Program Profilaktyki Zespołu Szkół im. Synów Pułku w Węglowicach Gimnazjum Do realizacji w latach 2013 2016 Węglowice 2013 1
SPIS TREŚCI : 1. Wprowadzenie...s. 4 2. Podstawa programowa do działań profilaktycznych w szkole......s. 5 3. Diagnoza sytuacji szkolnej... s. 6 4. Identyfikacja problemu.........s. 7 5. Cele oddziaływań profilaktycznych..... s. 7 6. Operacjonalizacja celów...... s. 8 7. Kierunki działań interwencyjnych i profilaktycznych......s. 8 8. Harmonogram działań w wybranych obszarach zagrożeń......s. 10 9. Działania profilaktyczne w poziomie klas I III Gimnazjum.. s. 10 10. Ewaluacja Szkolnego Programu Profilaktyki.... s. 17 11. Wykaz specjalistycznych placówek współpracujących ze szkołą... s. 17 12. Proponowana literatura... s. 18 13. Autorzy programu profilaktyki...... s. 18 2
WPROWADZENIE Profilaktyka jest spotkaniem z drugim człowiekiem W atmosferze życzliwości, empatii i zrozumienia. Jest czasem poświęconym innym w celu przeciwdziałania niepożądanym zachowaniom. Jest nadzieją na lepsze jutro. Szkoła realizuje zadania dydaktyczne i wychowawcze, wspierające wszechstronny rozwój ucznia: wyposaża młodego człowieka w wiedzę, budzi aktywność intelektualną oraz rozwija postawy i zachowania cenione i pożądane w społeczeństwie. Realizacja tych założeń wspierana jest poprzez działania zawarte w szkolnym programie profilaktyki. Pozwalają one na wyposażenie ucznia w wiedzę i umiejętności niezbędne w budowaniu dojrzałej osobowości, nauczenie postaw asertywnych w sytuacjach zagrożeń, rozumienie oraz umiejętne stosowanie norm społecznych i systemu wartości. Profilaktyka to chronienie człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowanie na pojawiające się zagrożenia. Jej celem jest ochrona ucznia przed zakłóceniami rozwoju, czyli przed podejmowaniem zachowań hamujących lub niszczących rozwój, określonych jako zachowania ryzykowne. 3
I. Podstawa programowa do działań profilaktycznych w szkole. Rozporządzenie MEN z dnia 31 stycznia 2002r. zmieniające rozrządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, Rozporządzenie MEN z dnia 15 stycznia 2001r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach( Dz. U. Nr.13 z dnia 23 lutego 2001r.,poz. 110), Konstytucja RP, Ustawa z dnia 24 kwietnia 1997r. o przeciwdziałaniu narkomani (Dz. U. Nr.75, poz.468), Ustawa z dnia 26 października 1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. nr.35,poz.230 z p. zm.),nowelizacja z dnia 12 września 1996r. ( Dz. U. nr. 127, poz. 593), Ustawa z dnia 7 września 1991r. o systemie oświaty, z późniejszymi zmianami z 21 stycznia, 18 lutego 2000r. i 23 sierpnia 2001r., Ustawa z dnia 19 sierpnia 1994r. o ochronie zdrowia psychicznego ( Dz. U. nr. 113, poz. 111, poz.535), z późniejszymi zmianami opublikowanymi w (Dz. U. nr.113, poz. 732), Ustawa z dnia 9 listopada 1995r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996r. nr. 10. poz.55, z 1997r. nr. 88, poz. 554 i nr,121, poz. 770 oraz z 1999 nr. 96, poz. 1107), Program polityki prorodzinnej państwa z dnia 17 listopada 1998r. przygotowany przez Międzyresortowy Zespół do Spraw Opracowania Polityki Prorodzinnej Państwa. 4
