Ocena postaw przedsiębiorstw na temat doskonalenia jakości świadczonych usług logistycznych w zakresie transportu chłodniczego

Transkrypt

1 UWAGA UWAGA Poniższy artykuł jest jedynie polskim tłumaczeniem artykułu dr. inż. Teresy Gajewskiej pt. Assessment of companies attitudes connected with perfection of quality logistics services in refrigerated, opublikowanego w jęz. angielskim w wydaniu nr 2/2014 Logistyki, który jako wersja pierwotna tylko i wyłącznie może być wykorzystywany do celów naukowych zgodnie z obowiązującym prawem. Teresa Gajewska 1 Politechnika Krakowska Ocena postaw przedsiębiorstw na temat doskonalenia jakości świadczonych usług logistycznych w zakresie u chłodniczego Przedsiębiorstwa świadczące usługi logistyczne w zakresie drogowego u chłodniczego w Polsce mają obowiązek stosowania się do wymagań prawnych dotyczących u artykułów wymagających temperatury kontrolowanej [4]. Ponadto wszystkie przedsiębiorstwa zaliczane do sektora spożywczego mają obowiązek wdrożenia i przestrzegania zasad systemu HACCP (Systemu Analizy Zagrożeń i Krytycznego Punktu Kontroli) [1], [3]. Przed wprowadzeniem w zakładzie systemu HACCP należy wdrożyć w przedsiębiorstwie zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej (GMP Good Manufacturing Practice) oraz zasady Dobrej Praktyki Higienicznej (GHP Good Hygiene Practice) [5], [6]. Zakres badań pozwalających na ocenę postaw przedstawicieli usługodawców w zakresie doskonalenia jakości usług obejmował takie aspekty ich ocen, jak: rodzaj stosowanych środków u przydatność działań prawnie wymaganych dotyczących świadczonych usług logistycznych stopień przestrzegania wymagań ewidencjonowania wyników pomiarów urządzeń rejestrujących warunki temperatury kontrolowanej zakres wdrożenia systemów zarządzania oraz standardów wśród usługodawców. Badania własne Prowadzone badania bezpośrednie miały charakter ilościowy. W badaniu ilościowym została wykorzystana metoda badań ankietowych w oparciu o kwestionariusz ankiety przygotowany zgodnie z zaleceniami literatury [2]. Do realizacji celów badawczych został opracowany kwestionariusz ankiety badawczej skierowany do przedsiębiorstw świadczących usługi logistyczne w zakresie drogowego u chłodniczego w Polsce. Do badań pozyskano 46 ankiet od respondentów z przedsiębiorstw świadczących usługi logistyczne. Analizując odpowiedzi grupy respondentów, którą stanowiły przedsiębiorstwa prowadzące działalność w zakresie drogowego u chłodniczego, można przedstawić wyniki przeprowadzonych badań dotyczących zakresu prowadzonych działań w celu doskonalenia jakości świadczonych usług logistycznych w zakresie u chłodniczego, a także ocen przydatności działań prawnie wymaganych i zalecanych do prowadzenia. Udział przedsiębiorstw stosujących określony rodzaj środków u artykułów wymagających temperatury kontrolowanej przedstawiono na rysunku 1. 1 Dr inż. T. Gajewska Politechnika Krakowska, Wydział Mechaniczny, Instytut Pojazdów Szynowych, Zakład Systemów Logistycznych. Artykuł recenzowany.

2 Spośród badanych przedsiębiorstw aż 93% deklarowało stosowanie do przewozu artykułów wymagających temperatury kontrolowanej chłodni standard. Znacznie niższy odsetek dotyczył wykorzystywania podczas u chłodniczego chłodni z podwójną podłogą (35%), izotermicznych środków u (26%), ogrzewanych środków u oraz lodowni (7%). Innymi stosowanymi pojazdami w transporcie artykułów szybko psujących się są chłodnie specjalistyczne hakowe (4%), stosowane do u mięsa. 100% 93% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 35% 30% 26% 20% 10% 7% 7% 4% 0% Chłodnie standard Chłodnie z podwójną podłogą Ogrzewane środki u Izotermiczne środki u Lodownie Inne Rys. 1. Zakres stosowania poszczególnych rodzajów środków u artykułów wymagających temperatury kontrolowanej (% wskazań). Przedstawiciele przedsiębiorstw świadczących usługi logistyczne w zakresie u chłodniczego oceniali również przydatność stosowanych działań gwarantujących zapewnienie wysokiej jakości oferowanych usług logistycznych. Zestawienie najważniejszych działań, w przypadku których uzyskano średnie oceny przydatności powyżej 4 pkt., czyli o dużej przydatności stosowanych działań w przedsiębiorstwie oraz odsetek wskazań dużej i bardzo dużej przydatności powyżej 80%, podano w tabeli 1. Analiza porównawcza danych (tabela 1) i zaprezentowanych na rysunku 1 pozwala na stwierdzenie świadomych postaw i działań przedsiębiorstw w zakresie ograniczenia występujących nieprawidłowości oraz przyczyniających się do doskonalenia jakości usług. Respondenci wskazywali na prowadzenie działań nie tylko wymaganych przez regulacje prawne, ale też innych ze względu na ich dużą przydatność. Stan wysokiej świadomości w zakresie oceny przydatności działań wyrażał się również w najwyższej ocenie takiego działania jak zapewnienie wysokiego poziomu świadomości pracowników odpowiedzialnych za ładunków wymagających kontrolowanej temperatury.

