arxiv: v1 [cs.it] 9 Nov 2014

Transkrypt

1 arxiv: v1 [cs.it] 9 Nov 2014 GENERATOR KODÓW LINIOWYCH O SKOŃCZONYCH CHARAKTERYSTYKACH Mariusz Frydrych, Wojciech Horzelski Uniwersytet Łódzki, Wydział Matematyki i Informatyki frydrych@math.uni.lodz.pl, horzel@math.uni.lodz.pl Streszczenie Praca opsuje metodę szybkiego generowania kodów liniowych w wymiarze połówkowym, tzn. gdy wymiar kodu jest równy jego kowymiarowi. Kod jest reprezentowany w przestrzeni wektorowej nad ciałem skończonym charakterystyki większej niż dwa, co dało mozliwość wykorzystania automorfizmu Frobeniusa do konstrukcji pewnych operatorów liniowych majacych naturę geometryczna. Metodę zilustrowano przykładem w wymiarze trzy (wymiar i kowymiar kodu) nad ciałem charakterystyki siedem. Słowa kluczowe: kody liniowe, kodowanie, Grassmanian 1 Wprowadzenie Kody liniowe stosowane sa powszechnie w przesyłaniu danych w zaszumionym medium transmisyjnym. Przez wymiar kodu rozumie się przepustowość łacza dla transitowanej informacji, z kolei kowymiar kodu, mierzy tak zwana nadmiarowość czyli ilo informacji niezbędnej do wykrywania i ewentualnej korekcji błędów w przesyłanych danych. Liniowość kodu zankomicie upraszcza procesy kodowania i dekodowania, co skutkuje duża wydajnościa implementowanych algorytmów. Z oczywistych powodów, najczęściej stosuje się kody binarne, co znacznie zawęża spektrum możliwej do uzyskania jakości kodu. Zastosowanie większej liczby stanów (ciał skończonych charakterystyki większej niż dwa), daje elastyczna strukturę kolekcji kodów liniowych. 2 Kod liniowy Niech, k,n,p,w,q N, p liczba pierwsza, q = p w, k n. Definicja. Każda k-wymiarowa podprzestrzeń wektorowa C przestrzeni n-wymiarowej F n q nazywamy kodem liniowym o długości n, wymiaru k,

2 nad ciałem F q ([4], [3]). indukuje monomor- Wybór bazy B = (b 1,...,b k ), b 1,...,b k C F n q fizm przestrzeni liniowych ι: F k q Fn q, ξ 1. ξ k k ξ j b j, im(ι) = C. j=1 zwany kodowaniem liniowym. Dostajemy 0 F k ι q F n q π F n q/c 0 tzw. krótki ciag dokładny przestrzeni wektorowych. codim C = dimf n q/c = n k. Składajac π z dowolnym izomorfizmem F n q/c Fq n k dostajemy ponownie (krótki ciag dokładny). Operator (macierz) H nazywamy anihilatorem, macierza kontrolna (check matrix) kodu C. 0 F k q ι F n q H F n k q 0 Kowymiar podprzestrzeni codim C = n k to ilość stopni kontrolnych kodu - nadmiarowość a wymiar dim C = k zawartość informacji. Wektory bazoweb 1,...,b k F n q s a liniowo niezależne, więc znajdziemy podciag 1 j 1 <... < j k n, taki że macierz jest nieosobliwa. b j1,...,j k = P B b 1 j 1,...,k k = b j1,1... b j1,k... b jk,1... b jk,k a 1,1... a 1,k..... a n k,1... a n k,k P jest odpowiednią macierza permutacji osi współrzędnych przestrzeni F n q. Jest to tzw. standardowa postać bazowa kodu liniowego C.

3 Dla postaci standardowej kodu C [ Ik,k B = A ] anihilator (macierz kontrolna, check matrix) H ma postać H = [ A I n k,n k ]. gdzie I k,k, I n k,n k sa macierzami jednostkowymi odpowiednich wymiarów. 2.1 Grassmanian Definicja. Ogół wszystkich podprzestrzeni k-wymiarowych przestrzeni n- wymiarowej F n q nazywamy rozmaitościa Grassmana lub Grassmanianem i oznaczamy Grass(k,n,F q ) = {V : V F n q dim F q V = k}. Z postaci standardowej widać, że Grassmanian Grass(k,n,F q ) jest rozmaitościa wymiaru k (n k) nad ciałem F q i można go naturalnie zanurzyć jako kwadrykę w przetrzeni rzutowej Grass(k,n,F q ) P(Λ k F n q ) span(v 1,...,v k ) span(v 1... v k ). Pełna grupa liniowa GL(F n q ) działa tranzytywnie na podprzestrzeniach ustalnego wymiaru, stad Stwierdzenie. Grassmanian jest przestrzenia jednorodną Grass(k,n,F q ) GL(F n q)/f(k,n,f q ) F(k,n,F q ) jest grupa macierzy postaci [ ] a b 0 c gdzie a GL(F k q), c GL(F n k q ), b M(k,n k,f q ). b jest dowolną macierza prostkatn a o k wierszach i n k kolumnach i elemntach w ciele F q.

