Badanie efektywnoci procesów logistycznych narzdziem wspomagajcym tworzenie łacuchów zarzdzania dostawami *

Transkrypt

1 AMME th JUBILEE INTERNATIONAL SC IENTIFIC CONFERENCE Badanie efektywnoci procesów logistycznych narzdziem wspomagajcym tworzenie łacuchów zarzdzania dostawami * S. Tkaczyk, M. Roszak Zakład Zarzdzania Jakoci Instytutu Materiałów Inynierskich i Biomedycznych Politechnika lska w Gliwicach, ul. Konarskiego 18a, Gliwice , Polska W pracy przedstawiono zagadnienia dotyczce pomiaru systemu efektywnoci procesów logistycznych w sferze dostaw w wybranych przedsibiorstwach przemysłu maszynowego i hutniczego 1. WPROWADZENIE Logistyka stanowica koncepcj zintegrowanego systemu zarzdzania przedsibiorstwem swym działaniem obejmuje wiele aspektów zwizanych z całym procesem kształtowania procesu wytwarzania. Współczesne przedsibiorstwo istniejce na globalnym rynku w zmiennym otoczeniu winno posiada wdroony efektywny system zarzdzania, który powinien kształtowa zachodzce w nim procesy jak równie tworzy siln pozycj konkurencyjn [1]. Stosowane współczenie koncepcje zarzdzania maj na celu podwyszenie rentownoci przedsibiorstw, a ich rozwój zda do realizacji konsekwentnie ukierunkowanej strategii działania przedsibiorstwa na zbudowanie tzw. współdziałania w ramach działajcych powiza technologii i procesów. Działania te docelowo maj prowadzi do powstania Organizacji okrelanej mianem inteligentnej, a w dalszej przyszłoci do tworzenia przedsibiorstw wirtualnych [2]. Zarzdzanie logistyczne jest bezwzgldnie zobligowane do osigania i utrzymywania wysokiego poziomu jakoci produktu, w zakresie szeregu działa cile powizanych z procesem produkcyjnym. Jako wyrobu tworzona jest w całym cyklu jego ycia, a realizacja zarzdzania jakoci w systemie logistycznym rozpoczyna si od realizacji zakupów na poziomie wolnym od braków (zero defects) i rozszerza si na cały proces zarzdzania logistycznego [3,4]. Jedn z koncepcji tworzenia łacuchów procesów wywodzc si z logistyki jest zarzdzanie łacuchem dostaw Supply Chain Management (SCM). Wdraanie zasad zarzdzania łacuchem dostaw w przedsibiorstwach warunkuje stworzenie organizacji o * Autorzy uczestnicz w realizacji projektu CEEPUS Nr PL-013/01-02 kierowanego przez Prof. L.A. Dobrzaskiego.

2 598 S. Tkaczyk, M. Roszak charakterze procesowym, w tym ze szczególnym uwzgldnieniem działa kooperanckich, eliminujcych biurokratyczne piramidy oraz zwikszajc efektywno współpracy [4,5,6]. 2. EFEKTYWNO SYSTEMÓW LOGISTYCZNYCH Ocena efektywnoci systemów logistycznych podlega wyodrbnionym badaniom. Podstawowym załoeniem realizacji bada efektywnoci systemów logistycznych stanowi denie do wzrostu efektywnoci działania przedsibiorstwa, poprawy jego konkurencyjnoci i wizi kooperacyjnych. Na efektywno działa przedsibiorstwa wpływa bowiem system logistyczny. Zakres bada ze wzgldu na złoono całego systemu logistycznego wymaga okrelenia istoty efektywnoci, która winna eksponowa osiganie celu [4,7]. W systemie logistycznym w sferze dostaw, najwaniejsz rol w ocenie efektywnoci spełnia bezreklamacyjne wywizywanie si dostawców z zamówie. Współczenie skracanie czasów realizacji zamówienia oraz działanie zgodnie z zasad JIT stanowi krytyczny element sukcesu w otoczeniu niestabilnego popytu i rosncej presji konkurencji. Interes przedsibiorstwa wymaga, aby w ruchu towarów nie wystpowały przerwy lub spitrzenia powodujce wzrost kosztów produkcji [4]. Obecnie preferowane tworzeniu łacucha powiza: dostawca organizacja klient dy do zapewnienia odpowiedniego poziomu obsługi, w tym ze szczególnym zwróceniem uwagi na jako tworzonego produktu. Da si zauway, e wikszo problemów z jakoci pojawia si w trakcie produkcji czci lub surowców wejciowych do procesu wytwarzania [7]. 3. BADANIA WŁASNE 3.1. Przebieg bada Badaniom poddano dwa przedsibiorstwa przemysłu: maszynowego i hutniczego. posiadajce wdroone i certyfikowane Systemy Zarzdzania Jakoci (SZJ), zgodne z norm PN/ISO 9001:1996. Przeprowadzone badania miały na celu zbadanie przyjtej i stosowanej dokumentacji Systemu Zarzdzania Jakoci dotyczc wyboru i oceny dostawców w badanych przedsibiorstwach a take oceny efektywnoci systemów logistycznych w obrbie dostaw materiałów wsadowych do procesu produkcyjnego i wyrobów hutniczych Wyniki bada i ich omówienie Przeprowadzona analiza dokumentacji SZJ wykazała, i proces doboru dostawców w obydwu przedsibiorstwach jest zgodny z norm PN/ISO 9001:1996. Rónice, które zauwaono w przebiegu procesu doboru dostawców wynikaj z dopasowania procesów doboru dostawców do specyfiki i potrzeb danego przedsibiorstwa. Badane przedsibiorstwa posiadaj rozbudowan dokumentacj SZJ pod wzgldem doboru

