Teoria kursu sprawiedliwego

Transkrypt

1 Rozdział 3 Teoia kusu spawiedliwego Jaosław Mielcaek * Wpowadzenie Państwo potzebuje teoii lub hipotezy, któe posłużą za podstawę teoetyczną fomułowania zaleceń pod adesem jego polityki gospodaczej w celu ozwiązania ważnego poblemu, gdy ynek zawodzi. Ważną cechą takiej polityki w kontekście jej pezentacji publicznej, konsultacji, negocjacji i polemik z mediami jest jej odponość na kytykę. W niniejszym opacowaniu będziemy zmiezać do osiągnięcia tzech celów. Po piewsze, podejmiemy póbę zbudowania podstawy teoetycznej dla polityki państwa, zmiezającej do ozwiązania poblemu kedytów denominowanych lub indeksowanych w walutach obcych na pzykładzie CHF (w skócie kedytów DI ; skót ten odpowiada natuze tych kedytów w odóżnieniu od skótu kedyty w CHF lub kedyty fankowe. Po dugie, pzedstawimy kytykę hipotezy paytetów stóp pocentowych (w skócie HPSP jako podstawy okeślenia kusu spawiedliwego. Po tzecie, poponowana podstawa teoetyczna, któą będzie teoia kusu spawiedliwego, zostanie skonfontowana z HPSP. Tzeci cel wynika z pzyjęcia hipotezy, że HPSP nie jest właściwą podstawą teoetyczną ozwiązania poblemu kedytów DI. Pzykłady liczbowe będą opate na opublikowanym pzez ancelaię Pezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (w skócie PRP algoytmie kedytowym i podanym jako pzykład kedycie DI spłacanym pzez kedytobiocę pzez tzydzieści lat w systemie aty ównej. Pzykładowy ównoważny kedyt o watości 300 tys. zł * Wyższa Szkoła Bankowa w Poznaniu, Wydział Finansów i Bankowości, Instytut Finansów. PRP, 605_kalulato_kedyty, (dostęp:

2 50 Jaosław Mielcaek został pzeliczony na CHF po kusie początkowym 2,2740 i dało to watość kedytu DI 3 924,28 CHF. Watość at kapitałowo-odsetkowych dla kedytu DI wyażoną w PLN policzono w opacowaniu PRP 605_kalulato_kedyty za pomocą funkcji PPMT i IPMT wbudowanych w Excela dla zmiennych stóp pocentowych opatych na Liboze i zmiennego kusu CHF. Watość at kapitałowo-odsetkowych dla ównoważnego kedytu w PLN policzono za pomocą analitycznych funkcji PPMY i IPMT dla zmiennych stóp pocentowych, opatych na Wiboze. Z kedytem DI będzie poównywany kedyt ównoważny w PLN, otzymany w momencie udzielenia kedytu DI w wyniku jego pzeliczenia na PLN za pomocą kusu początkowego. Okeślenie, czy HPSP jest właściwą podstawą teoetyczną dla okeślenia kusu, po któym nastąpi pzeliczenie (konwegencja kedytu DI na kedyt w PLN, będzie wymagało ozstzygnięcia, czy na polskim ynku walutowym wahania kusu CHF to fluktuacje, czy anomalie. Nazędziem zastosowanym do ozstzygnięcia tego pytania będą ysunki pzedstawiające aty kedytu DI pzeliczone na PLN i ównoważnego kedytu PLN, kus ównowagi CHF w punkcie ganicznym oaz stopy pocentowe kedytu w PLN i kedytu DI. Opacowanie teoii kusu spawiedliwego będzie wymagało podania jej założeń oaz sfomułowania twiedzenia o kusie spawiedliwym i twiedzenia o zównaniu kusu ównowagi z kusem spawiedliwym. Dla dugiego twiedzenia zostanie pzedstawiony dowód. 3.. ytyka hipotezy paytetów stóp pocentowych Zagadnienie zastosowania HPSP do poównania kedytów w PLN i kedytów DI wymaga pogłębionej analizy. Pzypomnijmy, że HPSP twiedzi, że kus walutowy ustali się na takiej wysokości, że oczekiwane stopy zysku z depozytów kajowych i zaganicznych zównają się. HPSP pzefomułowana dla ynku kedytów hipotecznych bzmi następująco: kus walutowy ustali się na takiej wysokości, że oczekiwane aty kapitałowo-odsetkowe dla hipotecznych kedytów złotowych i kedytów DI pzeliczonych na złote zównają się (pzy óżnych stopach pocentowych. us taki będziemy nazywać kusem ównowagi i pzyjmiemy wstępnie hipotezę, że jest to kus spawiedliwy. Ponieważ HPSP jest hipotezą kótkookesową, to najlepszym ozwiązaniem jest czekanie, bez ingeowania w mechanizm ynkowy, aż na pzykład aty kedytów DI pzeliczane na PLN zównają się z atami kedytów im ównoważnym w PLN w wyniku zmian kusu CHF. Ustosunkowanie się do tego twiedzenia wymaga ozstzygnięcia, czy w pzypadku odchyleń kusu ynkowego od kusu ównowagi mamy do czynienia z fluktuacjami, czy anomaliami na ynku walutowym. Fluktuacje można uznać za nic nieznaczące ozbieżności między danymi obsewacyjnymi a konsekwencjami obsewacyjnymi, któe wynikają z danej teoii lub hipotezy.

