info euro Program LIFE dla małych i średnich przedsiębiorstw polskiego eksportu na Wschód ISSN X ochrona praw własności intelektualnej

Transkrypt

1 grudzień (170) 2016 ISSN X euro ifo dla małych i średich przedsiębiorstw Marketig Baza EDB. Lepsza iteretowy ochroa praw własości itelektualej Program LIFE Termiy zapłaty Perspektywy w trasakcjach hadlowych polskiego eksportu Klauzule iedozwoloe a Wschód w umowach

2 Zachodiopomorskie Stowarzyszeie Park Naukowo-Techologiczy Cetrum Iowacji i Trasferu Techologii Rozwoju Gospodarczego Polska Wschód w Suwałkach Uiwersytet Warmińsko-Mazurski Szczecińskie Cetrum Przedsiębiorczości ul. Kolumba Szczeci tel Sp. z o.o. ul. Iowacyja Suwałki tel w Olsztyie ul. Prawocheńskiego Olszty tel Regioale Cetrum Stowarzyszeie Wola Warmińsko-Mazurska Agecja Podlaska Fudacja Iowacji i Trasferu Przedsiębiorczość Rozwoju Regioalego SA Rozwoju Regioalego Techologii ul. Jagiellońska Szczeci tel ul. Piekaricza 12A Gdańsk tel w Olsztyie pl. ge. Józefa Bema Olszty tel ul. Starobojarska Białystok tel Eterprise Europe Network Toruńska Agecja Rozwoju Regioalego SA ul. Włocławska Toruń tel Cetrum Przedsiębiorczości i Trasferu Techologii Uiwersytetu Zieloogórskiego ul. Syrkiewicza Nowy Kisieli tel Polska Agecja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Pańska 81/ Warszawa tel Istytut Mechaizacji Budowictwa i Górictwa Skalego ul. Racjoalizacji 6/ Warszawa tel Wrocławskie Cetrum Trasferu Techologii Politechika Wrocławska ul. Smoluchowskiego Wrocław tel Dolośląska Agecja Rozwoju Regioalego SA ul. Szczawieńska Szczawo-Zdrój tel Stowarzyszeie Promocja Przedsiębiorczości w Opolu ul. Damrota Opole tel Fudusz Górośląski SA Oddział w Katowicach ul. Powstańców Katowice tel lub Górośląska Agecja Przedsiębiorczości i Rozwoju sp. z o.o. ul. Wicetego Pola Gliwice tel Agecja Rozwoju Regioalego SA w Koiie ul. Zakładowa Koi tel Fudacja Uiwersytetu im. Adama Mickiewicza, Pozański Park Naukowo-Techologiczy Biuro Eterprise Europe Network w Pozaiu ul. Rubież Pozań tel Fudacja Kaliski Ikubator Przedsiębiorczości ul. Częstochowska Kalisz tel Cetrum Trasferu Techologii Politechika Krakowska ul. Warszawska Kraków tel lub Izba Przemysłowo-Hadlowa w Krakowie ul. Floriańska Kraków tel lub Fudacja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Piotrkowska Łódź tel Staropolska Izba Przemysłowo-Hadlowa ul. Siekiewicza Kielce tel Świętokrzyskie Cetrum Iowacji i Trasferu Techologii al. Solidarości Kielce tel Uiwersytet Warszawski DELab UW ul. Dobra 56/ Warszawa tel strefa-dzialaia/ee-uw Lubelska Fudacja Rozwoju Ryek Lubli tel Lubelskie Cetrum Trasferu Techologii Politechiki Lubelskiej ul. Nadbystrzycka Lubli tel Wyższa Szkoła Iformatyki i Zarządzaia w Rzeszowie ul. Sucharskiego Rzeszów tel Rzeszowska Agecja Rozwoju Regioalego SA ul. Szopea Rzeszów tel Stowarzyszeie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu Loticzego Dolia Loticza ul. Szopea Rzeszów tel

3 Spis treści 4 Baza EDB Narzędzie do skutecziejszej ochroy praw własości itelektualej Od redakcji Drodzy Czytelicy, ochroa tajemicy hadlowej jest istotym arzędziem w strategii rozwoju zarówo przedsiębiorstw (zwłaszcza firm iowacyjych), jak i istytucji aukowo-badawczych. Jest oa środkiem, który może być wykorzystyway zamiast iych istrumetów ochroy praw własości itelektualej, takich jak patety czy zaki towarowe, albo łączie z imi. Możliwość objęcia kokretych iformacji tajemicą jest jedak szczególie istota w przypadkach, w których ochroa jest wyłączoa przez przepisy prawa własości przemysłowej. Chodzi o metody matematycze, play rozwoju przedsiębiorstwa, strategie prowadzeia działalości gospodarczej itd. Aby wzmocić ochroę tajemicy hadlowej w państwach Uii Europejskiej, a tym samym wesprzeć kokurecyjość europejskich iowacyjych przedsiębiorstw, została uchwaloa tzw. dyrektywa o poufości. Do czego zobowiązuje oa krajowych legislatorów, co owego wprowadza, a co modyfikuje o tym moża przeczytać w artykule pt. Lepsza ochroa tajemicy przedsiębiorstwa. Szczególej uwadze polecamy także tekst pt. Baza EDB, w którym przybliżamy zasady działaia istrumetu służącego skutecziejszej ochroie własości itelektualej. Zapraszamy także do zapozaia się z owymi ofertami współpracy międzyarodowej pochodzącymi z bazy POD (Partership Opportuities Database), prowadzoej przez Komisję Europejską i udostępiaej ośrodkom Eterprise Europe Network. Z wyrazami szacuku Zespół Redakcyjy Biuletyu Euro Ifo Komisja Europejska lub osoby występujące w jej imieiu ie są odpowiedziale za iformacje przedstawioe w Biuletyie Euro Ifo. Poglądy wyrażoe w tym czasopiśmie są poglądami autorów i ie muszą się pokrywać z działaiami Komisji Europejskiej. Redaktor aczely: Paweł Sikorski Zespół: dr Michał Polański, Witold Kajszczak Redakcja i korekta: Krakowska Fabryka Słów Adres redakcji: Eterprise Europe Network przy PARP ul. Pańska 81/83, Warszawa tel.: , faks: Sprzedaż podróbek Na co powiie uważać wyajmujący powierzchie hadlowe 8 Termiy zapłaty w trasakcjach hadlowych Prawe kosekwecje ich iedotrzymywaia 11 Lepsza ochroa tajemicy przedsiębiorstwa Dyrektywa o poufości 17 System Kotroli Importu AIS/ICS Przywozowa deklaracja skrócoa (PDS) 22 Klauzule iedozwoloe w umowach Prawa i obowiązki przedsiębiorców i kosumetów 27 Wykorzystaie techologii cyfrowych w przedsiębiorstwach Polska a tle państw uijych 30 Aktualości 31 Oferty współpracy gospodarczej Biulety Euro Ifo, który jest wydaway przez ośrodek Eterprise Europe Network przy Polskiej Agecji Rozwoju Przedsiębiorczości, jest współfiasoway przez Komisję Europejską ze środków pochodzących z programu COSME a lata oraz ze środków budżetu państwa w ramach dotacji celowej Miisterstwa Rozwoju. Skład, druk i dystrybucja: Agecja Reklamowo-Wydawicza Arkadiusz Grzegorczyk akład: 1400 egz. Redakcja ie zwraca materiałów iezamówioych oraz zastrzega sobie prawo do ich zmiay i redagowaia. Uwagi i kometarze prosimy kierować a adres: biulety_ei@parp.gov.pl Wszystkie teksty zawarte w Biuletyie Euro Ifo mogą być przedrukowae wyłączie po uzyskaiu zgody Redakcji. Zaiteresowaych preumeratą prosimy o kotakt z ajbliższym puktem Eterprise Europe Network. Publikacja została wydaa a papierze przyjazym dla środowiska aturalego (wyprodukowaym w 100% z makulatury, wybieloym w procesie PCF Processed Chlorie Free). Okładka: Bartosz Bartosiński

