Maciej Mindur Politechnika Lubelska Rozwój transportu kombinowanego (intermodalnego) w Polsce w latach 1993-2015 Fot.: www.lkw-walter.pl/pl/klient/transport-intermodalny
Transport intermodalny przewóz ładunków z użyciem dwóch lub więcej środków różnych gałęzi transportu, jednak w tej samej jednostce ładunkowej na całej trasie od nadawcy do odbiorcy 1 Transport kombinowany (zaliczany do transportu intermodalnego) na zasadniczej części trasy jednostka ładunkowa (bez przeładunku towaru) przewożona jest między terminalami przez kolej, żeglugę śródlądową lub morską, a jej dowóz i odwóz odbywa się najkrócej jak to jest możliwe transportem drogowym 2 1,2 Źródło: Technologie Transportowe pod red. Leszka Mindura, Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Warszawa Radom 201, s.229
Główni uczestnicy rynku transportu kombinowanego/intermodalnego w Polsce: SPEDCONT Spedycja Polska POLZUG Intermodal Polska POLCONT TRADE TRANS CARGOSPED PROKONT oraz porty morskie: Bałtycki Terminal Kontenerowy w porcie Gdynia DCT w Gdańsku Źródło: Technologie Transportowe pod red. Leszka Mindura, Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Warszawa Radom 201, s. 367-369 Fot.: http://spedycje.pl/transport_i_spedycja/kolejowy/21704/tiry_na_tory z_poparciem_elektrykow.html, pobrano 15.11.2016r.
Powierzchnia : 49 ha Długość nabrzeża: 650m 4 tory kolejowe łącznie 2,5km 6 suwnic STS 20 suwnic placowych RTG fot.: Kacper Kowalski/aeromedia.pl Źródło: http://dctgdansk.pl/pl/media/materialy-do-pobrania/, pobrane dnia 15.11.2016r.
Kolejowe przewozy kontenerowe fot.:www.rynek-kolejowy.pl/wiadomosci/powstanie-nowy-szlak-indie--europa-75119.html/pkp Cargo W Polsce na dzień 19 sierpnia 2016 r.: 120 podmiotów posiada licencję na przewozy kolejowe dla 96 podmiotów licencja obejmuje przewóz rzeczy 1 W 2015 roku kolejowe przewozy kontenerowe w praktyce realizowało 12 licencjonowanych przewoźników 2 1 Źródło: Wykaz licencjonowanych przewoźników kolejowych. www.utk.gov.pl 2 Źródło: Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba przewoźników realizujących przewozy intermodalne w latach 2003-2015 PKP Cargo X X X X X X X X X X X X X PKP LHS X X X X X X X X X X X X X DB Schenker X X X X X X X X X X X DB Kolchem X X X X CTL Rail X X X X X CTL Logistics X X X X X X X CTL Express X X X X X Lotos Kolej X X X X X X X STK Wrocław X X X Majkotrans X Ecco Rail X X X ITL/Captrain Polska X X Rail Polska X X X X Freighliner X X Karpiel X Eurotrans X X Polzug X X Liczba przewoźników 2 2 3 4 6 6 7 5 7 9 10 12 12 Źródło: Funkcjonowanie rynku transportu kolejowego w 2011 roku. UTK oraz Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Struktura rynku transportu intermodalnego w Polsce przewoźnicy kolejowi obsługujący przewozy kontenerowe (m.in. PKP Cargo, PKP LHS, Lotus Kolej, CTL Logistics SA), spedytorzy oraz przewoźnicy kolejowi (CTL Logistics SA), operatorzy lądowych terminali kontenerowych, świadczący również usługi spedycyjne (np. Spedcont, Prokont, Cargosped, Schavemaker Cargo), firmy oferujące pełną obsługę transportowo-spedycyjnoterminalową (np. PCC Intermodal SA, Polzug, PKP LHS, DB Schenker Rail Polska), spedytorzy intermodalnych przewozów kolejowych (np. Polcont). Źródło: Technologie Transportowe pod red. Leszka Mindura, Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Warszawa Radom 201, s. 367-369