3 Teoia kusu spawiedliwego 5 Anomalie to zjawiska, któych występowanie jest wykluczone pzez dany paadygmat 2. Występowanie anomalii, jeżeli nie zostanie wyjaśnione w amach danego paadygmatu, falsyfikuje zgodnie z koncepcją. Poppea daną teoię lub hipotezę 3. Aby ozstzygnąć kwestię wybou między teminami fluktuacje a anomalie, któymi będziemy się posługiwać do opisu sytuacji na ynku kedytowym i walutowym, postawimy dwa pytania: Czy zmiana w ciągu ośmioletniego okesu kusu CHF od wielkości,9593 w dniu do maksymalnego kusu 5,9 w dniu to fluktuacja, czy anomalia na guncie hipotezy paytetów stóp pocentowych? Czy fakt, że pzez okes pzeszło ośmiu lat kus CHF nie był kusem zównującym watość aty hipotecznego kedytu w PLN oaz kedytu DI z wyjątkiem jednego pzypadku to fluktuacja, czy anomalia dla hipotezy paytetów stóp pocentowych? Na ysunku 3. pzedstawiono kształtowanie się at kapitałowo-odsetkowych ównoważnego kedytu złotowego i kedytu DI pzeliczanego na PLN za pomocą kusu zastosowanego do pzeliczania at kedytu DI na PLN w algoytmie PRP zł Rysunek 3.. Raty kedytu DI pzeliczone na PLN i ównoważnego kedytu PLN Watość aty w CHF zł Watość aty kedytu PLN zł Watość aty PLN 800 zł 600 zł Rata dla kusu ównowagi 400 zł 200 zł Nume miesiąca Źódło: opacowanie własne na podstawie PRP, 605_kalulato_kedyty, -beda-pzeliczane-po-tzw-kusie-spawiedliwym.html (dostęp: J. Mielcaek, Refleksje nad twozeniem nowego paadygmatu finansów, [w:] u nowemu paadygmatowi nauk o finansach, ed. W. Fąckowiak, J. Szambelańczyk, Zeszyty Naukowe Uniwesytetu Ekonomicznego w Poznaniu n 44, Wydawnictwo Uniwesytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań R. Poppe, Logika odkycia naukowego, PWN, Waszawa 977.

