BEZPIECZNA SZKOŁA PROGRAM PROFILAKTYKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ NR 18 W RUDZIE ŚLĄSKIEJ NA ROK SZKOLNY 2016/2017 Przyjęto do realizacji po wprowadzeniu zmian zgodnie z Rozporządzeniem MEN na podstawie Uchwały Rady Rodziców z dnia 19 września 2016r. w porozumieniu z Radą Pedagogiczną
Podstawy prawne: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2015r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz. U. z 2015 r. poz. 1249) ustawa z dnia 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz. U. z 2002 r. Nr 11, poz. 209 z późniejszymi zmianami), ustawa z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późniejszymi zmianami), ustawa z dnia 24 kwietnia 1997 roku o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 198), ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (Dz. U. z 1990 r. Nr 30, poz. 179 z późniejszymi zmianami), zarządzenie Nr 15/97 Komendanta Głównego Policji z dnia 16 czerwca 1997 roku w sprawie form i metod działań Policji w zakresie zapobiegania i zwalczania demoralizacji i przestępczości nieletnich, Statut szkoły i regulamin szkoły Wstęp Profilaktyka jest ochroną człowieka przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Obejmuje eliminację lub redukcję czynników ryzyka oraz wzmocnienia czynników chroniących. Program profilaktyki szkolnej to ogół działań chroniących dzieci przed zakłóceniami w rozwoju oraz działaniami interwencyjnymi w sytuacji pojawiających się zagrożeń. Program profilaktyki obejmuje działania podejmowane w trakcie realizacji programów nauczania i programu wychowawczego szkoły, gdy realizowane są ogólne zadania szkoły, a także działania specyficzne dla profilaktyki. Program profilaktyki oparty jest na obowiązujących w szkole dokumentach oraz zwyczajach. W szkole obowiązuje następujący podział profilaktyki: Profilaktyka pierwszorzędowa adresowana jest do grupy niskiego ryzyka, czyli na przykład do całej społeczności szkolnej. Działania podejmowane w jej ramach kierowane są do ludzi zdrowych i wspomagają prawidłowe procesy rozwoju fizycznego i psychicznego. Mają na celu promocję zdrowego stylu życia, opóźnienie wieku inicjacji, a przez to zapobieganie lub zmniejszenie zasięgu zachowań ryzykownych.! 2
Na tym poziomie oddziaływań ważne jest rozwijanie różnych umiejętności, które pozwolą każdemu radzić sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi i z przeżywanymi w związku z nimi emocjami. Profilaktyka drugorzędowa adresowana jest do grupy podwyższonego ryzyka, do osób przejawiających pierwsze objawy dysfunkcji (zaburzeń). Przykładem mogą być uczniowie eksperymentujący ze środkami odurzającymi. Celem działań profilaktycznych na tym poziomie jest ograniczenie głębokości i czasu trwania dysfunkcji, tworzenie warunków, które umożliwią wycofanie się z zachowań ryzykownych. Profilaktyka trzeciorzędowa adresowana jest do grupy wysokiego ryzyka, do osób, u których występują już rozwinięte symptomy choroby (zaburzeń), na przykład uzależnienie od narkotyków. Działania prowadzone na tym poziomie mają na celu zablokowanie pogłębiania się procesu chorobowego i degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do normalnego życia w społeczeństwie. Z jednej strony przeciwdziałają nawrotowi zaburzeń, z drugiej umożliwiają osobom uzależnionym prowadzenie życia akceptowanego