Udział przewoźników w rynku przewozów intermodalnych w 2015 roku PKP LHS 1,75% Freightliner 5,49% CTL Logistyk 0,93% Ecco Rail 2,13% Rail Polska 0,54% Eurotrans 0,44% Captrain Polska 0,41% Polzug 0,01% CTL Rail 0,004% DB Schenker Rail Polska 19,42% PKP Cargo 44,95% MASA PRZEWIEZIONYCH TOWARÓW Lotos Kolej 23,92% Źródło: Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Udział przewoźników w rynku przewozów PKP LHS Ecco Rail 1,4% 2,09% Freightliner 2,77% intermodalnych w 2015 roku CTL Logistyk 0,68% Rail Polska 0,27% Captrain Polska 0,28% Eurotrans 0,01% Polzug 0,011% CTL Rail 0,003% DB Schenker Rail Polska 18,96% Lotos Kolej 23,17% PKP Cargo 50,36% PRACA PRZEWOZOWA Źródło: Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
W 2015 r. wiodące w segmencie przewozów intermodalnych były: spółki Grupy PKP łączny udział PKP Cargo i PKP LHS w masie przetransportowanych jednostek wyniósł 46,7% i 51,76 % wykonanej pracy przewozowej (dla samej spółki PKP Cargo było to odpowiednio 44,95% i 50,36%) Lotus Kolej z 23,92% udziałem wg masy i 23,17% udziałem wg pracy przewozowej DB Schenker Rail Polska (od maja 2016 roku zmiana nazwy na DB Cargo Polska) z 19,42% udziałem wg masy i 18,96% udziałem wg pracy przewozowej Źródło: Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK Logotypy pobrano ze stron: www.pkpcargo.com/pl/media/materialy-do-pobrania/ ; https://lhs.com.pl/pl/firma/materialy-firmowe/logo www.lotoskolej.pl/2222/profil_klienta/do_pobrania ; https://pl.dbcargo.com/rail-polska-pl/products_services/customer_information/
Udział poszczególnych jednostek naczepy i przyczepy samochodowe 27 230 3,7% kontenery 30' 42 967 5,8% transportowych w 2015 roku kontenery 45' 12 737 1,7% kontenery 20' 317 185 42,6% kontenery 25' 4898 0,7% kontenery 40' 338 077 45,4% wymienne nadwozia samochodowe 1472 0,2% samochody ciężarowe 775 0,1% fot.: www.mtagency.pl/nasze-uslugi/logistyka-itransport/rodzaje-kontenerow/ Źródło: Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Dynamika kolejowych przewozów intermodalnych PKP Cargo w latach 1993-2003 60,00% 1994/1993 1995/1994 1996/1995 1997/1996 1998/1997 1999/1998 2000/1999 2001/2000 2002/2001 2003/2002 40,00% 20,00% 28,40% 21,50% 15,30% 13,00% 18,70% 11,30% 5,00% 41,50% 30,80% 20,40% 23,80% 21,00% 6,10% 13,30% 19,80% 0,00% -5,30% -20,00% -27,10% -18,80% -17,70% -40,00% -60,00% -53,00% masa ładunków TEU Źródło: Funkcjonowanie rynku transportu kolejowego w 2011 roku. UTK oraz Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Przewozy intermodalne PKP Cargo w Polsce w latach 1993-2003 3000 2500 2000 tys.ton 1654,8 2125,1 2401,9 2079,4 1968,6 2301,1 2190,5 1500 1000 500 1180,6 771,6 1361,7 1751,2 MASA PRZEWIEZIONYCH TOWARÓW 0 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Źródło: H. Zielaśkiewicz: Transport intermodalny - stan obecny i bariery rozwoju. Wyższa Szkoła Cła i Logistyki w Warszawie, Warszawa 2010, s. 90
Przewozy intermodalne PKP Cargo w Polsce w latach 1993-2003 350000 300000 250000 200000 TEU 195600 255900 316900 257300 272900 224600 304800 254500 150000 100000 50000 94900 114800 138200 TEU 0 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 Źródło: H. Zielaśkiewicz: Transport intermodalny - stan obecny i bariery rozwoju. Wyższa Szkoła Cła i Logistyki w Warszawie, Warszawa 2010, s. 90
Przewozy intermodalne PKP Cargo w Polsce w latach 1993-2003 W latach 1993-2003 nastąpił wzrost wielkość przewozów intermodalnych realizowanych przez PKP Cargo: Wielość masy przewozów wzrosła z 771,5 tys. ton w 1993 r. do 2301,1 tys. ton w 2003 r. (ok. 3 razy) Wielkość przewozów w TEU wzrosła z 94 900 w 1993 r. do 304 800 w 2003 r. (ok. 3,2 razy) Źródło: H. Zielaśkiewicz: Transport intermodalny - stan obecny i bariery rozwoju. Wyższa Szkoła Cła i Logistyki w Warszawie, Warszawa 2010, s. 90
