Copyright Psychiatria i Psychoterapia Psychiatria i Psychoterapia 2012, Tom 8, Nr 3-4: s.20-30 wersja pierwota - elektroicza ISSN 1895-3166 Jarosław Michałowski 1, Paweł Holas 2, Kamila Wojdyło 1, Bartłomiej Gorlewski 3 POLSKA ADAPTACJA I WALIDACJA SKALI ZACHOWAŃ UNIKOWYCH TOWARZYSZĄCYCH AGORAFOBII POLISH ADAPTATION AND VALIDATION OF THE MOBILITY INVENTORY 1 Istytut Psychologii Uiwersytet Gdański, Kierowik: dr hab. Mariola Bidza; 2 II Kliika Psychiatrii, Warszawski Uiwersytet Medyczy; 3 Szpital dla Nerwowo i Psychiczie Chorych im. Staisława Kryzaa w Starogardzie Gdańskim Streszczeie Cel badań: Celem badaia była adaptacja i walidacja skali przezaczoej do pomiaru częstotliwości zachowań uikowych u pacjetów z rozpozaiem agorafobii (Mobility Ivetory, [MI], propoowaa polska azwa: Skala Zachowań Uikowych Towarzyszących Agorafobii [SZUTA]). W skład skali wchodzą dwie podskale, a których osoba badaa oceia częstotliwość własych zachowań uikowych w okoliczościach, w których towarzyszą lub ie towarzyszą jej ie osoby (podskale Uikaie w towarzystwie [SZUTA-A] i Uikaie w samotości [SZUTA- B]). Metoda: Badaie objęło w sumie 80 pacjetów z rozpozaiem agorafobii lub zaburzeia paiczego z agorafobią diagozowaych według kryteriów diagostyczych zawartych w DSM-IV jak rówież 100 osób kotrolych u których ie stwierdzoo obecości zaburzeń psychiczych. Wyiki: Badaie wykazało, że adaptowaa skala spełia stosowe kryteria psychometrycze. Obie wchodzące w jej skład podskale cechuje wysoka trafość treściowa i rzetelość. Wioski: Przeprowadzoe badaie wskazuje, że polskojęzycza wersja Mobility Ivetory to ekoomicze i skutecze arzędzie diagostycze służące do pomiaru częstotliwości zachowań uikowych. Obie podskale adaptowaego arzędzia (Uikaie w towarzystwie i Uikaie w samotości) mogą zaleźć zastosowaie w badaiach orygialych i replikacyjych oraz wspomagać proces diagostyczy i oceę efektów terapeutyczych. Summary Aim: The preset study aimed at the adaptatio ad validatio of the Mobility Ivetory (MI; suggested Polish ame: Skala Zachowań Uikowych Towarzyszących Agorafobii [SZUTA]) used to assess the frequecy of agoraphobic avoidace behavior uder circumstaces of beig i compay (subscale Avoidace Whe Accompaied) or aloe (subscale Avoidace Whe Aloe). 20
Method: The study icluded a total of 80 patiets diagosed with agoraphobia or paic disorder with agoraphobia accordig to the diagostic criteria of the DSM-IV as well as 100 cotrol subjects who did ot show the presece of metal disorders. Results: The preset study showed that the Polish-laguage versio of the MI meets basic psychometric criteria. Both of its subscales are characterized by a high cotet validity ad reliability. Coclusios: The Polish-laguage versio of the MI has bee foud to be a highly efficiet ad ecoomic research ad diagostic istrumet for the measuremet of the agoraphobic avoidace behavior. Both of its subscales (i.e. Avoidace Whe Accompaied ad Avoidace Whe Aloe) might be very useful i research or i the diagosis ad evaluatio of therapeutic effects. Słowa kluczowe: agorafobia, zaburzeie lęku paiczego, lęk przed lękiem Keywords: agoraphobia, paic disorder, fear of fear Wstęp Istoty wkład w