społecznie. Działalność profilaktyczna w szkole obejmuje realizację działań z zakresu profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej: Profilaktyka uniwersalna kierowana do wszystkich uczniów w określonym wieku bez względu na stopień ryzyka wystąpienia zachowań problemowych lub zaburzeń psychicznych i dotycząca zagrożeń znanych, rozpowszechnionych w znacznym stopniu np. przemocy czy używania substancji psychoaktywnych. Propagowanie szeroko rozumianego zdrowego trybu życia. Celem jest przeciwdziałanie pierwszym próbom podejmowania zachowań ryzykownych. W dużej mierze działania profilaktyczne skupiają się na tworzeniu wspierającego, przyjaznego klimatu szkoły, który pozytywnie wpływa na zdrowie psychiczne i poczucie wartości, motywację do osiągnięć zarówno uczniów jak i nauczycieli. Działania te umożliwiają także czynny udział rodziców w życiu szkoły. Profilaktyka selektywna ukierunkowana na grupy zwiększonego ryzyka, wymagająca dobrego rozpoznania tych grup uczniów w społeczności szkolnej. Informacje o uczniach szkoła gromadzi w toku codziennego procesu edukacji. Szczególnie dotyczy to uczniów z deficytami poznawczymi, z rodzin dysfunkcyjnych itp. Dla dzieci i młodzieży znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka organizowane są indywidualne lub grupowe działania profilaktyczne (np. zajęcia z psychologiem, pedagogiem, zajęcia psychoedukacyjne, treningi umiejętności społecznych).! 3
Profilaktyka wskazująca kierowana do osób u których już rozpoznano wczesne objawy używania środków i substancji psychoaktywnych lub występowanie innych zachowań ryzykownych, które nie zostały zdiagnozowane jako zaburzenia lub choroby wymagające leczenia. Na tym poziomie organizowana jest szeroka indywidualna praca z psychologiem, pedagogiem, nauczycielami, wychowawcami, specjalistami i rodzicami ucznia, a także kierowanie uczniów do odpowiednich placówek pomocowych. W ramach tak stopniowanej profilaktyki stosowane są różne strategie działań, które można podzielić na informacyjne, edukacyjne, alternatywne i interwencyjne. Strategie informacyjne głównym celem jest przekazanie rzetelnych informacji, obalanie funkcjonujących mitów, informowanie o zagrożeniach, skutkach zażywania substancji psychoaktywnych, dostarczanie informacji nt. miejsc oferujących profesjonalną pomoc. Strategie edukacyjne rozwijanie umiejętności edukacyjnych i społecznych nazywanych inteligencją emocjonalną, rozumianą jako rozpoznawanie, nazywanie i wyrażanie emocji, panowanie nad emocjami i popędami, zdolność automotywacji, wytrwałość w dążeniu do celu, zdolność budowania satysfakcjonujących związków z ludźmi. Realizowane są w formie zajęć, warsztatów, ćwiczeń, udziału w imprezach i zabawach pozwalających poznać własne ograniczenia i trenować nowe zachowania. Strategie alternatywne pomoc w zaspokajaniu potrzeb i osiągnięciu życiowej satysfakcji poprzez stworzenie możliwości zaangażowania się w jakąś pożyteczną działalność artystyczną, sportową czy społeczną. Celem jest rozwój zainteresowań, podniesienie samooceny, tworzenie alternatywnych wzorców zachowań. Strategie interwencyjne głębsze i bardziej zindywidualizowane. Ważny jest profesjonalizm i wiarygodność osoby udzielającej pomoc oraz pozyskanie do współpracy rodziców. Jest to konkretna odpowiedź na pojawiające się trudności, wiąże się z zaplanowaniem