12000 10000 8000 6000 4000 2000 Przewozy intermodalne w Polsce 2265 tys.ton 2272 w latach 2003-2015 2183 3419 4084 4772 3315 4404 5906 8056 8633 10386 9601 MASA PRZEWIEZIONYCH TOWARÓW 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: Funkcjonowanie rynku transportu kolejowego w 2011 roku. UTK oraz Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Przewozy intermodalne w Polsce w latach 2003-2015 4000000 3500000 3000000 2500000 2000000 1500000 1000000 500000 845060 tys.tkm 1625160 1350075 971117 800001 2214136 1888027 2447102 1449200 3044869 3718045 3401655 3066986 PRACA PRZEWOZOWA 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: Funkcjonowanie rynku transportu kolejowego w 2011 roku. UTK oraz Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Przewozy intermodalne w Polsce w latach 2003-2015 800000 700000 liczba jednostek 745341 600000 500000 400000 342351 423763 344575 488909 644569 689275 699594 300000 200000 266226 169451 191619 194141 266995 JEDNOSTKI TRANSPORTOWE 100000 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: Funkcjonowanie rynku transportu kolejowego w 2011 roku. UTK oraz Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Przewozy intermodalne w Polsce w latach 2003-2015 1400000 1200000 TEU 1123361 1054174 1151754 1000000 798906 1114174 800000 692947 540044 569640 600000 412798 400000 281647 233960 TEU 429765 200000 282262 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Źródło: Funkcjonowanie rynku transportu kolejowego w 2011 roku. UTK oraz Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Przewozy intermodalne w Polsce w latach 2003-2015 W latach 2003-2015 nastąpił wzrost wielkość przewozów intermodalnych: Wielkość masy przewozów wzrosła z 2265 tys. ton w 2003 r. do 10 586 tys. ton w roku 2015 (ok. 4,6 razy) Wielkość pracy przewozowej wzrosła z 845 060 tys. tkm w 2003 r. do 3 718 045 tys. tkm w roku 2015 (ok. 4,4 razy) Liczba jednostek transportowych wrosła z 16 9451 w 2003 r. do 745 341 w roku 2015 (ok. 4,4 razy) Wielkość przewozów w TEU wzrosła z 233 960 w 2003 r. do 1 151 754 w roku 2015 (ok. 4,9 razy) Wyraźny spadek wielkości przewozów intermodalnych nastąpił w 2009 roku. Źródło: Funkcjonowanie rynku transportu kolejowego w 2011 roku. UTK oraz Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Dynamika kolejowych przewozów intermodalnych w latach 2008-2015 50,00% 40,00% 30,00% 20,00% 10,00% 0,00% -10,00% 2009/2008 2010/2009 2011/2010 2012/2011 2013/2012 2014/2013 2015/2014 36,40% 41,90% 40,20% 34,10% 30,30% 32,90% 29,60% 29,10% 31,80% 32,50% 31,90% 24,40% 11,20% 10,90% 7,20% 8,20% 9,30% 6,90% 6,50% 0,70% 1,50% 6,60% 3,40% -0,80% -20,00% -30,00% -40,00% -50,00% -30,50% -34,50% -37,50% -42,00% masa ładunków praca przewozowa liczba jednostek TEU Źródło: Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK
Źródło: Ocena funkcjonowania rynku transportu kolejowego i stanu bezpieczeństwa ruchu kolejowego w 2015 roku. UTK Fot.: www.gospodarkamorska.pl/artykuly/rynek-z-potencjalem.html, oraz www.wnp.pl/wiadomosci/przewozy-kontenerowe-w-polsce-na-lepsze-czasy-trzeba-jeszczepoczekac,-5968.html, pobrano 15.11.2016 W 2015 roku przewoźnicy realizując przewozy intermodalne przetransportowali: jednostki ładunkowe w liczbie 745 341 szt., co stanowi 6,5% wzrost w stosunku do roku 2014, ładunki o masie 10 68 tys. ton, co stanowi 8,2 % wzrost w stosunku do roku 2014, 1 151 754 tys. TEU, co stanowi 8,2 % wzrost w stosunku do roku 2014, wykonując przy tym pracę przewozową 3 718 045 tys. tkm, co stanowi 3,4 % wzrost w stosunku do roku 2014 kontenery w łącznej liczbie 715 864 szt. (ponad 1,9 mln TEU), co stanowi 4,9% wzrost w stosunku do roku 2014; kontenery stanowiły 95,97% wszystkich przewiezionych jednostek ładunkowych.
