Prawdziwa cywilizacja nie polega na sile, ale jest owocem zwycięstw nad samym sobą, nad mocami niesprawiedliwości, egoizmu i nienawiści, które są zdolne zniekształcić prawdziwe oblicze człowieka Jan Paweł II PROGRAM WYCHOWAWCZY ZESPOŁU SZKÓŁ TECHNICZNYCH I OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH W PRUSZKOWIE, UL. GOMULIŃSKIEGO 2 realizowany w latach: 2014-2017 Wychowanie młodego człowieka wykazującego się twórczą postawą, umiejętnością komunikowania się na drodze do rozpoznawania wartości moralnych, dokonywania wyborów i osiągania sukcesów, wrażliwego na potrzeby innych ludzi to nadrzędny cel wychowania. I. Cele wychowania. - Kształtowanie pozytywnych wzorców kulturowych. - Dążenie do rozwijania indywidualnego potencjału uczniów. - Kształtowanie prawidłowych postaw do obowiązku szkolnego. - Dążenie do samodzielnego rozwijania zainteresowań uczniów poprzez ich uczestnictwo w zajęciach pozalekcyjnych. - Wspieranie rozwoju psychicznego uczniów i wyposażenia ich w umiejętności interpersonalne. - Poznawanie reguł życia społecznego jako przygotowanie do pełnienia ról w społeczności lokalnej. - Rozwój działalności sportowej, rekreacyjnej i turystycznej. - Ochrona przed negatywnym wpływem mediów i sekt. - Przeciwdziałanie przestępczości nieletnich poprzez podejmowanie działań zapobiegawczych. - Propagowanie edukacji prozdrowotnej jako formy zapobiegania uzależnieniom. - Przygotowanie do podjęcia nauki na następnym etapie kształcenia. Program wychowawczy został opracowany w oparciu o rozpoznanie następujących podmiotów: uczniów, rodziców, nauczycieli. Diagnozy dokonano uzyskując informacje z: - analizy dotychczas przeprowadzonych ankiet, 1
- wywiadu z nauczycielami i wychowawcami, - obserwacji, - ewaluacji istniejącego programu wychowawczego, - analizy dokumentów. II. Akty prawne: - Karta Nauczyciela art.6 - Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej art. 48 54; 70 72 - Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991r. z późniejszymi zmianami - Rozporządzenie MEN i S o podstawie programowej z dnia 26 lutego 2002 r. - Rozporządzenie MEN i S w sprawie ramowych statutów z dnia 21 maja 2001 r. - Rozporządzenie MEN i S w sprawie klasyfikowania i promowania uczniów z dnia 7 września 2004 r. - Konkordat - Program polityki parorodzinnej - Powszechna Deklaracja Praw Człowieka - Konwencja Praw Dziecka - Statut Zespołu Szkół Technicznych i Ogólnokształcących Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości do ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu na wartości kultury Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności i wolności. Nauczyciele w swojej pracy wychowawczej wspierają rodziców, zmierzają do tego, aby uczniowie w szczególności: - Znajdowali w szkole środowisko wszechstronnego rozwoju osobowego w wymiarze moralnym, intelektualnym, psychicznym, społecznym, zdrowotnym, estetycznym, moralnym i duchowym. - Rozwijali w sobie dociekliwość poznawczą, ukierunkowaną na poszukiwanie prawdy, dobra i piękna w świecie. - Stawali się coraz bardziej samodzielni w dążeniu do dobra w jego wymiarze indywidualnym i społecznym. 2
- Poszukiwali, odkrywali i dążyli na drodze rzetelnej pracy do osiągnięcia zamierzonych celów życiowych i wartości ważnych do odnalezienia swojego miejsca w świecie. - Uczyli się szacunku do innych i samych siebie. - Kształtowali w sobie postawę dialogu, umiejętności słuchania innych i rozumienia ich poglądów. - Wychowanie poprzez wzorce osobowe. III. Program wychowawczy obejmuje: - Wartości wychowawcze, do których osiągnięcia, przestrzegania i poszanowania powinni zmierzać wszyscy uczniowie. - Zadania dla nauczycieli. - Powinności wychowawcy klasowego. - Powinności i treści wychowawcze dla poszczególnych zajęć edukacyjnych. - Ewaluację programu wychowawczego. - Model absolwenta. 3
