IMPLEMENTACJA SYSTEMU HACCP W MAŁYCH ZAKŁADACH PRODUKUJCYCH YWNO WYNIKI BADA PROWADZONYCH W POLSCE PRZED I PO AKCESJI DO UNII EUROPEJSKIEJ
|
|
- Agata Kowalewska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 YWNO. Nauka. Technologia. Jako, 2006, 1 (46) Supl., JOANNA TRAFIAŁEK, DANUTA KOŁOYN-KRAJEWSKA IMPLEMENTACJA SYSTEMU HACCP W MAŁYCH ZAKŁADACH PRODUKUJCYCH YWNO WYNIKI BADA PROWADZONYCH W POLSCE PRZED I PO AKCESJI DO UNII EUROPEJSKIEJ S t r e s z c z e n i e W pracy okrelono wpływ wprowadzenia nowych rozporzdze prawa ywnociowego, po akcesji Polski do Unii Europejskiej, na podjcie przez małe zakłady produkcyjne decyzji o wdroeniu systemów zapewniajcych bezpieczestwo zdrowotne w produkcji ywnoci. Zastosowano dwie metody badawcze: wywiad telefoniczny oraz ankiet pocztow. Analizowano stopie wdroenia systemu HACCP w 250 małych zakładach produkcyjnych rónych bran spoywczych z terenu całej Polski (miasto, wie). Badania prowadzono przed akcesj oraz po uzyskaniu członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Przed r. małe zakłady w niewielkim stopniu zapewniały bezpieczestwo zdrowotne wytwarzanych produktów spoywczych poprzez stosowanie metody HACCP. Wdroenie systemu HACCP wynosiło 6% i tylko ok. 40% zakładów miała wdroone zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP) oraz Higienicznej (GHP). Po akcesji sytuacja w przedsibiorstwach produkujcych ywno znacznie poprawiła si. Liczba zakładów z wdroonym systemem HACCP zwikszyła si ponad czterokrotnie, a liczba zakładów stosujcych zasady GMP/GHP zwikszyła o ok. 10%. Bezporedni przyczyn wdraania systemu HACCP była nowelizacja ustawy o warunkach zdrowotnych ywnoci i ywienia z dnia r. Najwikszymi problemami towarzyszcymi implementacji HACCP była konieczno poniesienia nakładów finansowych zwizanych z wdraaniem zasad GMP/GHP oraz systemu HACCP, jak równie konieczno modernizacji zakładów w celu zapewnienia w nich odpowiednich standardów higieniczno sanitarnych. Najwicej problemów ze zrozumieniem idei systemu HACCP wród pracowników badanych zakładów mieli pracownicy produkcyjni, w mniejszym stopniu kierownicy działów, a najmniej właciciele firm. Słowa kluczowe: HACCP, bezpieczestwo ywnoci, jako, małe zakłady przemysłu spoywczego Wprowadzenie Od 1 maja 2004 r. wdraanie systemu HACCP jest obowizkowe w przedsibiorstwach sektora spoywczego, bez wzgldu na rodzaj, wielko oraz specyfik produkcji, wyłczajc producentów na etapie produkcji pierwotnej. Wg Mgr in. J. Trafiałek, prof. dr hab. D. Kołoyn-Krajewska, Zakład Technologii Gastronomicznej i Higieny ywnoci, Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, ul. Nowoursynowska 166, Warszawa
2 202 Joanna Trafiałek, Danuta Kołoyn-Krajewska nowelizacji ustawy o warunkach zdrowotnych ywnoci i ywienia z r. (Dz. U Nr 208, poz. 2020) wszystkie firmy produkujce przetwarzajce, serwujce, transportujce i pakujce artykuły ywnociowe zobowizane s do wdraania zasad systemu [12]. W praktyce bardzo niewiele firm gwarantuje bezpieczestwo zdrowotne zgodnie z metod HACCP, a w przypadku małych zakładów produkcyjnych zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego oferowanych wyrobów odgrywa drugoplanow rol. Wdraanie systemu HACCP do praktyki wymaga wielodyscyplinarnego podejcia z uwagi na złoono zagadnie. Małe firmy produkujce ywno nie wdraały systemu HACCP z kilku powodów [5]: 1) nieznajomoci prawa ywnociowego mali przedsibiorcy nadal uwaaj, e wdraanie systemu HACCP ich nie dotyczy; 2) braku rodków finansowych zbyt due wydatki na szkolenie pracowników, modernizacj zakładów itp.; 3) obawy przed wejciem do Unii i zwizan z tym koniecznoci zakoczenia działalnoci. Podobne problemy i obawy miały np. zakłady z brany misnej w Anglii. W przypadku małych przedsibiorców HACCP był zupełnie now koncepcj, trudn do zaakceptowania. Było to głównie spowodowane brakiem wiadomoci, kto jest odpowiedzialny za bezpieczestwo ywnoci oraz brakiem podstawowej wiedzy i niezrozumienia zasad HACCP [4]. Zapewnienie jakoci zdrowotnej ywnoci nie jest łatwym zadaniem. Zwizane jest to z efektywn kontrol krytycznych punktów kontroli oraz zapewnieniem odpowiedniego standardu higienicznego zakładów. Najwiksza liczba zatru pokarmowych spowodowana jest przez błdy popełniane przez producentów, nieprawidłowe lub zbyt długie magazynowanie (po 23,5%), brak higieny i zakaenie wtórne od ludzi (po 19,7%), w dalszej kolejnoci poprzez błdy podczas obróbki termicznej, nieodpowiedni surowiec oraz opakowania i błdy w transporcie [11]. Podane przyczyny zatru pokarmowych wynikaj z braku wdroonych zasad Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP) oraz Produkcyjnej (GMP). Moliwoci zapobiegania wszelkim niecisłociom i błdom w całym łacuchu ywnociowym gwarantuje stosowanie zasad systemu HACCP, który jest systemem prewencyjnym. HACCP gwarantuje bezpieczestwo w cyklu od pierwszego producenta do stołu konsumenta [9]. Doskonalenie jakoci produktów to wynik obligatoryjnych wymogów prawnych, jak równie postp wynikajcy z mechanizmów rynkowych i oczekiwa konsumenta [8]. Dlatego zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego wie si nie tylko z uzyskaniem wyrónika ywnoci bezpiecznej dla zdrowia i ycia konsumenta, ale równie z rosnc wiadomoci odbiorców o ujemnym wpływie nieprawidłowo wyprodukowanej ywnoci na jego zdrowie i samopoczucie. Std bezpieczestwo wytwarzanych produktów staje si kluczowym elementem funkcjonowania przedsibiorstw brany spoywczej.
3 IMPLEMENTACJA SYSTEMU HACCP W MAŁYCH ZAKŁADACH PRODUKUJCYCH YWNO 203 W Zakładzie Technologii Gastronomicznej i Higieny ywnoci na Wydziale Nauk o ywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW prowadzone s badania nad ocen wpływu zmian przepisów prawnych na podjcie przez zakłady przemysłu spoywczego decyzji o wprowadzaniu systemów zapewnienia bezpieczestwa zdrowotnego w produkcji ywnoci, w tym systemu HACCP. Pierwsze badania przeprowadzono w 2000 r. [7], drugie w roku 2004, przed akcesj Polski do Unii Europejskiej, a kolejne w 2005 roku rok po uzyskaniu przez Polsk członkostwa w Unii Europejskiej. Celem niniejszej pracy było porównanie stopnia wdroenia systemu HACCP w małych polskich zakładach produkujcych ywno, w aspekcie zapewnienia bezpieczestwa zdrowotnego produkcji ywnoci, w okresie bezporednio poprzedzajcym akcesj ze stopniem wdroenia systemu HACCP w tych zakładach po roku od wejcia Polski do UE oraz ocena stopnia przygotowania małych producentów ywnoci do funkcjonowania na rynkach UE i spełniania unijnych standardów higieniczno-sanitarnych. Materiał i metody bada Przedmiotem bada były małe zakłady przemysłu spoywczego na terenie całej Polski. Zakłady spełniały nastpujce wymagania: 1. Lokalizacja cała Polska: miasto, wie. 2. Zatrudnienie: 1-49 pracowników. 3. Róne brane: piekarniczo-cukiernicza, komponenty spoywcze, mleczarska, misna, chłodnicza, zboowo-młynarska, rybna, napojów i uywek, drobiarska, przetwórstwo owocowo-warzywne. Baza danych do bada została zebrana na podstawie katalogu Agrobiznes w Polsce (2001 r.) oraz internetowej ksiki telefonicznej ( Próba do bada została wybrana poprzez generowanie liczb pseudolosowych wykorzystujc rozkład jednostajny w programie Microsoft Exel. Badania zostały wykonane w trzech etapach: I etap wywiad telefoniczny, który został przeprowadzony w 250 małych zakładach przemysłu spoywczego. II etap ankieta pocztowa przekazywana do firm po uprzednim uzyskaniu zgody na wysłanie formularza ankiety i ustaleniu sposobu wysłania (poczt lub elektronicznie). W drugim etapie bada przebadano 250 małych firm brany spoywczej. III etap opracowanie i analiza wyników. Do obliczania wartoci procentowych wykorzystano programy komputerowe pakietu Microsoft Windows (Excel-Analiza danych). Badania prowadzono w okresie od stycznia do maja 2004 r. oraz w tych samych miesicach w roku 2005.