4 52 Jaosław Mielcaek Dane początkowe potzebne do spoządzenia ysunku 3. podano w tabeli 3.. Tabela 3.. Dane początkowe Wyszczególnienie Wielkość wota ównoważnego kedytu PLN zł Okes kedytowania (miesiące 360 Data uuchomienia lipca us początkowy CHF 2,2740 zł wota kedytu CHF 3 924,28 CHF Źódło: opacowanie własne na podstawie PRP, 605_kalulato_kedyty, -pzeliczane-po-tzw-kusie-spawiedliwym.html (dostęp: Spłata at została obliczona dla okesu od lipca 2007 do gudnia 205 oku, czyli dla 0 miesięcznych at. Na ysunku 3. występuje jeden punkt ganiczny w kwietniu 203 oku, w któym watość aty kedytu DI zównuje się niemal z watością aty kedytu w PLN. Zównanie to nie następuje w wyniku wzostu kusu CHF, lecz spadku opocentowania kedytów PLN. Potwiedzenie tego agumentu można znaleźć na ysunkach 3.2 oaz 3.3, pokazujących, jak kształtowały się stopy pocentowe kedytów DI i PLN w pzyjętym okesie. Rysunek 3.2. us ównowagi CHF w punkcie ganicznym 4,5 4,0 us CHF 3,5 3,0 us ównowagi 2,5 2, Nume miesiąca Źódło: opacowanie własne na podstawie PRP, 605_kalulato_kedyty, -pzeliczane-po-tzw-kusie-spawiedliwym.html (dostęp:

5 Teoia kusu spawiedliwego 53 Na ysunku 3.2 wykeślono kształtowanie się kusu CHF w badanym okesie. Ponieważ w okolicy punktu ganicznego kus ten nie wykazywał większych zmian, jego kształtowanie nie mogło dopowadzić, zgodnie z HPSP, do zównania watości at kedytu DI i ównoważnego kedytu PLN. Rysunek 3.3. Stopy pocentowe kedytu w PLN i kedytu DI 9% Opocentowanie kedytu PLN i DI 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% Stopa pocentowa dla punktu ganicznego kedyt PLN Opocentowanie CHF Opocentowanie PLN % 0% Nume miesiąca 69 Źódło: opacowanie własne na podstawie PRP, 605_kalulato_kedyty, -pzeliczane-po-tzw-kusie-spawiedliwym.html (dostęp: Poównując ysunki 3. i 3.3, można zauważyć, że spadek watości aty kedytu w PLN jest doskonale skoelowany z występującym w tym okesie spadkiem opocentowania tego kedytu. Spadek opocentowania kedytu PLN nie zatzymał się w punkcie ganicznym, lecz był kontynuowany. W ezultacie watość aty ównoważnego kedytu w PLN stała się niższa od watości aty kedytu DI pzeliczonej na PLN. Po pzepowadzonej analizie zjawisk zachodzących na ynku walutowym i kedytów hipotecznych oaz zapezentowanych ysunków odpowiedź na pytanie o natuę zmian kusu CHF jest oczywista. Są to niewyjaśnione jak dotąd anomalie, a nie fluktuacje. Można zatem stwiedzić, że HPSP odnosząca się do ynku kedytowego została pzez te anomalie sfalsyfikowana. HPSP nie jest dobą podstawą (dobą hipotezą wyjaśniania tego, jak kształtuje się kus CHF względem PLN, czyli nie jest teoią lub hipotezą, któa mogłaby być zakwalifikowana do ekonomii pozytywnej. W Polsce właśnie fakt, że kus CHF zachowuje się niezgodnie z HPSP (mówiąc potocznie zachowuje się źle