1. Wartości wychowawcze, do których osiągnięcia, przestrzegania i poszanowania powinni zmierzać wszyscy uczniowie: Obszar kompetencji I Etyczno - moralnych Cele wychowawcze Zadania Odpowiedzialni Termin realizacji 1. Znajomość 1. Przekazywanie przez nauczycieli systemu Wychowawcy, i stosowanie ogólnie wartości w treściach edukacyjnych i własnej nauczyciele przedmiotów przyjętych norm i wartości. postawie. 2. Przestrzeganie przez całą społeczność placówki praw: 2. Zapoznanie z prawami człowieka, dziecka. Nauczyciel, pedagog, obywatelskich, dziecka i Organizowanie pogadanek, quizów psycholog upowszechnianie wiedzy o dotyczących znajomości praw i obowiązków wymienionych prawach. ucznia, dziecka, obywatela. 3.Kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własną 3. Opieka nad klasopracownią i terenem wokół Nauczyciele przedmiotów szkołę, klasopracownię. szkoły. 4. Rozbudzanie szacunku do pracy własnej i innych 4. Właściwe wypełnianie obowiązków szkolnych Wszyscy nauczyciele ludzi. i poznawanie pracy innych oraz docenianie 5. Kształtowanie podstawy efektów ich działań. tolerancji dla ludzi innej wiary, koloru skóry i poglądów 5. Pomoc koleżeńska. Samorząd szkolny, politycznych. Samorządy klasowe 6. Nawiązywanie współpracy z uczniami innych szkół krajowych i zagranicznych. Nauczyciele języków obcych II Społeczno - obywatelskich 1. Promocja szkoły w środowisku 7. Uczestniczenie w zorganizowanej, długofalowej społecznej działalności np. paczki świąteczne dla dzieci z domów dziecka, kwesty PCK, orkiestra świątecznej pomocy. 1. Reprezentowanie szkoły na konkursach, zawodach sportowych, olimpiadach. Wychowawcy, S U, PCK Nauczyciele, wychowawcy 4
2. Tolerancja wobec ludzi innych orientacji politycznych i wyznaniowych 3. Kultywowanie tradycji rodzinnych, szkolnych, lokalnych, narodowych. 2. Spotkania z przedstawicielami różnych partii politycznych. 3. Pogadanki na lekcjach wychowawczych i przedmiotowych. 4. Aktywny udział w uroczystościach związanych z tradycjami szkoły: Dzień KEN, Święto Szkoły, Studniówka, Dzień Sportu, Dzień Honorowego Krwiodawstwa, Święto Wiosny, Wigilia. Nauczyciel historii, WOS, religii Wychowawcy i nauczyciele przedmiotów. Wszyscy nauczyciele Wg harmonogramu uroczystości 4. Przygotowania do życia w demokracji. 5. Udział delegacji i pocztu sztandarowego w lokalnych i państwowych uroczystościach: - 3 Maja, - Dulag, - Święto Niepodległości. 6. Wycieczki do miejsc pamięci narodowej. 7. Pamięć o zmarłych nauczycielach, porządkowanie grobów, zapalanie zniczy. 8. Prowadzenie kroniki szkolnej. 1. Spotkania z przedstawicielami samorządu lokalnego. 2. Wycieczki do Sejmu i Senatu. 3. Realizacja zaplanowanych zadań SU. Wyznaczeni nauczyciele Wychowawcy klas, nauczyciele historii SU, wychowawcy klas Wyznaczony przez dyrektora nauczyciel, SU Nauczyciele WOS Nauczyciele WOS SU Wg harmonogramu Wg harmonogramu wycieczek 1XI cały rok szkolny cały rok szkolny wg hormon. wycieczek cały rok szk. 5