4 204 Joanna Trafiałek, Danuta Kołoyn-Krajewska Wyniki i ich dyskusja Przedstawione w pracy wyniki dotycz okresu bada od r. do r. Na decyzje o wdraaniu systemu HACCP, podejmowane w tym okresie przez małe zakłady produkcyjne, nie miało jeszcze wpływu rozporzdzenie PE i RE nr 852/2004/WE z r. (Higiena ywnoci. Zasady ogólne), w którym okrelono termin zakoczenia prac implementacyjnych systemu HACCP we wszystkich podmiotach prowadzcych działalno w zakresie produkcji lub obrotu ywnoci [10]. Na podstawie analizy wyników wywiadu telefonicznego z bada przeprowadzonych przed dat akcesji stwierdzono, e na koniec kwietnia 2004 r. tylko 6% małych zakładów miało wdroony system HACCP, a 20% było w trakcie implementacji HACCP. Wikszo zakładów (74%) badanej grupy nie prowadziła adnych prac wdroeniowych. Sytuacja pod wzgldem wdroenia HACCP uległa diametralnej zmianie po uzyskaniu przez Polsk członkowska w UE. Liczba przedsibiorstw, w których funkcjonuje wdroony system HACCP zwikszyła si ponad trzykrotnie (zmiana z 6 do 20%). W 2005 r., w porównaniu z rokiem 2004, wicej zakładów było w trakcie prac wdroeniowych (zmiana z 20 do 30%) i znacznie zmniejszyła si liczba zakładów, które nie miały wdroonego systemu ani nie prowadziły adnych prac implementacyjnych (rys. 1). HACCP w trakcie w draania/haccp in the progres of implementation 20% 30% HACCP nie w droony/haccp not implemented 50% 74% HACCP w droony/haccp implemented 6% 20% 0% 20% 40% 60% 80% Stycze 04/January 04 Stycze 05/January 05 Rys. 1. Stopie wdroenia systemu HACCP w styczniu 2004 i 2005 r. w małych zakładach produkcyjnych brany spoywczej w Polsce. Fig. 1. Degree of implementation of HACCP system in January 2004 and 2005 in the small food enterprices in Poland. Na podstawie analizy omawianych wyników mona wnioskowa, e mali przedsibiorcy w ostatnim momencie przed uzyskaniem członkostwa w UE oraz bezporednio po r. prowadzili wzmoone działania, aby sprosta wymogom w kwestii wdraania systemu HACCP.
5 IMPLEMENTACJA SYSTEMU HACCP W MAŁYCH ZAKŁADACH PRODUKUJCYCH YWNO 205 W prowadzonych badaniach dokonano analizy tempa prac wdraajcych system HACCP przez małe zakłady produkcyjne. Podzielono prace implementacyjne na trzy fazy: pocztkow (powołanie zespołu HACCP), rodkow (wyznaczenie krytycznych punktów kontroli) oraz kocow (opracowanie zasad weryfikacji i dokumentacji systemu HACCP). Na podstawie analizy wyników bada stwierdzono, e wród małych zakładów bdcych w trakcie implementacji, przed dat akcesji najwicej firm było w pocztkowej fazie wdraania systemu HACCP (57%), a najmniej w kocowej fazie wdraania. W roku 2005 zmniejszyła si liczba zakładów bdcych w pocztkowej fazie wdraania oraz ponad dwukrotnie zwikszyła si liczba zakładów koczcych prace wdroeniowe (rys. 2). Stycze 05/January 05 20% 37% 43% Stycze 04/January 04 17% 21% 57% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% Pocztkowa faza/beginn phase Kocowa faza / End phase rodkowa faza/middle phase Rys. 2. Fig. 2. Róne fazy wdroenia systemu HACCP w małych zakładach produkcyjnych brany spoywczej bdcych w trakcie implementacji (stycze 2004 r. i stycze 2005 r.). Various HACCP implementation phases in small food enterprises while progressing with the implementation (January 2004 and January 2005). Stopie wdroenia systemu HACCP oraz zasad GMP/GHP w małych zakładach produkcyjnych był niewielki. Na podstawie bada przeprowadzonych przez Instytut ywnoci i ywienia we współpracy ze stacjami sanitarno-epidemiologicznymi stwierdzono, e wikszo zakładów ywnociowo-ywieniowych (rednio 71%), bdcych pod nadzorem PIS, nie miało udokumentowanych programów z zakresu warunków wstpnych GHP/GMP [6]. Podobne wyniki uzyskano w badaniach własnych. Przed r. tylko 40% małych zakładów produkcyjnych miała opracowane i wdroone zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej i Higienicznej (GMP/GHP). W 2005 r. liczba zakładów wytwarzajcych ywno i majcych opracowane zasady GMP/GHP wzrosła do 52%, co sugeruje, e prawie połowa pozostałych zakładów nie miała wdroonych zasad GMP/GHP. Małe przedsibiorstwa w niewielkim stopniu wdroyły zasady dobrych praktyk oraz systemu HACCP, poniewa miały wiele problemów przed i w trakcie wdraania
6 206 Joanna Trafiałek, Danuta Kołoyn-Krajewska tych systemów. Problemom zwizanym z wdraaniem HACCP powicono w badaniach własnych wiele uwagi. Podzielono je na dwie róne kategorie w zalenoci od specyfiki trudnoci. Pierwsz kategori stanowiły trudnoci gospodarczoekonomiczne, do których zaliczono zmienno prawa ywnociowego, konieczno ponoszenia nakładów finansowych, brak dostpu do informacji oraz wymagan modernizacj zakładów. Drug kategori stanowi trudnoci personalno-merytoryczne, które zwizane s z czynnikiem ludzkim oraz główn ide systemu HACCP. Zaliczono do nich: niezrozumienie idei systemu HACCP, trudnoci w odrónieniu CP i CCP (identyfikacja krytycznych punktów kontroli), brak kompetentnych osób w zakładzie, które dokonuj implementacji systemu HACCP i czuwaj nad efektywnoci działajcego systemu, brak czasu na niezbdne szkolenia oraz kłopoty w przełamaniu bariery ilo/jako panujcej zwłaszcza wród pracowników produkcyjnych. Na podstawie analizy zebranych wyników bada stwierdzono, e najwikszym problemem z pierwszej kategorii były nakłady finansowe zwizane z wdraaniem systemu HACCP, zasad dobrych praktyk, jak równie szkoleniami personelu, zatrudnieniem wykwalifikowanych fachowców oraz modernizacj zakładów. Konieczno ponoszenia nakładów finansowych okazała si dominujc i najbardziej znaczc trudnoci wród badanych zakładów. A 65% małych przedsibiorców wskazało omówion trudno za najbardziej uciliw (rys. 3). W przypadku 45% badanych respondentów wiele trudnoci sprawiła modernizacja zakładów omówiona szerzej w dalszej czci publikacji (tab. 1). W przypadku 40% przedsibiorców istotn trudnoci okazało si czsto zmieniajce si prawo ywnociowe. Brak dostpu do informacji był w niewielkim stopniu (27%) wymieniany przez małych przedsibiorców. Drug kategori s trudnoci personalno-merytoryczne. Wi si one z czynnikiem ludzkim, który tak trudno zmieni w procesie wdraania systemu. Najwiksz trudnoci z tej kategorii jest niezrozumienie idei systemu HACCP. A 63% badanych zakładów miała problemy z przyswojeniem zasad systemu i zrozumieniem głównego celu funkcjonowania systemu HACCP w zakładzie. Była to dominujca bariera w tej kategorii, której stopie trudnoci prawie dwukrotnie przekraczał inne problemy wymieniane przez małych przedsibiorców. Z uwagi na to, e badania prowadzono w małych, czsto rodzinnych firmach, istotnym problemem okazał si brak kompetentnych osób w zakładzie, które byłyby w stanie dokona implementacji HACCP. Trudno ta wymieniana była przez 37% badanych respondentów. W przypadku 34% zakładów istotn trudnoci okazało si przełamanie bariery ilo/jako, panujcej najczciej wród pracowników produkcyjnych. Przyczyn tej sytuacji był najczciej brak niezbdnej wiadomoci odnonie moliwoci zakae wtórnych i zagroe zanieczyszczenia ywnoci. Z przeprowadzonych bada wynika, e 31% badanych respondentów nie dysponowało czasem na uczestnictwo w specjalistycznych szkoleniach, natomiast tylko 8% badanych respondentów miało problemy z wyznaczeniem krytycznych punktów kontroli.
