Paulina Wągrowska Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Zarządzanie ryzykiem w tworzeniu wartości na przykładzie przedsiębiorstwa z branży upraw rolnych i hodowli trzody chlewnej JEL Classification: Q00 Słowa kluczowe: Zarządzanie wartością i ryzykiem przedsiębiorstwa, ryzyko, finanse przedsiębiorstwa, zarządzanie ryzykiem, analiza scenariuszy Streszczenie: Poniższy raport przedstawia sposób zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie z sektora I, zajmującym się uprawą roślin i hodowlą trzody chlewnej, za pomocą metody analizy scenariuszy. W raporcie przeanalizowano 3 warianty: bazowy, optymistyczny, pesymistyczny.
1. Wstęp Jako cel działalności każdego przedsiębiorstwa określa się maksymalizację jego wartości. Aby to osiągnąć konieczne jest systematyczne podejmowanie pewnych działań i decyzji, mniej lub bardziej ryzykownych. Należy pamiętać, że zarządzanie tym właśnie ryzykiem jest jednocześnie kluczowym elementem zarządzania wartością danego przedsiębiorstwa. Spółka, którą poddam analizie działa w sektorze I, a jej działalność polega głównie na uprawach rolnych oraz hodowli zwierząt. Cechą charakterystyczną dla tego typu spółek jest sezonowość, a najbardziej dotkliwe są dla nich zmienne warunki atmosferyczne i inne zdarzenia nadzwyczajne. Przedsiębiorstwo wybierając odpowiednią dla siebie strategię, może się jednak zabezpieczyć przez ich negatywnymi skutkami. W swojej pracy rozpatrzę trzy warianty: bazowy, optymistyczny i pesymistyczny. 1 2. Teoretyczny opis metody Analiza scenariuszy to jedna z najczęściej wykorzystywanych metod pomiaru ryzyka, pomagająca w podejmowaniu decyzji. Opiera się na założeniu, że nie wszystkie zdarzenia w przyszłości da się przewidzieć. Należy więc opracować i oszacować różne możliwości rozwoju obecnej sytuacji, poprzez stworzenie kilku scenariuszy w oparciu o wartości kilku zmiennych, na wypadek gdyby któryś z nich okazał się prawdziwy. Scenariuszy można stworzyć wiele, zazwyczaj konstruuje się co najmniej trzy, którymi posłużę się w swojej pracy: - scenariusz bazowy (najbardziej prawdopodobny) - scenariusz optymistyczny (najlepszy dla przedsiębiorstwa) - scenariusz pesymistyczny (najmniej korzystny dla przedsiębiorstwa) 3. Praktyczne zastosowanie wybranej metody Poniższą analizę wykonam w oparciu o sprawozdania finansowe firmy B za lata 2010-2011, pochodzące z Monitora Polskiego B. 1 Tarczyński W., Mojsiewicz M., Zarządzanie ryzykiem : podstawowe zagadnienia, PWE, Warszawa 2001
WARIANT BAZOWY (prawdopodobieństwo wystąpienia 50%) W wariancie bazowym, przyjęłam założenie, że wartości wskaźników kształtują się z taką samą tendencją jak w latach poprzednich, co przedstawiono w poniższej tabeli: Tabela 1. Przyjęte wzrosty/spadki wskaźników podatek 19% CR 13% (-)CE 20% NCE -7% ΔNWC 189% ΔCAPEX 9% Źródło: Opracowanie własne Do obliczenia NPV przyjęto natomiast stopę równą 7,5%. Tabela 2. Wariant bazowy WARIANT BAZOWY 2010 2011 n CR 97 976,63 110 856,05 125267,34 (-)CE 95 098,53 75 244,93 60195,94 (-)NCE 7 600,52 7 081,23 6868,79 EBIT -4722,42 28 529,89 58 202,60 NOPAT -4722,42 33950,57 47144,11 (+)NCE 7 600,52 7 081,23 6868,79 (-)ΔNWC -12390,46 23 383,28 67577,68 (-)ΔCAPEX 165 961,36 180 535,19 196783,36 FCF -150992,80-162886,76-210348,14 NPV -450452,45 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy B oraz Michalski, Grzegorz Marek, Paradoks Cyklu Operacyjnego, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2223245