4 Ochroa własości itelektualej Baza EDB Narzędzie do skutecziejszej ochroy praw własości itelektualej Dawid Sierżat Wraz ze wzrostem popularości towarów oferowaych przez polskich przedsiębiorców, zarówo w kraju, jak i a rykach zagraiczych, arasta rówież problem związay z podrabiaiem tych wyrobów. Liczba podmiotów, które stykają się z tym zjawiskiem, jest coraz większa. Przedsiębiorcy, których dotyczy te problem, mogą skorzystać z platformy The Eforcemet Database (baza EDB). Jest to bezpiecza baza daych, w której właściciele praw własości itelektualej zamieszczają iformacje o produktach orygialych i ich podróbkach. Są to dae istote przede wszystkim dla orgaów celych i policji. Dzięki działaiu bazy EDB, istytucje te mogą w łatwy sposób rozpozać podrobioe towary. Hadel podrabiaymi towarami jest jedym z główych wyzwań stojących przed iowacyjymi gospodarkami Uii Europejskiej, do których groa preteduje rówież Polska. Problem podrobioych i pirackich towarów Hadel podrabiaymi towarami jest jedym z główych wyzwań stojących przed iowacyjymi gospodarkami Uii Europejskiej, do których groa preteduje rówież Polska. Nic dziwego: światowy hadel podrobioymi towarami sięga 2,5% całej międzyarodowej wymiay hadlowej, a jego wartość w 2013 r. została oszacowaa a 461 mld dolarów. Tyle wyosi PKB Austrii lub PKB Irladii i Czech razem wziętych. W samej Uii Europejskiej podróbki staowią ok. 5% całego importu, czyli ryek te wart jest blisko 85 mld euro 1. Około dwóch trzecich podróbek pochodzi z Chi. Dla uściśleia, przez towary podrobioe zazwyczaj rozumie się towary opatrzoe bez zezwoleia zakiem, który jest idetyczy ze zakiem towarowym ważie zarejestrowaym w odiesieiu do towarów tego samego rodzaju lub którego istotych cech ie moża odróżić od cech takiego zaku towarowego (w tym jakiekolwiek opakowaie, etykieta, aklejka, broszura, istrukcja obsługi, dokumet gwaracji a których widieje taki zak). Przykładowo, o towarze podrobioym będziemy mówili w przypadku wyprodukowaia obuwia i opatrzeia go zakiem graficzym bez zgody koceru odzieżowego NIKE. Takie działaie będzie staowić ie tylko oczywisty przykład aruszeia p. zaku towarowego Uii Europejskiej EUTM zarejestrowaego dla obuwia a rzecz NIKE Iovate C.V., ale zagrożoe będzie rówież sakcją karą. Natomiast towary pirackie to towary aruszające prawa autorskie majątkowe lub prawo pokrewe, a także wzory przemysłowe, tj. towary, które są kopią lub zawierają kopię wykoaą bez zgody posiadacza prawa autorskiego lub wzoru przemysłowego. Klasyczy przykład to powieleie i wprowadzaie do obrotu programu komputerowego bez zgody jego twórców. Problem te ie był dotychczas dla polskich przedsiębiorców szczególie dotkliwy, bowiem stosukowo iewielu z ich tworzyło włase marki i produkty oraz prowadziło ekspasję a zagraicze ryki. Jedak wraz z rozwojem polskiej gospodarki w kieruku gospodarki iowacyjej, sytuacja ta ulega zmiaie, a problem podróbek staje się coraz bardziej aktualy. Raport OECD pokazuje, że problem podróbek dotyczy zarówo towarów kosumpcyjych, w tym zwłaszcza luksusowych, jak i towarów przezaczoych dla bizesu. Istieie ryku towarów podrobioych przekłada się bezpośredio a sprzedaż i zyski firm dotkiętych tym procederem. Jedocześie zyski te trafiają ajczęściej do zorgaizowaych grup przestępczych. W związku z tym państwa człokowskie są żywo zaiteresowae rozwiązaiem tego problemu i podejmują aktywe działaia mające a celu skutecziejszą walkę z podróbkami. Problem podróbek dotyczy zarówo towarów kosumpcyjych, w tym zwłaszcza luksusowych, jak i towarów przezaczoych dla bizesu. Kto stworzył EDB? Na podstawie przepisów uijego rozporządzeia 386/2012 2, Europejskiemu Urzędowi ds. Własości Itelektualej w Alicate (w skrócie: EUIPO, dawiej: OHIM) powierzoo oprócz obowiązków związaych z rejestracją zaków towarowych Uii Europejskiej i wzorów wspólotowych zadaia związae z egzekwowaiem praw własości itelektualej. W szczególości obejmują oe zapewieie mechaizmów przyczyiających się do usprawieia wymiay iformacji związaych z egzekwowaiem praw wyłączych. Postaowioo między iymi, że EUIPO przy współpracy z orgaami krajowymi oraz Komisją Europejską opracuje arzędzie olie służące wymiaie iformacji dotyczących aruszeń praw własości itelektualej. Wymiaa ta ma astępować 4 Biulety euro ifo (12)

5 Ochroa własości itelektualej pomiędzy ich właścicielami a orgaami admiistracji publiczej i iymi orgaizacjami państw człokowskich, które zajmują się ochroą i egzekwowaiem praw wyłączych. W wyiku realizacji tych zadań w 2013 r. EUIPO uruchomił bazę EDB. Czym jest EDB Jak już wspomiao, The Eforcemet Database jest platformą przezaczoą dla istytucji egzekucyjych (w szczególości chodzi o orgay cele i policję) oraz dla właścicieli praw własości itelektualej. To iteretowa baza daych umożliwiająca bezpośredią komuikację pomiędzy wymieioymi orgaami a właścicielami praw wyłączych. i w jakim celu powstała Celem tej komuikacji jest skutecziejsza ochroa produktów chroioych prawami własości itelektualej przed aruszeiami, a w szczególości przed pojawieiem się a ryku uijym towarów pirackich i podrobioych. Chodzi tu w szczególości o ochroę produktów chroioych prawami ochroymi a zaki towarowe oraz prawami z rejestracji wzorów przemysłowych, w tym zakami towarowymi Uii Europejskiej i wzorami wspólotowymi. Hadel podrobioymi i pirackimi towarami ajczęściej staowi aruszeie właśie tych praw wyłączych. Celem EDB jest wsparcie właściwych orgaów zajmujących się egzekucją praw własości itelektualej w daym państwie człokowskim w zakresie rozpozawaia i odróżiaia produktów orygialych od podrobioych. EDB staowi zatem scetralizowae repozytorium iformacji o produktach orygialych, przesyłaych bezpośredio przez właścicieli praw wyłączych. Powodem powstaia EDB jest to, że w chwili obecej techologia stosowaa przez producetów i hadlarzy podróbek jest często ie miej zaawasowaa od techologii stosowaej przy wytwarzaiu produktów orygialych. Pracowicy orgaów celych i policji zasadiczo ie mają żadych istrumetów służących temu, by dokoać odróżieia podrobioych towarów od towarów orygialych. W praktyce, bez dostępu do szczegółowych iformacji o produkcie czy jego kaałach dystrybucji, idetyfikacja podrobioych czy pirackich towarów także w przypadku zaistieia uzasadioego podejrzeia co do ich autetyczości jest utrudioa lub iemożliwa, ie licząc przypadków ewidetych lub też sytuacji, w których działaia zostały podjęte a skutek odpowiediego zawiadomieia. Narzędzie EDB jest zitegrowae z bezpieczą siecią Komisji Europejskiej DG TAXUD (z ag. Directorate-Geeral for Taxatio ad Customs Uio), co umożliwia dostęp do iej ie tylko orgaom celym z 28 krajów człokowskich, ale także policji poszczególych krajów. W plaach jest itegracja EDB także z systemami Europejskiego Urzędu Policji (z ag. Europea Police Office, EUROPOL) oraz Światowej Orgaizacji Celej (z ag. World Customs Orgaizatio, WCO). Poadto baza EDB korzysta z istiejących wyszukiwarek