7 IMPLEMENTACJA SYSTEMU HACCP W MAŁYCH ZAKŁADACH PRODUKUJCYCH YWNO 207 Modernizacja/Making modern 45% Nakłady finans./low outlays Presja odbiorców/pressure of buers 3% 65% Brak informacji/lack of information 27% Ustawodawstwo ywnociowe/food akt 40% 0% 20% 40% 60% 80% Rys. 3. Fig. 3. Problemy gospodarczo-ekonomiczne zaistniałe przy wdraaniu systemu HACCP w małych zakładach produkcyjnych brany spoywczej. Economic and financial problems that arose whilst implementing the HACCP system in small food enterprises. Bariera ilo/jako/quality/quantity Problem z ustaleniem CCP/ Problems with CCPs Brak czasu na szkolenia/no time for training Brak kompetentnych osób/lack of fachmean Niezrozumienie idei/the idea has not been 8% 34% 31% 37% 63% 0% 20% 40% 60% 80% Rys. 4. Problemy personalno-merytoryczne zaistniałe podczas wdraania systemu w małych zakładach produkcyjnych brany spoywczej. Fig. 4. Personal and concept comprehension-related problems that arose whilst implementing the HACCP system in small enterprises. W przypadku małych przedsibiorstw najwikszy problem przed wdroeniem HACCP stanowiła koniecznoci ponoszenia nakładów finansowych, o czym wspomniano we wczeniejszej czci publikacji. Cel i przeznaczenie nakładów finansowych nie było przedmiotem szczegółowych bada, jednak na podstawie zebranych w trakcie wywiadu telefonicznego informacji mona wnioskowa, e wikszo kosztów była wykorzystywana na modernizacj. Przeprowadzana modernizacja miała na celu popraw stanu sanitarno-higienicznego panujcego w małych zakładach oraz dostosowanie warunków techniczno-higienicznych do
8 208 Joanna Trafiałek, Danuta Kołoyn-Krajewska obowizujcych unijnych standardów. Na podstawie zebranych w ankiecie pocztowej wyników bada mona wnioskowa, e małe zakłady wymagały do duej modernizacji. W najwikszym stopniu modernizacja dotyczyła tych elementów technicznych, które wizały si z warunkami sanitarnymi panujcymi w badanych zakładach (61%) oraz miejscami przyjcia surowców (58%). Ponad połowa małych przedsibiorców dokonała poprawy warunków ochrony zakładu przed szkodnikami, a pozostałe modernizowane punkty zostały omówione w tab. 1. T a b e l a 1 Rodzaje modernizacji w małych zakładach produkcyjnych brany spoywczej przed wdroeniem HACCP. Tipes of modernizing in small enterprises before implementation the HACCP system. Rodzaj modernizacji Type of modernization measures Odpowiedzi respondentów Respondent answers [%] Warunki sanitarne / Sanitary conditions 61 Dział przyjcia surowca / Department of raw materials 58 Zabezpieczenie przed szkodnikami / Pest control 53 Transport / Transport 47 Magazynowanie rodków myjco-dezynfekujcych Storing of washing and disinfecting agents Maszyny / Machines 39 Przechowywanie / Storing facilities 37 Inne miejsca w zakładzie wymagajce modernizacji Other places in the plant that require modernization Linia produkcyjna / Technological line 35 Wentylacja / Ventilation 34 Owietlenie / Lighting 24 Gospodarka ciekami i odpadami Wastewater and Waste Management Nie tylko w Polsce stan zakładów nie spełnia wymogów higieniczno-sanitarnych. W Niemczech [2] zbadano jako zdrowotn ywnoci produkowanej przez gastronomi oraz zakłady ywienia zbiorowego na zlecenie Niemieckiej Wspólnoty ywieniowej. Otrzymano niezadowalajce wyniki. Wiksza cz badanych zakładów otrzymała ocen tylko zadowalajc lub wystarczajc. Dostosowanie polskich zakładów do unijnych standardów odbywa si bardzo powoli. Wg Bartkowiaka (cyt. za Abbott [1]), Dyrektora Polskiego Zwizku Producentów Misa, w 2003 r. tempo restrukturyzacji zakładów misnych było satysfakcjonujce. Tylko 60 z 3500 polskich zakładów było dostosowanych do weterynaryjnych standardów UE. Ok zakładów zdyło dostosowa si do unijnych wymogów przed r., 260 było w trakcie transformacji, natomiast
9 IMPLEMENTACJA SYSTEMU HACCP W MAŁYCH ZAKŁADACH PRODUKUJCYCH YWNO 209 pozostałe zakłady nie spełniały wymogów unijnych. Skutkiem tego liczba zakładów misnych zmniejszyła si o 50% w momencie wstpienia Polski do UE. W celu potwierdzenia niezadowalajcej sytuacji w małych zakładach misnych mona przytoczy wyniki bada przeprowadzonych w marcu 2004 r. przez Bernata i Majk [3]. Wynika z nich, e tu przed wejciem Polski do Unii Europejskiej tylko 17% z badanej grupy zakładów brany misnej z terenu całej Polski miało wdroony system HACCP, 44% było w trakcie wdraania, natomiast 39% nie rozpoczło wdraania systemu w ogóle [3]. W prowadzonych badaniach, oprócz analizy trudnoci podczas wdraania GMP/GHP i HACCP, duo uwagi powicono spodziewanym lub osignitym korzyciom po dokonaniu implementacji. Korzyci podzielono na trzy róne kategorie w zalenoci od uzyskiwanych profitów. Pierwsz kategori stanowi korzyci bdce efektem głównego przesłania idei systemu HACCP zapewnienie bezpieczestwa zdrowotnego produkowanych wyrobów. W tej grupie wyszczególniono: popraw jakoci, w tym bezpieczestwa wytwarzanych produktów, zwikszenie popytu na oferowane produkty wród konsumentów, z uwagi na coraz wiksze zainteresowanie produktami o gwarantowanej jakoci zdrowotnej, unowoczenienie procesu produkcyjnego, co wie si z działaniami prewencyjnymi w kierunku zapobiegania potencjalnym zagroeniom, wzrost konkurencyjnoci produktów na rynku krajowym i zagranicznym przez oferowanie klientom gwarancji zdrowotnej na własne wyroby, uporzdkowanie dokumentacji wicej si ze zdolnoci udowodnienia klientom poprawnoci procesów i braku zaniedba w zapewnianiu jakoci zdrowotnej, wzrost odpowiedzialnoci pracowników za higien produkcji scedowanie na kadego pracownika odpowiedzialnoci za wykonywane przez niego czynnoci produkcyjne. Drug kategori stanowi korzyci niematerialne, do których zaliczono: wzrost prestiu firmy i jej produktów, zmiana stosunku pracowników do wykonywanej pracy, wzrost zaangaowania i odpowiedzialnoci pracowników za wykonywan prac, popraw kwalifikacji pracowników poprzez systematyczny harmonogram szkole, zwikszenie efektywnoci obiegu informacji w firmie. Trzeci kategori stanowi korzyci ekonomiczno-materialne. Uwzgldniono: zdolno utrzymania si na rynku po dokonaniu implementacji HACCP, zdobycie nowych klientów/kontrahentów i wzrost sprzeday, ekspansja sprzeday poza granice kraju, zmniejszenie liczby reklamacji, racjonalizacj zatrudnienia. Najistotniejszy z punktu widzenia idei oraz głównego przesłania systemu HACCP jest aspekt poprawy bezpieczestwa wytwarzanych produktów, stanowicy pierwsz kategori osiganych lub oczekiwanych korzyci. Korzy poprawa bezpieczestwa znajduje si na drugim miejscu wród wymienianych w badaniach korzyci tej kategorii. Dla 60% małych producentów poprawa bezpieczestwa ywnoci stanowiła istotn korzy. Najwiksze znaczenie ma dla nich wzrost odpowiedzialnoci pracowników za wykonywan prac. A 66% badanych przedsibiorców zauwaa i
10 210 Joanna Trafiałek, Danuta Kołoyn-Krajewska bardzo ceni sobie tak korzy w swoim zakładzie. Pozostałe wymieniane korzyci s, w porównaniu z omówionymi, w niewielkim stopniu zauwaane i osigane wród badanej grupy małych firm produkujcych ywno. Wiksz warto ni korzyci poprawy bezpieczestwa zdrowotnego maj dla małych przedsibiorców korzyci niematerialne, stanowice drug kategori. Badani respondenci najwicej korzyci osignli lub zamierzali osign w tej kategorii. Stwierdzono, ze wyróniajc si korzyci okazał si wzrost prestiu firmy po wdroeniu systemu HACCP. W przypadku 73% badanych firm wdroenie HACCP było równoznaczne ze zwikszeniem własnego znaczenia na rynku poprzez wyrónienie si sporód podobnej grupy zakładów. Na podstawie takiego wyniku badania mona wnioskowa, e mali przedsibiorcy bardziej ceni sobie wzrost znaczenia rynkowego zakładu z wdroonym systemem HACCP ni zapewnienie przez niego jakoci zdrowotnej jego wyrobów. Wród tej kategorii korzyci zaobserwowano równie inne znaczce i wyróniane korzyci, jak wzrost zaangaowania pracowników podczas pracy i popraw ich kwalifikacji zawodowych. A 66% badanych respondentów okazała zadowolenie ze zmiany postawy pracowników w stosunku do swoich obowizków. Prawie połowa małych przedsibiorców pozytywnie oceniła wzrost zaangaowania pracowników w wykonywan przez nich prac. W przypadku 42% firm pracownicy zwikszyli swoje kwalifikacje podczas wdraania systemu HACCP. W wyniku porównania znaczenia korzyci z rónych kategorii stwierdzono, e w przypadku małych przedsibiorstw najwiksze znaczenie miała jedna korzy z trzeciej kategorii, któr stanowi korzyci ekonomiczne wice si bezporednio ze strat lub uzyskaniem przychodu. Utrzymanie si na rynku po wdroeniu systemu HACCP było główn i dominujc korzyci. Zauwaono, e tak duego znaczenia, jak utrzymanie si na rynku nie odnotowano w adnej kategorii korzyci. A 82% respondentów z małych firm uwaała, e wdroenie systemu HACCP jest warunkiem utrzymania si na rynku (rys. 5).