6 54 Jaosław Mielcaek w kontekście HPSP, był bezpośednim czynnikiem, któy dopowadził do powstania poblemu kedytów DI. Na tej podstawie można twiedzić, że sytuacja na ynku walutowym w Polsce falsyfikuje HPSP i że nie można uznać jej za dobą hipotezę wyjaśniającą Twiedzenia teoii kusu spawiedliwego ytyka HPSP jednak nie wystaczy. Powinniśmy poszukiwać innej teoii, któą można będzie okeślić jako dobą. Na pewno nie spełnia tego zadania teoia sfalsyfikowana. Wskazówkę do zozumienia tego, czym jest doba teoia, pzynosi wypowiedź.r. Poppea na temat teoii w ogóle: Teoie są sieciami, chwytającymi to, co nazywamy «światem»: służą do acjonalnego ujmowania, wyjaśniania i opanowywania świata. Celem naszych działań jest to, żeby oczka tych sieci były coaz dobniejsze 4. Spóbujmy skonstuować sieć o dobniejszych oczkach w poównaniu z HPDP, za pomocą któej postaamy się opanować poblem kedytów DI. Niech nią będzie teoia kusu spawiedliwego. W teoii kusu spawiedliwego pzyjmuje się następujące zasadnicze założenia: kedytobiocy nie chcą dłużej spłacać kedytu denominowanego lub indeksowanego w walucie obcej, pzeliczenie chcą opzeć na poównaniu spłaty kedytu DI pzeliczonego na PLN i kedytu PLN o identycznej watości w punkcie początkowym, czyli kedytu ównoważnego kedytowi DI, okeślenie wielkości at kapitałowo-odsetkowych uwzględnia zmienne opocentowania kedytów, spłata następuje w atach miesięcznych, okes spłaty poównywanych kedytów jest taki sam, spłata następuje za pomocą systemu aty ównej. Na tej podstawie można sfomułować twiedzenie o kusie spawiedliwym. Twiedzenie. Jeżeli spełnione są powyższe założenia i saldo ównoważnego kedytu w PLN na dzień podjęcia decyzji pzez kedytobiocę o pzeliczeniu kedytu DI na PLN wynosi: PPMT splnn ppln ipln i= n = (3. i saldo kedytu DI na dzień podjęcia decyzji pzez kedytobiocę o pzeliczeniu kedytu DI wynosi: 4 Tamże, s. 53.

7 Teoia kusu spawiedliwego 55 PPMT schfn pchf ipchf i= n = (3.2 to kus spawiedliwy ówna się elacji między pozostałym do spłaty ównoważnym kedytem w PLN a pozostałym do spłaty kedytem DI na dzień podjęcia decyzji o pzeliczeniu kedytu DI: splnn qn = = schfn ppln pchf n i= n i= PPMT PPMT ipln ichf (3.3 gdzie: qn kus spawiedliwy dla okesu n spłaty kedytu, splnn saldo kedytu ównoważnego w okesie n, schfn watość początkowa kedytu ównoważnego, n PPMTiPLN suma at kapitałowych kedytu ównoważnego w PLN i= dla uwzględnianej liczby spłat n. Analogicznie okeślono powyższe wielkości dla kedytu DI w fomule (3.2. Sposób wyznaczenie kusu spawiedliwego wynika z tego, że dla kedytobiocy kedytu DI, któy nie zamieza dalej spłacać kedytu DI i zdecydował się na wyjście z pułapki tego kedytu, jedynym acjonalnym kusem pzeliczeniowym jest kus obliczony na podstawie salda ównoważnego kedytu PLN i salda kedytu DI. W jaki sposób wyznaczyć kus spawiedliwy CHF dla konketnego kedytu DI? W punkcie początkowym, zgodnie z tabelą 3., dwaj kedytobiocy zaczęli spłacać kedyt DI i ównoważny kedyt PLN, czyli wynikający z pzeliczenia 300 tys. PLN na CHF po kusie początkowym. Załóżmy, że dwaj kedytobiocy spłacali ównoważny kedyt w PLN i kedyt DI pzez 0 at, czyli do oku. Obliczenie kusu spawiedliwego podano w tabeli 3.2. Tabela 3.2. us pzeliczeniowy zgodny z koncepcją kusu spawiedliwego po spłacie 0 at kedytu Wyszczególnienie Wielkość edyt DI pozostały do spłaty 03 80,0 CHF Równoważny kedyt PLN pozostały do spłaty ,56 zł us spawiedliwy 2,504 Źódło: opacowanie własne na podstawie PRP, 605_kalulato_kedyty, -pzeliczane-po-tzw-kusie-spawiedliwym.html (dostęp: us spawiedliwy obliczony pzez PRP jest wyższy i wynosi 2,803. Różnica wynika z tego, że w pzedstawionej teoii kus spawiedliwy oblicza się, wstawiając