i baz daych dotyczących zarejestrowaych praw wyłączych, tj. TMview ( welcome) i DesigView ( org/tmdsview-web/welcome), w związku z czym fukcjoalości tych ie trzeba było budować od podstaw. Dzięki temu arzędzie umożliwia właściwym orgaom atychmiastową, bieżącą weryfikację ważości daego zaku towarowego czy wzoru przemysłowego. Dzięki EDB jest możliwa komuikacja z fracuską Gedarmerie Natioale Fraçaise, hiszpańską Guardia Civil czy włoską Guardia di Fiaza. EDB jest dostępa w 23 językach Uii Europejskiej, w tym także po polsku. Co istote, iformacje wprowadzae do EDB są automatyczie tłumaczoe a pozostałe języki Uii Europejskiej. Dzięki temu orgay poszczególych państw człokowskich mają dostęp do wprowadzoych przez firmę iformacji w swoim rodzimym języku. Dla polskiego przedsiębiorcy jest to o tyle korzyste, że ie musi o ustalać właściwych orgaów za graicą, a astępie kierować do ich korespodecji w tym zakresie we właściwym języku. Przykładowo dzięki EDB jest możliwa komuikacja z fracuską Gedarmerie Natioale Fraçaise, hiszpańską Guardia Civil czy włoską Guardia di Fiaza. Dzięki EDB, przedsiębiorca może rówież ograiczyć koszty, p. koszty tłumaczeń a ie języki Uii Europejskiej czy koszty obsługi prawej a zagraiczych rykach. Jak działa EDB? EDB jest platformą iteretową, działającą a podstawie aplikacji dostępej za pośredictwem specjalie do tego stworzoej stroy iteretowej. Aplikacja EDB jest dostępa pod adresem tmd.org/eforcemetdb-ui-webapp/ Narzędzie jest w pełi bezpiecze (stadard bezpieczeństwa SOC2). Podstawową fukcjoalością EDB jest umożliwieie posiadaczom praw własości itelektualej przesyłaia i udostępiaia orgaom celym i policji daych a temat orygialych produktów. Ułatwia to zidetyfikowaie podróbek i podjęcie odpowiedich działań związaych ze ścigaiem lub zatrzymaiem podejrzaych towarów. EDB zbudowao w te sposób, że do jej zasobów jest możliwe wprowadzeie wszelkich iformacji, które właściciel prawa wyłączego uzaje za istote i które mogą okazać się przydate dla orgaów ścigaia i celików. Mogą to być p. zdjęcia postaci produktów, które są chroioe zakami towarowymi lub wzorami przemysłowymi. Użytkowik może przy tym Fot. Bartosz Bartosiński Biulety euro ifo (12) 5

6 Ochroa własości itelektualej dokoać wyboru odośie do tego, które iformacje zostaą udostępioe odpowiedim orgaom, a które ie. W praktyce chodzi tutaj w szczególości o przesyłaie iformacji a temat: orygialych opakowań produktów; cech charakterystyczych orygialych produktów (takich jak kształt i umiejscowieie metek, materiały użyte do wyrobu, jakość itp.); logistyki, sieci dystrybucyjej, kaałów dostaw, portów docelowych za pośredictwem których produkty orygiale są wprowadzae do obrotu w Uii Europejskiej. Poadto jest możliwe zamieszczeie iformacji a temat towarów podrobioych bądź pirackich. W szczególości moża zamieścić iformacje a temat: przeszłych przypadków aruszeń, charakterystyczych cech towarów podrobioych, owych tredów a ryku podróbek, iych iformacji, które mogą okazać się przydate dla idetyfikacji podróbek. Dostęp do bazy EDB może uzyskać każdy właściciel prawa wyłączego, a także pełomocik działający w imieiu takiego właściciela. EDB umożliwia rówież zamieszczeie iformacji a temat spółki i posiadaych przez ią praw wyłączych relewatych dla daego produktu. Zwalia to orgay z obowiązku przeprowadzeia poszukiwań bądź kosultacji z uprawioym. Mają oe możliwość bieżącego zweryfikowaia ważości zaków towarowych i wzorów przemysłowych bezpośredio za pośredictwem bazy EDB. Istotą fukcjoalością EDB jest umożliwieie uprawioym z praw własości itelektualej zamieszczeia iformacji kotaktowych do osób, tj. pracowików lub pełomocików zajmujących się zwalczaiem podrobioych towarów w daym kraju człokowskim. Ta swego rodzaju książka adresowa w zaczący sposób ułatwia orgaom pracę, przyczyiając się do przyspieszeia postępowaia związaego z zatrzymaiem podróbek. Zamiast wysyłaia oficjaliej korespodecji do cetrali uprawioego, która może mieścić się iekoieczie w tym samym kraju, w którym zlokalizowao podróbki, orgay mogą w razie potrzeby w łatwy sposób skotaktować się bezpośredio z właściwą osobą. Właściciele praw wyłączych mogą za pośredictwem EDB wysyłać właściwym orgaom tzw. alerty, czyli zawiadomieia o podejrzeiu aruszeia ich praw wyłączych wraz ze wszelkimi posiadaymi iformacjami a te temat, p. o termiie i miejscu dostawy, podmiotach, które biorą udział w trasakcji itp. W podoby sposób orgay mogą zawiadomić właścicieli praw wyłączych o podejrzaych czy zatrzymaych towarach, co w zaczący sposób przyspiesza ich weryfikację. Co istote, a podstawie Rozporządzeia 608/ platforma EDB pozwala a złożeie w formie elektroiczej żądaia podjęcia działań przez orgay cele w odiesieiu do towarów podejrzewaych o aruszeie praw własości itelektualej. Chodzi o tzw. wiosek o ochroę celą (z ag. Applicatio for Actio, AFA). Wiosek moża złożyć po polsku, atomiast dla służb celych pozostałych państw człokowskich będzie o dostępy w ich rodzimym języku. Kto może uzyskać dostęp do EDB? Dostęp do bazy EDB może uzyskać każdy właściciel prawa wyłączego, a także pełomocik działający w imieiu takiego właściciela. Procedura tworzeia kota polega a przesłaiu kodu zabezpieczającego (w formie fizyczej, a poday adres), co ma zapewić odpowiedi poziom bezpieczeństwa i poufość daych. Po uzyskaiu dostępu do EDB, właściciel prawa własości itelektualej sam decyduje o tym, kto będzie miał dostęp do jego kota w EDB. Ile kosztuje korzystaie z EDB? Korzystaie z bazy EDB jest całkowicie ieodpłate, co staowi iewątpliwą zachętę dla przedsiębiorców. Dodatkowo, Urząd ds. Własości Itelektualej Uii Europejskiej w Alicate prowadzi szereg darmo- wych szkoleń, zarówo w formie stacjoarej, jak i w formie dostępych olie ajczęściej aglojęzyczych webiariów. Przygotowao rówież istrukcję obsługi korzystaa z EDB. Iformacje a temat szkoleń i istrukcje obsługi EDB dostępe są pod adresem: ohimportal/pl/web/observatory/eforcemet-database Czy warto korzystać z EDB? Platforma The Eforcemet Database umożliwia przedsiębiorcom udzieleie orgaom celym i orgaom ścigaia w państwach Uii Europejskiej wyczerpujących iformacji, potrzebych, a często awet iezbędych dla skutecziejszego zwalczaia podrobioych towarów. Otwiera rówież cey kaał bezpośrediej komuikacji pomiędzy zaiteresowaymi, co przyczyia się do zaczego usprawieia i przyspieszeia procedur. Fakt, że te fukcjoalości są udostępioe za darmo sprawia, że każdy przedsiębiorca zmagający się z problemem podrobioych czy pirackich towarów, w szczególości przedsiębiorca eksportujący swoje produkty a ie ryki Uii Europejskiej, powiie rozważyć założeie kota w EDB. Dawid Sierżat radca prawy Kacelaria LDS Łazewski Depo i Wspólicy 1 Zob. raport OECD i EUIPO dostępy pod adresem: secure/webdav/guest/documet_library/observatory/documets/mappig_the_ecoomic_impact_study/mappig_the_ecoomic_ Impact_e.pdf (data dostępu: 25 paździerika 2016 r.). 2 Rozporządzeie Parlametu Europejskiego i Rady (UE) r 386/2012 z dia 19 kwietia 2012 r. w sprawie powierzeia Urzędowi Harmoizacji Ryku Wewętrzego (zaki towarowe i wzory) zadań związaych z egzekwowaiem praw własości itelektualej, w tym zwoływaia posiedzeń przedstawicieli sektora publiczego i prywatego w charakterze europejskiego obserwatorium do spraw aruszeń praw własości itelektualej. (Dz. Urz. UE.L z dia 16 maja 2012 r.). 3 Rozporządzeie Parlametu Europejskiego i Rady (UE) r 608/2013 z dia 12 czerwca 2013 r. w sprawie egzekwowaia praw własości itelektualej przez orgay cele oraz uchylające rozporządzeie Rady (WE) r 1383/2003. (Dz. Urz. UE.L z dia 29 czerwca 2016 r.). 6 Biulety euro ifo (12)