11 IMPLEMENTACJA SYSTEMU HACCP W MAŁYCH ZAKŁADACH PRODUKUJCYCH YWNO 211 Racjonalizacja zatrudnienia/rationalizaction of employement Zmniejszenie reklamacji/decrease of reclamation Ekspansja sprzeday/expansion of sale Nowi odbiorcy/new buyers 10% 11% 35% 31% Utrzymanie si na rynku/staying on the market 82% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Rys. 5. Fig. 5. Korzyci po wdroeniu systemu HACCP w małych zakładach produkcyjnych brany spoywczej. Benefits achieved by small food manufacturing enterprises owing to their implementing the HACCP system. Utrzymanie si na rynku to najwiksza korzy dla małych przedsibiorców. Ponad dwukrotnie przewysza znaczenie zmniejszenia reklamacji (35%) oraz zdobycia nowych odbiorców (31%). Dla małych przedsibiorców wdroenie systemu HACCP wie si przede wszystkim z zagadnieniem dalszego funkcjonowania na rodzimym rynku lokalnym. Mali przedsibiorcy przewanie nie planuj rozwija własnych zakładów, opanowa nowych rynków zbytu, czy ekspansji sprzeday poza granice kraju. Zadowalaj si produkcj lokaln i traktuj system HACCP jako konieczny, ale zbyteczny w ich działaniu obowizek. Wnioski 1. Właciciele małych zakładów przemysłu spoywczego nie wykazywali zainteresowania wdraaniem systemu HACCP przed przystpieniem do Unii Europejskiej. 2. Po akcesji Polski do Unii Europejskiej w małych zakładach produkcyjnych znacznie zintensyfikowano prace majce na celu wdroenie systemu HACCP. 3. Stan higieniczno-sanitarny małych zakładów przed dat akcesji znacznie odbiegał od unijnych standardów i wymagał duych zmian modernizacyjnych. Po uzyskaniu członkostwa w Unii Europejskiej sytuacja poprawiła si w niewielkim stopniu. 4. Trudnociami towarzyszcymi wdraaniu systemu HACCP były ograniczone rodki finansowe oraz niezrozumienie idei systemu HACCP.
12 212 Joanna Trafiałek, Danuta Kołoyn-Krajewska 5. W zakładach, w których dokonano implementacji systemu, osigane s wymierne korzyci, z których najwiksze znaczenie ma utrzymanie si firmy na rynku. Literatura [1] Abbott R.: Poland s slow adaptation. Meat Int., 2003, 6/13, [2] Arens-Azevedo U, Joh H.: Mit HACCP sicher ans Ziel. Matthaes Verlag GmbH. Stuttgart 2002 [3] Bernat E., Majka A.: System HACCP w przedsibiorstwach brany misnej. Mat. Konf. Nauk. Narzdzia jakoci w doskonaleniu i zarzdzaniu jakoci, AE, Kraków, , [4] Hewson P.: Implementation of meat HACCP regulations in the UK. Mat. Konf. Farm to Fork Food Safety: A. Call for Common Seufe, EU-RAIN International Conference, Athens Greece 12 th -14 th May [5] Kołoyn-Krajewska D., Trafiałek J.: Do Unii daleko? Bezpieczestwo i Higiena ywnoci, 2004, 2/13, [6] Konecka-Matyjek E., Pelzner U., Turlejska H.: Ocena stopnia zaawansowania zakładów produkcji i przetwórstwa ywnoci w realizacj zasad systemu HACCP. W: Brzozowska A., Gutkowska K.: Wybrane problemy nauki o ywieniu człowieka u progu XXI wieku. Wyd. SGGW. Warszawa 2004, s [7] Korzyska A., Kołoyn-Krajewska D.: Zaawansowanie polskich producentów ywnoci we wdraaniu systemu HACCP. Przem. Spo. 2001, 5, [8] Obiedziski M.: Jako i bezpieczestwo ywnoci stan aktualny i perspektywy zmian urzdowej kontroli ywnoci. Mat. Konf. Nauk. Postp w technologii misa. Nauka-praktyce, SITSpo, Warszawa [9] Ropkins K., Beck A. J.: Using HACCP to control organic chemical hazards, in food wholesale, distribution, storage and retail. Trends in Food Science & Technology 2003, 159, 14, 374. [10] Rozporzdzenie PE i RE nr 852/2004/WE z r. Higiena ywnoci Zasady Ogólne. [11] Schliephake A., Hofstetter K., Stumm B.: Snaks und Party-Services. Die Lebensmittelhygieneverordnung schnell und einfach umgesetzt. Weka Fachverlag. Bobingen [12] Ustawa o warunkach zdrowotnych ywnoci i ywienia z dnia 11 maja Dz. U Nr 63. poz. 634 z pon. zm. THE IMPLEMENTATION OF HACCP IN SMALL FOOD MANUFACTURING ENTERPRISES; RESULTS OF REGIONAL SURVEYS CONDUCTED IN POLAND BEFORE AND AFTER ITS ACCESSION TO THE EUROPEAN UNION S u m m a r y In the paper, there was determined the impact of introducing new EU food law regulations in Poland after the Poland s accession to the European Union on the decisions to be taken by small manufacturing enterprises necessary to implement systems aiming at guaranteeing the appropriate health safety during food manufacturing processes. Two research methods were applied: telephone interviewing, and opinion polling using the post mailed questionnaires. There was assessed the progress degree in implementing an HACCP system in 250 small production enterprises on the territory of entire Poland (city/town, village). The investigations were conducted prior to and after the accession of Poland to the European Union. Before the 1 st of May 2004, the small enterprises in Poland applied the HACCP system to a limited extent only, and, thus, health safety of food products manufactured by them was guaranteed at a rather low level The implementation level of HACCP system was 6%, and, solely 40% of small enterprises had implemented and followed the principles of Good Manufacturing Practice & Good Hygienic Practice (GMP/GHP). After the accession, the situation in those small food manufacturing plants considerably
13 IMPLEMENTACJA SYSTEMU HACCP W MAŁYCH ZAKŁADACH PRODUKUJCYCH YWNO 213 improved. The number of plants applying HACCP increased more than four times, and the number of those with GMP/GHP implemented - by 10%. An amendment to the Polish Law on health conditions of food and nutrition, dated 30 October 2003, was the direct cause and stimulus for small food manufacturing enterprises to implement the HACCP system. The most difficult problems that arose and accompanied the GMP/GHP implementation process were considerable financial outlays and the necessity to modernize plants in order to ensure the appropriate food safety standard levels. With regard to comprehending the main concept of the HACCP system by employees in the enterprises polled, the polling results proved that the production workers had many critical problems with proper comprehending the major ideas of the HACCP system, the managers of departments better understood the HACCP concept it, and the proprietors of the enterprises comprehended the HACCP concept the best. Key words: HACCP system, food safety, quality, small food manufacturing enterprises
STOPIE WDROENIA GHP, GMP I HACCP W PRZEMYLE SPOYWCZYM
YWNO. Nauka. Technologia. Jako, 2006, 3 (48), 129-145 GRAYNA MORKIS STOPIE WDROENIA GHP, GMP I HACCP W PRZEMYLE SPOYWCZYM S t r e s z c z e n i e W krajach Unii Europejskiej jako wyrobów i usług jest najistotniejszym
Bardziej szczegółowoWYBRANE METODY DOSKONALENIA SYSTEMÓW ZARZDZANIA. L. KRÓLAS 1, P. KRÓLAS 2 Orodek Kwalifikacji Jakoci Wyrobów SIMPTEST ul. Przemysłowa 34A 61-579 Pozna
22/21 ARCHIWUM ODLEWNICTWA Rok 2006, Rocznik 6, Nr 21(1/2) ARCHIVES OF FOUNDARY Year 2006, Volume 6, Nº 21 (1/2) PAN Katowice PL ISSN 1642-5308 WYBRANE METODY DOSKONALENIA SYSTEMÓW ZARZDZANIA L. KRÓLAS
Bardziej szczegółowoArt. 1. W ustawie z dnia 20 pa dziernika 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 274) wprowadza si nast puj ce
Art. 1. W ustawie z dnia 20 padziernika 1994 r. o specjalnych strefach ekonomicznych (Dz. U. z 2007 r. Nr 42, poz. 274) wprowadza si nastpujce zmiany: 1) art. 4 i 5 otrzymuj brzmienie: "Art. 4. 1. Rada
Bardziej szczegółowoNOWOCZESNE ROZWI ZANIA IT KLUCZEM DO ZDOBYCIA PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ PRZEDSI BIORSTW PRZEMYSŁU ROLNO-SPO YWCZEGO W POLSCE
NOWOCZESNE ROZWIZANIA IT KLUCZEM DO ZDOBYCIA PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ PRZEDSIBIORSTW PRZEMYSŁU ROLNO-SPOYWCZEGO W POLSCE Celem opracowania jest wykazanie, e nowoczesne technologie informacyjne (IT) s jednym
Bardziej szczegółowoPól szarych nie wypełnia ubiegajcy si o dofinansowanie realizacji projektu
Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego Restrukturyzacja i modernizacja sektora ywnociowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006 w zakresie działania
Bardziej szczegółowoSTOPIE WDROENIA SYSTEMÓW ZAPEWNIENIA BEZPIECZESTWA YWNOCI W POLSKICH ZAKŁADACH
YWNO. Nauka. Technologia. Jako, 2004, 4 (41), 126 136 JOANNA TRAFIAŁEK, DANUTA KOŁOYN-KRAJEWSKA, EMILIA FRONC STOPIE WDROENIA SYSTEMÓW ZAPEWNIENIA BEZPIECZESTWA YWNOCI W POLSKICH ZAKŁADACH S t r e s z
Bardziej szczegółowoWNIOSEK O WPIS ZAKŁADU DO REJESTRU ZAKŁADÓW PODLEGAJCYCH URZDOWEJ KONTROLI ORGANÓW PASTWOWEJ INSPEKCJI SANITARNEJ
WNIOSEK O WPIS ZAKŁADU DO REJESTRU ZAKŁADÓW PODLEGAJCYCH URZDOWEJ KONTROLI ORGANÓW PASTWOWEJ INSPEKCJI SANITARNEJ... (miejscowo, data) Pastwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w... Na podstawie art. 64 ust.