III 1. Otwartość i Interpersonalnych komunikatywność. 1. Udział w zespołach zadaniowych m.in. organizujących wycieczki, imprezy klasowe oraz praca w grupach na lekcjach. Wychowawcy klas, nauczyciele przedmiotów 2. Kształtowanie postawy życzliwości i wsparcia wobec uczniów w sytuacjach trudnych i pomoc koleżeńską. 1. Pomoc ludziom potrzebującym poprzez organizowanie zbiórek pieniędzy, żywności, zabawek, udział w akcjach organizowanych przez szkołę, różne organizacje i fundacje. SU, samorządy klasowe 3. Asertywność. 1. Ćwiczenie umiejętności podejmowania zachowań asertywnych w sytuacjach społecznych. Wychowawcy klas, pedagog i psycholog szkolny szkolny IV Wychowawczo - edukacyjnych IV Interpersonalnych 1. Znajomość dokumentacji szkolnej regulującej obowiązki i prawa ucznia 2. Przestrzeganie zasad dotyczących systematycznego uczęszczania do szkoły oraz terminowego usprawiedliwiania nieobecności. 3. Przestrzeganie obowiązku nauki 1. Zapoznanie uczniów ze Statutem, Regulaminem Ucznia, WSO, PSO oraz wyższymi aktami prawnymi dotyczącymi praw i obowiązków dziecka. 2. Zapoznanie rodziców ze Statutem, Regulaminem Ucznia, WSO, PSO oraz wyższymi aktami prawnymi dotyczącymi praw i obowiązków dziecka. 1. Nawiązanie współpracy z rodzicami w oparciu o dokumenty szkolne 2. Stały kontakt wychowawcy z rodzicem, rodzica z wychowawcą celem kontroli spełniania obowiązku szkolnego i postępów w nauce. 1. Otwartość i komunikatywność 1. Udział w zespołach zadaniowych m.in. organizujących wycieczki, imprezy klasowe oraz Wychowawcy klas Wychowawcy klas Wychowawcy Wychowawcy Wychowawcy klas, nauczyciele przedmiotów IX godz. wychowawcza (poświadczenie podpisem ucznia) IX pierwsze zebranie (poświadczenie podpisem rodzica) szkolny szkolny szkolny 6
V Estetycznych 2. Kształtowanie postaw życiowych i wsparcia wobec uczniów w sytuacjach trudnych i pomoc koleżeńską 3. Asertywność 1. Troska o estetykę własną i otocznia. praca w grupach na lekcjach. 1. Pomoc Ludziom potrzebującym poprzez organizowanie zbiórek pieniędzy, żywności, zabawek, udział w akcjach organizowanych przez szkołę, różne organizacje i fundacje. 1. Ćwiczenie umiejętności podejmowania zachowań asertywnych w sytuacjach społecznych 1. Sprzątanie i wystrój klasopracowni, zmiana ekspozycji gablot, wystrój okolicznościowy klas i szkoły. SU, samorządy klasowe Wychowawcy klas, pedagog i psycholog szkolny Wszyscy nauczyciele szkolny szkolny 2. Udział w akcjach np. sprzątanie świata. Wychowawcy IX VI Zdrowotno ekologicznych. 2. Wrażliwość na piękno. 3. Troska o kulturę języka. 1. Kształtowanie postawy prozdrowotnej i proekologicznej. 1. Organizowanie i udział w lekcjach muzealnych. 2. Udział w konkursach literacko poetyckich. 1. Udział w spektaklach teatralnych. 2. Przygotowanie imprez szkolnych. 1. Realizacja programów związanych ze zdrowiem i higieną. 2. Organizowanie spotkań z przedstawicielami służby zdrowia. 3. Współpraca z Sanepidem w realizacji programów zdrowotnych. Wychowawcy, nauczyciel historii, j. pol. Nauczyciel języka polskiego, WOK Nauczyciel j. polskiego, WOK Nauczyciele biologii, w-f, wychowawcy, pedagog, pielęgniarka Wychowawcy, nauczyciel biologii, pedagog Nauczyciel biologii Wg harmonogramu wycieczek Wg potrzeb Wg harmonogramu 4. Organizowanie akcji: sprzątanie świata, Dzień Nauczyciel biologii IX, IV 7