7 Ochroa własości itelektualej Sprzedaż podróbek Na co powiie uważać wyajmujący powierzchie hadlowe Wioletta Jauszczyk Trybuał Uii Europejskiej w wyroku z dia 7 lipca 2016 roku (C 494/15) uzał, że podmiot wydzierżawiający stoiska a targu osobom, które aruszają prawa własości itelektualej poprzez sprzedaż podróbek produktów markowych, jest pośredikiem i jako taki może zostać zobowiązay do podjęcia działań zmierzających do zaprzestaia aruszaia praw przez osobę trzecią. Działaiem takim może być obowiązek wypowiedzeia umowy dzierżawy stoiska podmiotowi hadlującemu podróbkami. Pozew producetów i dystrybutorów Sprawa była rozpozawaa przez sądy czeskie. Produceci i dystrybutorzy towarów markowych, m.i. Tommy Hilfiger Licesig LLC, Lacoste SA i Burberry Ltd, pozwali czeską spółkę Delta Cetre, która wydzierżawia sprzedawcom stoiska hadlowe a praskich halach targowych. Po ustaleiu, że a części stoisk prowadzoy jest hadel podróbkami, powodowie wystąpili do sądu czeskiego o akazaie spółce Delta Cetre jako wydzierżawiającemu: zaprzestaia zawieraia lub przedłużaia umów dzierżawy staowisk hadlowych z osobami, w odiesieiu do których stwierdzoo (ostateczą decyzją sądu lub orgau admiistracji), że ich działaia staowiły aruszeie lub stwarzały ryzyko aruszeia zaków towarowych; zaprzestaia zawieraia lub przedłużaia umów dzierżawy, jeśli postaowieia tych umów ie zawierają zobowiązaia podmiotu hadlującego do powstrzymaia się od aruszaia praw własości itelektualej skarżących ai klauzuli, zgodie z którą Delta Ceter może wypowiedzieć umowę w przypadku aruszeia lub ryzyka aruszeia tych praw; przeproszeia. Sąd pierwszej istacji w Pradze oddalił żądaia. Wprawdzie uzał, że Delta Ceter jest pośredikiem, którego usługi są wykorzystywae przez osoby trzecie do aruszaia praw własości itelektualej, to jedak był zdaia, że ie wystąpiło aruszeie lub ryzyko aruszeia praw skarżących, gdyż dla klietów było oczywiste, że rozpatrywae towary są podróbkami i ie są ai produkowae, ai dystrybuowae przez powodów. Także sąd drugiej istacji oddalił żądaia producetów i dystrybutorów towarów markowych, twierdząc, że szeroka wykładia pojęcia pośredika, z usług których korzysta stroa trzecia do aruszaia prawa własości itelektualej doprowadziłaby do sytuacji absurdalych p. uzaia, że zaopatrzaie w eergię elektryczą czy wydawaie zezwoleia a prowadzeie działalości gospodarczej staowi środek umożliwiający aruszaie praw własości itelektualej. Pytaie do TUE i wyday wyrok Ostateczie czeski Sąd Najwyższy zwrócił się do Trybuału z pytaiami prejudycjalymi o wykładię art. 11 dyrektywy 2004/48/WE Parlametu Europejskiego i Rady z dia 29 kwietia 2004 roku w sprawie egzekwowaia praw własości itelektualej. Trybuał odpowiedział, że pojęcie pośredika, z usług którego korzysta osoba trzecia do aruszaia prawa własości itelektualej, obejmuje dzierżawcę hal targowych, który poddzierżawia staowiska hadlowe idywidualym sprzedawcom, spośród których iektórzy wykorzystują stoiska do sprzedaży towarów będących podróbkami towarów markowych. Zgodie z dyrektywą, podmioty uprawioe powiy mieć możliwość wystąpieia o akaz sądowy przeciwko pośredikowi, z którego usług korzystała osoba trzecia przy aruszaiu prawa własości przemysłowej, atomiast waruki i procedury odoszące się do takich akazów powiy zostać określoe przez prawo wewętrze każdego z państw Uii Europejskiej. Trybuał uściślił, że waruki i procedury prawa krajowego muszą być skutecze, odstraszające, słusze i proporcjoale. W kosekwecji ie mogą oe być też admierie kosztowe ai ie mogą ograiczać hadlu prowadzoego zgodie z prawem. Nie moża rówież wymagać od pośredika ogólego i stałego adzorowaia jego klietów. Pośredik może atomiast zostać zmuszoy do podjęcia środków, które przyczyiają się do uikięcia wystąpieia dalszych aruszeń tego samego rodzaju przez tego samego sprzedawcę. Trybuał uzał zatem, że akaz może zostać wyday jedyie wtedy, gdy zapewia odpowiedią rówowagę między ochroą własości itelektualej a wolością hadlu prowadzoego zgodie z prawem. Wydawaie rozstrzygięć w kokretych sprawach ależy do sądów krajowych. Z wyroku Trybuału płyą atomiast zaleceia, aby umowy dzierżawy stoisk hadlowych zawierały zobowiązaia hadlujących do przestrzegaia praw własości itelektualej oraz umożliwiały wydzierżawiającemu wypowiedzeie umów w przypadku stwierdzeia aruszeia tych praw. Choć wydzierżawiający ie ma obowiązku stałego adzorowaia i sprawdzaia, czy dzierżawcy ie hadlują podróbkami, to w przypadku stwierdzeia takiego faktu (p. z uwagi a zgłoszeie otrzymae od produceta towarów markowych), powiie podjąć skutecze działaia, p. wypowiedzieć umowę dzierżawy. Wioletta Jauszczyk radca prawy, parter w kacelarii Grykowski i Jauszczyk Spółka Parterska Adwokata i Radcy Prawego Biulety euro ifo (12) 7