Szkolny program profilaktyki powstał również w oparciu o program wychowawczy, WSO i podstawę programową kształcenia ogólnego. II. Diagnoza sytuacji szkolnej. Diagnozy dokonano w oparciu o : Analizę dokumentów szkolnych takich jak: -Sprawozdanie z realizacji zamierzeń opiekuńczo- wychowawczych w roku szkolnym 2012/2013, -Raport z wewnętrznego mierzenia jakości racy szkoły, -Ewaluacja SPP realizowanego w latach 2010/2013 ( Nikotynizm wśród młodzieży, Nastolatki i alkohol, Agresja wokół nas, Mój wychowawca, Bezpieczeństwo w szkole ) Obserwację zachowań uczniów Fachową literaturę. Diagnoza obejmowała m.in.: problemy młodzieży widoczne na terenie szkoły ( przejawiane w zachowaniach uczniów), problemy edukacyjne i wychowawcze rejestrowane przez wychowawców i pedagoga, problemy zgłaszane przez rodziców, problemy zdrowotne nasilające się i dostrzegane przez higienistkę szkolną, problemy sygnalizowane przez kuratorów sadowych, pracowników socjalnych oraz współpracujących ze szkołą policjantów. 5
zakres zainteresowań uczniów oraz zaangażowanie rodziców w działalność opiekuńczo- wychowawczą szkoły. III. Identyfikacja problemu. Na podstawie diagnozy środowiska szkolnego zauważono występowanie następujących problemów : opuszczanie pojedynczych lekcji, wagary, palenie papierosów, sięganie po inne substancje psychoaktywne (dopalacze), brak motywacji do nauki, marginalizacja dziecka z rodziny dysfunkcyjnej, problemy przemocy i agresji / drobne bójki, zaczepki, wymuszenia/, W toku analizy zidentyfikowanych problemów ustalone zostały priorytety i określone cele działań. IV. Cele oddziaływań profilaktycznych. 1. Zmniejszenie ilości opuszczonych godzin lekcyjnych z powodu wagarów. 2. Kształcenie umiejętności interpersonalnych, a w szczególności samoświadomości, samooceny i samodyscypliny. 3. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych, a w szczególności umiejętności współpracowania, komunikowania się oraz rozwiązywania konfliktów. 4. Wzmocnienie motywacji do nauki, kształtowanie środowiska użyteczności nauczonego materiału. 5. Promowanie zdrowego stylu życia zarówno w sferze fizycznej jak i psychicznej. 6. Wskazywanie na szkodliwość używania środków psychoaktywnych oraz ukazywanie zagrożeń jakie niosą za sobą uzależnienia. 6
7. Rozpoznawanie zagrożeń sprzyjających marginalizacji dziecka i podejmowanie działań zapobiegających temu zjawisku. V. Operacjonalizacja celów. Tworzenie Szkolnego Programu Profilaktyki wymaga określenia obszarów problemowych i dostosowania do nich konkretnych, zaplanowanych działań. KIERUNKI DZIAŁAŃ INTERWENCYJNYCH I PROFILAKTYCZNYCH 1.Analiza sposobu realizacji zadań szkoły wynikających z przepisów prawnych, Statutu Szkoły i Programu Wychowawczego Szkoły. 2. Działania szkoły w kierunkach wskazanych w wyniku diagnozy: - realizacja współpracy z Powiatową Poradnią Pychologiczno Pedagogiczną ; - realizacja współpracy z Policją, Sądem; - realizacja współpracy z Gminnym Ośrodkiem Pomocy Społecznej; - doskonalenie umiejętności nauczycieli (rozszerzanie wiedzy o takie zagadnienia jak : wiedza na temat uzależnień, agresja, sposoby postępowania w konkretnych przypadkach i stosowane formy pomocy); - opracowanie cyklu tematów do pracy z młodzieżą na godzinach wychowawczych, których materiał jest przeznaczony do realizacji w następujący sposób : Klasa I Gimnazjum Klasa II Gimnazjum Klasa III Integracja grupy Poznanie siebie Komunikacja Kształtowanie poczucia własnej wartości Profilaktyka uzależnień Przeciwdziałanie agresji wśród młodzieży 7