Ziemi 5. Prelekcja na temat wpływu zanieczyszczeń na zdrowie człowieka Nauczyciel biologii, chemii 6. Przestrzeganie zasad BHP Nauczyciel PO VI Dążenie do samorozwoju 1. Umiejętność twórczego działania. 7. Organizowanie spotkań z terapeutami od uzależnień 1. Udział w przygotowaniach uroczystości szkolnych. Pedagog i psycholog szkolny Nauczyciel odpowiedzialny Wg harmonogramu Wg harmonogramu 2. Organizowanie przez uczniów ciekawych form spędzania wolnego czasu Wychowawcy, samorządy klasowe Wg potrzeb 2. Zdolność zgłębiania wiedzy i zdobywania nowych umiejętności. 3. Samoakceptacja. 1. Aktywny udział w kołach zainteresowań. 2. Udział w olimpiadach przedmiotowych, konkursach, turniejach sportowych. 1. Zajęcia warsztatowe z pedagogiem i psychologiem. Nauczyciele prowadzący Nauczyciele poszczególnych przedmiotów Pedagog, wychowawca Wg potrzeb 2. Lekcje wychowawcze poświęcone tematyce samoakceptacji. Wychowawca Wg harmonogramu Nauczyciele 4. Rozwijanie własnego potencjału intelektualnego i zainteresowań. 1. Uczestniczenie w kołach zainteresowań. 2. Udział w wycieczkach krajoznawczych i tematycznych. Nauczyciele Wg potrzeb 5. Kształtowanie motywacji wewnętrznej do pracy nad 1. Zajęcia warsztatowe z psychologiem i pedagogiem. 8
VIII Aktywności zawodowej własnymi słabościami. 6. Kształtowanie umiejętności planowego rozwiązywania problemów. 1. Planowanie swojej przyszłości zawodowej. 2. Lekcje wychowawcze. 1. Zapoznanie ucznia z różnymi zawodami, szczególnie tymi, które są poszukiwane na rynku pracy. przedsiębiorczości 2. Wskazywanie sposobów poszukiwania pracy oraz wspieranie uczniów do efektywnego jej poszukiwania w momencie dużego bezrobocia. przedsiębiorczości 3. Zachęcanie do ciągłego poszerzania wiedzy, uczestnictwa w różnorodnych formach doskonalenia oraz wskazywanie konieczności nauki j obcych. przedsiębiorczości 2. Kształtowanie właściwego stosunku do pracy własnej i innych. 1. Zapoznanie uczniów z podstawami prawa pracy przedsiębiorczości 3. Kształtowanie umiejętności poruszania się na rynku pracy. 1. Prowadzenie zajęć z wykorzystaniem programów komputerowych dotyczących obsługi i funkcjonowania biura. 2. Wskazywanie możliwości zawodowego przekwalifikowania się celem dostosowania do potrzeb rynku pracy. 3. Wykorzystanie metody projektów do realizacji twórczych pomysłów ucznia. 4. Zaznajomienie ucznia z formalnościami związanymi z zakładaniem działalności przedsiębiorczości przedsiębiorczości przedsiębiorczości Wg planu wynikowego Wg potrzeb 9
gospodarczej. 4. Autoprezentacja 1. Tworzenie listów motywacyjnych i CV. 2. Zaznajomienie ucznia z zasadami obowiązującymi w czasie rozmowy kwalifikacyjnej. przedsiębiorczości przedsiębiorczości. Wg planu wynikowego Wg planu wynikowego 10
2. Zadania dla nauczycieli CHCEMY WSPÓLNIE TWORZYĆ SZKOŁĘ, KTÓRA: - DOBRZE UCZY KAŻDEGO potrafi wyjaśnić i zaciekawić, dba aby wszyscy uczniowie osiągali coraz lepsze wyniki i rozwijali swoje aspiracje i zainteresowania - SPRAWIEDLIWIE OCENIA uczniowie wiedzą, czego mają się nauczyć wg jasnych i jawnych zasad - UCZY MYŚLEĆ I ROZUMIEĆ ŚWIAT - uczy twórczego i krytycznego myślenia, wiedza i umiejętności zdobyte w szkole pomagają zrozumieć to, co się dzieje wokół nas ( Polska, miejscowość, świat), rozwiązywać realne problemy - ROZWIJA SPOŁECZNIE, UCZY WRAŻLIWOŚCI uczy współdziałania w zespole, angażowania się w pracę na rzecz innych ludzi, działania dla dobra naszej małej i dużej ojczyzny oraz całego świata - POMAGA UWIERZYĆ W SIEBIE, TWORZY DOBRY KLIMAT w szkole panuje życzliwa, pełna wzajemnego szacunku atmosfera, uczniowie mają szanse, aby uwierzyć we własne siły - PRZYGOTOWUJE DO PRZYSZŁOSCI uczy języków obcych, posługiwania się komputerem i Internetem, wprowadza w świat kultury, przygotowuje uczniów do życia w zjednoczonej Europie - ZACHĘCA DO SAMODZIELNYCH POSZUKIWAŃ, INSPIRUJE uczy jak korzystać z różnych źródeł informacji i jak zdobywać wiadomości. 