8 Zwalczaie opóźień w płatościach Termiy zapłaty w trasakcjach hadlowych Prawe kosekwecje ich iedotrzymywaia Dariusz Łysak Ustawodawca, realizując cele Dyrektywy Parlametu Europejskiego i Rady 2011/7 /UE z dia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczaia opóźień w płatościach w trasakcjach hadlowych 1, wprowadził do polskiego porządku prawego przepisy Ustawy z dia 8 marca 2013 r. o termiach zapłaty w trasakcjach hadlowych 2. Celem regulacji jest zwalczaie pogłębiającego się problemu zatorów płaticzych przez wprowadzeie istrumetów wspomagających zmiejszaie opóźień w zapłacie ależości oraz dyscypliujących stroy do stosowaia krótkich termiów zapłaty 3. Zapropoowae przez Uię Europejską rozwiązaia są jedym z istrumetów polityki wspieraia przez Komisję Europejską małych i średich przedsiębiorstw, bowiem to dla ich szybkie i termiowe płatości kotrahetów w szczególy sposób warukują płyość fiasową. Przepisy ustawy stosuje się zarówo do trasakcji hadlowych zawartych między dwojgiem przedsiębiorców, i trasakcji między przedsiębiorcą a podmiotem publiczym. Niestety, pierwota wersja ustawy właściwie ie była stosowaa, a polscy przedsiębiorcy powszechie posługiwali się adal regulacjami dotyczącymi opóźień zawartymi w Kodeksie cywilym. Nowelizacja Ustawy z dia 9 paździerika 2015 r. 4, która weszła w życie 1 styczia 2016 r., miała a celu zapewieie zgodości polskich przepisów z dyrektywą, usuięcie pojawiających się dotychczas wątpliwości iterpretacyjych oraz ujedoliceie systemu aliczaia odsetek w całym obrocie cywiloprawym. Do ajważiejszych rozwiązań wprowadzoych przez ustawę w jej aktualym brzmieiu ależy zaliczyć regulacje dotyczące: termiów zapłaty w trasakcjach hadlowych, odsetek oraz rekompesaty za koszty dochodzeia ależości. Termiy zapłaty w trasakcjach hadlowych Przepisy ustawy stosuje się zarówo do trasakcji hadlowych zawartych między dwojgiem przedsiębiorców, jak i trasakcji między przedsiębiorcą a podmiotem publiczym. Defiicja trasakcji hadlowej została ujęta szeroko i ależy przez to pojęcie rozumieć zarówo odpłatą dostawę towaru, jak i odpłate świadczeie usług. Z zakresu regulacji zostały wyłączoe jedyie zadłużeia objęte postępowaiami upadłościowymi lub restrukturyzacyjymi, wierzytelości wyikające z czyości bakowych oraz trasakcje, w których obie stroy są podmiotami publiczymi. Z przewidziaych przez ustawodawcę mechaizmów mających a celu skróceie ustalaych przez kotrahetów termiów płatości wyika, że termi zapłaty za towar lub świadczoą usługę ie powiie, co do zasady, być dłuższy iż 30 di. Jeżeli przedsiębiorcy przewidzieli w umowie termi zapłaty dłuższy iż 30 di, wierzyciel może po upływie tego okresu żądać od dłużika odsetek ustawowych za okres od dia astępego po upływie 30 di, liczoych od dia spełiaia swojego świadczeia i doręczeia dłużikowi faktury lub rachuku do dia ustaloego przez stroy termiu płatości lub wcześiejszej zapłaty. Należy zazaczyć, że wskazae uprawieie ie przysługuje wierzycielowi wobec podmiotu lecziczego. Ustawodawca rozróżił długość ustalaych termiów zapłaty w trasakcjach pomiędzy przedsiębiorcami oraz przedsiębiorcą a podmiotem publiczym, wychodząc z założeia, że orgay publicze korzystają z bardziej przewidywalych, bezpieczych i trwałych źródeł dochodów, waruki zaś dostępu do fiasowaia iejedokrotie są o wiele atrakcyjiejsze iż w przypadku przedsiębiorców spoza sektora fiasów publiczych. Termi zapłaty za towar lub świadczoą usługę ie powiie, co do zasady, być dłuższy iż 30 di. Termi zapłaty określoy przez przedsiębiorców ie może przekraczać 60 di, liczoych od dia doręczeia dłużikowi faktury lub rachuku, potwierdzających dostawę towaru lub wykoaie usługi, atomiast termi zapłaty w trasakcji zawartej między przedsiębiorcą a podmiotem publiczym ie może przekraczać 30 di. Jeżeli stroy ustalają termiy dłuższe iż tu wskazae, to od dia astępego po upływie odpowiedio 60-diowego lub 30-diowego termiu w przypadku trasakcji z podmiotem publiczym wierzyciel, o tyle, o ile spełił swoje świadczeie, będzie mógł dochodzić od dłużika odsetek ustawowych za opóźieie. Przedłużeie wskazaych termiów jest możliwe, jeśli zostało to wyraźie ustaloe przez stroy oraz ie jest rażąco ieuczciwe wobec wierzyciela. 8 Biulety euro ifo (12)

9 Zwalczaie opóźień w płatościach Ustawodawca precyzując, jak ależy rozumieć postaowieia rażąco ieuczciwe wobec wierzyciela, wskazał, że ocey takiej dokouje się, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczości sprawy, w szczególości: 1) rażące odstępstwa od dobrych praktyk hadlowych, które aruszają zasadę działaia w dobrej wierze i zasadę rzetelości; 2) właściwość towaru lub usługi, które są przedmiotem trasakcji hadlowej. Kryteria te, choć pozostają iedookreśloe, powiy być w praktyce stosowae zgodie z celami dyrektywy uijej, tj. z uwzględieiem w pierwszej kolejości iteresu małych i średich przedsiębiorców będących wierzycielami, którym siliejsi kotraheci arzucili długie termiy płatości. Jeżeli stroy ie przewidziały żadego termiu zapłaty, wierzycielowi bez wezwaia przysługują odsetki ustawowe za opóźieie w trasakcjach hadlowych, po upływie 30 di liczoych od dia spełieia przez iego świadczeia. Ustawa zawiera także regulacje zabezpieczające przed obchodzeiem jej przepisów. Stroy ie mogą ustalić w łączącej je umowie sztuczie daty doręczeia faktury lub rachuku. Poadto, jeżeli stroy trasakcji hadlowej przewidziały w umowie zbadaie towaru lub usługi celem potwierdzeia zgodości towaru lub usługi z umową, ustaloy w umowie termi tego badaia ie może być rażąco ieuczciwy wobec wierzyciela i ie może przekraczać 30 di, licząc od dia otrzymaia towaru lub usługi. W takim przypadku, jeżeli dłużik otrzymał fakturę lub rachuek trakcie badaia towaru lub usługi, termi zapłaty jest liczoy od dia zakończeia tego badaia. Odsetki Nowelizacja z dia 9 paździerika 2015 r., która weszła w życie 1 styczia 2016 r., wprowadziła owe kategorie odsetek oraz wyłączała stosowaie w trasakcjach hadlowych przepisów Kodeksu cywilego w tym zakresie. Aktualie przepisy polskiego prawa przewidują astępujące kategorie odsetek ustawowych: 1) Odsetki ustawowe ( kapitałowe ) w wysokości rówej sumie stopy referecyjej Narodowego Baku Polskiego i 3,5 pukta procetowego (aktualie 5%); stosuje się je wtedy, gdy wysokość odsetek ie została w iy sposób określoa w ustawie lub umowie. Jeżeli stroy ie przewidziały żadego termiu zapłaty, wierzycielowi bez wezwaia przysługują odsetki ustawowe za opóźieie w trasakcjach hadlowych, po upływie 30 di liczoych od dia spełieia przez iego świadczeia. 2) Odsetki ustawowe za opóźieie, w wysokości rówej sumie stopy referecyjej Narodowego Baku Polskiego i 5,5 pukta procetowego (aktualie 7%); stosuje się je wtedy, gdy dłużik opóźia się ze spełieiem świadczeia pieiężego, a stopa odsetek za opóźieie ie została ozaczoa w umowie. 3) Odsetki ustawowe za opóźieie w trasakcjach hadlowych, w wysokości rówej sumie stopy referecyjej Narodowego Baku Polskiego i 8 puktów procetowych (aktualie 9,5%); stosuje się je do trasakcji hadlowych, o których mowa w ustawie o termiach zapłaty w trasakcjach hadlowych, gdy: a) wierzyciel spełił swoje świadczeie i b) wierzyciel ie otrzymał zapłaty w termiie określoym w umowie, a stroy ie ustaliły w umowie wyższych odsetek za opóźieie. Na szczególą uwagę zasługuje pierwsza ze wskazaych kategorii. Odsetki ustawowe ie mają charakteru odszkodowawczego za iedotrzymaie termiu płatości, staowią atomiast wyagrodzeie za przetrzymywaie kapitału udzieloego w związku z odroczoą płatością za towary lub usługi. W stosukach między przedsiębiorcami możemy dochodzić ich między iymi wtedy, gdy stroy ustalą dłuższy iż 30-diowy termi płatości. Odsetki ustawowe za opóźieie w trasakcjach hadlowych aliczamy w wypadku opóźieia, które wystąpiło w trasakcji hadlowej pomiędzy przedsiębiorcami lub pomiędzy przedsiębiorcą a podmiotem publiczym, atomiast odsetki ustawowe za opóźieie w pozostałych przypadkach zwłoki dłużika, p. w razie opóźieia w płatości, które wystąpiło w stosuku między przedsiębiorcą a osobą fizyczą. Fot. Bartosz Bartosiński Biulety euro ifo (12) 9