3 Badanie efektywnoci procesów logistycznych narzdziem dostawców oraz zakupów jak równie jest ona aktualizowana i dostosowywana do aktualnych potrzeb czego przykładem s stosowane Listy kwalifikowanych dostawców Na podstawie uzyskanych danych dotyczcych wybranych surowców lub asortymentu dostarczanego do badanych przedsibiorstw przeprowadzono analiz efektywnoci procesów logistycznych dotyczc badania poziomu obsługi dostaw na przestrzeni dwu lat (1999, 2000). W tablicy 1 przedstawiono uzyskane sumaryczne dane poddane analizie. Na podstawie danych, zawartych w tab. 1 mona zauway, e liczba dostawców w przedsibiorstwie A zmalała na przestrzeni lat osigajc poziom 18 dostawców w roku 2000, w przedsibiorstwie B liczba dostawców oscyluje od lat na poziomie 4 5 dostawców. Liczba dostaw na przestrzeni analizowanych lat wzrosła w obydwu badanych przedsibiorstwach, wraz z jej zmian widoczne jest zwikszenie iloci dostarczanych surowców/asortymentu. Na uwag zasługuje fakt, i mimo wzrostu iloci dostaw a take iloci dostarczanego surowca w latach ilo dostawców pozostała na niezmiennym poziomie w przedsibiorstwie B, natomiast w przedsibiorstwie A uzyskano jej obnik o 25%. Ilo reklamacji dotyczcych dostarczanego asortymentu w zakładzie A zmalała z poziomu 1,53% uzyskanego w roku 1999 do 1,33% w roku 2000, natomiast dla przedsibiorstwa B ilo reklamacji surowców dostarczanych do procesu produkcyjnego wzrosła blisko dwukrotnie z poziomu 1,12% w roku 1999 do 2,07% w roku Tabela 1 Dane dotyczce kształtowania si liczby dostawców i iloci dostaw w badanych przedsibiorstwach PRZEDSIBIORSTWO A (PRZEMYSŁ MASZYNOWY) LICZBA DOSTAWCÓW PRZEDSIBIORSTWO B (PRZEMYSŁ HUTNICZY) ILO DOSTAW ILO DOSTARCZONYCH SUROWCÓW/ASORTYMENTU DLA BADANEJ GRUPY , 46 Mg ,46 Mg , 36 Mg (o 17%) , 40 Mg (o 33%) ILO REKLAMOWANYCH SUROWCÓW ,44 Mg ,31 Mg , 94 Mg ,31 Mg

4 600 S. Tkaczyk, M. Roszak Do oceny poziomu obsługi przyjto nastpujcy system oceny, który okrelał dostpno produktu na podstawie zrealizowanego zamówienia i wynikajcego z niego poziomu reklamacji, w którym prawdopodobiestwo to zostało okrelone nastpujcym warunkiem okrelanym jako wskanik poziomu obsługi (1) [7]: Poziom obsługi = 1 Roczna ilo jednostek niedostpnych (reklamowanych) (1) Całkowity roczny popyt Poziom obsługi wyraa si wartoci z przedziału <0,1>. Przedmiotem przeprowadzanej analizy było ustalenie poziomu obsługi przez dostawców badanych przedsibiorstw - w aspekcie wybranego asortymentu na podstawie iloci jednostek reklamowanych dostaw. I tak, dla obydwu przedsibiorstw poddano analizie wybrane losowo trzy elementy stanowice asortyment lub surowce wejciowe do procesów. Kolejnym etapem analizy było okrelenie prawdopodobiestwa pełnej realizacji zamówienia na podstawie przyjtego wzoru (2) [7]: P K = pi n (2) gdzie: P K prawdopodobiestwo pełnej realizacji zamówienia, n - liczba zamawianych pozycji, pi prawdopodobiestwo realizacji zamówienia i tej pozycji. Prawdopodobiestwo pełnej realizacji zamówienia jest nisze ni poziom prawdopodobiestwa danej pozycji. Chcc okreli poziom obsługi dla wikszej liczby zamówie oblicza si redni waon wszystkich zamówie, uzaleniajc j od czstotliwoci zamówie (3) [7]: wrz = C k P K (3) gdzie: wrz rednia warzona realizacji zamówie, C k czstotliwo zamówie, P K prawdopodobiestwo pełnej realizacji zamówienia. rednia waona wrz jest iloczynem czstotliwoci, z jak kada zamówiona pozycja si pojawia oraz prawdopodobiestwa pełnej realizacji zamówienia przy danej liczbie pozycji zamawianych elementów. Dla tak przyjtego toku oblicze uzyskano nastpujce wartoci poziomu obsługi oraz prawdopodobiestwa pełnej realizacji zamówie, które zostały przedstawione w tablicy 2

