ALINA M$&,* Akademia Techniczno-Rolnicza w Bydgoszczy 75$)12û2&(1<3267 PÓW =- =<.$$1*,(LSKIEGO W ZREFORMOWANEJ SZKOLE PONADGIMNAZJALNEJ 2GZRáXMFVLGR]QDQHMSUDZG\*HVLáNOVNLMHVWVSRVyEZMDNLVLMZy- NRU]\VWD FKFLDáDE\P SRG]LHOLü VL UHIOHNVMDPL ] QLHSRZRG]H PRLFK EDGD ZVWSQ\FKQDWHPDWWUDIQRFLHJ]DPLQyZ]M]\NDDQJLHOVNLHJR:\QLNWDNLRE- MDZLá PL VL Z VSRVyE SURURF]\ NLHG\ Z WUDNFLH MHGQHJR] VHPLQDULyZGRNWoranckich, dwuwiersz zacytozdq\ SU]H] SURI %ROHVáDZD 1LHPLHUN Ä3roblems ZRUWK\RIDWWDFNVKRZWKHLUVWUHQJWKE\KLWWLQJEDFN SU]HWáXPDF]\áDPVSRQWa- QLF]QLHÄ3UREOHPPLDáE\üGRNWRUDWHPVNRF]\áV]DFKHPVLLPDWHP =HZV]\VWNLFKDVSHNWyZRFHQLDQLDSRVWSyZ]M]\NDDQJLHOVNLHJRRGSo- F]WNXPRMHMSUDF\ZV]NROHUHGQLHMSU]HGODW\]DZV]HQDMEDUG]LHMLQWHUHVo- ZDáPQLHZSá\ZV\VWHPXG\GDNW\F]QHJRQDXF]\FLHODREHMPXMF\V]HURNRSRMWH VWUDWHJLHRFHQLDQLDQDZV]HONLHG]LDáDQLDXF]QLDVSU]\MDMFHVNXWHF]QHPXXF]e- QLXVL0RMH]DZRGRZH]DLQWHUHVRZDQLDRVF\ORZDá\ZLFJG]LHPLG]\G\GDk- W\NDRFeQV]NROQ.LHG\ ]HWNQáDP VL]SRMFLHP washback/ backwash effect, czyli efekwhp]zurwq\prfhqldqldur]sr]qdádpzw\prnuhohqlxsurfhv NWyU\U\VXMHVLEDUG]RZ\UD(QLHQDSU]\NáDG]LHM]\NyZREF\FK(IHNWWHQRSisywany jest jako ZSá\Z WHVWRZDQLD QD QDXF]DQLH L XF]HQLH VL 1 0R*H RQ E\ü SR]\W\ZQ\ OXE QLV]F]F\ D MHJR G]LDáDQLH GRVWU]HJDQH MHVW V]F]HJyOQLH jako ZSá\ZHJ]DPLQXGRQLRVáHJRQDWHüLIRUPNV]WDáFHQLDSRSU]HG]DMFHJRHJ]amin 2 :Sá\ZWHQGDMHVL]DXZD*\üZSU]\SDGNXV\VWHPDW\F]QHJRXF]HQLDVL pod nauczyciela L MHJR Z\PDJDQLD OHF] MHVW MHV]F]H EDUG]LHM Z\UD(Q\ MDNR konsenzhqfmhfdáhjrv\vwhpxhj]dplqyzpdwxudoqhjrrud]frud]srsxoduqlhj- V]\FKPLG]\QDURGRZ\FKHJ]DPLQyZELHJáRFLM]ykowej. 1 2 Hughes T., Testing for language teachers, Cambridge University Press 1989, s. 1. Niemierko B., Ocenianie szkolne bez tajemnic. Warszawa, WSiP 2002, s. 265.
7UDIQRüRFHQ\SRVWSyZ]M]\NDDQJLHOVNLHJRZ]UHIRUPRZDQHMV]NROHSRQDGJLmnazjalnej 269 Efekt ]ZURWQ\ NU\MH VL Z V]HUV]\P SRMFLX WUDIQRFL RFHQLDQLD 6DPXHO Messick 3 Z\Uy*QLDF]WHU\MHJRDVSHNW\NWyUH%ROHVáDZ1LHPLHUNRQD]\ZDSo- SUDZQRFL WHRUHW\F]Q SU]\GDWQRFL SUDNW\F]Q NV]WDáWRZDQLHP ZDUWRFL i VNXWNDPLVSRáHF]Q\PL-DNNROZLHN]DUyZQR]JRGQRüVSUDZG]DQLD]Z\PDJa- QLDPLSURJUDPRZ\PLMDNGRVWRVRZDQLHSUDNW\NLRFHQLDQLDGRSRWU]HELPR*Oi- ZRFLWR]DVDGQLF]HRF]HNLZDQLDZREHFHJ]DPLQXGRQLRVáHJRV]F]HJyOQLHLQWHUe- VXMF\Z\GDMHVLSUREOHPWUDIQRFLZVHQVLHNV]WDáWRZDQLDSRVWDZLSU]HZidy- ZDQLDNRQVHNZHQFMLF]\OLV]HURNRSRMWHJRRGELRUXRERZL]XMF\FKIRUPRFeniania