wyjaśieie mechaizmu powstawaia i utrzymywaia się wielu zaburzeń lękowych wiosły badaia ad pozawczymi aspektami reakcji lękowej, których reesas przypada a lata 70-te i 80-te ubiegłego wieku [1,2]. Wtedy to zwrócoo uwagę, że reakcję lękową mogą wywoływać ie tylko zewętrze bodźce i sytuacje ale czasem także bodźce wewętrze. Takimi wewętrzymi bodźcami lękowymi mogą być symptomy pobudzeia fizjologiczego lub myśli. Dzięki tej rewolucji pozawczej lat 70-tych i 80-tych udało się wyjaśić, że takie właśie bodźce wewętrze są przyczyą pozorie bezzasadych apadów lękowych w zespole lęku apadowego oraz staowią istotę problemów pacjetów z rozpozaiem agorafobii, którzy uikają różorodych i a pozór iepodobych sytuacji, jak p. supermarketów, jazdy pociągiem, zamkiętych pomieszczeń czy awet samotej jazdy a rowerze. Obecie uzaje się, że agorafobicy uikają wszelkich sytuacji i miejsc z obawy przed tym, że wydostaie się z ich mogłoby być utrudioe/wstydliwe lub też że podczas przebywaia w ich ciężko byłoby uzyskać pomoc w przypadku iespodziewaego apadu paiki lub wystąpieia symptomów mogących sygalizować sta medyczego zagrożeia (ICD-10: F 40.0). Zgodie z powyższą defiicją pacjet z rozpozaiem agorafobii może uikać jazdy samochodem ie z lęku przed wypadkiem jako takim lecz z obawy, że w przypadku wystąpieia apadu lękowego ie będzie w staie odpowiedio wcześie zawrócić z drogi lub zatrzymać się. Zgodie z propozycją przedstawioą przez Goldstei i Chambless [3] podstawowym motywem dla apadów lękowych w zespole lęku apadowego oraz zachowań uikowych w agorafobii jest lęk przed lękiem. Lęk te powstaje w wyiku warukowaia iteroceptywego, czyli wtedy gdy iewielkie fizjologicze objawy lęku lub pobudzeia stają się bodźcem warukowym skojarzoym z itesywym lękiem lub silym pobudzeiem (tzw. 21
iteroceptywym sygałem zagrożeia) i zaczyają wzbudzać warukową reakcję lękową [patrz p. 4,5]. Tak uwarukowaa reakcja lękowa będzie pojawiać się awet w odpowiedzi a iegroźe przejawy pobudzeia powstającego przy okazji różych dozań emocjoalych (p. lęku, radości lub złości), w odpowiedzi a waruki otoczeia zewętrzego (p. wysoka temperatura) lub też po przyjęciu środków zmieiających fizjologiczą aktywość orgaizmu (p. kawa). Opierając się a trójpoziomowym modelu lęku przedstawioym przez Laga [6], Goldstei i Chambless [3] wyróżili trzy kompoety lęku przed lękiem: pozawczy, emocjoaly i behawioraly. Po pierwsze, przy wysokim poziomie lęku przed lękiem moża zaobserwować automatycze myśli dotyczące egatywych zdrowotych i społeczych kosekwecji lęku i objawów pobudzeia fizjologiczego (p. Zaraz dostaę zawału serca ). Po drugie, osoby o wysokim poziomie lęku przed lękiem przejawiają itesywą reakcję lękową wobec sygałów iteroceptywych (p. kołataie serca). Po trzecie, a skutek egatywego skojarzeia symptomów pobudzeia, osoby z wysokim poziomem lęku przed lękiem mogą dążyć do uikaia wszelkich okoliczości lub sytuacji, w których istieje zwiększoe ryzyko wystąpieia symptomów i/lub zmiejszoa dostępość pomocy. Uikaie jest motywem przewodim zachowań zabezpieczających pacjetów z rozpozaiem agorafobii. W iiejszym artykule przedstawimy wyiki badań przeprowadzoych przy użyciu polskiego