odpowiednich działań pomocowych. Założenia programu Program adresowany jest do uczniów klas I-VI szkoły podstawowej oraz rodziców, nauczycieli i pracowników szkoły. Zakłada pracę nad całością osobowości ucznia z uwzględnieniem strefy psychicznej, fizycznej i duchowej. Obejmuje wszystkie treści i działania z zakresu bezpieczeństwa, komunikacji, promocji zdrowia i organizacji czasu wolnego, skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców. Jest dostosowany do potrzeb rozwojowych uczniów i specyfiki naszej szkoły.! 4
Uwzględnia działalność z zakresu profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej. Uwzględnia priorytety Ministra Edukacji Narodowej i Kuratora Oświaty na rok szkolny 2016/2017. Cele programu profilaktyki w szkole podstawowej Cel Główny: 1. Bezpieczeństwo jako uniwersalna wartość umożliwiająca rozwój we wszystkich sferach życia. 2. Zapobieganie niepożądanym postawom uczniów. 3. Kształtowanie zasad poprawnej komunikacji interpersonalnej w szkole. 4. Kształtowanie i promowanie zdrowego i bezpiecznego stylu życia. Cele szczegółowe: 1. Tworzenie bezpiecznej, ciepłej atmosfery w szkole. 2. Przeciwdziałanie różnym formom agresji w tym przemocy fizycznej. 3. Przeciwdziałanie i zapobieganie uzależnieniom, osłabianie czynników ryzyka, wzmacnianie czynników chroniących (profilaktyka uniwersalna, selektywna i wskazująca). 4. Rozwijanie zainteresowań, odkrywanie i rozwijanie uzdolnień uczniów. 5. Poznanie się wzajemne i budowanie zaufania, otoczenie opieką szczególnie dzieci sześcioletnich. 6. Wsparcie w rozwoju uczniów niepełnosprawnych w szkole. 7. Wzmacnianie poczucia własnej wartości. 8. Wzbudzanie w uczniach poczucia odpowiedzialności za swoje życie i zdrowie. 9. Rozwijanie umiejętności radzenia sobie z napięciem pojawiającym się w trudnych sytuacjach. 10. Propagowanie zdrowego stylu życia. 11. Wskazywanie i kreowanie pożądanych wzorców zachowań. 12. Budowanie więzi ze szkołą. 13. Rozwijanie współpracy szkoły z domem i środowiskiem lokalnym. 14. Dostrzeganie różnic i podobieństw między ludźmi (tolerancja i pomoc osobom słabszym, o obniżonej sprawności intelektualnej i/lub fizycznej). 15. Diagnoza zagrożeń w szkole oraz wczesna interwencja w razie zaistniałego problemu. 16. Nauka kreatywnego i mądrego wykorzystania czasu wolnego. Metody pracy! 5
Rozmowa, pogadanka, wykład, Prelekcje i prezentacje, Sesje dyskusyjne i debaty, Gry i zabawy dydaktyczne, Burza mózgów, Wywiady, ulotki, Konkursy, turnieje, Rysunki, plakaty, prezentacje multimedialne, Dramy i teatrzyki, Formy pracy Praca w grupie, Praca indywidualna Warsztaty, Poradnictwo i konsultacje, Zajęcia psychoedukacyjne, Terapie, Wywiadówki profilaktyczne Spotkania w ramach pedagogizacji- indywidualne i zbiorowe Spodziewane efekty - zmniejszenie liczby zachowań ryzykownych podejmowanych przez dzieci, - zmniejszenie ilości zachowań agresywnych, - zwiększenie poczucia odpowiedzialności za rozwój osobisty, - konstruktywne rozwiązywanie problemów wśród uczniów, - adresaci programu podejmują zachowania prozdrowotne znają zasady zdrowego stylu życia, - uczniowie korzystają z różnych form pomocy w szkole, - korzystanie przez uczniów i rodziców ze wsparcia szkoły i róznych pomocowych instytucji, - właściwe wypełnianie ról społecznych, - wzajemne pozytywne oddziaływanie na siebie oraz rozwój pomocy koleżeńskiej, - zwiększenie poziomu integracji zespołów klasowych, - zmniejszenie ilości problemów edukacyjnych i wychowawczych. Strategia działań profilaktycznych 1. Systematyczne rozpoznawanie i diagnoza potrzeb środowiska uczniów, 2. Bieżąca diagnoza rzeczywistych problemów dzieci na terenie szkoły. 3. Systematyczna realizacja programu profilaktyki przez wychowawców na poziomie! 6