Bardziej szczegółowoDZIAŁALNO INNOWACYJNA I JEJ FINANSOWANIE W SEKTORZE MAŁYCH I REDNICH PRZEDSI BIORSTW W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM
DZIAŁALNO INNOWACYJNA I JEJ FINANSOWANIE W SEKTORZE MAŁYCH I REDNICH PRZEDSIBIORSTW W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM We współczesnych warunkach społeczno-gospodarczych rosnca konkurencja na rynku, cigle
Bardziej szczegółowoKrótkie przedstawienie PKE S.A. Elektrowni Jaworzno III
!"! # $$$ 28 kwiecie 24r Krótkie przedstawienie PKE S.A. Elektrowni Jaworzno III Stan zatrudnienia w latach 1995-24 spadł z poziomu 285 do 178 pracowników, rednia wieku pracowników 45 lat redni sta pracy
Bardziej szczegółowoEwa Cieślik, Piotr Pokrzywa 1), Kinga Topolska. Hasła kluczowe: zasady GHP, GMP, system HACCP, stołówki szkolne i przedszkolne.
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 3, str. 307 311 Ewa Cieślik, Piotr Pokrzywa 1), Kinga Topolska STOPIEŃ WDROŻENIA ZASAD GHP, GMP ORAZ HACCP W STOŁÓWKACH PRZEDSZKOLNYCH I SZKOLNYCH WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO
Bardziej szczegółowoWymierne korzyci wynikajce z analizy procesów
Wymierne korzyci wynikajce z analizy procesów Analiza procesu jest narzdziem do osignicia wyszej efektywnoci organizacji (midzy innymi). Wymaga ona zbudowania modelu procesu biznesowego bdcego opisem funkcjonowania
Bardziej szczegółowoZasady GMP/GHP, które należy wdrożyć przed wprowadzeniem HACCP
System HACCP Od przystąpienia Polski do Unii Europejskiej wszystkie firmy zajmujące się produkcją i dystrybucją żywności muszą wdrożyć i stosować zasady systemu HACCP. Przed opisaniem podstaw prawnych
Bardziej szczegółowoROZPORZDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1)
ROZPORZDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY 1) z dnia 5 lipca 2004 r. w sprawie wysokoci opłat za czynnoci administracyjne zwizane z wykonywaniem transportu drogowego oraz za egzaminowanie i wydanie certyfikatu
Bardziej szczegółowoCertyfikacja suplementy diety Krajowa Rada Suplementów i OdŜywek oraz Dekra Certification Sp. z o.o.
Certyfikacja suplementy diety Krajowa Rada Suplementów i OdŜywek oraz Dekra Certification Sp. z o.o. Idea Wprowadzenie jednolitej procedury dotyczącej certyfikacji suplementów diety. Program certyfikacji
Bardziej szczegółowoStan wdrażania systemów zapewnienia bezpieczeństwa i zarządzania jakością żywności w przedsiębiorstwach przemysłu spożywczego.
Stan wdrażania systemów zapewnienia bezpieczeństwa i zarządzania jakością żywności w przedsiębiorstwach przemysłu spożywczego dr Grażyna Morkis Wprowadzenie Jakość i bezpieczeństwo żywności są bardzo ważne
Bardziej szczegółowoWSPÓLNA POLITYKA ROLNA NA RZECZ ZAPEWNIENIENIA KONSUMENTOWI ŻYWNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI. Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
WSPÓLNA POLITYKA ROLNA NA RZECZ ZAPEWNIENIENIA KONSUMENTOWI ŻYWNOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI Marek Sawicki Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Warszawa, 09.09.2011 Wprowadzenie Ewolucja WPR - od zabezpieczenia potrzeb
Bardziej szczegółowoTab. 1. Ocena przydatności wdrożonych systemów zarządzania, w tym zarządzania jakością i standardów w przedsiębiorstwie % wskazań.
GAJEWSKA Teresa 1 Ocena przydatności wdrożonych systemów i standardów zarządzania w przedsiębiorstwach świadczących usługi logistyczne w zakresie transportu chłodniczego WSTĘP Zgodnie z ustaleniami Ustawy
Bardziej szczegółowoSystemy zapewnienia i zarządzania bezpieczeństwem i jakością żywności oraz stopień ich wdrożenia w przemyśle spożywczym
Systemy zapewnienia i zarządzania bezpieczeństwem i jakością żywności oraz stopień ich wdrożenia w przemyśle spożywczym prof. dr hab. Tadeusz Sikora Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Katedra Zarządzania
Bardziej szczegółowow stołówkach szkolnych
Zasady Dobrej Praktyki Higienicznej w stołówkach szkolnych Magdalena Chojnowska Oddział HŻŻ i PU WSSE w Białymstoku SYSTEMY BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI Główny cel prawa żywnościowego zdefiniowany w Preambule
Bardziej szczegółowoProcedura rekrutacji pracowników do Starostwa Powiatowego w Kielcach
Zał. do Zarzdzenia Nr 58/05 Starosty Kieleckiego z dnia 30 grudnia 2005 r. w sprawie wprowadzenia procedury rekrutacji pracowników do Starostwa Powiatowego w Kielcach Procedura rekrutacji pracowników do
Bardziej szczegółowoEGARA 2011. Adam Małyszko FORS. POLAND - KRAKÓW 2-3 12 2011r
EGARA 2011 Adam Małyszko FORS POLAND - KRAKÓW 2-3 12 2011r HISTORIA ELV / HISTORY ELV 1992r. 5 Program działań na rzecz ochrony środowiska / EAP (Environmental Action Plan) 1994r. Strategia dobrowolnego
Bardziej szczegółowoSZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU ZAMÓWIENIA
Analiza współfinansowana przez Uni Europejsk ze rodków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Mazowieckiego 2007-2013" SZCZEGÓŁOWY OPIS PRZEDMIOTU
Bardziej szczegółowoNadwyka operacyjna w jednostkach samorzdu terytorialnego w latach 2003-2005
Nadwyka operacyjna w jednostkach samorzdu terytorialnego w latach 2003-2005 Warszawa, maj 2006 Spis treci Wprowadzenie...3 Cz I Zbiorcze wykonanie budetów jednostek samorzdu terytorialnego...7 1. Cz operacyjna...7
Bardziej szczegółowoHACCP- zapewnienie bezpieczeństwa zdrowotnego żywności Strona 1
CO TO JEST HACCP? HACCP ANALIZA ZAGROŻEŃ I KRYTYCZNE PUNKTY KONTROLI HAZARD ryzyko, niebezpieczeństwo, potencjalne zagrożenie przez wyroby dla zdrowia konsumenta ANALYSIS ocena, analiza, kontrola zagrożenia
Bardziej szczegółowoZAKRES WDROŻENIA GHP, GMP I HACCP W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM W 2006 ROKU
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2007, 4 (53), 139 153 GRAŻYNA MORKIS ZAKRES WDROŻENIA GHP, GMP I HACCP W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM W 2006 ROKU S t r e s z c z e n i e W Polsce, podobnie jak w krajach Unii
Bardziej szczegółowoS t r e s z c z e n i e
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2012, 5 (84), 203 214 GRAŻYNA MORKIS ZAKRES WDROŻENIA OBLIGATORYJNYCH SYSTEMÓW ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO I ZARZĄDZANIA JAKOŚCIĄ W PRZEDSIĘBIORSTWACH PRZEMYSŁU
Bardziej szczegółowoCEL SZKOLENIA: DO KOGO SKIEROWANE JEST SZKOLENIE:
Audytor Wewnętrzny systemu HACCP oraz standardów IFS w wersji 6 (International Food Standard version 6) i BRC w nowej wersji 7 (Global Standard for Food Safety issue 7) - AWIFSBRC CEL SZKOLENIA: zrozumienie
Bardziej szczegółowoOCENA SPEŁNIENIA WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH NADZORU NAD KRYTYCZNYMI PUNKTAMI KONTROLI PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA NALEŻĄCEDO ŁAŃCUCHA ŻYWNOŚCIOWEGO
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLV, 2012, 3, str. 349 353 Agata Szkiel OCENA SPEŁNIENIA WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH NADZORU NAD KRYTYCZNYMI PUNKTAMI KONTROLI PRZEZ PRZEDSIĘBIORSTWA NALEŻĄCEDO ŁAŃCUCHA ŻYWNOŚCIOWEGO Katedra
Bardziej szczegółowoCloud Computing - czego wymaga od dostawcy usług w zakresie bezpieczestwa. Telekomunikacja Polska S.A. Andrzej Karpiski Łukasz Pisarczyk
Cloud Computing - czego wymaga od dostawcy usług w zakresie bezpieczestwa Telekomunikacja Polska S.A. Andrzej Karpiski Łukasz Pisarczyk 1 AGENDA Wprowadzenie Aspekty bezpieczestwa usługi Cloud Computing
Bardziej szczegółowoObligatoryjne i nieobligatoryjne systemy zarządzania jakością stosowane w produkcji i przetwórstwie surowców rolnych
Zakład Towaroznawstwa mgr inż. Sławomir Stec Obligatoryjne i nieobligatoryjne systemy zarządzania jakością stosowane w produkcji i przetwórstwie surowców rolnych Badania realizowane w ramach Programu:
Bardziej szczegółowoOPERATOR MASZYN I URZĄDZEŃ PRZEMYSŁU SPOŻYWCZEGO CELE KSZTAŁCENIA W ZAWODZIE
TG.02. Produkcja wyrobów spożywczych z wykorzystaniem maszyn i urządzeń 816003 314403 314402 Operator maszyn i urządzeń przemysłu spożywczego Technik technologii żywności Technik przetwórstwa mleczarskiego
Bardziej szczegółowoOcena postaw przedsiębiorstw na temat doskonalenia jakości świadczonych usług logistycznych w zakresie transportu chłodniczego
UWAGA UWAGA Poniższy artykuł jest jedynie polskim tłumaczeniem artykułu dr. inż. Teresy Gajewskiej pt. Assessment of companies attitudes connected with perfection of quality logistics services in refrigerated,
Bardziej szczegółowoProcedura wprowadzenia systemu podnoszenia kwalifikacji pracowników obejmujcego szkolenia i samokształcenie
Starostwo Powiatowe w Kielcach Załcznik Nr 2 do Zarzdzenia Starosty Nr 38/05 z dn. 30.09.2005 r. Procedura wprowadzenia systemu podnoszenia kwalifikacji pracowników obejmujcego szkolenia i samokształcenie
Bardziej szczegółowoProgramy i projekty badawczo-rozwojowe oraz inwestycje współfinansowane ze rodków strukturalnych (działanie 1.4 SPO-WKP)
str. 1 Załcznik Nr 1 Programy i projekty badawczo-rozwojowe oraz inwestycje współfinansowane ze rodków strukturalnych (działanie 1.4 SPO-WKP) Działanie 1.4 Wzmocnienie współpracy midzy sfer badawczo-rozwojow
Bardziej szczegółowoZałcznik 1 ANALIZA SWOT RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
Załcznik 1 ANALIZA SWOT RYNKU PRACY WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO SILNE STRONY SŁABE STRONY Usługowy charakter regionu wysoka pracochłonno sektora Due obszary województwa obejmujce tereny popegerowskie;
Bardziej szczegółowo1) Instytucje kształcce w tym zawodzie (w kraju i we Wrocławiu). 2) Moliwoci podnoszenia kwalifikacji i dokształcania w tym zawodzie.