WARIANT OPTYMISTYCZNY (prawdopodobieństwo wystąpienia 25%) Ze względu na aferę mięsną jaka miała miejsce w naszym kraju a także dzięki dogodnym warunkom atmosferycznym w roku n, znacznie zwiększył się popyt na produkty rolne i trzodę chlewną, dzięki czemu przedsiębiorstwo odnotuje przychody zwiększone o 25% względem wariantu bazowego. W wyniku ulepszenia systemu pracy i większej wydajności nastąpi zmniejszenie kosztów o 7%. Tabela 3. Wariant optymistyczny WARIANT OPTYMISTYCZNY 2010 2011 n CR 97976,63 110856,05 156584,17 (-)CE 95098,53 75244,93 55982,23 (-)NCE 7600,52 7081,23 6868,79 EBIT -4722,42 28529,89 93733,15 NOPAT -4722,42 33950,57 75923,85 (+)NCE 7600,52 7081,23 6868,79 (-)ΔNWC -12390,46 23383,28 67577,68 (-)ΔCAPEX 165961,36 180535,19 196783,36 FCF -150692,80-162886,67-181568,39 NPV -427285,89 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy B oraz Michalski, Grzegorz Marek, Paradoks Cyklu Operacyjnego, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2223245 WARIANT PESYMISTYCZNY (prawdopodobieństwo wystąpienia 25%) Tragiczne warunki pogodowe w roku n spowodowały niemały wzrost kosztów, związanych z dodatkowym zabezpieczeniem płodów rolnych i zwierząt. Ogólny wzrost kosztów szacuje się na około 25% względem opcji bazowej. Spadł również popyt na oferowane przez nas dobra, co doprowadziło do spadku przychodów o 15% w stosunku do wariantu bazowego.. Wyniki zostały przedstawiona w Tabeli 4.
Tabela 4. Wariant pesymistyczny WARIANT PESYMISTYCZNY 2010 2011 n CR 97976,63 110856,05 106477,20 (-)CE 95098,53 75244,93 75244,93 (-)NCE 7600,52 7081,23 6868,79 EBIT -4722,42 28529,89 24363,48 NOPAT -4722,42 33950,57 19734,42 (+)NCE 7600,52 7081,23 6868,79 (-)ΔNWC -12390,46 23383,28 67577,68 (-)ΔCAPEX 165961,36 180535,19 196783,36 FCF -150692,80-162886,67-237757,83 NPV -472516,17 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań finansowych firmy B oraz Michalski, Grzegorz Marek, Paradoks Cyklu Operacyjnego, Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2223245 4. Podsumowanie Zestawienie wyników analizy scenariuszowej przedstawia poniższa tabela. Tabela 5. Zestawienie wyników prawdopodobieństwo NPV WARIANT BAZOWY 50% -450452,45 WARIANT OPTYMISTYCZNY 25% -427285,89 WARIANT PESYMISTYCZNY 25% -472516,17 Źródło: Opracowanie własne Na podstawie powyższej analizy scenariuszy można wysnuć wniosek, że żaden z wariantów nie przyniesie przedsiębiorstwu oczekiwanych i zadowalających oczekiwań, gdyż wartości NPV w każdym z wariantów są ujemne.
W takim przypadku należałoby wybrać wariant najmniej szkodliwy, który przyniesie firmie najmniejsze straty. Jest to wariant optymistyczny. Pomimo, że prawdopodobieństwo jego wystąpienia to wyłącznie 25%, przedsiębiorstwo powinno dążyć do osiągnięcia takiego właśnie scenariusza. Niezbędne jest do tego minimalizowanie kosztów przy jednoczesnym maksymalizowaniu przychodów. Najmniej pożądanym wariantem jest scenariusz pesymistyczny, jednak prawdopodobieństwo jego wystąpienia jest tak niewielkie jak w przypadku scenariusza optymistycznego. W tym wariancie zakładamy kiepskie warunki atmosferyczne, które powodują najbardziej ujemną wartość NPV. Należy jednak pamiętać, że czynniki takie jak pogoda, nie są od nas zależne i sytuacja taka ma prawo wystąpić. Najbardziej prawdopodobny jest scenariusz bazowy, jednak cechuje się on znacznie niższym NPV niż scenariusz optymistyczny, dlatego też powinniśmy brać go pod uwagę, ale mimo wszystko starać się osiągnąć lepsze wyniki.