w spoáhf]hvwzlh L FR ]D W\P LG]LH SRGHMPRZDQ\FK G]LDáD L GHF\]ML 3RV]XNXMFVNXWNyZRFHQLDQLDZSROVNLHMU]HF]\ZLVWRFL]DQDMZD*QLHMV]HZ\Ga- U]HQLHQDOH*\X]QDüHJzaPLQPDWXUDOQ\]QDMGXMF\VLZáDQLHZID]LHSU]HPLDQ FRSUDZGRSRGREQLHZ\ZRáD]PLDQ\ZQDXF]\FLHOVNLFKV\stemach dydaktycznych RUD]LQQHGáXJRIDORZHVNXWNLVSRáHF]QH -HGQ\P]]DGDNWyUH]DSODQRZDáDPZFHOXRNUHOHQLDW\FKVNXWNyZE\áR zebranie informacji od uczniów i nauczycieli po przeprowadzeniu próbnego egzaminu maturalnego, ze wskazaniem na planowaqh G]LDáDQLD L ]HVWDZLHQLH LFK z RSLQLDPL L UHIOHNVMDPL ]HEUDQ\PL SR ZáDFLZ\P HJ]DPLQLH 1LHPR*OLZH MHVW jednak odniesienie wyników ucznia na jakipnrozlhnhj]dplqlhm]\nrz\pmedynie do efektów praf\zv]nroh]srplqlflhpfdáhjrur]exgrzdqhjrv\vwhpx popularnych kurvyzlnruhshw\fml3\wdqldgrdqnlhwrzdq\fkxf]qlyzrgqrvlá\ VL ZLF]DUyZQR GR LFKSUDF\ZV]NROHMDNSR]DQL=HEUDQLHLQWHUHVXMF\FK PQLH LQIRUPDFML Z\GDZDáR VL VWRVXQNoZR ádwzh MDNR *H RG ODW SHáQLáDP IXQNFM GRUDGF\ PHWRG\F]QHJR QDXF]yFLHOL M]\ND DQJLHOVNLHJR Z%\GJRV]F]\ oraz gminach dawnego województwa bydgoskiego. PrakW\F]QLHMHGQDNSRGMWH G]LDáDQLD RND]Dá\ VL ZNUDF]DQLHP QDGUD*OLZ\REV]DUZVSRPDJDQLDQDXF]DQLD V]NROQHJR SU]H] GRGDWNRZR RSáDFDQH IRUP\ ]DMü :LHOX QDXF]\FLHOL E\áRE\ RVRELFLH]DLQWHUHVRZDQ\FKZ\QLNDPLDQNLHW]]DVWU]H*HQLHPMHGQDN*HQLHSRd- OHJDá\E\RQHLQWHUSUHWRZDQLXSU]H]G\UHNWRUyZV]NyáRUD]przedstawicieli kurato- ULXP 3RG W\P Z]JOGHP UROD SU]HGVWDZLFLHOD QDG]RUX SHGDJRJLF]QHJR PLPR GREU\FK NRQWDNWyZ ] QDXF]\FLHODPL QLH VSU]\MDáD SR]\VNDQLX LQIRUPDFML JRd- Q\FK]DXIDQLDW\PEDUG]LHM*HDQDOL]\RSLQLL]HEUDQ\FKSRZL]\WDFMDFKZUyG uczniówf]vwrz\zráxmredz\rgdov]hnrqvhnzhqfmh.rohmq\p F]\QQLNLHP KDPXMF\P PRMH G]LDáDQLD RND]Dá\ VL XWUZDORQH SU]HNRQDQLDVDPHJRQDG]RUXSHGDJRJLF]QHJR=DVLJDMFRSLQLLSU]HGVWDZLFLHOL kuratoulxp RZLDW\ Z ZRMHZyG]WZLH NXMDZVNR-pomorskim na temat trafqrfl Z\PDJDHJ]DPLQDF\MQ\FKVSRWNDáDPVL]VLOQ\PSU]HNRQDQLHP*HM]\NLREFH ÄZ\V]á\ MX*]SROVNLHMV]NRá\7H]DWDNDDF]NROZLHNND*H]DVWDQDZLDüVLQDG SU]\F]\QDPL SU]\ZL]\ZDQLD GX*HM ZDJL GR UROL QDXF]DQLD SR]DOHNF\MQHJR w przygotowaniu do egzaplqyz]qdmgxmhsrwzlhug]hqlhzrevhuzdfmlsrvwso- ZDQLDXF]QLyZUy*QHJRW\SXV]Nyá:NODVDFKGUXJLFK]QDQ\FKPLOLFHyZE\GJo- VNLFKRNRáR-XF]QLyZNRU]\VWD]GRGDWNRZHMSRPRF\Z]DNUHVLHM]\ND 3 Messick S., Validity (w:) Linn R.L., Educational Measurement, Third Edition, American Council on Education, Macmillan, New York 1989, s. 20.