Spis treci: I. Wprowadzenie II. Zadania i czynnoci 1) Potencjalne miejsca pracy. 2) Zakres obowizków. III. Wymagania zawodu 1) Wymagania fizyczne i zdrowotne 2) Wymagania psychologiczne IV. Kształcenie
Bardziej szczegółowoJAKO USŁUGI GASTRONOMICZNEJ W ASPEKCIE YWIENIOWYM, TECHNOLOGICZNYM I HIGIENICZNYM
YWNO. Nauka. Technologia. Jako, 2006, 1 (46) Supl., 25-34 EWA CZARNIECKA-SKUBINA JAKO USŁUGI GASTRONOMICZNEJ W ASPEKCIE YWIENIOWYM, TECHNOLOGICZNYM I HIGIENICZNYM S t r e s z c z e n i e Celem bada była
Bardziej szczegółowoEKONOMICZNY PLAN PROJEKTU
EKONOMICZNY PLAN PROJEKTU Załcznik do Wniosku o dofinansowanie realizacji projektu dla Działania "Rónicowanie działalnoci rolniczej i zblionej do rolnictwa w celu zapewnienia rónorodnoci działa lub alternatywnych
Bardziej szczegółowoSPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOCI POWIATOWEGO RZECZNIKA KONSUMENTÓW za rok 2004
Pabianice, 1 marca 2005r. SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOCI POWIATOWEGO RZECZNIKA KONSUMENTÓW za rok 2004 I. UWAGI OGÓLNE DOTYCZCE DZIAŁALNOCI POWIATOWEGO RZECZNIKA KONSUMENTÓW. Powiatowy Rzecznik Konsumentów
Bardziej szczegółowoFinansowanie przetwórstwa owoców i warzyw oraz sokownictwa w ramach PROW 2007-2013
Sytuacja na rynku przetworów owocowo-warzywnych i soków a reforma rynku ogrodniczego w UE Finansowanie przetwórstwa owoców i warzyw oraz sokownictwa w ramach PROW 2007-2013 Dr Jerzy Małkowski Pozna, 19
Bardziej szczegółowoRozdział 1 Przepisy ogólne
ROZPORZDZENIE MINISTRA FINANSÓW z dnia 17 listopada 1998 r. w sprawie ogólnych warunków obowizkowego ubezpieczenia odpowiedzialnoci cywilnej podmiotu przyjmujcego zamówienie na wiadczenia zdrowotne za
Bardziej szczegółowoZAKRES WDROŻENIA GHP, GMP I HACCP W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM
ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 6 (73), 255 270 GRAŻYNA MORKIS ZAKRES WDROŻENIA GHP, GMP I HACCP W PRZEMYŚLE SPOŻYWCZYM S t r e s z c z e n i e W Polsce, podobnie jak w krajach Unii Europejskiej,
Bardziej szczegółowoN a r o d o w y B a n k P o l s k i. Informacja o zagranicznych inwestycjach bezporednich w Polsce. w 2006 roku
N a r o d o w y B a n k P o l s k i D e p a r t a m e n t S t a t y s t y k i Informacja o zagranicznych inwestycjach bezporednich w Polsce w 2006 roku Informacje o zagranicznych inwestycjach bezporednich
Bardziej szczegółowoBadanie efektywnoci procesów logistycznych narzdziem wspomagajcym tworzenie łacuchów zarzdzania dostawami *
AMME 2001 10th JUBILEE INTERNATIONAL SC IENTIFIC CONFERENCE Badanie efektywnoci procesów logistycznych narzdziem wspomagajcym tworzenie łacuchów zarzdzania dostawami * S. Tkaczyk, M. Roszak Zakład Zarzdzania
Bardziej szczegółowo366 Grażyna Morkis STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU
366 Grażyna Morkis STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe tom XVI zeszyt 6 Grażyna Morkis Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB w Warszawie SYSTEMY ZARZĄDZANIA
Bardziej szczegółowoUwarunkowania i ekonomiczna ocena wdrażania systemów zarządzania jakością w produkcji i przetwórstwie mięsa wieprzowego mgr inż.
Uwarunkowania i ekonomiczna ocena wdrażania systemów zarządzania jakością w produkcji i przetwórstwie mięsa wieprzowego mgr inż. Sławomir Stec Zakład Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich Państwowa Wyższa
Bardziej szczegółowoPastwa wkład w to badanie z pewnoci pomoe nakreli kierunek zmian legislacyjnych, a take wskaza te obszary, gdzie zmiany s najbardziej potrzebne.
Dokument ródłowy: SME Panel konsultacje nt. reklamy wprowadzajcej w błd oraz nieuczciwych praktyk marketingowych, dotyczcych relacji midzy przedsibiorstwami. Jaki jest cel Ankiety przeprowadzanej wród
Bardziej szczegółowoSzanowny Pan Kazimierz Czekaj Radny Województwa Małopolskiego
Kraków, 22 lipca 2003 r. Nasz znak: OR VII.0036/2- /03 Szanowny Pan Kazimierz Czekaj Radny Województwa Małopolskiego W odpowiedzi na interpelację złożoną przez Pana podczas IX Sesji Sejmiku Województwa
Bardziej szczegółowoPRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE ZAKŁADÓW ŻYWIENIA ZBIOROWEGO ZAMKNIĘTEGO
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Gorzowie Wlkp. PRZEPISY PRAWNE DOTYCZĄCE ZAKŁADÓW ŻYWIENIA ZBIOROWEGO ZAMKNIĘTEGO Małgorzata Stodolak Gorzów Wlkp.,.12.2014 r. OBOWIĄZUJĄCE AKTY PRAWNE: Ustawa
Bardziej szczegółowoWSPIERAMY TWOJĄ LOGISTYKĘ
WSPIERAMY TWOJĄ LOGISTYKĘ WE SUPPORT YOUR LOGISTIC KATALOG PRODUKTÓW PRODUCT CATALOGUE SKRZYNKI TRANSPORTOWE / TRANSPORT CRATES PIWO / BEER Skrzynki na piwo marki ERG-SYSTEM to praktyczne i sprawdzone
Bardziej szczegółowoOCENA SKUTECZNOŚCI KLUCZOWYCH PROCESÓW PRODUKCJI WĘDLIN W SYSTEMIE JAKOŚCI I BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO ŻYWNOŚCI HACCP
Inżynieria Rolnicza 9(97)/2007 OCENA SKUTECZNOŚCI KLUCZOWYCH PROCESÓW PRODUKCJI WĘDLIN W SYSTEMIE JAKOŚCI I BEZPIECZEŃSTWA ZDROWOTNEGO ŻYWNOŚCI HACCP Stanisław Kowalski Katedra Inżynierii Rolniczej i Informatyki,
Bardziej szczegółowoORGANIZACJA PROCESÓW DYSTRYBUCJI W DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW PRODUKCYJNYCH, HANDLOWYCH I USŁUGOWYCH
Systemy Logistyczne Wojsk nr 41/2014 ORGANIZACJA PROCESÓW DYSTRYBUCJI W DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTW PRODUKCYJNYCH, HANDLOWYCH I USŁUGOWYCH ORGANIZATION OF DISTRIBUTION PROCESSES IN PRODUCTIVE, TRADE AND
Bardziej szczegółowoAmortyzacja rodków trwałych
Amortyzacja rodków trwałych Wydawnictwo Podatkowe GOFIN http://www.gofin.pl/podp.php/190/665/ Dodatek do Zeszytów Metodycznych Rachunkowoci z dnia 2003-07-20 Nr 7 Nr kolejny 110 Warto pocztkow rodków trwałych
Bardziej szczegółowoBadania marketingowe w pigułce
Jolanta Tkaczyk Badania marketingowe w pigułce Dlaczego klienci kupuj nasze produkty lub usługi? To pytanie spdza sen z powiek wikszoci menederom. Kady z nich byłby skłonny zapłaci due pienidze za konkretn
Bardziej szczegółowoWprowadzenie: Krystyna Gurbiel Dyrektor Generalny Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Ma"ych i (rednich Przedsi)biorstw... 9. Streszczenie...
