/, 2014-08-20. 2. Bronka Port construction to facilitate the development of St.Petersburg port, EWF b.v. East West Forwarding, August 30, 2013. 3. Bronka Port, Information, http://eng.portbronka.ru/descr/development-cin-11/, 2014-08-28. 4. Grzybowski M., Development of Logistics Functions in the Baltic Sea Region Ports. Case Studies, [w:] STCW, Maritime Education and Training (MET), Human Resources and Crew Manning, Maritime Policy, Logistics and Economic Matters, red. A. Weintrit, T. Neumann, Wyd. CRC Press, Taylor & Francis Group, London 2013, ISBN 978-1-138-00104-6, s. 243-247. 5. Grzybowski M., Eksperci o współpracy Polska- Rosja w regionie Bałtyku. TRANSPORT POLSKA-WSCHÓD, Polska Gazeta Transportowa. ISSN 1230-7599, 23 kwietnia 2014, nr 16, s. 4. 6. Grzybowski M., Region Morza Bałtyckiego jako obszar integracji makroregionalnej w Unii Europejskiej, [w:] Perspektywy integracji gospodarczej i walutowej w Unii Europejskiej, pod red. nauk. K. Opolskiego, J. Górskiego, Wyd. Wydział Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013, ISBN 978-83- 63856-04-5, s. 27-41. 7. Outer Harbour Bronka (Big Port Saint- Petersburg), http://en.portnews.ru/investment_projects, 2014-04-22. 8. Port Of Tallinn 2013 Performance Results Analysis, AS Tallinna Sadam, Sierpień 2014. 9. Riga and Klaipeda included in TOP-10 ports in Baltic Sea Region by container turnover, http://www.balticcourse.com/eng/good_for_business/?doc=90478, 2014-04-15. 10. State Duma Committee bolsters Bronka outer harbor project, http://www.crewing.biz.ua,oct 21, 2011. 11. Taurins A., Containers with unprecedented speed are moving using ferry lines instead of feeders, http://en.portnews.ru//, 2014 August 26. Logistyka 6/2014 697

12. The results of the implementation of the environmental programmes of JSC Sea port of Saint- Petersburg in 2013, http://www.en.seaport.spb.ru, 2014-08-28. 13. Западный скоростной диаметр (ЗСД) проект, www.ica-whsd.com/ru/, 2014-08-26. 698 Logistyka 6/2014