4 Ponieważ grupa liniowa składa się z # GL(F n q ) = (qn 1)(q n q)(q n q 2 ) (q n q n 1 ) elementów, otrzymujemy = (q n 1)(q n 1 1) (q 1) q (n 2) Wniosek. Liczba elementów rozmaitości Grassmana wynosi # Grass(k,n,F q ) = (qn 1)(q n 1 1) (q n k+1 1) (q k 1)(q k 1. 1) (q 1) Poniżej przedstawiono kilka przykładów zestawienia wymiaru kodu( k), długości kodu ( n), ilości elementów w ciele F q ( q) z ilościa elementów Grassmanianu ( # [k,n] q ). k n q # [k,n] q Generowanie kodów Rozważmy teraz liczbę pierwsza p > 2, oraz liczby naturalne k, n = 2k. Będziemy poszukiwać k-wymiarowych kodów liniowych o długości n, tzn. długość kodu będzie równa podwojonemu wymiarowi. Grassmanian Grass(k,2k,F p ) jest najbogatszy w wymiarze połówkowym bowiem składa się z (p 2k 1)(p 2k 1 1) (p k+1 1) (p k 1)(p k 1 1) (p 1) elementów. Przestrzeń wekorowaf n p nad ciałem F p możemy potraktować jako ciało F p n poprzez rozszerzenie stopnia n ciała prostego F p za pomoca nieprzywiedlnego wielomianu f F p [X], degf = n. Od tej pory będziemy w powyższy sposób utożsamiać ciało F p n z przestrzenia liniowa F n p nad ciałem F p: F p n f F n p. Rozważmy automorfizm Frobeniusa σ : F n p F n p, σ(x) = x p,

5 którego n-ta iteracja σ n (x) = x pn jest identycznościa (Id = 1) na F n p. σ k (x) = x pk jest inwolucja. Oznaczmy ja przez τ. Otrzymaliśmy operator liniowy τ : F n p Fn p, τ2 = 1, Ponieważ n = 2k, to k-ta iteracja który w naturalny sposób rozkłada przestrzeń F n p na sumę prosta dwóch podprzestrzeni własnych: V + = ker(τ 1), V = ker(τ +1) F n p = V + V Ponieważ charakterystka ciała jest różna od dwóch, dostajemy dwa operatory idempotentne (rzuty) π +,π : F n p F n p π + = 1 2 (1 τ), π = 1 2 (1+τ), spełniajace warunki: π + +π = 1, π + π = 0 = π π +, kerπ + = imπ = V +, kerπ = imπ + = V. Z drugiej strony zauważmy, że V + = kerπ + = ker(1 τ) = ker(1 σ k ), co oznacza, że V + jest rozszerzeniem stopnia k ciała prostego F p, tzn. jest izomorficzne z ciałem skończonym p k -elementowym F p k. Podsumowując, otrzymaliśmy ciag kolejnych ciał, rozszerzeń ciała prostego F p : F p V + F n p gdzie V + F p k, F n p F p n. V + : F p = k, F n p : V + = 2, F n p : F p = n = 2k.

6 Kluczowe dla naszej konstrukcji jest rozszerzenie stopnia dwa F n p /V + ciała p k -elementowego V + przez ciało p n -elementowe F n p. Mianowicie, traktujemy ciało F n p jako dwuwymiarową przestrzeń wektorowa nad ciałem V +. Automofizm ciała F n p jako operator liniowy nad ciałem prostym F p τ : F n p Fn p jest niezmienniczy na podprzestrzeniv +, więc możemy go traktować jako operator liniowy nad ciałem V + F p k. Jeżeli wybierzemy dowolny element ξ V,ξ 0 to możenie przez ξ 1 ustala izomorfizm pomiędzy podprzestrzeniami: a izomorfizmem odwrotnym jest: ξ 1 : V V +, ξ 1 (x) = ξ 1 x ξ : V + V, ξ(x) = ξ x Ponieważ ξ 2 V +,ξ / V + to F n p V + [ξ], tzn. element ξ realizuje rozszerzenie F n p/v + stopnia dwa. W powyższy sposób dostajemy rozkład ciała F n p na sumę prosta podprzestrzeni liniowych F n p ξ V + V + F n p u (ξ 1 π + u,π u) V + V + Każdej jednowymiarowej (nad V + F p k) podprzestrzeni wektorowej odpowiada naturalnie k-wymiarowa (nad F p ) podprzestrzeń liniowa przestrzeni F n p. Θ : P 1 (F p k) Grass(k,2k,F p ). Wykorzystujac wsółrzędne jednorodne, prosta rzutowa P 1 (F p k) możemy utożsamić z F p k { } { x (V + V + dla y 0 )/F p k [x,y] y dla y = 0. Jawna postać włożenia Θ wyglada następujaco: F p k V + x span Fp k {x+ξ} Fn p V + F n p.