klasy (wykorzystywanie do tego celu zajęć z wychowawcą). 4. Kontynuowanie zajęć przez kolejne lata, dostosowanie poziomem i tematyką do wiedzy oraz umiejętności uczniów. 5. Diagnoza zagrożeń problematyki uzależnień kl. V i VI (przeprowadzenie ankiety, obserwacji) 6. Opracowanie i wdrożenie procedury działań w ramach wczesnej interwencji w razie zaistniałego problemu. 7. Rozwijanie kompetencji czytelniczych oraz upowszechnianie czytelnictwa. 8. Promowanie i wzmacnianie edukacji rówieśniczej. Zadania szkolnego programu profilaktyki do realizacji w roku szkolnym 2016/2017 Zadania Zapoznanie uczniów z założeniami statutu szkoły oraz WSO, regulaminami Sposób realizacji Zajęcia z wychowawcą, zajęcia świetlicowe, zajęcia na basenie. Osoby odpowiedzialne klas Nauczyciele przedmiotów! 7
Promowanie bezpieczeństwa w szkole Kształcenie umiejętności współdziałania w zespole -Zajęcia z wychowawcą. -Spotkania z: przedstawicielami Policji, Straży Miejskiej, Straży Pożarnej- apele tematyczne. -Apele porządkowe. -Próbny alarm ppoż. -Dyżury nauczycieli i obserwacja uczniów. -Monitoring zewnętrzny. -Organizacja wypoczynku zimowego i letniego. -Organizacja bezpiecznych przerw w szkole- (tańce, śpiew, kącik czytelniczy, wypożyczalnia gier, spotkania z pedagogiem i psychologiem). -E- mail zaufania. -Kontrola wejść i wyjść ze szkoły. -Opieka pielęgniarki szkolnej. -Zapoznawanie dzieci z Regulaminem szkoły, klasy, pracowni oraz zasadami bezpieczeństwa. -Monitorowanie bezpieczeństwa przez koordynatora do spraw bezpieczeństwa, zgłaszanie wszelkich usterek. -Zapewnienie właściwej opieki uczniom świetlicy szkolnej. -Zajęcia integracyjne. -Zajecia psychoedukacyjne. -Zajęcia klasowe z pedagogiem. -Organizacja przerwy w klasie: wspólne gry i zabawy w kręgu, gry stolikowe. -Zajęcia integrujące zespół świetlicowy oraz zajęcia tematyczne. -Warsztaty tematyczne. Dyrektor Inspektor BHP Nauczyciele Policja Straż Pożarna Straż Miejska Pedagog Psycholog klas PPP, świetlicy Promowanie zdrowia oraz właściwych sposobów wykorzystania wolnego czasu -Zajęcia z wychowawcą. -Pogadanki. -Oferta zajęć pozaszkolnych. -Imprezy szkolne i wycieczki klasowe. -Realizowanie szkolnego programu promocji zdrowia. -Pogadanki z pielęgniarką szkolną. -Zajęcia z pracownikami Sanepidu oraz strażnikiem miejskim w zakresie bezpieczeństwa. -Zajęcia kreatywne prowadzone podczas zajęć świetlicowych oraz półkolonii. -Imprezy rodzinne i sportowe: festyn, olimpiada, turnieje, kiermasze. -Zajęcia pozalekcyjne rozwijające zainteresowania i uzdolnienia. klas Nauczyciele, pedagog, wychowawcy półkolonii, Sanepid, Straż Miejska, pielęgniarka, Zespół ds. Promocji Zdrowia! 8