tłumaczeia Mobility Ivetory (propoowaa polska azwa: Skala Zachowań Uikowych Towarzyszących Agorafobii [SZUTA]) [8] w grupie pacjetów cierpiących a agorafobię oraz w grupie osób kotrolych ie przejawiających zaburzeń psychiczych. Kwestioariusz te służy do ocey asileia własych zachowań uikowych dla 26 sytuacji, w przypadku gdy kofrotacja z imi odbywa się w obecości osoby lub osób darzoych zaufaiem (podskala: Uikaie w towarzystwie [SZUTA-A]) oraz dla 27 sytuacji w przypadku gdy kofrotcja z imi odbywa się w samotości (podskala: Uikaie w samotości [SZUTA- B]). Psychometrycze właściwości aglojęzyczego orygiału zostały określoe w serii badań, w których uczesticzyli pacjeci z agorafobią oraz osoby zdrowe psychiczie [8]. Aalizy statystycze wykazały wysoką spójość wewętrzą (Crobach alfa rs 0,91) dla obu skal kwestioariusza. Rzetelość poszczególych pozycji badaa metodą test-retest w średich odstępach czasowych 31 di okazała się być zadowalająca (średia korelacja między pozycjami r=0,76). Poadto badaia te potwierdziły wysoką trafość teoretyczą obu skal wykazując, iż zadowalająco różicują oe pacjetów cierpiących a agorafobię i zespół apadów lękowych od osób kotrolych; skutecza psychoterapia powoduje zaczą redukcję wyików, a wyiki obu skal są wysoko skorelowae z wyikami skali agorafobii wchodzącej w 22
skład Fear Questioaire [9]. Zgodie z przewidywaiami, wysokie wyiki w kwestioariuszu SZUTA wykazywały rówież istote statystyczie, choć iższe, korelacje ze skalami mierzącymi lęk jako cechę (Skala Cechy Lęku Iwetarza Stau i Cechy Lęku) [10] oraz poziom depresyjości (Iwetarz Depresji Becka) [11]. Wysoka spójość wewętrza, rzetelość i trafość teoretycza kwestioariusza SZUTA została potwierdzoa m.i. w badaiach iemieckich [12] i australijskich [13]. Materiał W badaiu wzięło udział 180 osób, w tym 80 ambulatoryjych i stacjoarych pacjetów z rozpozaiem agorafobii/agorafobii z apadami lękowymi (48 kobiet, 32 mężczyz) oraz 100 osób kotrolych (59 kobiet, 41 mężczyz), u których ie stwierdzoo obecości zaburzeń psychiczych. Pacjeci byli diagozowai przez doświadczoych kliicystów zgodie z kryteriami DSM-IV [14]. Kwestioariusze były wypełiae przed rozpoczęciem psychoterapii. Grupy kotrola i kliicza ie różiły się ze względu a wiek i płeć (ts(178) 1.8, s). Metoda Tworzeie polskiej wersji językowej Przed rozpoczęciem badań uzyskao zgodę autorki orygialej wersji SZUTA, Prof. Diae Chambless, a stworzeie polskiej adaptacji. Przez wzgląd a dużą uiwersalość kulturową pytań a także, aby zachować możliwość porówywaia wyików uzyskiwaych za pomocą adaptowaego testu z wyikami uzyskaymi przy użyciu wersji aglojęzyczej, zdecydowao się a zastosowaie metody traslacji-retraslacji [15]. Orygiala aglojęzycza wersja kwestioariusza została przetłumaczoa a język polski przez dwóch tłumaczy - aglistę i psychologa. Po wspólym uzgodieiu ostateczej wersji tłumaczeia, została oa poddaa zwrotemu tłumaczeiu a język agielski przez aglistę, który ie widział wersji orygialej. Przeprowadzoe przez aglistę i psychologa porówaie obu wersji ie wykazało większych różic między imi. Polskiej adaptacji adao układ graficzy maksymalie zbliżoy do wersji orygialej. Powstała w te sposób polska wersja kwestioariusza została zrecezowaa przez autorkę orygiału Prof. Diae Chambles. Po uwzględieiu uwag autorki polska wersja kwestioariusza została przesłaa do powtórej recezji i ostateczie zaakceptowaa. Procedura badawcza W badaiu zastosowao zestaw kilku kwestioariuszy (patrz poiżej). Kwestioariusze były rozdawae pacjetom z rozpozaiem agorafobii przez lekarzy psychiatrów lub psychologów/psychoterapeutów podczas wizyty w poradi zdrowia psychiczego lub a 23