8 56 Jaosław Mielcaek do licznika fomuły (3.3 saldo ównoważnego kedytu PLN. W fomule PRP, tak jak w teoii kusu spawiedliwego, do mianownika fomuły (3.3 na kus spawiedliwy wstawia się saldo kedytu DI. Ponieważ PRP nie posługuje się kategoią ównoważnego kedytu PLN, to w konsekwencji do licznika tej fomuły wstawia się większą wielkość niż saldo ównoważnego kedytu PLN. W celach poównawczych obliczmy kus ównowagi zgodny z koncepcją HPSP dla jednej aty. Po spłaceniu 0 at będzie to kus zównujący watość następnej aty kedytu ównoważnego PLN i kedytu DI, czyli w 02. miesiącu spłaty kedytu. Okeśla go poniższa fomuła: qn+ R PPMT + IPMT = = R PPMT + IPMT n+ PLN n+ PLN n+ PLN n+ CHF n+ CHF n+ CHF (3.4 gdzie: qn+ kus ównowagi w okesie n +, R n+pln ata kapitałowo-odsetkowa ównoważnego kedytu PLN w okesie n+, PPMT n+pln ata kapitałowa ównoważnego kedytu PLN w okesie n +, IPMT n+pln odsetki od ównoważnego kedytu PLN w okesie n +, n nume okesu spłaty kedytów, dla któego obliczamy ich saldo. Analogiczne znaczenie w fomule (3.4 mają symbole dotyczące kedytu DI. Obliczony za pomocą fomuły (3.4 kus ównowagi podano w tabeli 3.3. Tabela 3.3. us ównowagi zgodny z nomatywną HPSP w 02. miesiącu spłaty Wyszczególnienie Wielkość Rata kapitałowo-odsetkowa kedytu DI 458,33 CHF Rata kapitałowo-odsetkowa ównoważnego kedytu PLN 46, zł us ównowagi 3,879 Źódło: opacowanie własne na podstawie PRP, 605_kalulato_kedyty, -pzeliczane-po-tzw-kusie-spawiedliwym.html (dostęp: us ównowagi zównujący watość aty kapitałowo-odsetkowej kedytu DI i aty kapitałowo-odsetkowej ównoważnego kedytu PLN wynosi 3,879 i jest wyższy od kusu spawiedliwego. Wykazaliśmy na konketnym pzykładzie, że kus ównowagi nie jest kusem spawiedliwym. Obliczenia zawate w tabelach 3.2 i 3.3 zwacają uwagę na poblem dotyczący elacji między kusem spawiedliwym a kusem ównowagi i pecyzyjnego ich ozóżnienia. Jego ozwiązaniem jest podstawowe twiedzenie teoii kusu spawiedliwego, któe bzmi następująco: Twiedzenie 2. us ównowagi zównuje się z kusem spawiedliwym tylko dla identycznego opocentowania ównoważnego kedytu PLN i kedytu DI.

9 Teoia kusu spawiedliwego 57 Pzedstawmy dowód tego twiedzenia. Niech ata kapitałowa dla ównoważnego kedytu PLN w danym miesiącu w okesie spłaty, obliczona za pomocą fomuły analitycznej funkcji PPMT uwzględniającej zmienną stopę pocentową, wynosi: PPMT = ( + PLNn + ( + ( k PLNn+ splnn PLNn+ ( k PLNn+ (3.5 i ata kapitałowa dla kedytu DI z danego miesiąca w okesie, obliczona za pomocą fomuły analitycznej funkcji PPMT uwzględniającej zmienną stopę pocentową, wynosi: PPMT = ( + CHFn+ ( + ( k CHFn+ schfn CHFn+ ( k CHFn+ (3.6 Dla identycznych waunków okeślimy fomułę na wielkość odsetek dla ównoważnego kedytu w PLN: i wielkość odsetek dla kedytu DI: IPMT PLNn+ = splni PLNn+ (3.7 IPMT CHFn+ = schfn CHFn+ (3.8 gdzie: PLNn+ miesięczna stopa pocentowa dla ównoważnego kedytu PLN w okesie n +, CHFn+ miesięczna stopa pocentowa dla kedytu DI w okesie n +, k liczba at do spłaty w okesie n +, k = l n +, l całkowita liczba at spłaty kedytu, n nume aty spłacanej. Wielkość kusu ównowagi wyznaczy elacja między atami kapitałowo-odsetkowymi dla obydwu kedytów: qn+ R PPMT + IPMT = = R PPMT + IPMT n+ PLN n+ PLN n+ PLN n+ CHF n+ CHF n+ CHF (3.9 Wyznaczmy fomułę analityczną na atę kapitałowo-odsetkową ównoważnego kedytu PLN, dodając (3.5 i (3.7: ( + PLNn + ( PLNn+ ( k Rn+ PLN = PPMTn + PLN + IPMTn + PLN = splnnplnn + + ( k +

