Plan zajęć normalnych, standardowych 1. Wpływ zmian w poziomie kosztów oraz wielkości produkcji na zniekształcanie informacji o kosztach produktów 2. Prezentacja różnych podejść do planowania rozmiarów działalności kosztów Marcin Pielaszek 3. Porównanie rachunku kosztów rzeczywistych z rachunkiem kosztów normalnych oraz rachunkiem kosztów standardowych 4. normalnych oraz wpływ tej koncepcji na zakres informacji o kosztach 5. standardowych wykorzystanie w procesie planowania i kontroli 1 2 Mechanizm zmiany kosztu jednostkowego w rozwiązaniach opartych o rachunek kosztów rzeczywistych Kalkulacja kosztu jednostkowego w rachunku kosztów rzeczywistych W rachunku kosztów rzeczywistych z okresu na okres obserwowane są wysokie zmiany w koszcie jednostkowym Wahania w koszcie jednostkowym wynikają ze zmian w poziomie kosztów i w wielkości produkcji 3 4 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 1
Jak uniknąć nieuzasadnionych wahań w jednostkowym koszcie nośnika kosztów? Planowanie rozmiarów działalności przedsiębiorstwa Teoretyczny Koszt wytworzenia produktu = Planowane koszty wytworzenia Planowane rozmiary działalności W celu uniknięcia wahań w jednostkowym koszcie wytworzenia koszty oraz wielkość produkcji należy ustalać w oparciu o wielkości planowane 5 6 Praktyczne zdolności produkcyjne Teoretyczne zdolności produkcyjne Maksymalny poziom zakładający osiągnięcie 100 proc. wydajności wykorzystywanych zasobów (brak wąskich gardeł, przerw i usterek) Maksymalny, możliwy do osiągnięcia w praktyce poziom, przy którym wydajność jest poniżej 100% teoretycznych zdolności z powodu takich zdarzeń jak: planowane i nieplanowane przestoje, różna wydajność poszczególnych urządzeń. 7 8 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 2
Normalne zdolności produkcyjnych W jaki sposób ustalać planowane koszty? Przykłady kosztów, które należy planować w dłuższym okresie: Remonty Premie, nagrody incydentalne Urlopy, nagrody okresowe, np. jubileuszowe Zakupy okresowe odnoszone w koszty, np. narzędzia, materiały biurowe Przeciętny poziom działalności, osiągany w typowych warunkach na przestrzeni ostatnich okresów oraz oczekiwany w następnych okresach. Zakłada zarówno ograniczenia zewnętrznego popytu jak praktycznych zdolności produkcyjnych. 9 10 Porównanie różnych rozwiązań rachunku kosztów: od kosztów rzeczywistych do kosztów standardowych normalnych Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty bezpośrednie oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu 11 12 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 3
normalnych Przykład Do uzasadnionej, części kosztów pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, które odpowiadają poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych 1. Przedsiębiorstwo produkcyjne zajmuje się produkcją wyrobów A, B i C. Koszty bezpośrednie produkcji obejmują: materiały i płace bezpośrednie. 2. Na koszty pośrednie produkcji składają się: koszty zmienne (energia elektryczna, materiały pomocnicze), koszty stałe (amortyzacja, wynagrodzenia z narzutami, podatki i opłaty). 3. Dla obecnego poziomu produkcji koszty pośrednie wynoszą miesięcznie: zmienne: 150.000 zł stałe: 420.000 zł 4. Do obliczenia pełnego kosztu wytworzenia przedsiębiorstwo stosuje kalkulację doliczeniową. Podstawą rozliczania kosztów pośrednich są maszynogodziny. 5. Normalny poziom zdolności produkcyjnych w firmie wynosi 20.000 maszynogodzin. 13 14 Przykład c.d. Przykład c.d. Dodatkowe informacje o produktach: Produkt A Produkt B Produkt C Razem Produkcja i sprzedaż 1 200 2 200 3 000 6 400 Cena sprzedaży 110 160 180 Liczba m/h na 1 szt. 2 3 2 Polecenia: Oblicz wynik brutto na sprzedaży poszczególnych produktów: 1. bez uwzględniania stopnia wykorzystania zdolności wytwórczych, 2. uwzględniając stopień wykorzystania zdolności wytwórczych. Koszty bezpośrednie na 1 szt. 40 30 40 15 16 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 4
Rozwiązanie przykładu wariant I Produkt A Produkt B Produkt C Razem Przychody ze sprzedaży Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie zmienne Koszty pośrednie stałe Wynik brutto na sprzedaży Rozwiązanie przykładu wariant II Produkt A Produkt B Produkt C Razem Przychody ze sprzedaży Koszty bezpośrednie Koszty pośrednie zmienne Koszty pośrednie stałe Wynik brutto ze sprzedaży Koszty NZP 17 18 standardowych Kalkulacja kosztów standardowych Etapy rachunku kosztów standardowych: 1. Kalkulacja: ustalenie standardowych kosztów produktów na podstawie norm technologicznych zużycia zasobów oraz postulowanych kosztów zasobów 2. Analiza: porównanie kosztów standardowych z rzeczywistymi w celu ustalenia wartości odchyleń oraz ich kierunków 3. Kontrola: wyjaśnienie przyczyn odchyleń oraz odpowiedzialności za nie 4. Weryfikacja: rewizja standardów w celu uwzględnienia zmian oraz wyznaczania celów do realizacji 19 20 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 5
Odchylenia pomiędzy kosztami standardowymi a rzeczywistymi Przyczyny odchyleń pomiędzy kosztami planowanymi a rzeczywistymi P R -rzeczywista cena 21 22 Przykład Przykład c.d. 1. W przedsiębiorstwie produkcyjnym przewidziano w budżecie produkcję na poziomie normalnym równym 20.000 szt. produktu X. 2. Koszty standardowe dla 1 szt. produktu X są następujące: Standard ilościowy Standard cenowy Koszt standardowy Materiały bezpośrednie 2,0 kg 11,00 zł 22,00 zł Robocizna bezpośrednia 1,8 rh 14,00 zł 25,20 zł Zmienne koszty pośrednie 1,6 mh 10,00 zł 16,00 zł Stałe koszty pośrednie 1,6 mh 5,50 zł 8,80 zł Razem 72,00 zł 3. Wykonanie budżetu było następujące: Dane ilościowe Koszty Produkcja 19.000 szt. 1.360.910 zł Materiały bezpośrednie 40.000 kg 432.000 zł Robocizna bezpośrednia 33.000 r/h 465.300 zł Zmienne koszty pośrednie 288.610 zł 29.450 m/h Stałe koszty pośrednie 175.000 zł 1.360.910 zł 23 24 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 6
Odchylenia od kosztów materiałów bezpośrednich Odchylenia od kosztów robocizny bezpośredniej Odchylenia z tytułu zużycia Odchylenia z tytułu wydajności Odchylenia z tytułu ceny Odchylenia z tytułu stawki płacy 25 26 Odchylenia od kosztów pośrednich zmiennych Przyczyny odchyleń pomiędzy kosztami planowanymi a rzeczywistymi koszty stałe Odchylenia z tytułu efektywności Odchylenia budżetowe (cenowe) S 27 28 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 7
Odchylenia od kosztów pośrednich stałych Odchylenia z tytułu efektywności Odchylenia z tytułu zdolności produkcyjnych Odchylenia budżetowe 29 Zespół Katedry Rachunkowości Menedżerskiej SGH 8