oddziale psychiatryczym. Poadto kwestioariusze przekazao studetom różych kieruków Uiwersytetu Gdańskiego, Uiwesytetu im. Adama Mickiewicza w Pozaiu oraz Uiwersytetu Warszawskiego z prośbą o ich aoimowe wypełieie lub rozdaie osobom spełiającym kryteria włączeia do grupy kotrolej. Do kwestioariuszy dołączoa była istrukcja wyjaśiająca cel badaia oraz zawierająca pytaia dotyczące daych demograficzych. Kwestioariusze Skala Zachowań Uikowych Towarzyszących Agorafobii (SZUTA) [8] jest skalą służącą do pomiaru asileia zachowań uikowych dla 26/27 sytuacji a pięciostopiowej skali (igdy ie uikam (1), zawsze uikam (5)). Każda sytuacja oceiaa jest a dwóch podskalach: Uikaie sytuacji lękowych będąc w towarzystwie (SZUTA-A; Uikaie w towarzystwie) i Uikaie sytuacji lękowych będąc w samotości (SZUTA-B; Uikaie w samotości). Kwestioariusz Dozań Cielesych (KDC) [7] służy do szacowaia itesywości lęku przed symptomami iteroceptywymi. Osoba badaa dokouje ocey itesywości lęku dla 17 różych symptomów z użyciem 5-cio stopiowej skali (wcale się ie boję (1), okropie się boję (5)). W badaiu użyto polskiej wersji tego arzędzia [16]. Kwestioariusz Myśli Towarzyszących Agorafobii (KMTA) [7] stosuje się do szacowaia częstotliwości występowaia 14 automatyczych myśli, których treścią są obawy przed egatywymi społeczymi i behawioralymi kosekwecjami utraty kotroli (podskala I) lub obawy o problemy zdrowote (podskala II). W badaiu użyto polskiej wersji kwestioariusza opracowaej przez Michałowskiego i Holasa [16]. Kwestioariusz Osobowości Eysecka (EPQ-R) [20] jest jedym z ajpowszechiej stosowaych kwestioariuszy osobowości o wysokiej wartości psychometryczej i praktyczej. W skład EPQ-R wchodzi 100 pytań służących samooceie, które pozwalają oszacować asileie eurotyzmu, ekstrawersji, psychotyzmu i tedecji do przestawiaia się w korzystym świetle. W iiejszym badaiu użyto polskiej wersji tego kwestioariusza w opracowaiu Brzozowskiego i Drwala [21]. The Axiety Sesitivity Idex - III (ASI-3) [17,18] służy do szacowaia asileia lęku przed objawami związaymi z lękiem oraz pobudzeiem w oparciu o oceę 18 stwierdzeń dotyczących tego rodzaju lęku a skali 0-4 (zgadzam się w bardzo iewielkim stopiu (0), zgadzam się w bardzo dużym stopiu (4)). Obliczeia dokouje się dla wyiku ogólego oraz dla 3 podskal badających lęk związay z orgaizmem i zdrowiem (1), lęk związay z procesami metalymi (2) i lęk związay z przebywaiem wśród ludzi (3). 24