10 Zwalczaie opóźień w płatościach Sposób obciążaia kotraheta odsetkami ajlepiej zilustrować a przykładzie. Przyjmijmy, że dwóch przedsiębiorców ustaliło 90-diowy termi zapłaty od daty doręczeia faktury wraz z towarem, a poadto iech ze stau faktyczego wyika, że termi te został arzucoy przez siliejszego ekoomiczie kotraheta z rażącym aruszeiem iteresów wierzyciela, który miał przyjąć zapłatę za towar. Jeżeli zapłata została dokoaa w 120 di od chwili doręczeia towaru i faktury, to wówczas poza ależością główą wierzyciel będzie mógł żądać odsetek w astępującej wysokości: 1) za okres od dia astępego po upływie 30-diowego termiu do dia upływu 60-diowego termiu wierzyciel będzie mógł aliczać odsetki ustawowe ( kapitałowe ) w wysokości 5% w skali roku, 2) za okres od dia astępego po upływie 60-diowego termiu do dia zapłaty wierzyciel będzie mógł aliczać odsetki ustawowe za opóźieie w trasakcjach hadlowych w wysokości 9,5% w skali roku. Stroy ie mogą ustalić w łączącej je umowie sztuczie daty doręczeia faktury lub rachuku. Oczywiście, ic ie stoi a przeszkodzie, by stroy ustaliły w umowie wyższe odsetki iż wyikające z ustawy, jedakże kotraheci są zobowiązai przestrzegać przepisów o odsetkach maksymalych. Nowelizacja wprowadziła także zmiaę w tym zakresie. Maksymala wysokość odsetek kapitałowych wyikających z czyości prawej ie może w stosuku roczym przekraczać dwukrotości wysokości odsetek ustawowych (odsetki maksymale), atomiast maksymala wysokość odsetek za opóźieie ie może w stosuku roczym przekraczać dwukrotości wysokości odsetek ustawowych za opóźieie (odsetki maksymale za opóźieie). Przy czym do ależości, które stały się wymagale przed 1 styczia 2016 r. do 31 grudia 2015 r., alicza się odsetki według starych przepisów (jedolite odsetki ustawowe w wysokości 8%), atomiast od dia 1 styczia 2016 r. alicza się odpowiedie odsetki ustawowe kapitałowe lub za opóźieie wyikające z Kodeksu cywilego (według stopy procetowej odpowiedio 5% lub 7%). Poadto, do trasakcji hadlowych zawartych przed diem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, a zatem odsetki ustawowe za opóźieie w trasakcjach hadlowych w wysokości 9,5% alicza się dopiero do trasakcji hadlowych zawartych od dia 1 styczia 2016 r. Zwrot kosztów odzyskiwaia ależości Ostatim z rozwiązań przewidziaych przez ustawę, które także ma a celu dyscypliowaie przedsiębiorców do termiowego regulowaia zobowiązań, jest rekompesata kosztów odzyskiwaia ależości. Wierzycielowi, od dia abycia uprawieia do obciążeia dłużika odsetkami za opóźieie w trasakcjach hadlowych, bez wezwaia przysługuje rówowartość kwoty 40 euro przeliczoej a złotówki według średiego kursu euro ogłoszoego przez Narodowy Bak Polski ostatiego dia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczeie pieięże stało się wymagale, staowiącej rekompesatę za koszty odzyskiwaia ależości. Kwota ta ma charakter zryczałtowaej ależości, która przysługuje wierzycielowi bez względu a fakt, czy rzeczywiście poiósł szkodę w takiej wysokości. Teza ta budziła wątpliwości w orzeczictwie, w związku z czym Sąd Najwyższy w uchwale z dia 11 grudia 2015 r. rozstrzygął, że przewidziae w art. 10 u.t.z. uprawieie wierzyciela jest oderwae od spełieia przez iego dodatkowych waruków poza tym, że spełił o swoje świadczeie oraz abył prawo do żądaia odsetek. Jest to uprawieie, które ie zależy od tego, czy wierzyciel poiósł w kokretej sytuacji jakikolwiek uszczerbek związay z spełieiem przez dłużika jego świadczeia z opóźieiem 5. Zdaiem Sądu Najwyższego, w każdej sprawie ależy jedak mieć a uwadze dolegliwość dla dłużika takiej sakcji, w związku z czym do obowiązków sądu orzekającego w sprawach o przyzaie rówowartości 40 euro ależy zbadaie, czy w okoliczościach kokretej sprawy wierzyciel ie adużył przyzaego mu prawa. Rekompesata przysługuje od każdej pojedyczej trasakcji hadlowej. Nie ma zaczeia liczba wystawioych faktur dotyczących roszczeia przysługującego z tytułu wykoaia jedej umowy, chyba że zastrzeżoo spełieie świadczeia częściami, albo ma oo charakter okresowy. Jeżeli świadczeie ma być spełiae częściami lub cykliczie, to uprawieie do rekompesaty przysługiwać będzie od każdej iezapłacoej kwoty. wierzycielowi przysługuje, w uzasadioej wysokości, zwrot poiesioych kosztów odzyskiwaia ależości przewyższających rówowartość 40 euro. Jedocześie, oprócz tej kwoty, wierzycielowi przysługuje, w uzasadioej wysokości, zwrot poiesioych kosztów odzyskiwaia ależości przewyższających rówowartość 40 euro. Jak to zostało sprecyzowae w motywach dyrektywy: oprócz roszczeia o zapłatę stałej kwoty a pokrycie kosztów odzyskiwaia ależości wierzyciele powii mieć rówież roszczeie o zwrot pozostałych kosztów odzyskiwaia ależości, które pooszą z powodu opóźień w płatościach dłużika. Do tych kosztów zalicza się w szczególości koszty poiesioe przez wierzycieli w związku ze skorzystaiem z usług prawika lub firmy widykacyjej 6. Należy zazaczyć, że w przypadku gdy rekompesata przekroczy kwotę 40 euro, wówczas wierzyciel ie jest zwolioy z obowiązku udowodieia poiesieia takich kosztów, a poadto zobowiązay jest a zasadach ogólych wezwać dłużika do ich zapłaty 7. Poważe wątpliwości w orzeczictwie powstały także a tle stosuku rekompesaty do kosztów zastępstwa procesowego. Z dotychczasowych rozstrzygięć sądów wyika, że jeżeli wierzyciel wystąpi z powództwem przeciwko dłużikowi o zasądzeie kwoty główej wraz z odsetkami ustawowymi oraz kosztami zastępstwa procesowego, to jeżeli sąd uwzględi w całości żądaie, wówczas ależy uzać, że rekompesata za koszty odzyskiwaia 10 Biulety euro ifo (12)