10 58 Jaosław Mielcaek ( + PLNn + ( + ( k + splnnplnn + = splnnplnn + + ( k PLNn+ ( + PLNn + ( + ( k Rn+ PLN = splnnplnn + + ( k PLNn+ (3.0 i analogicznie atę kapitałowo-odsetkową dla kedytu DI, dodając (3.6 i (3.8: ( + CHFn+ ( + ( k Rn+ CHF = schfnchfn+ + ( k CHFn+ (3. ozystając z (3.0 i (3., na podstawie (3.9 okeślimy kus ównowagi za pomocą fomuły analitycznej: R = = ( k ( + PLNn + ( + PLNn + k ( + ( + splnn PLNn+ ( k n+ PLN qn+ ( Rn+ CHF CHFn+ schfnchfn+ ( k CHFn+ + + (3.2 Dla kedytu DI i ównoważnego kedytu PLN wielkość (3.2 jest óżna od kusu spawiedliwego. Można zauważyć, że ułamek (3.3 będzie ówny : splnn PLNn+ schfn CHFn+ ( + ( + ( + ( + ( k PLNn+ ( k PLNn+ ( k CHFn+ ( k CHFn+ + + = (3.3 tylko wtedy, gdy stopy pocentowe dla obydwu kedytów będą ówne. Pzyjmijmy zatem, że dla obydwu kedytów stopy pocentowe są identyczne: = ( + n + ( + n + ( + n + ( + ( k splnn n+ ( k qn+ ( k schfn n+ ( k n+ + + (3.4

11 Teoia kusu spawiedliwego 59 Dla ównych stóp pocentowych wyażenia w nawiasach kwadatowych w liczniku i mianowniku (3.4 są sobie ówne i po uposzczeniach: splnn = qn+ (3.5 czyli kus ównowagi dla dowolnego numeu aty kedytowej jest ówny, zgodnie z (3.3, kusowi spawiedliwemu: schfn ppln ipln splnn i= qn + = = = n en schfn pchf PPMTiCHF i= n PPMT (3.6 W ten sposób udowodniliśmy twiedzenie, że dla takich samych stóp pocentowych dla ównoważnego kedytu w PLN i kedytu DI kus spawiedliwy jest ówny kusowi ównowagi. Jeżeli stopa pocentowa kedytu PLN jest wyższa od stopy pocentowej kedytu DI, to kus ównowagi jest wyższy od kusu spawiedliwego, a jeżeli stopa pocentowa kedytu PLN jest niższa od stopy pocentowej kedytu DI, to kus ównowagi jest niższy od kusu spawiedliwego. Poównajmy kus spawiedliwy i kus ównowagi dla 0 at spłaty kedytów (ys. 3.4: Rysunek 3.4. us spawiedliwy i kus ównowagi 4,5 4,0 3,5 us spawiedliwy i ównowagi 3,0 2,5 2,0,5,0 0,5 us spawiedliwy us ównowagi 0, Nume miesiąca Źódło: opacowanie własne na podstawie PRP, 605_kalulato_kedyty, -pzeliczane-po-tzw-kusie-spawiedliwym.html (dostęp:

12 60 Jaosław Mielcaek Ponieważ zgodnie z ysunkiem 3.3 w żadnym miesiącu okesu spłaty kedytów stopy pocentowe nie wyównały się, to opieając się na podstawowym twiedzeniu teoii kusu spawiedliwego (twiedzenia 2, możemy wyjaśnić, dlaczego na ysunku 3.4 dla żadnego z miesięcy spłaty kus ównowagi nie zównał się z kusem spawiedliwym. us ównowagi w całym okesie był wyższy od kusu spawiedliwego, bowiem w całym tym okesie stopa pocentowa ównoważnego kedytu PLN była wyższa od stopy pocentowej kedytu DI. Podsumowanie Stwozenie teoii kusu spawiedliwego umożliwiło lepsze zozumienie elacji między kusem spawiedliwym a kusem ównowagi, któego okeślenie jest steowane pzez HPSP. Dopowadziło tym samym do odzucenia hipotezy, że kus ównowagi jest kusem spawiedliwym. Dzieje się tak, jak wykazaliśmy za pomocą twiedzenia 2 i fomuły (3.6, tylko w szczególnym pzypadku, gdy stopa pocentowa ównoważnego kedytu PLN jest ówna stopie pocentowej kedytu DI. Na ysunku 3.3 pzedstawiono zeczywiste kształtowanie się tych stóp w uwzględnionym okesie spłaty kedytów. Ponieważ zgodnie z tym ysunkiem w żadnym z miesięcy okesu spłaty kedytów nie doszło do zównania ich stóp pocentowych, to w ezultacie w żadnym z tych miesięcy nie doszło do zównania się kusu ównowagi z kusem spawiedliwym, co zostało pzedstawione na ysunku 3.4. Podstawą żądań kedytobioców powinno być pzeliczenie kedytów DI na kedyty PLN nie za pomocą kusu ównowagi, lecz za pomocą kusu spawiedliwego. Teoia kusu spawiedliwego jest zaówno teoią nomatywną, jak i pozytywną. Jako teoia nomatywna podaje, jak powinno się wyznaczać kus spawiedliwy do pzeliczenia kedytu DI na kedyt PLN. Dodatkowo wskazuje, że dla właściwego obliczenia kusu spawiedliwego należy posłużyć się ównoważnym kedytem PLN. Jest odzajem ekspeymentu, w któym jeden kedytobioca spłaca kedyt DI, a dugi spłaca ównoważny kedyt PLN. W wybanym okesie poównują efekty swoich decyzji, czyli salda tych kedytów i zgadzają się, że na ich podstawie należy pzeliczyć kedyt DI na kedyt PLN. Teoia kusu spawiedliwego jako teoia pozytywna wyjaśnia, dlaczego dla Polski w badanym okesie nie doszło do zównania się kusu ównowagi z kusem spawiedliwym i dlaczego kus ównowagi jest wyższy od kusu spawiedliwego. Zównanie tych kusów mogłoby nastąpić wtedy, gdyby zównały się stopy pocentowe tych kedytów. Ponieważ dla wszystkich miesięcy spłaty kedytu stopa pocentowa ównoważnego kedytu była wyższa od stopy pocentowej kedytu DI, to dla każdego miesiąca kus ównowagi był wyższy od kusu spawiedliwego. Banki, udzielając kedytów DI, nie pzewidziały tego, że pod wpływem wzostu kusu CHF oaz spadku opocentowania kedytów w PLN aty kedytu DI staną się znacznie wyższe od at ównoważnego kedytu w PLN (ys. 3.. Jakie