Skala Cechy Lęku Iwetarza Stau i Cechy Lęku (STAI-X2) [10,19] służy do ocey asileia trwałej dyspozycji do reagowaia lękiem. Iwetarz Depresji Becka (BDI) [11] składa się z 22 pozycji służących do samoopisu, które pozwalają oceić stopień asileia symptomów depresyjych. Wyiki Charakterystyka skal Rozkład wyików obu skal SZUTA badających poziom uikaia ma cechy rozkładu ormalego (test K-S: ps>0,05). Zarówo skalę Uikaie w towarzystwie [SZUTA-A] jak i skalę Uikaie w samotości [SZUTA-B] charakteryzuje wysoka spójość wewętrza oraz umiarkowaie zadowalająca rzetelość badaa metodą test-retest w odstępie 28 di w grupie osób zdrowych (patrz Tabela 1). Wysoką spójość wewętrzą obu skal potwierdziły obliczeia wskaźika Crobach α po usuięciu poszczególych pozycji testowych. Moc dyskrymiacyja poszczególych pozycji testowych szacowaa jako skorygowaa korelacja z wyikiem ogólym (SKIS) mieści się w zakresie od 0,30 do 0,76 dla skali SZUTA-A oraz w zakresie od 0,33 do 0,77 dla skali SZUTA-B (patrz Tabela 2 i Tabela 3). Tabela 1 Średia, Odchyleie Stadardowe, Wskażik Rzetelości oraz Moc Dyskrymiacyja dla poszczególych podskal Skali Zachowań Uikowych Towarzyszących Agorafobii. M (SD) r α Crobacha Uikaie w samotości. Pacjeci z rozpozaiem agorafobii Grupa kotrola 3,14 (0,95) (=80) 1,66 (0,63) (=99) 0,71** (=46) 0,96** (=26) 0,87** (=73) Uikaie w towarzystwie Pacjeci z rozpozaiem agorafobii Grupa kotrola ** - istote a poziomie p<0,001 2,43 (0,85) (=80) 1,37 (0,44) (=99) 0,48** (=46) 0,94** (=31) 0,87** (=73) 25
Tabela 2 Średia, Odchyleie Stadardowe, Moc Dyskrymiacyja dla każdej pozycji skali Uikaie w samotości w grupie osób zdrowych oraz pacjetów z rozpozaiem agorafobii. Osoby zdrowe Pacjeci Pozycja testowa M SD Moc dyskrymiacyja r M SD Moc dyskrymiacyja r Kia i teatry. 2,15 1,47 0,58** 3,80 1,45 0,58** Supermarkety. 1,61 1,05 0,33** 3,13 1,41 0,72** Cetra hadlowe. 1,74 1,04 0,44** 3,29 1,43 0,70** Sale lekcyje. 1,33 0,70 0,45** 2,87 1,47 0,62** Domy towarowe. 1,72 1,11 0,43** 3,17 1,43 0,73** Restauracje. 1,93 1,23 0,52** 3,37 1,55 0,77** Muzea. 1,89 1,33 0,49** 1,24 1,56 0,67** Widy. 1,80 1,37 0,58** 2,84 1,57 0,61** Stadioy/Sale widowiskowe i wykładowe. 1,72 1,34 0,63** 3,40 1,50 0,72** Hale garażowe. 1,86 1,36 0,67** 2,70 1,65 0,66** Miejsca wysoko położoe. 2,21 1,60 0,60** 3,33 1,56 0,42** Zamkięte przestrzeie. 1,77 1,30 0,59** 3,08 1,60 0,61** Otwarte przestrzeie Na zewątrz. Wewątrz. 1,20 1,19 0,62 0,57 0,58** 0,62** 2,46 2,17 1,49 1,31 0,65** 0,64** Autobusy. 1,51 1,10 0,59** 3,41 1,45 0,63** Pociągi. 1,62 1,20 0,48** 3,35 1,45 0,55** Metro. 1,53 1,09 0,54** 3,56 1,35 0,67** Samoloty. 1,65 1,20 0,48** 3,90 1,40 0,49** Statki. 1,63 1,24 0,48** 3,82 1,46 0,68** Jazda samochodem Obojętie gdzie Drogą szybkiego ruchu 1,23 1,39 0,72 0,96 0,48** 0,55** 2,71 2,97 1,47 1,55 0,46** 0,47** Staie w kolejkach 2,07 1,29 0,50** 3,41 1,25 0,57** Przechodzeie przez most 1,53 0,95 0,58** 2,63 1,52 0,57** Przyjęcia/Imprezy towarz. 2,03 1,23 0,50** 3,48 1,23 0,57** Chodzeie ulicą 1,18 0,51 0,63** 2,56 1,48 0,69** Przebywaie samemu w domu. 1,36 0,80 0,46** 2,39 1,38 0,43** Przebywaie z dala od domu. 1,76 1,12 0,48** 3,27 1,43 0,54** ** - istote a poziomie p<0,001 26