270 $OLQD0DFLJ 7UXGQRE\áRE\PL]QDOH(üRVRE\NWyUHQLJG\QLHNRU]\VWDá\]*DGQ\FKGRGDWNo- Z\FKIRUPQDXNLM]\NDDQJLHOVNLHJR2SLQLH]HEUDQHZUyGVáXFKDF]\1DXF]y- FLHOVNLHJR.ROHJLXP -]\NyZ 2EF\FK Z %\djrv]f]\ Z\ND]XM *H ]QDF]QD ZLNV]Rü]QLFKSU]\SLVXMHVZyMVXkFHVQDHJ]DPLQDFKZVWSQ\FKGRGDWNRZ\P formom nauczaqld: PRMHM ZáDVQHM KiVWRULL XG]LHODQLD NRUHSHW\FML ZLNV]Rü XF]QLyZUHNUXWRZDáDVL]Uy*Q\FKJUXSHJ]DPLQDF\MQ\FK&]\MHGQDNSU]\F]\Q\ tego wspomagania nauczania szkolnego nale*\xsdwu\zdüz\áf]qlhzzdgdfk V\VWHPyZNV]WDáFHQLD"1LHZWSOLZLHND*G\nauczyciel-SUDNW\NPDZLDGoPRü Uy*QRURGQ\FKSRZRGyZWHJR]MDZLVND ']LHOFVLUHIOHNVMDPLFKFLDáDE\PRSU]HüVLQDVZRLFKGRZLDGF]HQLDFK MDNRQDXF]\FLHODSU]HGPLRWXZV]NROHSXEOLF]QHMLQDNXUVLHM]\NRZ\PGRUDGF\ metodycznego, konsultanta w szkole prywatnej, korepetytora oraz klienta, czyli RVRE\]DPDZLDMFHMGRGDWNRZHIRUP\SRPRF\GODVZRLFKG]LHFL']LNLNRQWDk- WRP ]H URGRZLVNLHP PLDáDP ZLHOH PR*OLZRFL E\ NRQIURQWRZDü VZyM SXQNW ZLG]HQLD]RSLQLDPLLQQ\FKQDXF]\FLHOL&KRFLD*XG]LDáZNRQIHUHncjach, warsztatach, spotkaniach metog\f]q\fknrqnxuvdfkllqq\fklpsuh]dfkm]\nrz\fk nie jest miernikiem skutecznofl]shzqrflmhgqdnsr]zdodz\rgueqlüvsru JUXS QDXF]\FLHOL ]DDQJD*RZDQ\FK L G*F\FK GR X]\VNDQLD MDN QDMOHSV]\FK wyników. RozpoF]\QDMF SUDF Z E\GJRVNLP OLFHXP Z U VZRMH Z\PDJDQLD RSDUáDPQDRERZL]XMF\PZW\PF]DVLHSURJUDPLHQDXF]DQLDM]\NDDQJLHOVNLe- JR%DUG]R V]\ENR MHGQDN]DREVHUZRZDáDP*H GOD RNoáR XF]QLyZ JUXS\ w ]DáR*HQLXSRF]WNXMFHMVSURVWDQLHPRLPRF]ekLZDQLRPQLHVWDQRZLáR*DGQHJR problemu i najjruv]hrfhq\f]zyunle\á\z\qlnlhpmhg\qlhgureq\fksrp\áhn OXEQLHGRFLJQLü3R]RVWDáHXF]QLyZ]WUXGHPQDG*DáR]DNROHJDPL*\ZR XF]HVWQLF]F\PLZ]DMFLDFKLRVLJDMF\PLZ\QLNLZ\*V]HRGSU]HZLG\ZDQ\FK. 5R]ZL]aQLHDZáDFLZLHG*HQLHGRUR]ZL]DQLDSUREOHPXE\áR]GHF\GRZDQLH QDMWUXGQLHMV]\PSU]HGVLZ]LFLHPZEXGRZDQLXPRMHJRV\VWHPXG\GDktycznego. -HGQDN*H PLPR SRF]\QLHQLD VSRUHJR Z\VLáNX Z NLHUXQNX ]arówno tworzenia grup wyrównawczych, jak dostarczania odpowiednich lektur uczniom wybiegaj- F\P]QDF]QLHSR]DSR]LRPNODV\MHVWHPZLDGRPDIDNWX*HVSRUDJUXSDXF]QLyZ XFLHNáDVL]DSHZQHGRNRU]\VWDQLD]GRGDtkowej pomocy: ci