Propagowanie zdrowego stylu życia -Pogadanki i warsztaty. -Wycieczki tematyczne. -Zajęcia ekologiczne. -Zajęcia z wychowawcą. -Zbiórka surowców wtórnych. -Dodatkowe zajęcia z nauki pływania dla klas I - III. -Zajęcia sportowe. -Fluoryzacja zębów. -Organizacja Dnia Zielonego Jabłkapropagowanie zdrowego jedzenia. -Organizacja Dnia Sportu. -Zajęcia sportowe pozalekcyjne z piłki nożnej. -Nauka i propagowanie nauki gry w tenisa stołowego. -Udział w programach zdrowotnych oraz rządowych: Szklanka mleka Owoce w szkole. -Organizowanie wypoczynku w czasie ferii. -Teatrzyki w ramach edukacji rówieśniczej. -Zajęcia z psychologiem i pedagogiem. -Organizacja dnia walki z hałasem. -Propagowanie zdrowej żywności w automacie i w jadalni. -Wyjazd klas III na Zieloną szkołę - wdrożenie opracowanego programu profilaktycznego. klas Nauczyciele Pielęgniarka Pedagog szkolny Psycholog! 9
Zapobieganie agresji i uzależnieniom od używek oraz kształtowanie postaw prozdrowotnych -Pogadanki i rozmowy profilaktyczneindywidualne. -Zajęcia profilaktyczno-wychowawcze. -Zajęcia z pedagogiem, psychologiem i zaproszonymi specjalistami. -Ankietowanie uczniów klas V i VI na temat znajomości środków psychoaktywnych. -Opracowanie i wdrażanie procedury działań w ramach wczesnej interwencji. -Realizacja programów profilaktyczno zdrowotnych: Trzymaj formę Nie pal przy mnie proszę Program promocji zdrowia Program klas sportowych o profilu pływanie. -Organizacja Szkolnych Dni Profilaktyki. -Festyn Rodzinny Razem Weselej - impreza promująca zdrowy i bezpieczny tryb życia. -Pedagogizacja rodziców- rozmowy, zaproszenie na wywiadówki ze specjalistami, ulotki strony www w zakresie przeciwdziałania uzależnieniom. -Organizacja konkursów profilaktycznych. -Współpraca z rodzicami, organizowanie zespołów interdyscyplinarnych. -Kierowanie rodziców do odpowiednich placówek udzielających wsparcia. -Współpraca z Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną, Strażą Miejska, Sanepidem, Policją, Sadem Rejonowym, Ośrodkiem Profilaktyki Społecznej z Krakowa, Klubem Integracji Społecznej, MOPS, Opieką zdrowotną, placówkami doskonalenia nauczycieli. -Wymiana informacji, prowadzenie apeli, pogadanek, zajęć, udział w zespołach interdyscyplinarnych, szkoleniach, spotkaniach. -Udział nauczycieli w szkoleniach podnoszących kompetencje wychowawcze. -Przeprowadzenie akcji informacyjnej dotyczącej zagrożeń i rozwiązywania problemów związanych z uzależnieniem. -Ulotki, gazetki informacyjne, konkursy. -Kierowanie uczniów szczególnie zagrożonych do poradni specjalistycznych. Pedagog Psycholog Nauczyciele wf, Specjaliścipsycholodzy, pedagodzy, trenerzy i terapeuci, zespól profilaktyczno wychowawczy.! 10
Bezpieczeństwo w sieci -Pogadanki na zajęciach z wychowawcą oraz zajęciach komputerowych. -Organizacja Dnia Bezpiecznego Internetu. -Działalność informacyjna: konkursy, ulotki, regulaminy, gazetki. Nauczyciele zajęć komputerowych Współpraca z rodzicami, pedagogizacja rodziców -Indywidualne konsultacje z rodzicami. -Zebrania rodziców. -Pogadanki dla rodziców. -Warsztaty z psychologiem szkolnym. -Pedagogizacja rodziców w ramach spotkań z pedagogiem i posiedzeń zespołu interdyscyplinarnego. -Kierowanie rodziców do placówek pomocowych. -Spotkania z przedstawicielami instytucji działających na rzecz szkoły. -Prelekcje dla rodziców. -Wywiadówki profilaktyczne. -Gazetki profilaktyczno- informacyjne dla rodziców. -Współpraca rodziców z nauczycielami i wychowawcami. Psycholog Pedagog Prawa i obowiązki ucznia -Zajęcia z wychowawcą. -Apele. -Zajęcia świetlicowe. Dyrektor Kształcenie umiejętności radzenia sobie ze stresem, emocjami -Zajęcia z wychowawcą. -Zajęcia psychoedukacyjne. -Zajęcia integracyjne. -Warsztaty psychologiczne z trenerami umiejętności społecznych. -Wstępna diagnoza problemów - obserwacja uczniów. -Zajęcia indywidualne z psychologiem. -Spotkania indywidualne z psychologiem. -Kierowanie uczniów na badania do Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej. -Udostępnianie informacji, gdzie szukać pomocy, jeśli wsparcie szkoły jest niewystarczające. -Zajęcia indywidualne z pedagogiem w ramach dodatkowego wsparcia. -Podnoszenie kompetencji nauczycieli poprzez uczestnictwo w warsztatach i szkoleniach. -Działalność edukacji rówieśniczej Starszy kolega, starsza koleżanka - pomoc i wsparcie starszych uczniów dla klas pierwszych. Pedagog Psycholog! 11
Realizacja założeń innowacji pedagogicznejprogramu Z dobrym samopoczuciem na każdym kroku całego roku Wspieranie otwartej postawy uczniów, rodziców i nauczycieli wobec kultury sztuki i sportu środowiska lokalnego, podnoszenie kompetencji czytelniczych -Warsztaty profilaktyczne. -Przedstawienia. -Akcja Radosna i bezpieczna przerwa. -Wywiadówki profilaktyczne. -Akcje tematyczne: festyn, rajdy, szkolny dzień walki z hałasem i dzień bez przemocy. -Uczestnictwo w życiu kulturalnym regionu: (wyjścia do kin, teatrów, muzeów, galerii itp.). -Organizacja i udział w konkursach i przedstawieniach artystycznych, występy szkolne w placówce i poza nią. -Oferta pracy zajęć pozalekcyjnych rozwijających zainteresowania. -Organizacja wycieczek krajoznawczych, zielonej szkoły, półkolonii letnich i zimowych z bogatym zapleczem kulturalnym. -Organizacja imprez szkolnych: festyn, olimpiady sportowe, koncert talentów. -Zajęcia edukacyjne i warsztatowe z wychowawcą i specjalistami. -Organizacja obchodów ważniejszych wydarzeń szkolnych, narodowych. -Wdrażanie uczniów do aktywnego działania na rzecz innych: Samorząd uczniowski, wolontariat, działania na rzecz TPD, udział w akcjach charytatywnych, współpraca ze schroniskiem dla zwierząt. -Zachęcanie uczniów do czerpania informacji z różnych środków przekazu. -Współpraca i zajęcia dla uczniów w Miejskiej Bibliotece Publicznej. -Organizacja konkursów miejskich Mistrz pięknego czytania, Omnibus. -Organizacja Kącika czytelniczego w korytarzu szkoły. -Organizacja szkolnych konkursów czytelniczych. -Prowadzenie kółka bibliotecznego. Pedagog Psycholog, zespół profilaktycznowychowawczy, nauczyciele, bibliotekarze W roku szkolnym 2016/2017 zostanie przeprowadzona diagnoza w zakresie występujących w środowisku szkolnym czynników chroniących oraz czynników ryzyka dot. podejmowania przez otaczające środowisko zachowań ryzykownych. Diagnoza zostanie opracowana na zespole interdyscyplinarnym z udziałem pracowników Poradni Psychologiczno - Pedagogicznej, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, Policji, Straży Miejskiej, nauczycieli, pedagoga, psychologa, dyrektora.! 12
W diagnozie zostaną uwzględnione obserwacje nauczycieli i wychowawców, badania ankietowe uczniów, wywiady z rodzicami oraz raporty i spostrzeżenia pozostałych uczestników. Ewaluacja programu Przeprowadzenie przez zespół profilaktyczno- wychowawczy ankiet dla uczniów, nauczycieli i rodziców oraz opracowanie wniosków do dalszej pracy; przedstawienie wniosków przez pedagoga szkolnego na konferencji plenarnej kończącej rok szkolny 2016/2017.! 13