Tabela 3 Średia, Odchyleie Stadardowe, Moc Dyskrymiacyja dla każdej pozycji skali Uikaie w towarzystwie w grupie osób zdrowych oraz pacjetów z rozpozaiem agorafobii. Osoby zdrowe Pacjeci Pozycja testowa M SD Moc dyskrymiacyja r M SD Moc dyskrymiacyja r Kia i teatry. 1,18 0,46 0,49** 2,55 1,30 0,65** Supermarkety. 1,56 0,98 0,40** 2,35 1,18 0,71** Cetra hadlowe. 1,62 1,05 0,41** 2,46 2,28 0,71** Sale lekcyje. 1,26 0,67 0,42** 2,38 1,33 0,66** Domy towarowe. 1,61 1,00 0,53** 2,42 2,21 0,76** Restauracje. 1,23 0,57 0,30* 2,38 1,58 0,57** Muzea. 1,44 0,96 0,46** 2,46 1,34 0,65** Widy. 1,36 0,93 0,46** 2,22 1,33 0,51** Stadioy/Sale widowiskowe i wykładowe. 1,33 0,80 0,56** 2,54 1,36 0,76** Hale garażowe. 1,48 1,04 0,58** 2,00 1,26 0,66** Miejsca wysoko położoe. 1,98 1,41 0,50** 2,72 1,43 0,43** Zamkięte przestrzeie. 1,52 1,05 0,61** 2,56 1,41 0,47** Otwarte przestrzeie Na zewątrz. Wewątrz. 1,10 1,14 0,39 0,57 0,62** 0,64** 1,74 1,67 1,04 0,89 0,62** 0,62** Autobusy. 1,30 0,85 0,58** 2,57 1,34 0,69** Pociągi. 1,30 0,86 0,49** 2,62 1,42 0,66** Metro. 1,23 0,72 0,51** 2,82 1,36 0,72** Samoloty. 1,45 0,96 0,41** 3,41 1,55 0,46** Statki. 1,43 1,08 0,64** 3,30 1,56 0,59** Jazda samochodem Obojętie gdzie Drogą szybkiego ruchu 1,15 1,22 0,48 0,56 0,36** 0,44** 2,12 2,33 1,10 1,27 0,45** 0,41** Staie w kolejkach 1,64 1,04 0,41** 2,47 1,17 0,61** Przechodzeie przez most 1,30 0,66 0,51** 2,11 1,22 0,51** Przyjęcia/Imprezy towarz. 1,35 0,68 0,38** 2,68 1,25 0,59** Chodzeie ulicą 1,09 0,46 0,48** 1,95 1,10 0,55** Przebywaie z dala od 1,34 0,75 0,50** 2,36 1,20 0,68** domu. ** - istote a poziomie p<0,001; * - istote a poziomie p<0,05 27
Trafość teoretycza Aaliza wyików uzyskaych przez pacjetów z rozpozaiem agorafobii wykazała, że obie skale adaptowaego arzędzia są ze sobą wysoko skorelowae (r=0,69). Zgodie z oczekiwaiem wyiki a skali Uikaie w samotości były wyższe iż wyiki a skali Uikaie w towarzystwie (T(79)=8,88, p<0,001). Dalsze aalizy ujawiły, iż obie skale są skorelowae z iymi arzędziami diagostyczymi stosowaymi u pacjetów z wysokim poziomem lęku przed lękiem (tj. ASI-3, KMTA, KDC; patrz Tabela 4). Poadto, skala Uikaie w samotości okazała się korelować z pozostałymi kwestioariuszami użytymi w badaiu trafości zewętrzej (tj. BDI, STAI-X2, EPQ-R-N; patrz Tabela 4). W przypadku skali Uikaie w towarzystwie aalizy wykazały, iż jest oa skorelowaa z Iwetarzem Depresji Becka (r=0,36). Potwierdzeiem wysokiej trafości teoretyczej obu skal adaptowaego arzędzia są wyiki porówań międzygrupowych. Aaliza przeprowadzoa dla skali Uikaie w samotości wykazała, iż wyiki pacjetów (M=3,14) różią się istotie od wyików osób zdrowych (M=1,66; T(177)=12,47, p<0,001). Zgodie z oczekiwaiem, rówież a skali Uikaie w towarzystwie pacjeci uzyskali istotie wyższe wyiki (M=2,43) iż osoby zdrowe (M=1,37; T(177)=10,77; p<0,001). Tabela 4 Współczyiki korelacji wyików SZUTA-A i SZUTA-B z iymi arzędziami psychometryczymi aalizowae w grupie pacjetów z agorafobią. SZUTA-A SZUTA-B KDC KMTA ASI-3 STAI X2 BDI SZUTA-A 0,49** SZUTA-B 80 0,20** 0,32** KDC 78 78 0,14* 0,28** 0,44** KMTA 80 80 78 0,16* 0,32** 0,44** 0,65** ASI-3 79 79 77 79 0,10 0,33** 0,38** 0,48** 0,46** STAI X-2 68 68 66 68 68 0,26** 0,47** 0,23** 0,48** 0,37** 0,70** BDI 66 66 64 66 66 58 0,39 0,30* 0,33* 0,47** 0,47** 0,63** 0,41** EPQ-N 61 61 61 61 61 53 59 ** - istote a poziomie p<0,001; * - istote a poziomie p<0,05 SZUTA-A Skala