5 Badanie efektywnoci procesów logistycznych narzdziem Tabela 2 Porównanie uzyskanych wyników poziomów obsługi oraz prawdopodobiestwa pełnej realizacji zamówie w badanych przedsibiorstwach PRZEDSIBIORSTWO A POZIOM OBSŁUGI PRZEDSIBIORSTWO B Asortyment Gatunek stali RURY 0,995 0,993 St52.0 0,994 0,982 BLACHY 0,991 0,994 15Mo3 0,994 0,998 PRTY 0,999 0, ,999 0,999 PRAWDOPODOBIESTWO PEŁNEJ REALIZACJI ZAMÓWIENIA Asortyment Gatunek stali RURY 0,200 0,187 St ,690 0,708 BLACHY 0,654 0,655 15Mo3 0,231 0,265 PRTY 0,122 0, ,065 0,029. warz. 0,976 0,963. warz. 0,986 0,992 Z przedstawionych oblicze wynika, e rednia warzona wrz w badanych przedsibiorstwach kształtowała si na poziomie: dla przedsibiorstwa A w roku ,976, a w roku ,963, dla przedsibiorstwa B w roku ,986 a w roku ,992. Przeprowadzona analiza wykazała, e otrzymane wskaniki zamówie dla badanych przedsibiorstw s bardzo wysokie, co oznacza, e w badanych przedsibiorstwach spełniane s wymagania jakociowe przez dostawców, a wartoci reklamacji w całej masie produkcji stanowi niewielk warto. wiadczy to równie o dobrze funkcjonujcym systemie logistycznym w sferze dostaw, co warunkuje w przyszłoci kształtowaniem si sieci powiza. Zanotowany spadek wartoci warz w 2000 r. w stosunku do roku 1999 dla przedsibiorstwa A zdaje si by wynikiem zbyt małego ograniczenia iloci dostawców lub nie odpowiedniego zarzdzania ich doborem. 4. PODSUMOWANIE Reasumujc powysze mona stwierdzi, e skuteczno funkcjonowania przedsibiorstwa, w rozumieniu podnoszenia jego efektywnoci w widoczny sposób zaley od zarzdzania procesami logistycznymi. Przedstawiony sposób oceny poziomu obsługi realizacji zamówie w badanych przedsibiorstwach potwierdza niewielkie problemy działów

6 602 S. Tkaczyk, M. Roszak zaopatrzenia z realizacj zamówie. Stan taki uzyskany został dziki wprowadzeniu w ycie odpowiednich dokumentów Systemu Zarzdzani Jakoci, takich jak: procedury kwalifikacyjne dostawców, ankiety samooceny dostawców, arkusze ocen - zgodnych z norm PN/ISO 9001:1996. LITERATURA 1. P. Blaik: Logistyka, Koncepcja zintegrowanego zarzdzania przedsibiorstwem, PWE, Warszawa W.M. Grudzewski, I.Hejduk: Projektowanie systemów zarzdzania, Difin, Warszawa, St. Tkaczyk: Inynieria jakoci a inynieria materiałowa, ORGMASZ, Warszawa St. Tkaczyk, M. Roszak: Zarzdzanie łacuchem dostaw w ujciu jakociowym, Mat. Konf. Midz. Zmieniajce si przedsibiorstwo w zmieniajcej si politycznie europie, WIE, UJ, Kraków 2001, M. Wahl, T. Porning: SCM eine gesunde Forsetzung der Logistik, Forder und Heben, Logistics Spectrum 12, Vereinigt Fachverlage, 2000, LS St. Tkaczyk, M. Roszak: Zarzdzanie łacuchem dostaw (SCM) jako strategia rozwoju współczesnej logistyki w ujciu jakociowym, Mat. Konf. Materials, Mechanical&Manufacturing Engineering, Gliwice, 2000, M. Nowicka-Skowron: Efektywno systemów logistycznych, PWE, Warszawa 2001