SPIS TRE%CI Wprowadzenie: Krystyna Gurbiel Dyrektor Generalny Polskiej Fundacji Promocji i Rozwoju Ma"ych i (rednich Przedsi)biorstw... 9 Streszczenie... 11 1. Zmiany makroekonomiczne w Polsce w latach
Bardziej szczegółowoEMAS równowanik czy uzupełnienie ISO 14001?
Materiały na konferencj Systemy zarzdzania w energetyce 27-29.04.2004, Szczyrk Andrzej Ociepa Polskie Forum ISO 14000 Prezes Stowarzyszenia Ekoekspert Sp. z o.o., Warszawa Główny Specjalista EMAS równowanik
Bardziej szczegółowoaforementioned device she also has to estimate the time when the patients need the infusion to be replaced and/or disconnected. Meanwhile, however, she must cope with many other tasks. If the department
Bardziej szczegółowoOUTSOURCING RACHUNKOWOCI I DORADZTWA PODATKOWEGO W SEKTORZE MP IMPLIKACJE DLA URZDNIKÓW SKARBOWYCH
17 OUTSOURCING RACHUNKOWOCI I DORADZTWA PODATKOWEGO W SEKTORZE MP IMPLIKACJE DLA URZDNIKÓW SKARBOWYCH Marek Matejun Katedra Zarzdzania, Politechnika Łódzka 1. Wprowadzenie Outsourcing stanowi interesujc
Bardziej szczegółowoGMP - Dobra Praktyka Wytwarzania (ang. Good Manufacturing Prac:ce)
GMP - Dobra Praktyka Wytwarzania (ang. Good Manufacturing Prac:ce) GMP definicja GMP to system oparty na procedurach produkcyjnych, kontrolnych oraz zapewnienia jakości, gwarantujących, że wytworzone produkty
Bardziej szczegółowoBanki spółdzielcze na tle systemu finansowego w Polsce
Banki spółdzielcze na tle systemu finansowego w Polsce 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Banki komercyjne Spółdzielcze Kasy Oszczdnociowo-Kredytowe Fundusze
Bardziej szczegółowoPROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU KŁOBUCKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZDOWYMI W 2005 ROKU.
Załcznik Nr 1 do Uchwały Nr 202/XXI/2004 Rady Powiatu w Kłobucku z dnia 23 listopada 2004 roku PROGRAM WSPÓŁPRACY POWIATU KŁOBUCKIEGO Z ORGANIZACJAMI POZARZDOWYMI W 2005 ROKU. I. Wstp do załoe rocznego
Bardziej szczegółowoANALIZA SPOSTRZEŻEŃ PODCZAS AUDYTÓW W PRZEDSIĘBIORSTWACH Z BRANŻY SPOŻYWCZEJ
Elwira Brodnicka, Maria Szpakowska Politechnika Gdańska ANALIZA SPOSTRZEŻEŃ PODCZAS AUDYTÓW W PRZEDSIĘBIORSTWACH Z BRANŻY SPOŻYWCZEJ Analizowano dane z 54 przedsiębiorstw potwierdzających zgodność z wdrożonym
Bardziej szczegółowo312 Anna Wasilewska STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU
312 Anna Wasilewska STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe tom XVI zeszyt 3 Anna Wasilewska Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie INNOWACJE W PRZEDSIĘBIORSTWACH
Bardziej szczegółowo1.4. POMOC ZE STRONY BIUR RACHUNKOWYCH DLA FIRM SEKTORA MP W ZAKRESIE POZYSKIWANIA FUNDUSZY POMOCOWYCH I DZIAŁALNOCI NA RYNKACH UE
1.4. POMOC ZE STRONY BIUR RACHUNKOWYCH DLA FIRM SEKTORA MP W ZAKRESIE POZYSKIWANIA FUNDUSZY POMOCOWYCH I DZIAŁALNOCI NA RYNKACH UE Marek Matejun Funkcjonowanie sektora MP w warunkach integracji europejskiej
Bardziej szczegółowoKONKURENCJA DOSKONA!A
KONKURENCJA OSKONA!A Bez wzgl"du na rodzaj konkurencji, w jakiej uczestniczy firma, jej celem gospodarowania jest maksymalizacja zysku (minimalizacja straty) w krótkim okresie i maksymalizacja warto"ci
Bardziej szczegółowoPLAN STUDIÓW NIESTACJONARNYCH I STOPNIA. Forma zajęć. forma zaliczenia. wykłady. Razem. wykład. Ćw/konw/zaj.t. ćwiczenia
Kierunek: EKONOMIA PLAN STUDIÓW NIESTACJONARNYCH I STOPNIA ęć O. Grupa treści ogólnych E/I/O.1 Przedmiot ogólnouczelniany ZAL 18 18 18 2 E/I/O.2 Język obcy ZAL 72 72 18 3 18 3 18 3 18 3 WF1 Wychowanie
Bardziej szczegółowo5.2. PODEJMOWANIE DECYZJI - DIAGRAM ISHIKAWY WYKRES OŚCI RYBY (ang. fishbone diagram) WYKRES PRZYCZYNA-SKUTEK (ang. cause-effect diagram)
5.2. PODEJMOWANIE DECYZJI - DIAGRAM ISHIKAWY WYKRES OŚCI RYBY (ang. fishbone diagram) WYKRES PRZYCZYNA-SKUTEK (ang. cause-effect diagram) Diagram Ishikawy to narzędzie, które służy do identyfikacji i prezentacji
Bardziej szczegółowoObjanienia dotyczce sposobu wypełniania tabel
INSTRUKCJA WYPEŁNIANIA TABEL W PEŁNYM PLANIE PROJEKTU DZIAŁANIE UŁATWIANIE STARTU MŁODYM ROLNIKOM SEKTOROWEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO "RESTRUKTURYZACJA I MODERNIZACJA SEKTORA YWNOCIOWEGO ORAZ ROZWÓJ OBSZARÓW
Bardziej szczegółowoPolski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji
Polski sektor żywnościowy 5 lat po akcesji Andrzej Kowalski Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej PIB Katedra Rozwoju Obszarów Wiejskich Szkoła Główna Handlowa Warszawa kwiecień 2009 Wzajemne
Bardziej szczegółowoSWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny. Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu. Karolina Horodyska
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu Karolina Horodyska Warunki skutecznego promowania zdrowej diety i aktywności fizycznej: dobre praktyki w interwencjach psychospołecznych
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z działalnoci Powiatowego Rzecznika Konsumentów za rok 2005.
Sprawozdanie z działalnoci Powiatowego Rzecznika Konsumentów za rok 2005. Konsument, aczkolwiek jest najwiksz zbiorowoci społeczn współczesnego wiata, to jednoczenie jest najsłabszym ogniwem systemu dystrybucji
Bardziej szczegółowoKobiety kształtujmy własn przyszło - wersja wstpna-
II raport okresowy z ewaluacji projektu: Kobiety kształtujmy własn przyszło - wersja wstpna- - Malbork, padziernik 2007 - opracował: Jakub Lobert Projekt dofinansowany przez Ministerstwo Pracy i Polityki
Bardziej szczegółowoFormularz recenzji magazynu. Journal of Corporate Responsibility and Leadership Review Form
Formularz recenzji magazynu Review Form Identyfikator magazynu/ Journal identification number: Tytuł artykułu/ Paper title: Recenzent/ Reviewer: (imię i nazwisko, stopień naukowy/name and surname, academic
Bardziej szczegółowoBudetowanie w przedsibiorstwie produkcyjnym. Budgeting in the productive enterprise
Controlling w małych i rednich przedsibiorstwach 173 Budetowanie w przedsibiorstwie produkcyjnym Budgeting in the productive enterprise Karol CIEWIERA * Streszczenie: Budetowanie w działalnoci jednostek
Bardziej szczegółowoU Z A S A D N I E N I E
U Z A S A D N I E N I E do Uchwały Rady Miasta Rzeszowa w sprawie zatwierdzenia taryfy za zbiorowe zaopatrzenie w wod i zbiorowe odprowadzanie cieków na terenie Gminy Miasto Rzeszów od dnia 1 stycznia
Bardziej szczegółowow sprawie wprowadzenia procedury naboru pracowników na kierownicze stanowiska urzdnicze i stanowiska urzdnicze w Starostwie Powiatowym w Krasnymstawie
ZARZDZENIE Nr 13/2005 STAROSTY KRASNOSTAWSKIEGO z dnia 29 sierpnia 2005 roku w sprawie wprowadzenia procedury naboru pracowników na kierownicze stanowiska urzdnicze i stanowiska urzdnicze w Starostwie
Bardziej szczegółowoKARTA OCENY JEDNOSTKI NAUKOWEJ
ZAŁACZNIK nr 2 KARTA OCENY JEDNOSTKI NAUKOWEJ Cz A dla dyscyplin: nauki humanistyczne i społeczne Zespół roboczy Komisji Bada na Rzecz Rozwoju... NAZWA JEDNOSTKI I. WYNIKI DZIAŁALNOCI NAUKOWEJ 1. Publikacje
Bardziej szczegółowoInformacja i Promocja. Mechanizm Finansowy EOG Norweski Mechanizm Finansowy
Informacja i Promocja Mechanizm Finansowy EOG Norweski Mechanizm Finansowy Spis treci 1. Wstp... 3 2. Ogólne działania informacyjno - promocyjne... 3 3. Działania informacyjno-promocyjne projektu... 4
Bardziej szczegółowoZASADY ORGANIZOWANIA WYCIECZEK SZKOLNYCH
ZASADY ORGANIZOWANIA WYCIECZEK SZKOLNYCH 1. Niniejsze zasady organizacji wycieczek szkolnych odnosz si do wszystkich uczniów Szkoły Podstawowej im. Jana Pawła II, w tym równie do uczniów oddziału przedszkolnego.