Zachowań Uikowych Towarzyszących Agorafobii, Podskala Uikaie w towarzystwie ; SZUTA-B Skala Zachowań Uikowych Towarzyszących Agorafobii, Podskala Uikaie w samotości ; KDC Kwestioariusz Dozań Cielesych; KMTA Kwestioariusz Myśli Towarzyszących Agorafobii; ASI-3 Axiety Sesitivity Idex III; STAI- X2 Iwetarz Stau I Cechy Lęku, Skala Cechy Lęku; BDI Skala Depresji Becka; EPQ-N Kwestioariusz Osobowości Eysecka, Skala Neurotyczości; liczba osób badaych dla których obliczoo daą korelację 28
Omówieie wyików Celem badaia była adaptacja i walidacja Skali Zachowań Uikowych Towarzyszących Agorafobii [SZUTA] złożoej z dwóch podskal a których osoba badaa określa częstotliwość z jaką podejmuje zachowaia uikowe w okoliczościach, w których towarzyszą lub ie towarzyszą jej ie osoby (odpowiedio podskale Uikaie w towarzystwie [SZUTA-A] i Uikaie w samotości [SZUTA-B]). Adaptowae arzędzie okazało się posiadać odpowiedie właściwości psychometrycze. Przeprowadzoe aalizy wykazały, że SZUTA cechuje się wysoką trafością teoretyczą. Wskazują a to zarówo istote statystyczie różice wyików pomiedzy pacjetami z rozpozaiem agorafobii a osobami zdrowymi jak i aalizy korelacji pomiędzy obiema podskalami SZUTA oraz korelacje pomiędzy każdą z tych podskal a iymi arzędziami mierzącymi róże aspekty lęku przed lękiem. Aalizując trafość treściową adaptowaego arzędzia oczekiwaliśmy rówież, iż pacjeci z agorafobią będą stosować więcej zachowań uikowych w samotości iż w towarzystwie a wysokie asileie zachowań uikowych będzie powodować izolację, utratę wzmocień pozytywych oraz wywoływać symptomy depresyje. Zgodie z tymi oczekiwaiami pacjeci z agorafobią uzyskali wyższe wyiki dla podskali Uikaie w samotości iż dla podskali Uikaie w towarzystwie a wyiki obu podskal wykazały wysokie korelacje z wyikami Iwetarza Depresji Becka. W przypadku podskali Uikaie w samotości dodatkowym potwierdzeiem jej trafości teoretyczej są wysokie współczyiki korelacji ze Skalą Cechy Lęku (STAI-X2) i Skalą Neurotyczości EPQ-R. SZUTA charakteryzuje się wysoką zgodością wewętrzą testowaą przy zastosowaiu współczyika alfa Crobacha. Wyiki dotyczące zgodości wewętrzej są porówywale z orygiałem [8] i z wersją iemieckojęzyczą [12]. Aalizy rzetelości wykazały umiarkowaie zadowalającą stabilość czasową SZUTA, tj. wyiki uzyskae podczas retestu korelowały z wyikami testu przeprowadzoego 28 di wcześiej a poziomie istotości α < 0,001. Wioski Uzyskae wyiki wskazują, że Skala Zachowań Uikowych Towarzyszących Agorafobii (SZUTA) spełia podstawowe kryteria psychometrycze. Wysoka trafość treściowa i rzetelość obu wchodzących w jej skład podskal sprawia, że mogą oe zaleźć zastosowaie w procesie diagozy psychologiczej oraz w badaich orygialych i replikacyjych. Podziękowaia: Serdecze podziękowaia dla dra Witolda Goździka, Zespołu Oddziału Leczeia Zaburzeń Nerwicowych Szpitala dla Nerwowo i Psychiczie Chorych w 29