3. Zadania wychowawcy klasowego - integruje zespół klasowy, - prowadzi mediacje w sytuacjach trudnych pomiędzy uczniami lub uczniami i nauczycielem, - inspiruje i wzmacnia współpracę z rodzicami, - wspiera uczniów w poszukiwaniu dalszej drogi ich rozwoju, - podmiotowo traktuje ucznia, - wytwarza motywację do nauki, - rozwija w uczniach patriotyzm, jako wartość o podstawowym znaczeniu, - pomaga uczniom w rozpoznawaniu wartości moralnych, w dokonaniu wyborów i w hierarchizacji tych wartości, - wspiera wszechstronny rozwój osobowości ucznia w wymiarze intelektualnym, psychicznym, estetycznym, moralnym i duchowym. 11
4. Powinności i treści wychowawcze właściwe dla poszczególnych zajęć edukacyjnych i poza lekcyjnych. Przedmiot Powinności i treści wychowawcze Język polski 1. wychowanie językowe i rozbudzenie wrażliwości estetycznej; 2. kształtowanie umiejętności komunikacji umiejętność mówienia, słuchania, pisania, odbioru różnorodnych tekstów literatury; 3. zapoznanie uczniów z literaturą polską i obcą, integrowanie różnorodnych doświadczeń kulturowych; 4. bogacenie życia wewnętrznego i potrzeb kulturalnych, uczuciowego związku z polskością: krajem i kulturą, rodakami; 5. wrażliwość na pytanie o sens życia. Języki obce 1. kształtowanie umiejętności komunikacji; 2. wzbogacenie wiedzy o życiu innych krajów, ich kulturze; 3. dążenie do współpracy między narodami; 4. nauka tolerancji, poszanowania innych obyczajów i kultur. Geografia Matematyka 1. zamiłowanie do poznania świata, innych narodów i ich kultur; 2. tolerancja dla innych narodów i wyznań; 3. umiłowanie pokoju. 1. jasne, precyzyjne i zwięzłe formułowanie swoich myśli, wniosków i obserwacji w mowie i piśmie; 2. stosowanie elementów myślenia matematycznego w matematyce i poza nią, krytycznego podejścia do swoich rozumowań i wniosków; 3. pracy w grupie przy rozwiązywaniu problemów, bycia odpowiedzialnym za zdanie swoje i całej grupy; 4. korzystanie z osiągnięć techniki i nowoczesnych urządzeń wymagających rozwiązania problemu. 12
Biologia 1. kształtowanie etycznych postaw wobec żywych organizmów; 2. kształtowanie emocjonalnej więzi z przyrodą; 3. poczucie odpowiedzialności za zdrowie własne i innych; 4. przejawianie wrażliwości na piękno przyrody; 5. poczucie odpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego. Historia i WOS 1. analiza i wyciąganie wniosków z najważniejszych wydarzeń a dziejów Polski, Europy, świata; 2. rzetelny stosunek do przeszłości i teraźniejszości ( poszanowanie faktów, ostrożność w formułowaniu sądów); 3. szacunek dla własnego narodu, państwa oraz innych narodów i kultur; 4. rozwijanie postawy patriotycznej; 5. przygotowanie do życia w demokratycznym społeczeństwie (uznanie dominującej roli człowieka w procesie przemian, poszanowanie godności życia, szacunek do prawa, otwartość na nowe poglądy i systemy wartości); 6. gotowość do przeciwstawiania się przejawom patologii życia publicznego; 7. przekonanie o potrzebie godzenia własnych potrzeb z potrzebami społecznymi; 8. przygotowanie do uczestniczenia w kulturze. Fizyka i Chemia 1. świadomość użyteczności i piękna fizyki i chemii, która może mieć pozytywny wpływ na przyszłe sukcesy zawodowe; 2. wyzwalanie postawy badawczej; 3. zachęcanie do samokształcenia; 4. zapoznanie z metodami obserwowania, badania i opisywania; 5. wykorzystanie wiedzy fizycznej i chemicznej w praktyce; 6. rozwijanie myślenia analitycznego i syntetycznego. Informatyka 1. kształtowanie umiejętności posługiwania się komputerem oraz poznanie praktycznego zastosowania komputera w 13