najlepsi w poczuciu, *HLFKSRVWSMHVW]E\WSRZROQ\FLPQLHM]DDZDQVRZDQL *HE\]DSHZQLüVRELH ZLNV]\NRmIRUWQDOHNFML-DNNROZLHNWDGUXJDJUXSDE\áDZGDQHMNODVLH na miejscu LWRGRQLFKDGUHVRZDQHE\á\Z\PDJDQLDV]NROQDU]HF]\ZLVWRüSRNa- ]\ZDáD *H XF]QLRZLH R Z\*V]\FK NRPSHWHQFMDFK FKWQLH MH GHPRnstrowali w formie pisemnych czy ustnych wypowiedzi i oczekiwali odpowiednio wyso- NLFK RFHQ 0áRG]LH* IDNW\F]QLH UR]SRF]\QDMFD QDXN M]\ND Z OLFHXP RG pof]wnxe\ádzjruv]hmv\wxdfmlql*sr]rvwdolxf]qlrzlh 5RODGRUDGF\PHWRG\F]QHJRQLHSR]ZDODáDXFLHFRGNZHVWLLRFHQiania. Wie- OH HPRFML Z\ZRá\ZDá\ ]JáDV]DQH GR ZáDG] RZLDWRZ\FK ]a*dohqld GRW\F]FH RFHQLDQLDRVLJQLüXF]QLyZSU]H]QDXF]\FLHOLM]\NDDQJLHOVNLHJR1DMF]FLHM VSRW\NDQH]DVWU]H*HQLDGRW\F]VWRVRZDQLDZ\áF]QLHJRWRZ\FKWHVWyZOHNV\NDlno-gramatycznych ]DPLHV]F]RQ\FKSU]H]Z\GDZQLFWZDZNVL*NDFKQDXF]\FLHOD
7UDIQRüRFHQ\SRVWSyZ]M]\NDDQJLHOVNLHJRZ]UHIRUPRZDQHMV]NROHSRQDGJLmnazjalnej 271 LRJUDQLF]HQLDRFHQLDQLDVSUDZQRFLM]\NRZ\FKD]ZáDV]F]DSLVDQLD6SRUHURz- JRU\F]HQLH SRZRGXM UyZQLH* SU]HFLWQH RFHQ\ ] M]\ND Z V]NROH X XF]QLyZ OHJLW\PXMF\FK VL PLG]\Qarodowymi certyfikatapl ELHJáRFL %DUG]R F]VW SUDNW\N V]NROQ MHVW XPLHV]F]HQLH Z :HZQWU]V]NROQ\P 6\VWHPLH 2FHQLDQLD ]DSLVXRXZDUXQNRZDQLXRWU]\PDQLDRFHQ\FHOXMFHM]GRE\FLHPW\WXáXODureata w NRQNXUVLH SU]HGPLRWRZ\P : SU]\SDGNX M]\ND DQJLHOVNLHJR SRSXODUQRü olimpiag\m]\nrzhmrujdql]rzdqhmsu]h]8qlzhuv\whwlp$gdpd0lfnlhzlf]d Z3R]QDQLXRUD]Z\VRNLSR]LRPXPLHMWQRFLMHMXF]HVWQLNyZVSUDZLD*HQLHZLe- OHV]NyáPR*HSRV]F]\FLüVLZ\NV]WDáFHQLHPODXUHDWyZZWHMG]LHG]LQLH=NROHL uchybienia, takie jak np. nieodrdeldqlh]dgdgrprz\fk]qdf]qlhreql*dmrfe- Q\XF]QLyZELHJOHSRVáXJXMF\FKVLM]\NLHPDQJLHlVNLP-DN]DXZD*D+DQQD Komorowska 4 VWRSLHZWDNLPSU]\SDGNX]DF]\QDSHáQLüIXQNFMZ\FKRZDZF] i od]zlhuflhgodudf]hmv\vwhpdw\f]qrülsloqrüxf]qldql*mego faktyczny stan ZLHG]\LXPLHMWQRFL&KRFLD*URG]LFHLXF]QLRZLHU]DGNRSRVWXOXMRNRPLV\MQH VSUDZG]HQLHZLDGRPRFLQDZ\*V]\FKSR]LRPDFKWRZ\QLNLWHSRGZD*DMZLa- U\JRGQRüRFHQ\V]NROQHMZVWRVXQNXGRXPLHMWQoFLXF]QLD 'UyGáHPFLHNDZ\FKVSRVWU]H*HMHVWDQDOL]DRSLQLLXF]QLyZQDWHPDWV\VWe- PyZG\GDNW\F]Q\FKZV]NROHSXEOLF]QHMLSU\ZDWQHM0LPR*HJUXSDQDXF]\FLHOL M]\NDDQJLHOVNLHJRZUHJLRQLHMHVWGRüOLF]QDOHNWRU]\QDNXUVDFKZUR]PDLW\FK V]NRáDFKSU\ZDWQ\FKWRMHGQRF]HQLHQDXF]\FLHOHM]\NDZV]NRáDFKSXEOLF]Q\FK -HGQD]HV]Nyá]NWyUZVSyáSUDFXMMDNRNRQVXOWDQWZJUXSLHOHNWRUyZ]a- WUXGQLDD*QDXF]\FLHOL]MHGQHJRE\GJRVNLHJROLFHXP1DXF]\FLHOHFLMDNPR*- QDSU]HZLG]LHüRWU]\PXMRGXF]QLyZ]QDF]QLHOHSV]HRFHQ\VZRLFK]DMüQDd- RERZLzNRZ\FKQL*OHNFMLV]NROQ\FKPLPR*HMDNWZLHUG]SURZDG]RQHVRQH w bardzo podobny sposób. Z jednej strony decyduje o tym samodzielny wybór grupy oraz motywacja uczestników, z drugiej jednak IDNWRSáaFDQLD]DMüVWDZLD ucznia w pozycji klienta, którego wymagaqldqdoh*\]dvsrnrlü:su]hnrqdqlx QDXF]\FLHOLZD*Q\DVSHNWRZ\FKUy*QLFZSRVWU]HJDQLXV\VWHPXG\GDNW\F]QHJR WHJRVDPHJRSURZDG]FeJRSU]H]Uy*Q\FKRGELRUFyZGRW\F]\V\WXDFMLZNWyUHM XF]HQLHSRGOHJDV\VWHPDW\F]QHPXRFHQLDQLX&HOHPNXUVyZSR]DRJyOQQa- XNM]\NDMHVWF]VWRSU]\JRWRZDQLHGRHJ]DPLQyZZW\PWDN*HPDWXUDOQHJR LekWRUQDNXUVLHMHVWZWDNLPSU]\SDGNXVSU]\PLHU]HFHPXF]QLDZG*HQLXGR jak najlepszego wyniku, a nie nauczycielem, na którego spadnie odpowiedzial- QRüZSU]\SDGNXX]\VNDQLDSU]H]NODVQiVNLFKZ\QLNyZ:áDQLHSRF]XFLHP RGSRZLHG]LDOQRFL]DZ\QLNLXF]QLyZQDXF]\FLHOHWáuPDF]F]VWHLGRüVXURZH ocenianie w szkole. 3UyF]SUDF\QDNXUVDFKM]\NRZ\FKSRSXODUQHZUyGQDXF]\FLHOLV]NyáSublicznych MHVW UyZQLH* XG]LHODQLH NRUHSHW\FML&KRFLD* Z PRMHMSUDNW\FHQLJG\ QLH]HWNQáDPVL]SU]\SDGNLHPSáDWQHJRXG]LHODQLDSRPRF\ZáDVQ\PXF]QLRP to sytuacje korzystania z prywatnych lekcji u osób zatrudnionych w tej samej V]NROH QLH V U]DGNLH 3URZDG]L WR GR VWDQX NLHG\ QDXF]\FLHOH ZVSRPDJDM 4 Komorowska H., 6SUDZG]DQLH XPLHMWQRFL Z QDXFH M]\ND REFHJR Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2002 s. 8.
272 $OLQD0DFLJ naxf]dqlh VZRLFK NROHJyZ OXE RVyE GREU]H LP]QDQ\FK: WHQ VSRVyE G]LNL SRZV]HFKQRFL]MDZLVNDQDXF]\FLHOHM]\NDDQJLHOVNLHJRZLHG]RVZRLFKV\s- WHPDFKG\GDNW\F]Q\FKRUD]Z\PDJDQLDFK]QDF]QLHZLFHMQL*XF]F\przedmio- WyZVLOQLHM]ZL]DQ\FK]W\SRZRV]NROQ\PV\VWHPHPQDXF]DQLD1LHSLVDQ\No- GHNVVNáDQLDGR]DFKRZDQLDG\VNUHFMLLWDNWXSU]H]ZV]\VWNLFKXF]HVWQLNyZWHJR VNRPSOLNRZDQHJRV\VWHPX&]VWRMHVWWRSUoblemem dla ucznia, który obawia VL SU]\]QDü GR NRU]\VWDQLD ] GRGDWNRZ\FK IRUP QDXF]DQLD VG]F *H W\P sap\psrgzd*dvnxwhf]qrüqdxf]dqldzv]nroh &R FLHNDZH VSRUD JUXSD ]QDQ\FK PL QDXF]\FLHOL FKWQLH SURVL NROHJyZ o OHNFMHM]\NDGODVZRLFKG]LHFLWZLHUG]F*H]PLDQDUyO]URG]LFDQDQDXF]y- cielaqlhvsu]\mdg\vf\solqlhsudf\6ljdqlhsridfkrzsrprf]zádvqhmg]le- G]LQ\ X ]QDMRP\FK MHVW ]MDZLVNLHP V]F]HJyOQ\P FKRFLD* ZFDOH QLH