11 Zwalczaie opóźień w płatościach ależości została przedsiębiorcy zasądzoa w kosztach procesu 8. Przedstawioa liia orzeczicza ograicza zaczeie rekompesaty do sytuacji, gdy wierzytelość została wyegzekwowaa a etapie przedsądowym lub gdy wierzyciel występował przed sądem bez profesjoalego pełomocika i ie przysługiwały mu koszty zastępstwa procesowego. Należy jeszcze wskazać, że postaowieia umowy wyłączające lub ograiczające uprawieia wierzyciela do aliczaia odsetek ustawowych, odsetek ustawowych za opóźieie lub uprawieie do uzyskaia rekompesaty za koszty odzyskiwaia ależości są ieważe, a zamiast ich stosuje się przepisy ustawy. Podsumowaie Skróceie termiów zapłaty, jedolity (choć skomplikoway) system aliczaia odsetek w trasakcjach hadlowych oraz rekompesata za koszty dochodzeia ależości z pewością staowią istote z puktu widzeia przedsiębiorców arzędzia do walki z zatorami płaticzymi. Choć ustawa ie ułatwia wierzycielom bezpośredio dochodzeia ależości, jedakże może staowić dla ich podstawę do uzyskaia a preferecyjych warukach wyagrodzeia za przetrzymywaie przez dłużika kapitału, którym a skutek opóźieia w zapłacie wierzyciel ie mógł dyspoować. Dariusz Łysak Kacelaria Prawa Lebek i Wspólicy Sp. k. 1 Dyrektywa Parlametu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczaia opóźień w płatościach w trasakcjach hadlowych (wersja przekształcoa) (Dz. Urz. UE. L z 2011 r., r 48, s. 1, z póź. zm.). 2 Ustawa z dia 8 marca 2013 r. o termiach zapłaty w trasakcjach hadlowych (DzU poz. 403). 3 Uzasadieie do Rządowego projektu ustawy o termiach zapłaty w trasakcjach hadlowych, s Ustawa z dia 9 paździerika 2015 r. o zmiaie ustawy o termiach zapłaty w trasakcjach hadlowych, ustawy Kodeks cywily oraz iektórych iych ustaw (DzU poz. 1830). 5 Wyrok Sądu Najwyższego z dia 25 maja 2016 r., V CSK 481/15, LEX r (data dostępu: 2 listopada 2016 r.). 6 Dyrektywa Parlametu Europejskiego i Rady 2011/7/UE z dia 16 lutego 2011 r. w sprawie zwalczaia opóźień w płatościach w trasakcjach hadlowych (wersja przekształcoa) (Dz. Urz. UE L z 2011 r., r 48, s. 1, z póź. zm.). 7 Wyrok Sądu Apelacyjego w Krakowie z dia 12 maja 2016 r., I ACa 110/16, LEX r Zob. Postaowieie Sądu Okręgowego w Krakowie z dia 4 lipca 2014 r., syg. akt: XII Gz 265/14, Wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dia 7 maja 2015 r., Syg. akt VI Ga 76/15, Tajemica przedsiębiorstwa Lepsza ochroa tajemicy przedsiębiorstwa DYREKTYWA O POUFNOŚCI Marta Kałka 5 lipca 2016 r. weszła w życie owa regulacja uija mająca a celu zwiększeie skuteczości ochroy prawej tajemicy przedsiębiorstwa dyrektywa Parlametu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochroy iejawego kow-how i iejawych iformacji hadlowych (tajemic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawym pozyskiwaiem, wykorzystywaiem i ujawiaiem 1, zwaa dalej: dyrektywą. Cele przyjęcia dyrektywy Poadto celem wprowadzeia powyższego aktu prawego było ziwelowaie zaczych różic pomiędzy przepisami państw człokowskich UE w zakresie ochroy tajemic przedsiębiorstwa przed ich bezprawym pozyskiwaiem, wykorzystywaiem lub ujawiaiem przez ie osoby. Różice te wyikają między iymi z faktu, że ie wszystkie państwa człokowskie przyjęły krajowe defiicje tajemicy przedsiębiorstwa lub bezprawego jej pozyskiwaia, wykorzystywaia lub ujawiaia. Dlatego wiedza o zakresie ochroy ie jest łatwo dostępa, a sam zakres jest róży w poszczególych państwach człokowskich. Poadto jak dalej zostało określoe w dyrektywie brakuje spójości w odiesieiu do środków cywiloprawych dostępych w przypadku bezprawego pozyskiwaia, wykorzystywaia lub ujawiaia tajemic przedsiębiorstwa, poieważ ie we wszystkich państwach człokowskich są dostępe arzędzia prawe pozwalające akazać zaprzestaia aruszaia tajemicy przedsiębiorstwa. Między państwami człokowskimi istieją rówież różice w sposobie traktowaia osób trzecich, które pozyskały tajemicę przedsiębiorstwa w dobrej wierze, a astępie dowiedziały się, podczas korzystaia z iej, że jej pozyskaie było możliwe dzięki uprzediemu bezprawemu pozyskaiu przez ią osobę 2. Przykładem takiej sytuacji może być ujawieie iformacji staowiących tajemicę przedsiębiorstwa przez osobę, która jest co prawda jej dyspoetem, ale ie może jej ujawiać. Osobą taką może Biulety euro ifo (12) 11

12 Tajemica przedsiębiorstwa być pracowik, który zawarł z pracodawcą umowę o zakazie kokurecji dotyczącą ieujawiaia pozyskaych w toku pracy iformacji, astępie ujawiaił je osobie trzeciej, która ie jest świadoma, że przekazae jej iformacje zostały pozyskae w sposób bezprawy. Defiicje użyte w dyrektywie W dyrektywie zostały zdefiiowae podstawowe pojęcia związae z ochroą tajemicy przedsiębiorstwa oraz jej bezprawym pozyskiwaiem, wykorzystywaiem i ujawiaiem. Zdefiiowaiem pojęć stworzoych a potrzeby dyrektywy oraz owych regulacji prawych został poświęcoy cały art. 2 dyrektywy. ie wszystkie państwa człokowskie przyjęły krajowe defiicje tajemicy przedsiębiorstwa lub bezprawego jej pozyskiwaia, wykorzystywaia lub ujawiaia. W pierwszej kolejości została zdefiiowaa tajemica przedsiębiorstwa. Należy przez ią rozumieć iformacje, które spełiają takie wymogi jak: 1) poufość (w tym sesie, że jako całość lub w szczególym zestawie i zbiorze ich elemetów ie są ogólie zae lub łatwo dostępe dla osób z kręgów, które zwykle zajmują się tym rodzajem iformacji); 2) mają wartość hadlową dlatego, że są objęte tajemicą; 3) poddae zostały przez osobę, która zgodie z prawem sprawuje ad imi kotrolę, rozsądym w daych okoliczościach działaiom dla utrzymaia ich w tajemicy. W akapitach wstępych dyrektywy prawodawca uijy podkreślił zaczeie tajemicy przedsiębiorstwa dla firm, które, iezależie od ich wielkości, uzają tajemicę przedsiębiorstwa za rówie wartościową jak patety i ie rodzaje praw własości itelektualej. Przedsiębiorstwa wykorzystują poufość jako arzędzie zarządzaia swoją kokurecyjością i iowacjami w działalości badawczej, a także do ochroy szerokiej gamy iych iformacji, wykraczających poza wiedzę techiczą i dae hadlowe. Mogą to być p. iformacje dotyczące klietów i dostawców, bizesplay oraz badaia i strategie rykowe. Małe i średie przedsiębiorstwa (MŚP) ceią tajemice przedsiębiorstwa awet w większym stopiu iż duzi gracze. Poprzez ochroę szerokiego zakresu kow- -how i iformacji a temat przedsiębiorstwa bez względu a to, czy rówocześie z prawami własości itelektualej, czy zamiast tych praw tajemice przedsiębiorstwa pozwalają twórcom i iowatorom a czerpaie korzyści z ich dorobku, a co za tym idzie są szczególie waże zarówo dla kokurecyjości przedsiębiorstw, jak i dla badań i rozwoju oraz osiągięć wyikających z iowacyjości 3. Dlatego, poprzez dyrektywę regulującą kwestię tajemicy przedsiębiorstwa, prawodawca uijy ujedolicił prawo w tym zakresie a tereie całej UE, co przedkłada się większą pewość przedsiębiorców w prowadzeiu działalości gospodarczej rówież poza graicami własego państwa. Nowe prawo jest waże zwłaszcza dla MŚP, które ie zawsze stać a skomplikowae, długotrwałe i kosztowe metody ochroy ich tajemic p. patety, czy rejestrację zaku towarowego. Treść