Międzyrzeczu oraz Poradi Zdrowia Psychiczego os. Pod Lipami 103 w Pozaiu za wsparcie w realizacji projektu. Badaie zostało dofiasowae ze środków Istytutu Psychologii Uiwersytetu Gdańskiego a badaia włase BW/2010/7413-5-0623-0 dla pierwszego autora oraz ze środków Miisterstwa Nauki i Szkolictwa Wyższego w gracie r N N402 269036 dla drugiego autora. Adres do korespodecji: Dr Jarosław Michałowski, Wydział Psychologii Uiwersytetu Warszawskiego, ul. Stawki 5/7, 00-183 Warszawa. E-mail: jmichalowski@psych.uw.edu. Piśmieictwo 1. Abramso LY, Seligma MEP, Teasdale JD. Leared helplessess i humas: critique ad reformulatio. J Abormal Psychology. 1978; 87: 49-74. 2. Beck AT. Depressio: causes ad treatmet. Philadelphia: Uiv. of Pesylvaia Press; 1967. 3. Goldstei AJ, Chambless DL. A reaalysis of agoraphobia. Behav Ther 1978; 9: 47-59. 4. Bouto ME, Mieka S, Barlow DH. A moder learig theory perspective o the etiology of paic disorder. Psychol Rev. 2001; 108, 1: 4-32. 5. Razra G. The observable ucoscious ad the iferable coscious i curret Soviet psychophysiology: Iteroceptive coditioig, sematic coditioig, ad the orietig reflex. Psychophys Rev 1961; 68: 81-147. 6. Lag PJ. The cogitive psychophysiology of emotio: Fear ad axiety. W: Tuma AH, Maser JD. red. Axiety & the axiety disorders. Hillsdale, NJ: Erlbaum; 1985. s. 131-179. 7. Chambless DL, Caputo GC, Bright P, Gallagher R. Assessmet of Fear of Fear i Agoraphobics: The Body Sesatios Questioaire ad the Agoraphobic Cogitios Questioaire. J Cosul Cli Psychol. 1984; 52, 6: 1090-1097. 8. Chambless DL, Caputo GC, Jasi SE, Gracely EJ, Williams C. The Mobility Ivetory for Agoraphobia. Behav Res Ther 1985; 23: 35-44. 9. Marks IM, Mathews M. Brief Stadard Self Ratig for phobic patiets. Behav Res Ther 1979; 17: 263-267. 10. Spielberger C, Gorsuch A, Lushee R. The State-Trait Axiety Ivetory. Palo Alto, CA: Cosultig Psychologists Press; 1970. 11. Beck AT, Ward CH, Medelsoh M, Mock J, Erbaugh J. A ivetory for measurig depressio. Arch Ge Psychiatry 1961; 4: 561-571. 12. Ehlers A, Margraf J, Chambless DL. Frageboge zu körperbezogee Ägste, Kogitioe ud Vermeidug, AKV. Weiheim: Beltz Test; 1993. 13. Kwo S, Evas L, Oei TPS. Factor Structure of the Mobility Ivetory for Agoraphobia: A Validatioal Study with Australia Samples of Agoraphobic Patiets. J Psychopath Behav Assess 1990; 12(4): 365-374. 14. Wciórka J. red. Kryteria diagostycze według DSM-IV. Wyd. Elsevier; 2008. 15. Behlig O, Law KS. Traslatig Questioaires ad Other Research Istrumets: Problems ad Solutios. Thousad Oaks, CA: Sage; 2000. 16. Michalowski JM, Holas P. Polish adaptatio ad validatio of the Agoraphobic Cogitios Questioaire ad the Body Sesatios Questioaire; w recezji. 17. Taylor S, Zvolesky MJ, Cox BJ, Deaco B, Heimberg RG, i i. Robust Dimesios of Axiety Sesitivity: Developmet ad Iitial Validatio of the Axiety Sesitivity Idex 3. Psychol Assessmet 2007; 19(2): 176-188. 18. Michalowski JM, Holas P. Polska adaptacja i walidacja kwestioariusza do badaia wrażliwości a lęk - Axiety Sesitivity Ivetory 3; w przygotowaiu. 19. Wrześiewski K, Sosowski T, Matusik D. Iwetarz Stau i Cechy Lęku STAI. Polska adaptacja STAI. Podręczik. Warszawa: PTP; 2002. 20. Eyseck HJ, Eyseck SGB. Eyseck Persoality Questioaire. Sa Diego, Ca: Educatioal ad Idustrial Testig Service; 1975. 21. Brzozowski P, Drwal RŁ. Kwestioariurz Osobowości Eysecka. Polska adaptacja EPQ-R. Podręczik. Warszawa: Pracowia Testów Psychologiczych PTP; 1995. 30