13 Teoia kusu spawiedliwego 6 są tego konsekwencje? edytobiocy żądają pzeliczenia kedytów DI za pomocą kusu spawiedliwego, wyznaczonego na podstawie stwozonej w niniejszym opacowaniu teoii kusu spawiedliwego i w ezultacie banki poniosą duże konsekwencje bilansowe, któe mogą wywołać poważne pogoszenie sytuacji finansowej sektoa bankowego. olejny az potwiedziła się eguła dotycząca pognozowania, że zawsze było inaczej. W tym pzypadku niestety pognozy banków w momencie udzielania kedytów DI nie pzewidziały zagożenia, że jest możliwe pzekształcenie się sytuacji z większymi atami ównoważnych kedytów PLN w poównaniu z atami kedytów DI w sytuację z elacją odwotną. Można postawić im zazut, że opieając się na błędnych pzesłankach, ozkęciły akcję kedytowania potzeb mieszkaniowych swoich klientów za pomocą kedytów DI, dopowadzając sekto bankowy i system finansowy na skaj sytuacji kyzysowej. Bibliogafia PRP, 605_kalulato_kedyty, kedyty-walutowe-beda-pzeliczane-po-tzw-kusie-spawiedliwym.html (dostęp: Mielcaek J., Refleksje nad twozeniem nowego paadygmatu finansów, [w:] u nowemu paadygmatowi nauk o finansach, ed. W. Fąckowiak, J. Szambelańczyk, Zeszyty Naukowe Uniwesytetu Ekonomicznego w Poznaniu n 44, Wydawnictwo Uniwesytetu Ekonomicznego w Poznaniu, Poznań 200. Poppe.R., Logika odkycia naukowego, PWN, Waszawa 977. TEORIA URSU SPARWIEDLIWEGO Steszczenie: Celem opacowania było zbudowanie podstawy teoetycznej dla polityki państwa zmiezającej do ozwiązania poblemu kedytów denominowanych lub indeksowanych w walutach obcych na pzykładzie CHF (w skócie: kedytów DI, pzedstawienie kytyki hipotezy paytetów stóp pocentowych (w skócie: HPSP jako podstawy okeślenia kusu spawiedliwego oaz skonfontowanie teoii kusu spawiedliwego z HPSP. Nazędziami i po części ezultatami teoii kusu spawiedliwego będą kedyt ównoważny kedytowi DI, wyażony w PLN, podanie założeń oaz sfomułowanie twiedzenia o kusie spawiedliwym i dowodu twiedzenia o zównaniu kusu ównowagi z kusem spawiedliwym. Pzykłady liczbowe są opate na opublikowanym pzez ancelaię Pezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (w skócie: PRP algoytmie kedytów. Rozóżnienie między fluktuacjami a anomaliami było podstawą falsyfikacji HPSP. Teoia kusu spawiedliwego, posługując się kedytem ównoważnym kedytowi DI, podała twiedzenie o wyznaczaniu kusu spawiedliwego oaz wyjaśniła, dlaczego kus spawiedliwy nie ównał się w Polsce kusowi ównowagi. Badania okeślające elacje między kusem ównowagi wynikającym z HPSP a kusem spawiedliwym oaz stwozona teoia kusu spawiedliwego mają cechy oyginalności. Słowa kluczowe: kus spawiedliwy, kedyt denominowany w walucie obcej, paytet stóp pocentowych, kedyt ównoważny, algoytm kedytowy

14 62 Jaosław Mielcaek FAIR EXCHANGE RATE THEORY Summay: The pape objective was to build the theoetical basis fo State policy in ode to solve the poblem of cedits that ae denominated o indexed in foeign cuency fo example, in CHF (abbeviated DI cedits, the pesentation of the scientific citique of the hypothesis of inteest ate paities (HPSP, as a basis fo detemining a fai ate and confonting the fai ate theoy with HPSP. Tools and, in pat, the esults of the fai ate theoy ae equivalent cedit in PLN to DI cedit, assumptions and the fomulating of the theoem about the fai ate and poof of theoem on fai ate equal to the equilibium exchange ate. Examples ae based on figues published by the Office of the Pesident of the Polish Republic (PRP cedit algoithm. The distinction between fluctuations and anomalies was the basis of HPSP falsification. The theoy of the fai ate by using a cedit equivalent to DI cedit povided theoem of detemining the fai ate, and explained why the fai ate was not equal to equilibium exchange ate in Poland. Reseach, defining the elationship between the equilibium exchange ate esulting fom the HPSP and the fai ate, and ceation of the theoy of the fai ate have the chaacteistics of oiginality. eywods: fai exchange ate, cedit denominated in foeign cuency, inteest ate paity, equivalent cedit, cedit algoithm