defiicji tajemicy przedsiębiorstwa odwołuje się rówież do obowiązującej a tereie wszystkich państwach człokowskich UE defiicji wypracowaej w ramach Światowej Orgaizacji Hadlu i wskazaej w Porozumieiu w sprawie hadlowych aspektów praw własości itelektualej, czyli tzw. Porozumieie TRIPS. Zawiera oo między iymi postaowieia dotyczące ochroy tajemic przedsiębiorstwa przed ich bezprawym pozyskiwaiem, wykorzystywaiem lub ujawiaiem przez osoby trzecie, które ależą do wspólych orm międzyarodowych. Odwołując się jedak do ochroy tajemicy przedsiębiorstwa w praktyce, ależy wskazać, że a grucie prawa polskiego a przedsiębiorstwie, które padło ofiarą aruszeia, spoczywa ciężar udowodieia, że ujawioe lub wykorzystae przez sprawcę aruszeia iformację staowiły tajemicę przedsiębiorstwa, a także posiadały taki walor. Kwestię tę potwierdził w uzasadieiu wyroku z dia 10 styczia 2014 r. Naczely Sąd Admiistracyjy 4. W tym samym wyroku NSA zauważył, że jeśli przedsiębiorca ie zapewi środków służących do ochroy iformacji uzawaych przez iego za iejawe, to ie będzie mógł się domagać ochroy prawej w przypadku ich aruszeia, gdyż wyikie oo z jego zaiedbaia. Przykładem takich środków może być wprowadzeie polityki bezpieczeństwa iformacji w firmie, czy też bardziej kowecjoale przechowywaie dokumetów z iformacjami iejawymi w specjalie do tego przezaczoych miejscach, p. sejfach. W dyrektywie zostały zdefiiowae rówież pojęcia: posiadacza tajemicy przedsiębiorstwa, sprawcy aruszeia, towarów staowiących aruszeie. Posiadacz tajemicy przedsiębiorstwa to każda osoba fizycza lub prawa, która w sposób zgody z prawem sprawuje kotrolę ad tajemicą przedsiębiorstwa. Może to być p. prezes zarządu spółki prowadzącej określoą działalość gospodarczą zarządzający daym przedsiębiorstwem, do którego zadań ależy rówież ochroa iformacji związaych z działalością przedsiębiorstwa, które są iejawe, a także iowacyje i iepowtarzale, wobec czego mają swoją wartość, co wpisuje się w powyżej przytoczoą defiicję tajemicy przedsiębiorstwa. Małe i średie przedsiębiorstwa (MŚP) ceią tajemice przedsiębiorstwa awet w większym stopiu iż duzi gracze. Sprawca aruszeia to każda osoba fizycza lub prawa, która bezprawie pozyskała, wykorzystała lub ujawiała tajemicę przedsiębiorstwa. Może to być każdy, kto wszedł w posiadaie iformacji chroioych i p. je rozpowszechił. Istote jest, że sprawca aruszeia może działać zarówo w dobrej, jaki i w złej wierze. Kwestie tę porusza art. 3 dyrektywy, który mówi o zgodym z prawem pozyskiwaiu, wykorzystywaiu i ujawiaiu tajemic przedsiębiorstwa. Oza- 12 Biulety euro ifo (12)

13 Tajemica przedsiębiorstwa cza to, że prawodawca uijy przewidział eumeratywie wyliczoe w dyrektywie wyjątki od główej zasady, że tajemica przedsiębiorstwa zawsze zostaje pozyskaa, wykorzystaa i ujawioa w wyiku celowego i bezprawego działaia sprawcy aruszeia. Wskazae w art. 3 wyjątki, z uwagi a ich istote zaczeie, zostaą szerzej omówioe w dalszej części tekstu. Towary staowiące aruszeie to towary, których projekt, cechy charakterystycze, fukcjoowaie, produkcja lub wprowadzaie do obrotu zaczie zyskują w wyiku bezprawego pozyskiwaia, wykorzystywaia lub ujawiaia tajemic przedsiębiorstwa. Jak zostało wskazae w dyrektywie, taki sta rzeczy powstaje, kiedy ieuczciwi kokureci po bezprawym pozyskaiu tajemicy przedsiębiorstwa rozprowadzają a całym ryku UE towary pochodzące z takiego pozyskaia. Różice w systemach prawych ułatwiają rówież przywóz towarów z państw trzecich do UE, poprzez państwa o iższym poziomie ochroy, w sytuacji gdy zaprojektowaie, produkcja lub wprowadzeie do obrotu tych towarów jest możliwe tylko dzięki kradzieży tajemic przedsiębiorstwa bądź pozyskaiu ich w iy ielegaly sposób. Kiedy ujawieie tajemicy przedsiębiorstwa ie będzie bezprawe? Postaowieia dyrektywy staowią, że pozyskiwaie, wykorzystywaie lub ujawiaie tajemic przedsiębiorstwa ależy traktować jako zgode z prawem, gdy prawo tego wymaga lub a to zezwala. Wskazae w dyrektywie wyjątki ie powiy jedak wpływać a obowiązki zachowaia tajemicy przedsiębiorstwa lub a ograiczeia w ich wykorzystaiu, które prawo uije lub krajowe może ałożyć a odbiorcę iformacji lub osobę, która je pozyskuje. W szczególości przepisy dyrektywy ie powiy zwaliać orgaów publiczych z obowiązków zachowaia poufości, jakie spoczywają a ich w odiesieiu do iformacji przekazywaych przez posiadaczy tajemic przedsiębiorstwa, bez względu a to, czy obowiązki te są określoe w prawie uijym lub krajowym 5. Kiedy zatem pozyskiwaie, wykorzystywaie i ujawiaie tajemicy przedsiębiorstwa jest zgode z prawem? Po pierwsze, jest to iezależe odkrycie lub wytworzeie, czyli sytuacja, w której dwie osoby w podobych ramach czasowych stworzą lub odkryją to samo rozwiązaie lub jeda osoba stworzy, odkryje rozwiązaie, produkt już istiejący, ie wiedząc, że ktoś tego dokoał wcześiej. Sytuacja być może dosyć abstrakcyja, ale zapewe możliwa. Na grucie prawa polskiego a przedsiębiorstwie, które padło ofiarą aruszeia, spoczywa ciężar udowodieia, że ujawioe lub wykorzystae przez sprawcę aruszeia iformację staowiły tajemicę przedsiębiorstwa, a także posiadały taki walor. Drugim wyjątkiem jest obserwacja, badaie, rozłożeie a części lub testowaie produktu lub przedmiotu, który został udostępioy publiczie lub który zgodie z prawem jest w posiadaiu osoby, która pozyskała przedmiotową iformację i a której ie ciąży obowiązek prawy ograiczeia pozyskiwaia daej tajemicy przedsiębiorstwa, czyli udostępieie daego produktu lub przedmiotu w sposób całkowicie świadomy przez twórcę w celu jego sprawdzeia, przetestowaia. Trzeci wyjątek to sytuacja, w której wykoywae prawo do iformacji i kosultacji przysługujące pracowikom lub przedstawicielom pracowików zgodie z prawem uijym i krajowym 6 lub praktykami uijymi i krajowymi, wskazuje, że jest dopuszczale ujawieie tajemicy przedsiębiorstwa przez pracowików ich przedstawicielom, jeżeli takie ujawieie iformacji jest koiecze do wykoywaia fukcji przedstawicieli pracowików. Należy przez to rozumieć większy dostęp związków zawodowych do tajemicy przedsiębiorstwa. Przykładem takiej sytuacji może być ujawieie tajemicy przedsiębiorstwa przez pracowika ależącego do związku przedstawicielom związku w celu ochroy własych praw lub w celu wypracowaia rozwiązaia problemu pracowika, który w swojej pracy posługuje się iformacjami iejawymi, jeśli p. a tym tle powstał koflikt z pracodawcą. Ostatią sytuacją, kiedy jest dozwoloe ujawieie tajemicy przedsiębiorstwa, są wszelkie ie praktyki, które w daych okoliczościach uzaje się za zgode z uczciwymi praktykami hadlowymi. Fot. Bartosz Bartosiński Biulety euro ifo (12) 13