3 Tab. 1. Ocena przydatności działań prawnie wymaganych dotyczących świadczonych usług logistycznych. Średnia ocen przydatności Działania prawnie wymagane dotyczące świadczonych usług logistycznych (pkt.) Działania o dużej (4pkt.) i bardzo dużej przydatności (5pkt.) (% wskazań) Zapewnienie wysokiego poziomu świadomości pracowników odpowiedzialnych za artykułów Przeprowadzanie kontroli zgodności środków u chłodniczego z wymaganiami Stosowanie ogrzewanych środków u zgodnie z przepisami zawartymi w umowie ATP Regularne przeprowadzanie badań związanych ze stanem technicznym i sanitarnym pojazdów chłodniczych oraz sporządzanie protokołów badań 4, , , ,07 81 Kolejne dane liczbowe w postaci średnich ocen stopnia przestrzegania wymagań dotyczących urządzeń do pomiaru i rejestracji temperatury oraz wskazań procentowych dużego i bardzo dużego stopnia przestrzegania wymagań przedstawiono w tabeli 2. Tab. 2. Ocena stopnia przestrzegania wymagań dotyczących ewidencjonowania wyników pomiarów temperatury. Wymagania dotyczące ewidencjonowania wyników pomiarów temperatury Średnia ocen stopnia przestrzegania (pkt.) Wymagania o dużym (4 pkt.) i bardzo dużym stopniu przestrzegania (5 pkt.) (% wskazań) Sporządzanie protokołu z każdego sprawdzenia systemu rejestracji Prowadzenie karty przebiegu eksploatacji, zawierającej wszystkie protokoły badań 3, ,72 46 Na podstawie przeprowadzonego badania stwierdzono, że nie wszystkie przedsiębiorstwa prowadzące działalność w zakresie u chłodniczego przestrzegają sporządzania protokołów z każdego sprawdzenia systemu rejestracji oraz prowadzenia karty przebiegu eksploatacji, zawierającej wszystkie protokoły badań sprawdzających. W oparciu o deklaracje badanych przedsiębiorstw oceniano również, czy wdrażały one systemy zarządzania, w tym zarządzania jakością oraz standardy dotyczące zapewnienia jakości i bezpieczeństwa. Uzyskane wyniki zaprezentowano na rysunku 2. 80% 60% 40% 20% 0% 61 % 39 % 35 % 41 % HACCP ISO 9001 ISO GHP GDP GMP IFS BRC Global Standard 26 % 15 % 7 % 0 % Rys. 2. Udział przedsiębiorstw z wdrożonymi systemami zarządzania, w tym zarządzania jakością oraz standardami dotyczącymi zapewnienia jakości i bezpieczeństwa (% wskazań).

4 Zgodnie z obowiązującymi wymaganiami prawnymi w przedsiębiorstwach zajmujących się dystrybucją żywności, wdrażanie zasad Dobrej Praktyki Higienicznej i systemu HACCP jest obowiązkowe. Analizując uzyskane dane zauważono, że przedsiębiorstwa prowadzące działalność w zakresie u chłodniczego nie spełniały podstawowych wymagań prawnych w tym zakresie. Wśród badanych przedsiębiorstw aż 39% nie miało wdrożonego systemu HACCP. Stopień wdrożenia pozostałych systemów zarządzania, w tym zarządzania jakością oraz standardów zapewnienia jakości i bezpieczeństwa, był dużo niższy. Spośród deklarowanych przedsiębiorstw ponad połowa (59%) nie miała wdrożonych zasad Dobrej Praktyki Higienicznej, natomiast aż 74% spośród nich nie posiadała wdrożonych zasad Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. Może to świadczyć o braku wiedzy przedsiębiorstw na temat systemów zarządzania, w tym jakością, lub też o braku przekonania o celowości ich wdrażania. Analizie poddano zależność pomiędzy udziałem przedsiębiorstw z wdrożonymi systemami zarządzania, w tym zarządzania jakością i standardami zapewnienia jakości i bezpieczeństwa, a obszarem działalności przedsiębiorstwa. Zestawienie otrzymanych wyników przedstawiono w tabeli 3. Tab. 3. Udział przedsiębiorstw z wdrożonymi systemami zarządzania, w tym zarządzania jakością i standardami ze względu na obszary działalności przedsiębiorstwa. Wdrożone systemy i standardy (% wdrożeń) Systemy i standardy drogowy i międzynarodowy drogowy i międzynarodowy drogowy i dystrybucja w zakresie artykułów mrożonych HACCP ISO ISO GHP GDP GMP IFS BRC Global Standard Brak wdrożonego standardu BRC Global Standard w przedsiębiorstwie W wyniku przeprowadzonych badań wykazano największy udział wdrożonego systemu HACCP w przedsiębiorstwach świadczących usługi logistyczne w zakresie krajowego specjalistycznego u drogowego (50%), krajowego i międzynarodowego specjalistycznego u drogowego (33%), krajowego i międzynarodowego u drogowego (75%) oraz krajowego specjalistycznego u i dystrybucji w zakresie artykułów mrożonych (81%). Natomiast 50% spośród badanych przedsiębiorstw działających w zakresie krajowego specjalistycznego u drogowego oraz krajowego i międzynarodowego u drogowego, deklarowała wdrożenie systemu ISO Według badanych, aż 75% przedsiębiorstw świadczących usługi logistyczne w zakresie krajowego i międzynarodowego u drogowego wdrożyło system ISO oraz 50% spośród tych przedsiębiorstw wdrożyło Zasady Dobrej Praktyki Dystrybucyjnej. Z kolei aż 81% spośród badanych przedsiębiorstw funkcjonujących w obszarze krajowego specjalistycznego u i dystrybucji w zakresie artykułów mrożonych, deklarowała wdrożenie Zasad Dobrej praktyki Higienicznej. Ponadto 44% spośród tych przedsiębiorstw stwierdziła, że wdrożyła Zasady Dobrej Praktyki Produkcyjnej oraz 19% spośród badanego obszaru działalności ma wdrożony standard IFS. Spośród biorących udział w badaniu przedsiębiorstw żadne nie wdrażało standardu BRC Global Standard.