Gimnazjum Preorientacja zawodowa - wyposażenie biblioteki szkolnej w fachowe materiały i publikacje dotyczące profilaktyki; - włączenie przedstawicieli samorządu uczniowskiego do konkretnych działań (uczniowie powinni mieć poczucie odpowiedzialności za to, co się dzieje w ich środowisku); - organizowanie systematycznych, profilaktycznych zajęć edukacyjnych w ramach lekcji wychowawczych, zastępstw doraźnych lub spotkań dodatkowych; - stała współpraca z rodzicami w celu przekazywania im wiedzy na temat zagrożeń, a także zapoznawanie ich z działaniami szkoły wynikającymi z planu; - organizowanie w szkole imprez tematycznych (happeningi, konkursy, przedstawienia i teatry profilaktyczne, itp.); - realizowanie programów profilaktycznych przez pedagoga, wychowawców, nauczycieli oraz specjalistów z zewnątrz; - systematyczne omawianie w ramach Zespołu Wychowawczego oraz Rady Pedagogicznej efektów realizacji planu profilaktycznego w szkole; - organizowanie różnorodnych zajęć pozalekcyjnych w celu zapewnienia uczniom alternatywnych możliwości spędzania czasu wolnego; - tworzenie różnorodnej i atrakcyjnej oferty w toku zajęć edukacyjnych. 3. Ewaluacja programu profilaktycznego w ramach wewnątrzszkolnego systemu mierzenia jakości pracy szkoły. 8
HARMONOGRAM DZIAŁAŃ W WYBRANYCH OBSZARACH ZAGROŻEŃ Działania profilaktyczne w poziomie klas I - III Gimnazjum 9
1. Obszar: Opuszczanie pojedynczych lekcji, wagary. Lp. Działania 1. Systematyczne monitorowanie frekwencji uczniów swojej klasy. Odpowiedzialny Termin realizacji Wychowawcy; Cały rok szkolny Sposób ewaluacji Zapis w dzienniku lekcyjnym; 2. Przekazywanie informacji o absencji uczniów, rodzicom w udokumentowany sposób np. :wpisując je do zeszytu przedmiotowego, telefonicznego, pocztą, itp. Wychowawcy, pedagog szkolny; Cały rok szkolny Dzienniki lekcyjne; rejestr rozmów telefonicznych; zeszyt korespondencji, przekazy pocztowe; 3. Poinformowanie rodziców o podjętych przez szkołę działaniach zmierzających do poprawy frekwencji i ustalenie z rodzicami formy i zakresu współpracy dotyczącej usprawiedliwiania nieobecności w szkole, informowania rodziców o wagarach i ucieczkach z lekcji. Wychowawcy, pedagog szkolny; Wywiadówki, spotkania indywidualne; Dzienniki lekcyjne, dzienniki pedagoga, karty frekwencji; 4. Konsekwentne postępowanie zgodnie z ustalonymi procedurami. Dyrektor ZS, pedagog szkolny, wszyscy nauczyciele; Cały rok szkolny Procedury postępowania w przypadku zagrożenia demoralizacja dzieci i młodzieży; 5. Szczegółowe poinformowanie ucznia o konsekwencjach wagarów i ucieczek z zajęć. Dyrektor ZS, wszyscy nauczyciele, pedagog szkolny; Początek zajęć dydaktycznych lekcje organizacyjne; Kontrakt z uczniem, zapisy w dzienniku pedagoga, zeszyt uwag; 6. Odnotowanie w Nauczyciele Cały rok Dzienniki lekcyjne, 10