Kolejowy transport intermodalny MOCNE STRONY duża zdolność przewozowa, rozwinięta sieć infrastruktury kolejowej (długość: 21 tys. km) wysoki poziom bezpieczeństwa (oddalenie od tras komunikacyjnych, mniejsze ryzyko wystąpienia wypadków, możliwość przewożenia materiałów niebezpiecznych, niski poziom wpływu warunków atmosferycznych, możliwość transportu zróżnicowanych materiałów, niskie koszty zewnętrzne pięciokrotnie niższe od transportu drogowego i dziesięciokrotnie od transportu lotniczego Źródło: Analiza rynku kolejowych przewozów intermodalnych. UTK Warszawa 2012
Kolejowy transport intermodalny MOCNE STRONY c.d. niska energochłonność, tranzytowy układ linii kolejowych, wchodzących w skład transeuropejskiej sieci kolejowej, połączenie liniami kolejowymi ośrodków przemysłowych, portów morskich i największych miast w Polsce, stosunkowo duża liczba terminali kontenerowych, w tym w portach morskich, ujednolicona jednostka ładunkowa, brak konieczności przeładunku towarów przy zmianie środka transportu, proekologiczny charakter transportu Źródło: Analiza rynku kolejowych przewozów intermodalnych. UTK Warszawa 2012
Kolejowy transport intermodalny SŁABE STRONY zły stan infrastruktury kolejowej, niska prędkość handlowa w porównaniu z transportem drogowym (ok. 35km/h), wysoki poziom stawek za dostęp 4-krotnie wyższy niż w transporcie drogowym, brak pomocy finansowej ze strony państwa, brak wieloletniej polityki prointermodalnej, planów i strategii rozwoju, brak uregulowań prawnych w zakresie transportu intermodalnego, niska konkurencyjność cenowa w stosunku do transportu drogowego i niski poziom świadczonych usług, Źródło: Analiza rynku kolejowych przewozów intermodalnych. UTK Warszawa 2012
Kolejowy transport intermodalny SŁABE STRONY c.d. brak specjalistycznych centrów logistycznych w Polsce, mała liczba terminali we wschodniej Polsce, niska elastyczność transportu kolejowego, niska wydajność terminali, zły stan techniczny terminali kontenerowych, brak możliwości świadczenia kompleksowych usług, np. door-to-door, wyłącznie przez transport kolejowy, brak systemów monitorowania przesyłek, brak specjalistycznego taboru do transportu kontenerów, naczep i pojazdów samochodowych, brak promocji transportu intermodalnego Źródło: Analiza rynku kolejowych przewozów intermodalnych. UTK Warszawa 2012
Kolejowy transport intermodalny SZANSE: obniżenie i przewidywalność stawek za dostęp do infrastruktury (preferencje/ulga), stabilność ulg niezależnie od rodzaju pociągu intermodalnego (pełny, próżny), rosnące ceny paliw powodujące wzrost kosztów transportu drogowego, wprowadzenie opłaty za korzystanie z infrastruktury drogowej, tranzytowe położenie Polski (wschodnia granica UE) stosunkowo duża liczba przejść granicznych, co sprzyja rozwojowi przewozów międzynarodowych, Źródło: Analiza rynku kolejowych przewozów intermodalnych. UTK Warszawa 2012
Kolejowy transport intermodalny SZANSE c.d. możliwość realizacji przewozów z/w kierunku wschodnim bez konieczności przeładunku (linie szerokotorowe), rozwój sieci połączeń promowych na Bałtyku w ramach paneuropejskich korytarzy transportowych, wzrost liczby kontroli w transporcie drogowym (przeciążenie pojazdów, emisja spalin), proekologiczna polityka Unii Europejskiej, dynamiczny wzrost przeładunków w portach morskich, inwestycje w infrastrukturę punktową, budowa i rozbudowa terminali, proces wdrożenia interopracyjności kolei europejskich Źródło: Analiza rynku kolejowych przewozów intermodalnych. UTK Warszawa 2012
Kolejowy transport intermodalny ZAGROŻENIA: rosnąca konkurencja i wzrost udziału transportu drogowego, dalsze pogorszenie jakości świadczonych usług kolejowych i wzrostu cen, a w konsekwencji utrata klientów, brak współpracy pomiędzy podmiotami działającymi na rynku, brak odpowiedniej promocji transportu intermodalnego, brak stabilnego finansowania przez państwo, rozbudowa i modernizacja sieci infrastruktury drogowej, duża aktywność przewoźników drogowych, Źródło: Analiza rynku kolejowych przewozów intermodalnych. UTK Warszawa 2012