PDUJLQDlnym. Na podvwdzlhur]sr]qdq\fksrwu]hexf]qlyzpr*qdz\rgueqlüur]pdlwh SU]\F]\Q\VLJDQLDSRGRGDWNRZHIRUP\QDXNLRGPRG\F]\WUXGQRFLZQDG- *HQLX]DWHPSHPNODV\SRPRW\Z\EDUG]LHM]áR*RQH%DUG]RGX*DJUXSDRGELRr- FyZ OHNFML SU\ZDWQ\FK WR ZF]HQLHMVL XF]HVWQLF\ NXUVyZ SURZDG]RQ\FK SU]H] tzw. native speakerów, czyli rog]lp\fkx*\wnrzqlnyzm]\nd8f]qlrzie ci F]VWRGRüGREU]HSRVáXJXMVLM]\NLHPDQJLHlVNLPOHF]ZLHOHVWUXNWXUVWRVXM LQWXLF\MQLH L ]DLQWHUHVRZDQL VPHWoG\F]Q\P XSRU]GNRZDQLHP ZLDGRPRFL Z NROHL XF]HVWQLF\ WUDG\F\MQ\FK NXUVyZ SRSRáXGQLRZ\FK WR F]VWR XF]QLRZLH NWyU]\FKFVobie zwinv]\üolf]ejrg]lq]su]hgplrwxlsrgqlhüg]lnlwhpx NRPSHWHQFMHM]\NRZHDZV]F]HJyOQRFL X]\VNDüZLNV]VZRERGZ\SRZLe- G]L%DUG]RZLHOXXF]QLyZNRU]\VWD]UR]PDLW\FKIRUPQDXF]DQLDM]\NDDQJLHlskiego jako dodatkowego treningu w okresach bezpruhgqlr SRSU]HG]DMcych HJ]DPLQ\ 1LH VSRVyE MHGQDN SRPLQü VSRUHM JUXS\ XF]QLyZ L LFK URG]LFyZ NWyU]\ GHSUHFMRQXM MDNRü QDXF]DQLD M]\ND DQJLHOVNLHJR SU]H] NRQNUHWQHJR nauczyciela lub ogólnie, w polskim syswhplhrzldw\ Poza tymi przyczynami korzyswdqld]grgdwnrzrrsádfdq\fkohnfmlwu]hed UyZQLH*]DXZD*\ü*HURG]LFHNWyU]\SRPDJDMG]LHFLRPV]F]HJyOQLHQDZF]H- QLHjV]\FKHWDSDFKQDXNLDQDOL]XMFZVSyOQLHWUHüSRGUF]QLNyZF]VWRF]XM VLEH]UDGQLNRU]\VWDMF]üZLF]HZNWyU\FKZ\MDQLHQLDLSROHFHQLDVSRGDQH ZM]\NXREF\P6SHF\ILNDQDXF]DQLDM]\NDMDNRSU]HGPLRWXV]NROQHJRZ\Pa- JDFLJáHMLQWHUDkFMLSU]H]FRWUXGQRMHVWURG]LFRPZ\PDJDüRGG]LHFNDSRSURVWX QDXF]HQLDVLGDQHJRWHPDWX]SRGUF]QLND:PRLPZáDVQ\PSU]\SDGNXSU]yczyQ VLJQLFLD SR NRUHSHW\FMH GOD G]LHFND E\áDMHJRUHODFMD]MHGQHM]SLHUw- V]\FKOHNFMLM]\NDREFHJRNLHG\WRQDXF]\FLHOPLDá]DGHNODURZDü*HQLHEG]LH SRZLFDáF]DVXWDNSURVW\P]DJDGQLHQLRPMDNQSOLF]enie. Mimo przekonania o W\P*HV]NRáDSRZLQQDVWZRU]\ü]DLQWHUHVRZDQHPXXF]QLRZLPR*OLZRüRSa- QRZDQLD SU]HGPLRWX X]QDáDP*H]RrJDQL]RZDQLH SáDWQHM SRPRF\ MHVW SURVWV]H QL*HJ]HNZRZDQLHRGV]NRá\QDXF]DQLDQDGHNODURZDQ\PSR]LRPLH7\PVDP\P SU]\F]\QLáDP VL GR IDNW\F]QHJR SRGQLHVLHQLD Soziomu opdqrzdqld M]\ND u PRMHJRG]LHFNDFR]QDOD]áRSRWZLHUG]HQLHZZ\*V]\FKRFHQDFKDZGDOV]HM NRQVHNZHQFMLGRSURZDG]L]DSHZQHGRMHV]F]HZ\*V]HJRSRGQRV]HQLDSRSU]HFzki.