dziennikach lekcyjnych stwierdzonych ucieczek z lekcji, wagarów (zaznaczanie na czerwono!). Stała współpraca z wychowawcami. wszystkich przedmiotów; szkolny zeszyt uwag; 7. Sprawdzanie różnych zakątków szkoły (szatnia, otoczenie szkoły, ubikacje) w celu stwierdzenia czy nie przebywają tam uczniowie. Nauczyciel dyżurujący, wychowawca świetlicy, obsługa szkoły; Cały rok szkolny Monitoring, zeszyt uwag; 8. Konsekwentne reagowanie (odprowadzanie uczniów na lekcje ) w przypadku stwierdzenia spotkania w czasie lekcji przebywających na terenie szkoły uczniów (korytarze, świetlica, biblioteka, boiska). Wszyscy pracownicy szkoły; Cały rok szkolny Dzienniki lekcyjne, zeszyt uwag, dziennik pedagoga; 9. Wspieranie szkoły w podejmowanych działaniach, potwierdzanie podpisem informacji o wagarach i ucieczkach z lekcji, każdorazowe reagowanie na wezwanie wychowawcy, egzekwowanie od dzieci realizowania obowiązku szkolnego. Rodzice; Cały rok szkolny Dzienniki lekcyjne, dziennik pedagoga; 11
2.Obszar : Palenie papierosów sięganie po inne substancje psychoaktywne. Lp. Działania Odpowiedzialni Termin Sposób ewaluacji 1. Realizacja programów oraz projektów profilaktycznych w ramach godzin wychowawczych. Pedagog szkolny, nauczyciele, wychowawcy; Cały rok szkolny Scenariusze lekcji wychowawczych; 2. Podejmowanie tematyki uzależnień w ramach zajęć dydaktycznych z poszczególnych przedmiotów i spotkań z wychowawcą. 3. Pedagogizacja rodziców. 4. Bieżące uzupełnianie teczki tematycznej ze scenariuszami zajęć profilaktycznych do wykorzystania przez wychowawców na godzinach wychowawczych. Nauczyciele uczący, wychowawcy; Dyrektor ZS; Pedagog szkolny; Przewodniczący Zespołów Wychowawczych; Cały rok szkolny Prace uczniów, dyplomy, podziękowania, prezentacje multimedialne; Zgodnie z harmonogramem zebrań z rodzicami; Sprawozdanie ze spotkania; Cały rok szkolny Teczki wychowawców, scenariusze zajęć; 5. Uczestnictwo młodzieży w spektaklach teatralnych oraz koncertach o charakterze profilaktycznym, organizowanych w szkole i poza szkołą. Dyrektor ZS, pedagog szkolny; W uzgodnieniu z organizatorami Zdjęcia, sprawozdania, recenzje; 6. Prowadzenie zajęć pozalekcyjnych zgodnie z zainteresowaniami młodzieży w celu organizowania czasu Wszyscy nauczyciele; Cały rok szkolny Scenariusze zajęć, nagrania DVD, dyplomy, podziękowania; 12
wolnego. 7. Udział młodzieży w programach promujących zdrowy styl życia np. Trzymaj Formę, Znajdź właściwe rozwiązanie Koordynatorzy programu; Zgodnie z harmonogramem Zdjęcia, sprawozdanie z realizacji programu; 3. Obszar : Problem przemocy i agresji. Lp. Działania Odpowiedzialny Termin Sposób ewaluacji 1. Kontynuowanie założeń Programu Profilaktyki w celu zapobiegania występowaniu zachowań agresywnych oraz szybkiego i profesjonalnego reagowania w przypadku ich występowania. Dyrektor ZS, pedagog szkolny, wszyscy nauczyciele; Cały rok szkolny Zeszyt uwag, dziennik pedagoga, dzienniki lekcyjne; 2. Prowadzenie cyklu spotkań z przedstawicielem policji, sądu w ramach godzin wychowawczych. Pedagog szkolny, wychowawcy klas; W uzgodnieniu z zaproszonym gościem Sprawozdania ze spotkań, dzienniki lekcyjne; 3. Wyjazd uczniów do Policyjnej Izby Dziecka w Częstochowie, spotkanie z funkcjonariuszami Policji. Pedagog szkolny; Wrzesień/Październik Karty wycieczki; 4. Realizacja Programu Przeciwdziałania Przemocy w Dyrektor ZS, pedagog szkolny, wychowawcy klas; Cały rok szkolny, Sprawozdanie, 13
Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie. 5. Bieżące uzupełnienie teczki tematycznej ze scenariuszami zajęć profilaktycznych do wykorzystania przez wychowawców na godzinach wychowawczych. Pedagog szkolny, nauczyciele, wychowawcy; Cały rok szkolny Scenariusze zajęć, filmy DVD, prezentacje multimedialne; 6. Bieżące rozmowy z ofiarami, sprawcami i ich rodzicami. Dyrektor ZS. pedagog szkolny, wychowawcy klas; Cały rok szkolny Dzienniki lekcyjne, zeszyty uwag, dziennik pedagoga; 4. Obszar : Marginalizacja dziecka z rodziny dysfunkcyjnej. Lp. Działania Odpowiedzialny Termin Sposób ewaluacji 1. Rozpoznanie i zdiagnozowanie problemu. Pedagog szkolny, wychowawcy, nauczyciele; Cały rok szkolny Ankieta, wywiad; 2. Zapewnienie uczniom pomocy pedagogicznej na terenie szkoły. Pomoc materialna w tym dofinansowanie obiadów, zapomogi losowe, wnioskowanie o pomoc do GOPS-u, wnioskowanie o wgląd w sytuacje rodzinną ucznia, realizacja rządowych programów Dyrektor ZS., pedagog szkolny, wychowawcy; Cały rok szkolny Pisma urzędowe; 14
pomocy. 3. Fundowanie stypendiów dla uczniów uzdolnionych. Dyrektor ZS., Prezes Stowarzyszenia Szkoła w Węglowicach ; Czerwiec Raport końcowo roczny Stowarzyszenia Szkoła w Węglowicach, pokwitowanie odbioru stypendium; 4. Organizowanie warsztatów profilaktyczno wychowawczych dla uczniów z rodzin dysfunkcyjnych. Dyrektor Z.S., pedagog szkolny, wychowawcy klas; Cały rok szkolny Sprawozdania ze spotkań, zdjęcia, ankiety, prace uczniów, raporty; 15
VI. EWALUACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI. Przewiduje się ewaluację Programu Profilaktyki po trzech latach jego realizacji. Do tego celu posłużą: - ankiety, sondaże, - obserwacja, - rozmowy. Odpowiedzialni za ewaluację : - członkowie zespołu wychowawczego. WYKAZ SPECJALISTYCZNYCH PLACÓWEK WSPÓŁPRACUJĄCYCH ZE SZKOŁĄ : Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej we Wręczycy Wielkiej; Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych we Wręczycy Wielkiej; Powiatowa Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Kłobucku; Powiatowa Komenda Policji w Kłobucku; Sąd Rejonowy V Wydział Rodzinny i Nieletnich w Częstochowie; Powiatowa Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Kłobucku; 16
PROPONOWANA LITERATURA : Bandura R., Samowzmacnianie; zdolność sprawowania pozytywnej wewnętrznej kontroli nad sobą[w] Psychologia i życie. Pod red. P. G. Zimbardo i F. L. Ruch, Warszawa, 1988 PWN. Gajweska G., Szczęsna A., Doliński A. Warsztat pracy pedagoga, zbiór scenariuszy i konspektów zeszyt III. Zielona Góra: Stowarzyszenie Edukacyjne Pedagogów Praktyków COGITO, 2000. Forward S., Toksyczni rodzice. Warszawa Jacek Santorski, Co, 1992. Król Fijewska M., Trening asertywności. Warszawa : PTP, 1992. Larsen E., Od gniewu do przebaczenia. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2000. Mika S., Psychologia społeczna dla nauczycieli. WSiP, 1980. Plopa M., Psychospołeczne determinanty odporności na stres. Psychologia wychowawcza 1996, nr 4. Teml H., Relaks w nauczaniu. WSiP, 1997. AUTORZY PROGRAMU PROFILAKTYKI : mgr Anna Gwiździńska pedagog szkolny mgr Maciej Cichopek nauczyciel matematyki, fizyki mgr Jolanta Staszczy nauczyciel matematyki, chemii mgr Patrycja Tokarz nauczyciel historii 17