Kolejowy transport intermodalny ZAGROŻENIA c.d. brak linii kolejowych do przewozów towarowych, brak finansowania rozwoju transportu kolejowego, dalsze przyzwolenie na łamanie prawa przez transport samochodowy, słaba dostępność środków finansowych z projektów centralnych i unijnych, dalszy brak współpracy poszczególnych gałęzi transportu, duże dysproporcje pomiędzy finansowaniem infrastruktury kolejowej i drogowej Źródło: Analiza rynku kolejowych przewozów intermodalnych. UTK Warszawa 2012
Polityka Rządu RP dotycząca problematyki transportu kombinowanego/intermodalnego Zapisy dotyczące transportu kombinowanego/intermodalnego w Polsce znalazły się w następujących dokumentach: 1. Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (Rada Ministrów, Warszawa 2006 r.) 2. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (przejęte przez Radę Ministrów w 2006 r. i Komisję Europejską w 2007 r.) 3. Program Operacyjny Transport i Środowisko (Ministerstwo Rozwoju Regionalnego 2007 r.) 4. MasterPlan dla transportu kolejowego w Polsce do 2030 roku (Ministerstwo Infrastruktury 2008 r.) 5. Strategia Rozwoju Transportu do 2020 roku (z perspektywą do 2030 roku) (Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej 2013 r.) 6. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 7.09.2009 r. w sprawie pomocy na projekty w zakresie transportu intermodalnego na lata 2007-2013 7. Zarządzenie nr 66 Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 4.12.2012 r. w sprawie powołania Rady do spraw Transportu Intermodalnego Źródło: Technologie Transportowe pod red. Leszka Mindura, Instytut Technologii Eksploatacji PIB, Warszawa Radom 2014, s.402-405
PODSUMOWANIE Rozwój systemu transportowego w Polsce powinien odbywać się zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju i zrównoważonego przemieszczania. Warunkiem tego jest wprowadzenie kompleksowych środków promujących rozwój transportu kombinowanego w Polsce. Celowe i zasadne jest tworzenie całościowych i spójnych pakietów obejmujących instrumenty: organizacyjne, prawne, administracyjne, finansowo-ekonomiczne, które promowałyby rozwój transportu kombinowanego/ intermodalnego. Źródło: Raport Tiry na tory, towary na kolej. Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź 2010. Rozdział II Uwarunkowania rozwoju rynku transportu kombinowanego/intermodalnego w Polsce (w latach 1993-2009) L. Mindur
PODSUMOWANIE c.d. Promowanie transportu kombinowanego to wymierne korzyści społeczne w skali makro. Przesunięcie części międzynarodowych przewozów drogowych na transport kombinowany/intermodalny może w istotny sposób wpłynąć na zmniejszenie negatywnych dla środowiska naturalnego oraz zdrowia i życia ludzi, skutków zewnętrznych transportu drogowego. Przesunięcie 1 mln ton z transportu drogowego na transport intermodalny kolej-droga (w przewozach na odległość 1000 km) to szacunkowo 69 mln zł korzyści netto (tj. po uwzględnieniu traconych wpływów budżetowych, płynących ze zmniejszenia kosztów zewnętrznych transportu. Źródło: Raport Tiry na tory, towary na kolej. Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź 2010. Rozdział II Uwarunkowania rozwoju rynku transportu kombinowanego/intermodalnego w Polsce (w latach 1993-2009) L. Mindur
PODSUMOWANIE c.d. Strategiczne połączenia w systemie transportu powinny być finansowo wspierane przez państwo. Wsparcie to powinno polegać na pokryciu różnicy między kosztami a wpływami w początkowej fazie eksploatacji nowych, strategicznych połączeń, wprowadzonych na podstawie projektów operatorów transportu i zaakceptowanych pod względem możliwości udzielenia dotacji. Źródło: Raport Tiry na tory, towary na kolej. Instytut Spraw Obywatelskich, Łódź 2010. Rozdział II Uwarunkowania rozwoju rynku transportu kombinowanego/intermodalnego w Polsce (w latach 1993-2009) L. Mindur
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