7UDIQRüRFHQ\SRVWSyZ]M]\NDDQJLHOVNLHJRZ]UHIRUPRZDQHMV]NROHSRQDGJLmnazjalnej 273 :V]\VWNLHRSLVDQHWXWDMG]LDáDQLDZVSRPDJDMFHDF]VWRSU]HMPXMFHURO V]NRá\SXEOLF]QHMLOXVWUXM]DJDGQLHQLHWUDIQRFLHJ]DPLQXPDWXUDOQHJRZVHQVLH MHJRVSRáHF]Q\FKVNXWNyZ OHG]FSUREOHPSU]HZLG\ZDQ\FK]PLDQZQDXF]a- QLX Z\QLNDMF\FK ] SU]HREUD*H Z VWUXNWuU]H L ZDG]H HJ]DPLQX SRSURVLáDP o komentarz 12 naxf]\flholnwyu\fkzf]hqlhmrnuholádpmdnr]ddqjd*rzdq\fk ]H Z]JOGX QD LFK F]VWH NRQWDNW\] RURGNLHP PHWRG\F]Q\P =DVDGQLF]R QLH ZLG]RQLSRWU]HE\ZSURZDG]DQLDLVWRWQ\FK]PLDQZSURFHVLHNV]WDáFHQLD3U]y- ]QDMMHGQDN*HüZLF]FVSUDZQRFLM]\NRZH]ZUDFDM]QDF]QLHZLNV]XZDJ QDWHFKQLF]QVWURQZ\SRZLHG]LXVWQ\FKLSLVHPQ\FK3RGNUHODMUROG\VF\SOiny wypowieg]lz\ud*rqhmqsflvá\psu]hvwu]hjdqlhpsrohfh]dvwrvrzdqlhp VLGRRNUHORQHJROLPLWXVáyZOXEXQLNDQLHPG\JUHVML.D*G\] nauczycieli po- ZLFLá NLOND OHNFML QD RPyZLHQLH SU]\NáDGRZ\FK Z\SRZLHG]L XF]QLyZ RUD] przeprozdg]láznodvlhv\pxodfmhur]pyzvwhurzdq\fk0dwhuldá\srprfqlf]h w IRUPLHQDJUDQ\FK]DGDPDWXUDlQ\FKRSDWU]RQ\FKNRPHQWDU]HPRIHURZDQHV przez wydawnictwa. Wszyscy nauczyciele w tej grupie kou]\vwdmsu]\qdmpqlhm z MHGQHJRSU]HZRGQLNDPDWXUDOQHJRLSROHFDMZyEUDQHPDWHULDá\XF]QLRP -DNNROZLHNG]LDáDQLDWHSURZDG]GROHSV]HJRRSDQRZDQLDM]yka, trudno VLRSU]HüZUD*HQLX*HNRQFHQWUXMVLJáyZQLHQD]DSR]QDQLXXF]QLyZ]IRUP egzaminu. JeGQD]QDXF]\FLHOHNG]LNLV]F]HURFLXF]QLyZ]DXZD*\áDZ\UD(Q\ REMDZVSU\WXF]\WH*RE\FLDWHVWRZHJRMX*ZSLHUZV]HMHG\FMLHJ]DPLQXPDWXUDl- QHJR:]ZL]NX]W\P*HMHGQ]IRUPZ\SRZLHG]LSLVHPQHMGRZ\ERUXMHVW recenzja, grupa uczniów wy]qdád *H QDXF]\áD VL QD SDPLü GZyFK UHFHQ]ML ILOPX L NVL*NL Z QaG]LHL *H LFK WUHü ]RVWDQLH Z\NRU]\VWDQD QLH]DOH*QLH RG VIRUPXáRZDQHJRWHPDWX5]HF]\ZLFLHMDNRHJ]DPLQDWRU]HWNQáDPVL]SUDFa- PL Z NWyU\FK SR]LRP M]\ND]DVDGQLF]HM F]FL UHFHQ]ML]QDF]QLH RGELHJDá RG SR]LRPXZVWSXL]DNRF]HQLD $F]NROZLHNZ\PDJDQLDPDWXUDOQHVNáDQLDMGRLQWHQV\ZQLHMV]HJRüZLF]e- QLD VSUDZQRFL SLVDQLD ZV]\VF\ QDXF]\FLHOH SU]\]QDOL*H EUDNXMH LPF]DVXQD VSUDZG]DQLHZ\VWDUF]DMFHMOLF]E\SUDFSLVHPQ\FKLGRVWDUF]DQLHXF]niom infor- PDFML]ZURWQHMQDWHPDWLFKPRFQ\FKLVáDE\FKVWURQZW\P]DNUHVLH-HGQRF]e- QLHRVRE\NWyUHZELH*F\PURNXXG]LHODá\NRUHSHW\FMLPDWXU]\VWRPRV]DFRZu- MOLF]EVSUDwG]RQ\FKSUDFSLVHPQ\FKQDNLONDQDFLH3URZDG]LWRGRZQLRVNX *H QDXF]\FLHle-korepetytoU]\ Z GX*HM PLHU]H ZVSRPDJDM SUDF QDXF]\FLHOL przedmiotu w szkole w zakresie sprawdzania prac pisemnych. 