Przedsiębiorczość szkole; 2. wyrabianie umiejętności selekcjonowania i wartościowania informacji; 3. uwrażliwienie na zagrożenia wynikające z Internetu. 1. Kształtowanie umiejętności poruszania się po rynku pracy; 2. rozwijanie umiejętności i predyspozycji zawodowych; 3. wdrażanie do prowadzenia działalności gospodarczej; 4. kształtowanie umiejętności planowania własnej przyszłości zawodowej. Wychowanie fizyczne 1. troska o zdrowie i bezpieczeństwo własne i kolegów; 2. uświadomienie konieczności aktywności ruchowej, doskonalenia sprawności fizycznej; 3. umiejętność współpracy w grupie, podporządkowywanie się ustalonym regułom, zasada fair play; 4. wykształcenie cech charakteru takich jak uczciwość, wola zwycięstwa, przedsiębiorczość. Wiedza o kulturze Religia 1. uczenie odbioru dzieł malarskich i muzycznych; 2. inspirowanie twórczej aktywności uczniów; 3. stała troska o estetykę prac uczniowskich. 1. wspieranie uczniów w poszukiwaniu wartości chrześcijańskich takich jak: dobro, uczciwość i miłość bliźniego; 2. przekonanie uczniów o konieczności dążenia do prawdy, doskonalenia samego siebie; 3. tolerancja dla innych wyznań. Zajęcia rozwijające tj. teatralne, fotograficzne, muzyczne i in. Zajęcia wspomagające tj. 1. kształtowanie wrażliwości na kulturę, muzykę i sztukę; 2. rozwijanie i pogłębianie umiejętności i zainteresowań: 3. umożliwienie aktywnego i kreatywnego spędzania czasu poza zajęciami lekcyjnymi. 1. wyrównywanie braków edukacyjnych; 2. kształtowanie umiejętności uczenia się; 14
wyrównawcze, korekcyjnokompensacyjne, przygotowujące do egzaminu gimnazjalnego i matury i in. 3. ćwiczenia usprawniające dysfunkcje rozwojowe uczniów; 4. usystematyzowanie wiedzy. 5. Ewaluacja programu wychowawczego: Program podlega ewaluacji po 3-letnim okresie wdrażania. Przebieg pracy wychowawczej i jej efekty poddawane są systematycznej obserwacji i ocenie. Informacje zwrotne pochodzące od uczniów, rodziców i nauczycieli służą doskonaleniu pracy i wyciąganiu wniosków na przyszłość. Najlepszych efektów można się spodziewać, gdy ewaluacji programu wychowawczego dokonuje się na podstawie systematycznych obserwacji procesu wychowawczego. Sposoby i środki ewaluacji: - obserwacja zachowania uczniów, - obserwacja postępów w nauce i zachowaniu, - udział uczniów w konkursach i osiągane przez nich wyniki, - ocena samopoczucia ucznia w szkole, - ocena pracy wychowawczej, - badanie losów absolwentów. Narzędzia ewaluacji: - ankieta, - obserwacja, - analiza dokumentacji szkolnej, - rozmowa, - prace literackie, plastyczne, - wywiad. 6. Model absolwenta: Nasz absolwent: - jest ambitny, twórczy i kreatywny, - dba o swój wszechstronny rozwój, 15
- dostrzega związki przyczynowo skutkowe, - poszukuje, porządkuje i wykorzystuje informacje z różnych źródeł, - biegle posługuje się językiem obcym, - technologia informacyjna nie sprawia mu trudności, - znajduje swoje miejsce w zmieniającej się rzeczywistości, - potrafi poruszać się po rynku pracy, - jest świadomy swojej wartości i odważnie patrzy w przyszłość, - dba o zdrowie i sprawność fizyczną, - udziela wsparcia i pomocy innym, - potrafi być asertywny, gdy sytuacja tego wymaga, - stawia czoła przeciwnościom, - prezentuje swój punkt widzenia, ale jest otwarty na poglądy innych ludzi, - racjonalnie gospodaruje czasem. Program został opracowany przy współpracy: Bożena Bielecka Małgorzata Ruszkowska-Górnik Magdalena Duszak Marzena Langner-Baecker Bartłomiej Przelazły 16