Bardziej szczegółowoKrakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013
Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego Karta przedmiotu Wydział Nauk o Bezpieczeństwie obowiązuje studentów, którzy rozpoczęli studia w roku akademickim 2012/2013 Kierunek studiów: Bezpieczeństwo
Bardziej szczegółowoO tym jak wyliczy koszt przepływu palety przez magazyn
Optymalizacja zaangaowania kapitałowego 22.12.2004 r. w decyzjach typu make or buy. Magazyn własny czy obcy cz. 1. O tym jak wyliczy koszt przepływu palety przez magazyn Wprowadzenie Wan miar działania
Bardziej szczegółowoZrównowaona technologia elementem współczesnych metod zarzdzania produkcj
AMME 2001 10th JUBILEE INTERNATIONAL SC IENTIFIC CONFERENCE Zrównowaona technologia elementem współczesnych metod zarzdzania produkcj R. Nowosielski, M. Spilka Zakład Materiałów Nanokrystalicznych i Funkcjonalnych
Bardziej szczegółowoPROCEDURAUSTALANIA KRYTERIÓW WYBORU OPERACJI I ICH ZMIANY
Załcznik nr 11 do Wniosku o wybór Lokalnej Strategii Rozwoju na lata 2016-2023 PROCEDURAUSTALANIA KRYTERIÓW WYBORU OPERACJI I ICH ZMIANY I. CEL PROCEDURY: 1 Celem Procedury jest okrelenie sposobu ustalania
Bardziej szczegółowoCele i zasady zarzdzania bezpieczestwem informacji w przedsibiorstwach
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Czstochowie Technika, Informatyka, Inynieria Bezpieczestwa 2013, t. I Dariusz Rydz, Marlena Krakowiak, Teresa Bajor Politechnika Czstochowska Al. Armii Krajowej
Bardziej szczegółowoWYKORZYSTANIE METODY ZARZĄDZANIA PROJEKTAMI W MAŁYCH I ŚREDNICH PRZEDSIĘBIORSTWACH
ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ 15 Seria: ORGANIZACJA I ZARZĄDZANIE z. 78 Nr kol. 1928 Janusz WÓJCIK Fabryka Drutu Gliwice Sp z o.o. WYKORZYSTANIE METODY ZARZĄDZANIA PROJEKTAMI W MAŁYCH I ŚREDNICH
Bardziej szczegółowoProjekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego KUCHARZ
Materiał pomocniczy dla nauczycieli kształcących w zawodzie: KUCHARZ przygotowany w ramach projektu Praktyczne kształcenie nauczycieli zawodów branży hotelarsko-turystycznej Priorytet III. Wysoka jakość
Bardziej szczegółowoZarządzanie jakością, środowiskiem oraz bezpieczeństwem w praktyce gospodarczej. Maciej Urbaniak.
Zarządzanie jakością, środowiskiem oraz bezpieczeństwem w praktyce gospodarczej. Maciej Urbaniak. Książka stanowi szerokie kompendium wiedzy z zakresu systemów zarządzania. Stanowić ona może cenną pomoc
Bardziej szczegółowoPOLITYKA PRZECIWDZIAANIA ZAGRO ENIOM KORUPCYJNYM W POCZCIE POLSKIEJ S.A.
Za cznik do Uchway Zarz du Poczty Polskiej S. A. Nr 383/2012 z dnia 19.12.2012 roku POLITYKA PRZECIWDZIAANIA ZAGRO ENIOM KORUPCYJNYM W POCZCIE POLSKIEJ S.A. 1 Spis treci I. Postanowienia ogólne... 3 II.
Bardziej szczegółowoZarzdzenie nr 35/2012 Rektora Wyszej Szkoły Zarzdzania i Administracji z siedzib w Zamociu z dnia 5 listopada 2012 roku
Zarzdzenie nr 35/2012 Rektora Wyszej Szkoły Zarzdzania i Administracji z siedzib w Zamociu z dnia 5 listopada 2012 roku w sprawie wprowadzenia wzorów dokumentów dotyczcych okresowej oceny nauczycieli akademickich
Bardziej szczegółowoKIERUNEK KOSMETOLOGIA
KIERUNEK KOSMETOLOGIA MARKETING I KOMUNIKACJA SPOŁECZNA Studia niestacjonarne II stopnia Etap studiów II rok, semestr III Wymiar zaj Seminaria: 10 godz. Łcznie: 10 godz. Osoba odpowiedzialna za przedmiot
Bardziej szczegółowoZASTOSOWANIE ODCINKOWO-LINIOWEGO MINIMODELU DO MODELOWANIA PRODUKCJI SPRZEDANEJ PRZEMYSŁU
ZASTOSOWANIE ODCINKOWO-LINIOWEGO MINIMODELU DO MODELOWANIA PRODUKCJI SPRZEDANEJ PRZEMYSŁU W artykule przedstawiono now metod modelowania zjawisk ekonomicznych. Metoda odcinkowo-liniowego minimodelu szczególnie
Bardziej szczegółowoProgram Współpracy Gminy Michałowo z Organizacjami Pozarzdowymi na rok 2008.
Załcznik Nr 1 do uchwały Nr XIV/129/08 Rady Gminy Michałowo z dnia 11 stycznia 2008r. Program Współpracy Gminy Michałowo z Organizacjami Pozarzdowymi na rok 2008. Wprowadzenie Aktywna działalno organizacji
Bardziej szczegółowoPraca dyplomowa. Ocena zarządzania jakością według normy ISO 9001 w przedsiębiorstwach przemysłu spożywczego Autor: Justyna Gniady
Praca dyplomowa Ocena zarządzania jakością według normy ISO 9001 w przedsiębiorstwach przemysłu spożywczego Autor: Justyna Gniady Opiekun pracy: dr inż. Stanisław Zając INSTYTUT GODPODARKI I POLITYKI SPOŁECZNEJ
Bardziej szczegółowoJAKOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI W SEKTORZE USŁUG. Zagadnienia: Systemy zapewnienia bezpieczeństwa żywności i żywienia;
JAKOŚĆ I BEZPIECZEŃSTWO ŻYWNOŚCI W SEKTORZE USŁUG Zagadnienia: Czynniki ryzyka zdrowia i jakości żywności; Systemy zapewnienia bezpieczeństwa żywności i żywienia; Ustawodawstwo w zakresie bezpieczeństwa
Bardziej szczegółowoWymagania EMAS II. Andrzej Ociepa Ekoekspert Sp. z o.o. Główny Specjalista Forum ISO 14000 Prezes Stowarzyszenia
Wymagania EMAS II Andrzej Ociepa Ekoekspert Sp. z o.o. Główny Specjalista Forum ISO 14000 Prezes Stowarzyszenia Cele systemu zarzdzania rodowiskowego Podstawowym celem zaprojektowania i wdroenia systemu
Bardziej szczegółowoINNOWACJE NA RYNKU FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH W POLSCE W LATACH 2004 2010
INNOWACJE NA RYNKU FUNDUSZY INWESTYCYJNYCH W POLSCE W LATACH 2004 2010 Artykuł został powicony identyfikacji oraz charakterystyce nowych funduszy inwestycyjnych, które zostały utworzone w Polsce w latach
Bardziej szczegółowoPOROZUMIENIE. w sprawie realizacji zada administracji rzdowej w zakresie weryfikacji danych z informatycznej bazy danych prowadzonej przez starost
POROZUMIENIE w sprawie realizacji zada administracji rzdowej w zakresie weryfikacji danych z informatycznej bazy danych prowadzonej przez starost zawarte w dniu padziernika 2004 r. w Warszawie pomidzy:
Bardziej szczegółowoFarby do kontaktu z ywnoci AquaSafe to seria farb na bazie wody oraz lakierów przeznaczonych specjalnie do bezporedniego kontaktu z ywnoci.
Aquasafe Karta techniczna produktu Farby do bezporedniego kontaktu z ywnoci Aquasafe Prezentowana gama produktów składa si z nastpujcy produktów: Kod Opis Kod Opis 201591 Lakier OPV AquaSafe do kontaktu
Bardziej szczegółowoPodnoszenie efektywnoci produkcji przy wykorzystaniu istniejcych zasobów
Podnoszenie efektywnoci produkcji przy wykorzystaniu istniejcych zasobów Adam Jednoróg Koordynator ds. Systemów Zarzdzania Produkcj Email: ajednorog@ipscontrol.pl pl ips Control idealny partner w biznesie
Bardziej szczegółowoW Y B R A N E P R O B L E M Y I N Y N I E R S K I E
W Y B R A N E P R O B L E M Y I NY N I E R S K I E N U M E R 2 I N S T Y T U T A U T O M A T Y Z A C J I P R O C E S Ó W T E C H N O L O G I C Z N Y C H I Z I N T E G R O W A N Y C H S Y S T E M Ó W W
Bardziej szczegółowo