3RGDQ\SU]\NáDGQLHMHVW]DSHZQHRGRVREQLRQ\PDVSHNWHP]D]ELDQLDVL Uy*Q\FKIRUPQDXF]DQLDM]\ND6NXWNLHPWHJRZUR]ZD*aniach nad VSRáHF]Q\P odg(zlnlhphj]dplqyzqlhvsrvyerjudqlf]\üvlgrvdphmv]nrá\3u]\f]\q NWyUDXWUXGQLD]HEUDQLHU]HWHOQ\FKGDQ\FKMHVWIDNW*HZV]HONLHIRUP\ZVSRPa- JDQLDWUDNWRZDQHVF]VWRZVW\GOLZLHMDNRSU]HMDZVáDERFLV\VWHPXG\GDNW\Fznego nauczyclhod-hvwwrmhgqdnsureohp]qdf]qlhedug]lhm]ár*rq\le\üpr*h wymaga od refleksyjnego nauczyciela pewnych zmian oraz zastosowania bardziej HODVW\F]Q\FKVWUDWHJLLQDXF]DQLD:VSyáSUDFD]XF]QLDPLZ\PDJDXZ]JOGQLHQLD LFK DVSLUDFML L URGNyZ Sodejmowan\FK Z FHOX VSHáQLHQLD *\FLRZ\FK DPELFML W V\WXDFMLNLHG\V\VWHPG\GDNW\F]Q\QDXF]\FLHODSRGOHJDFKRüE\SRUHGQLR
274 $OLQD0DFLJ ocenie kolegów, a jego wiedza merytoryczna bywa kwestionowana lub spraw- G]DQDSR*GDQHZ\GDMVLZV]HONLHSU]eMDZ\RWZDUFLDQDZWSOLZRFi ucznia i MHJR LQG\ZLGXDOQH SRWU]HE\ 6 WR MHGQDN EDUG]R Z\VRNLH Z\PDJDQLD V]F]e- JyOQLH ZREHF PáRG\FK QDXF]\FLHOL SRV]XNXMF\FK MHV]F]H ZáDVQHJR V\VWHPX dydakw\f]qhjrlqlhgrnrfdshzq\fkvzrlfkphu\wru\f]q\fklphwrg\f]q\fk kompetencji, weryfikowanyfkgrslhursu]h]sudnw\n 'RURWD :HUELVND 5 SRV]XNXMF FHFK VNXWHF]QHJR QDXF]\FLHOD M]\ND Dngielskiego, metaforycznie przypisuje badanym osobom miana logicznego pomocnika F]\ WH* RFHQLDMFHJR RSLHNXQD 8*\ZDMF NROHMQHM PHWDIRU\ QDXF]\FLHO M]\NDDQgielVNLHJRNWyU\RGGDZQDMX*QLHVWRLQDNDWHGU]HPyJáE\SHáQLüURO trenera, a zarazem partnera ZVSRPDJDMFHJR LQG\ZLGXDOQ\ VXNFHV ND*GHJR z JUDF]\.RU]\VWDMF ] LQQHJR SRUyZQDQLD PR*QD E\ SRVWU]HJDü QDXF]\FLHOD M]yka angielskiego jako koordynatora G]LDáDXF]QLyZ1LHEH]SLHF]HVWZHP MHVWMHGQDNX]QDQLHZVSRPDJDQLDQDXF]DQLDV]NROQHJR]DQRUPF]\WH*G]LDáDQLH SR*dane. 1LHXOHJDZWSOLZRFL*HZ\PDJDQLDZ]DNUHVLHRSDQRZDQLDM]\NDDQJLHl- VNLHJR ]GHF\GRZDQLH Z]URVá\ Z FLJX RVWDWQLFK ODW :\UD*DQe jest to poprzez ZáF]HQLHM]\NDREFHJRQRZR*\WQHJRGRRERZL]NRZ\FKSU]HGPLRWyZHJ]DPinu mawxudoqhjr]duyzqrzf]flslvhpqhmmdnxvwqhm-hgqdnz\vrnlhz\qlnl RVLJQLWHSU]H]XF]QLyZZVWRVXQNXGRLQQ\FKSU]HGPLRWyZQLHPRJE\üSU]ypisywane jedynlhgreuhmmdnrflnv]wdáfhqldzv]nrohfkrfld*e\áde\wrlqwhusuetacja po*gdqdsu]h]qdxf]\flholg\uhnfmf]\qdg]yushgdjrjlf]q\6xnfhvpd ZLHOXRMFyZMDNJáRVLNROHMQD]QDQDSUDZGDDG]LHOHQLHVLQLPWRPDWHULDQLezwykle delikatna, szczególnie w sytuacji, gdy nauczyciel przedmiotu w procesie QDXF]DQLDZ\VWSXMHZZLFHMQL*MHGQHMUROL 5 :HUELVND ' 6NXWHF]Q\ QDXF]\FLHO M]\ND REFHJR Fraszka Edukacyjna, Warszawa 2004. s. 52 87.