7 4 Implementacja metody Generator kodów opisana metoda został zaimplementowany w języku C, przy wykorzystaniu biblioteki algebraicznej Computer Algebra System z Uniwersytetu w Bordeaux. Wykorzytano tu ciało skończone F 7 6 rzędu 7 6 = przyjmujac następujace wartości parametrów: p = 7, k = 3, n = 2k = 6, wielomian nieprzywiedlny f F 7 [X] stopnia n = 6: f(x) = X 6 +X 5 +2X 4 +X 3 +5X 2 +3X +2, generator (pierwiastek pierwotny) g ciała F 7 6 rzędu = g(x) = 3X 5 +4X 4 +5X 2 +2X +2. Do obliczeń wykorzystano funkcje biblioteki Computer Algebra System (ffinit(),ffgen(), ffprimroot(), fforder()) : void init_kody(long prec) { GEN p1; p = pol_x(fetch_user_var("p")); k = pol_x(fetch_user_var("k")); n = pol_x(fetch_user_var("n")); f = pol_x(fetch_user_var("f")); t = pol_x(fetch_user_var("t")); g = pol_x(fetch_user_var("g")); p = stoi(7); k = stoi(5); n = gmulsg(2, k); f = ffinit(p, gtos(n), -1); t = ffgen(f, -1); g = ffprimroot(t, NULL); p1 = fforder(g, NULL); { GEN j; for (j = gen_0; gcmp(j, p1) <= 0; j = gaddgs(j, 1)) pari_printf("%ps; %Ps\n", j, gpow(g, j, prec)); } return; }

8 Realizacja ciała F 7 6 jest ucięta algebra wielomianów: F 7 6 F 7 [X]/(f). Obliczenia będziemy prowadzić w uporzadkowanej bazie sześciowymiarowej przestrzeni wektorowej F 7 6 F 6 7 nad ciałem F 7: (X 5,X 4,X 3,X 2,X,1). Macierze automorfizmu Frobeniusa σ : F 6 7 F6 7 oraz inwolucjaτ = σ3 : σ = , τ = operatory rzutu (idempotenty) π + i π : π + = , π = bazy podprzestrzeni V + i V (jako odpowiednie kolumny macierzy): V + = elementy ξ, ξ 1 V : , V = ξ = 2X 5 +6X 4 +5X 3 +5X 2 +4, ξ 1 = 3X 5 +6X 3 +X 2. Dla ujednolicenia oznaczeń, baza przestrzeni F 6 7 jest (X 5,X 4,X 3,X 2,X,1) = (e 1,e 2,e 3,e 4,e 5,e 6 )

9 oraz baza podprzestrzeni V + f 1 = 6e 1 +5e 2 +e 3 f 2 = e 1 +e 4 +e 5 f 3 = e 6. Mnożenie w ciele F 6 7 można przedstawić jako tensor e j e k = F 6 7 F 7 F 6 7 F6 7 6 c l j,k e l, j,k = 1,...,6 l=1 gdzie współczynniki c l j,k F 7 sa stałymi struktury (mnożenia). Gdy mnożenie przez lewy czynnik ograniczymy do podprzestrzeni V + F 7 3 to otrzymamy częściowy tensor w postaci trzech macierzy f 1 = , f 2 = Włożenie generujace = 344 kodów liniowych realizujemy teraz następujaco: Θ : P 1 (F 7 3) Grass(3,6,F 7 ), f 3 = Id. F 7 3 V + x span F7 3 {x+ξ} F6 7 V + F 6 7. Ogólnie, każda podprzestrzeń jednowymiarowa nad F 7 3 jest odwzorowywana na podprzestrzeń wymiaru trzy nad F 7 za pomoca operacji F 6 7 u, span F 7 3 {u} span F 7 {f 1 u,f 2 u,f 3 u}. Poniżej przedstawiono niektóre z funkcji realizujace obliczanie kodów. Funkcja tuple() generuje potrzebne krotki, natomiast wywoływana przez nia funkcja act() wykonuje odpowiednie operacja macierzowe:

10 void tuple( int n, int k, int d, int (*f)( int*, int, int[_n][_k] ), int *a, int b[_n][_k]) { if( d > 0 ) { int j; for( j=0; j<n; ++j ) { a[d-1]= j; tuple( n, k, d-1, f, a, b ); } } else f( a, k, b ); } int act( int u[_k]) { int v[_n], w[_n], r[_n][_k]; static unsigned long l= 1UL; mulv3( v, Vplus, u ); addv( w, v, xi0 ); mul3u( r, w ); print3u( r ); } W wyniku tych działań otrzymujemy poszukiwane kody: 1. [ ] 2. [ ] 3. [ ] [ ] Kolejnym krokiem będzie analiza jakościowa otrzymanego kodu.

11 LITERATURA [1] David Winter. The Structure of Fields. Springer-Verlag New York-Heidelberg-Berlin, [2] F.J. MacWilliams and N.J.A Sloane. The Theory of Error-Correcting Codes. North- Holland Publishing Company, [3] Vera Pless. Introduction to the Theory of Error-Correcting Codes.. John Wiley and Sons, Inc., [4] Siddhartha Biswas. Introduction to Codding Theory: Basic codes and Shannon s theorem. Internet, [5] Jerzy Browkin. Teoria ciał.. PWN, Biblioteka Matematyczna, tom 49, 1978.