5 Podsumowanie Przedstawiona analiza wyników badań dotyczących postaw przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie drogowego u chłodniczego dowodzi, że bardzo rzadko występują sytuacje związane z pojawiającymi się nieprawidłowościami. Jednak pomimo tego faktu przedsiębiorstwa funkcjonujące w zakresie u chłodniczego prowadzą działania aby zapobiec lub wyeliminować występujące nieprawidłowości. Z kolei najważniejszym prowadzonym działaniem prawnie wymaganym, dotyczącym świadczonych usług logistycznych, w opinii usługodawców jest zapewnienie wysokiego poziomu świadomości pracowników odpowiedzialnych za artykułów przewożonych w temperaturze kontrolowanej. Zauważono, że posiadanie certyfikatów potwierdzających jakość świadczonych usług logistycznych nie stanowiła najważniejszego działania w ramach doskonalenia jakości usług logistycznych. Przedsiębiorstwa świadczące usługi logistyczne w zakresie krajowego i międzynarodowego u drogowego ściśle przestrzegały wymagań dotyczących urządzeń do pomiaru i rejestracji temperatury. Ponadto działania sanitarne były przestrzegane przez badane przedsiębiorstwa w dużym i bardzo dużym stopniu. Stwierdzono również, że spośród grupy analizowanych przedsiębiorstw aż 39% nie posiadało wdrożonego systemu HACCP oraz w ponad połowie przedsiębiorstw nie wdrożono zasad Dobrej Praktyki Higienicznej. Streszczenie Celem artykułu jest przedstawienie wyników badań na temat postaw przedsiębiorstw specjalizujących się w transporcie chłodniczym w zakresie doskonalenia jakości świadczonych usług logistycznych. Badania miały charakter ilościowy z wykorzystaniem metod badań ankietowych w oparciu o kwestionariusz ankiety. Podmiotami biorącymi udział w badaniu były przedsiębiorstwa prowadzące działalność w zakresie u chłodniczego w Polsce. Realizowane badania pozwoliły na ocenę występowania nieprawidłowości w przedsiębiorstwie oraz działań w celu doskonalenia jakości usług logistycznych. Literatura 1. Bogh-Sorensen L., Temperature Indicators and Time-Temperature Integrators, Bulletin of International Institute of Refrigeration, no 2, Oppenheim A. N., Kwestionariusze, wywiady, pomiary postaw, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań Sikora T. (red.), Wybrane koncepcje i systemy zarządzania jakością, Wydawnictwo UE w Krakowie, Kraków, Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia, Dz. U. z 2010 r., nr 136, poz. 914, z późn. zm., (tekst ujednolicony z r.). 5. Walterska K., Żywność jedzie prawo czuwa, Rynek Spożywczy, nr 7, 2008a. 6. Walterska K., Firm przewoźników żywności pilnuje surowe prawo, Rynek Spożywczy, nr b. UWAGA Streszczenie w jęz. angielskim jest dołączone do wersji pierwotnej artykułu dr. inż. Teresy Gajewskiej pt. Assessment of companies attitudes connected with perfection of quality logistics services in refrigerated, opublikowanego w jęz. angielskim w wydaniu nr 2/2014 Logistyki, który jako wersja pierwotna tylko i wyłącznie może być wykorzystywany do celów naukowych zgodnie z obowiązującym prawem.