Bibliografia 1. Tarczyński W., Mojsiewicz M., Zarządzanie ryzykiem : podstawowe zagadnienia, PWE, Warszawa 2001 2. Michalski, Grzegorz Marek, Paradoks Cyklu Operacyjnego (Paradox of Operating Cycle) (February 23, 2013). Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=2223245 3. Monitor Polski B 4. Jog V., Suszyński C., Zarządzanie finansami przedsiębiorstw, CIM, 1994 5. Koniński J., Malewicz A., Cash flows, przepływy pieniężne, Intpol, 1990 6. Jajuga, K.: Elementy nauki o finansach. Kategorie i instrumenty finansowe, PWE Warszawa 2007. 7. Rachunkowość" nr 3/2005. Zob. T. Dudycz, M. Hamrol, W. Skoczylas, A. Niemiec, Finansowe wskaźniki sektorowe - pomoc przy analizie finansowej i ocenie zdolności przedsiębiorstwa do kontynuacji działalności; 8. Cwynar, A.; Cwynar, W.: Kreowanie wartości spółki przez długoterminowe decyzje finansowe, Polska Akademia Rachunkowości, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Informatyki i Zarządzania, Warszawa Rzeszów 2007. 9. Dudycz T., Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, PWE, Warszawa 2005. 10. Jabłoński M., Zarządzanie wartością przedsiębiorstw, Finanse Strategie - Kompetencje, Prace naukowe Wyższej Szkoły Biznesu w Dąbrowie Górniczej, Dąbrowa Górnicza 2011. 11. Bielecki J., Pawłowicz L., Zarządzanie wartością spółki kapitałowej, CeDeWu, Warszawa 2012. 12. Praca zbiorowa pod red. A. Hermana i A. Szablewskiego, Zarządzanie wartością firmy, Poltext, Warszawa 1999. 13. Urbańczyk E., Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2008. 14. Siudak M., Zarządzanie wartością przedsiębiorstwa, Politechnika Warszawska, Warszawa 2001. 15. Antonowicz A., Antonowicz P., Zarządzanie wartością przedsiębiorstw, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Gdańskiego : Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Sopot 2011. 16. Michalski G., Płynność finansowa w małych i średnich przedsiębiorstwach, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005. 17. Michalski G., Planning optimal from the Enterprise value creation perspective. Levels of operating cash investment. Romanian Journal of Economic Forecasting vol. 13 18. Michalski G., Strategie finansowe przedsiębiorstw (Entrepreneurial financial strattegies), oddk, Gdańsk 2009. 19. Michalski G., Ocena finansowa kontrahenta na podstawie sprawozdań finansowych (Financial Analysis in the Firm. A Value-Based Liquidity Framework), oddk, Gdańsk 2008.
20. Michalski G., Wprowadzenie do zarządzania finansami przedsiębiorstw, (Introduction to Entrepreneurial Financial Management), Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1934041 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1934041 21. Praca zbiorowa pod red. J. Bielinskiego, Zarządzanie wartością a alokacja kapitału, CeDeWu, Warszawa 2004. 22. Pluta W., Zarządzanie wartością w małych i średnich przedsiębiorstwach, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009. 23. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio Management Approach in Trade Credit Decision Making, Romanian Journal of Economic Forecasting, Vol. 3, pp. 42-53, 2007. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1081269 24. Michalski Grzegorz (2008), Operational risk in current assets investment decisions: Portfolio management approach in accounts receivable, Agricultural Economics Zemedelska Ekonomika, 54, 1, 12 19 25. Michalski Grzegorz (2008), Corporate inventory management with value maximization in view, Agricultural Economics-Zemedelska Ekonomika, 54, 5, 187-192. 26. Michalski Grzegorz (2009), Inventory management optimization as part of operational risk management, Economic Computation and Economic Cybernetics Studies and Research, 43, 4, 213-222. 27. Michalski Grzegorz (2011), Financial Analysis in the Enterprise: A Value-Based Liquidity Frame-work. Available at SSRN: http://ssrn.com/abstract=1839367, 177-262. 28. Michalski Grzegorz (2007), Portfolio management approach in trade credit decision making, Romanian Journal of Economic Forecasting, 8, 3, 42-53. 29. Michalski Grzegorz (2008), Value-based inventory management, Romanian Journal of Economic Forecasting, 9, 1, 82-90. 30. Michalski Grzegorz (2012), Financial liquidity management in relation to risk sensitivity: Polish enterprises case, Quantitative Methods in Economics, Vydavatelstvo EKONOM, Bratislava, 141-160.