CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW. październik (11) 10/2016

Transkrypt

1 a a a CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW październik (11) 10/2016

2 Wydawca: Fundacja Czas Podróżników ul. 1-go Maja 29 E/ Tarnów Opolski Redakcja: Redaktor Naczelny: Bartosz Małłek Sekretarz Redakcji: Adrianna Płuciennik Zespół Redakcyjny: Adrianna Płuciennik Mariola Nagoda Małgorzata Pamu Janina Wojciechowska Joanna Żółtowska Skd: Bartosz Małłek Korekta: Joanna Żółtowska Współpraca: Agnieszka Zientarska Bartosz Suwiński Rafał Mielnik Beata Skorupińska Podróże Zwykłych Ludzi Zdjęcie z oki: Rafał Mielnik Kontakt: Zadanie finansowane ze śroów Funduszu Inicjatyw Obywatelskich oraz ze śroów Samorządu Województwa Opolskiego. 2 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

3 fot. Ada Płuciennik SPIS TREŚCI Kalendarz podróżnika - 5 News z Angkor - 6 Elektrownia wodna w Bliszczycach - 8 Bon appetit, czyli celebrujemy jedzenie Czas Podróżników - 14 Filmowe podróże Kieślowskiego - 16 Moja Sycylia cz.1-18 Jełowa Mańczok Kały - 22 Mówisz Chiny myślisz: ryż, panda i Wielki Mur - 25 Po drugiej stronie Tatr - 28 Rzymski weekend - 32 Geopark - 34 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 3

4 fot. David Marcu WITAJCIE Jeśli chcielibyście z nami współpracować bądź macie do nas jakieś uwagi to piszcie śmiało na adres: Nareszcie, nareszcie udało nam się wydrukować nasze Czasopismo. Uwierzcie nie było to ani twe ani tanie, ale ważne, że w końcu się udało.w najnowszym numerze tematem numeru są Włochy. Będzie okazja żeby poczuć smak włoskiej kuchni razem z Joanną Żółtowską, odwiedzić stolicę z Adą Płuciennik oraz wybrać się nieco bardziej na południe razem z Beatą Skorupińską. Kontynuujemy również eksperyment z poezją, tym razem doktor Suwiński zabierze nas w pobliskie bory, a oprócz poezji będziemy mogli raczyć się zdjęciami Sebastiana Mikosia. Jeśli już jesteśmy przy zdjęciach to warto zaprosić na azjatycką podróż z fotografem Rafałem Mielnikiem. W Azji zatrzymamy się na dłużej ponieważ razem z Podróżami Zwykłych Ludzi odwiedzimy Chiny. Oczywiście polskich akcentów również możecie się spodziewać, Mariola Nagoda opowie o pewnej elektrowni wodnej, a Agnieszka Zientarska zabierze nas do niezwykłego Sokołowska razem z Krzysztofem Kieślowskim. Janina Wojciechowska zaprasza do Geoparku Łuk Mużakowa. Będziecie mieli okazję również poczytać o dzialności. To wszystko w nowym numerze. My pakujemy walizki i jedziemy dować baterię przed wydaniem kolejnego numeru. Bartosz Małłek Redaktor Naczelny Czasopisma Podróżników 4 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

5 KALENDARZ PODRÓŻNIKA Dział w którym docelowo mają się znaleźć wszystkie imprezy podróżnicze lub pokrewne z Opola, Opolszczyzny oraz najciekawsze z kraju. Wierzymy, że z każdym numerem imprez będzie przybywało. Jesteśmy zainteresowani współpracą z każdym. Zgszać imprezy mogą nam zarówno organizatorzy jak i uczestnicy. Informacje można przesyć na adres każdy numer będzie zamykany do 24 dnia miesiąca. 11 października (wtorek) Czas na podróż: Jacek Michalski - Wspomnienia z Krymu Klub Artysty Opole, Plac Teatralny 12 Godz. 19:00, wstęp wolny 13 października (czwartek) Opolskie granie Klub Artysty Opole, Plac Teatralny 12 Godz. 19:00, wstęp wolny 15 października (sobota) Oryj Opole spacery po mieście: Opole-800 lat Opole, pl. Katedralny 2 Godz. 11:00, wstęp wolny 16 października (niedziela) X Podbiegi Opole, Amfiteatr Tysiąclecia Godz. 11:00, wstęp wolny października Wczesne Opole Miejska Biblioteka Publiczna ul. Minorytów 4, wstęp wolny 25 października (wtorek) Czas na podróż: Maciej Reichel - Jordania Klub Artysty Opole, Plac Teatralny 12 Godz. 19:00, wstęp wolny V Opolski Festiwal Gór 19 października (środa) Warsztaty: Maciej Stańczak- Pierwsza pomoc w górach Renata Ruman- Dzido- Norante, Delfinat, Grazer Belgrand, Dolomity, Arko- dużo wspinania z dozą dramatu Jacek Krzemiński- Trzy razy- Gross Jarosw Cieśliński- Dufour i nie tylko. Na dachu Alp Paweł Pater- Spacerkiem przez Śródziemie, czyli trawers Wyspy Południowej Nowej Zelandii 20 października (czwartek) Prof. dr hab. Marcin Czerwiński- Hipoksja w górach: podstawy molekularne i skutki fizjologiczne Danuta Piotrowska K Aleksandra Dzik- Kohe Tez Nieznany Afganistan Beata Saba-Zielińska i Ewa Berbeka - Jak wysoko sięga miłość? Życie po Broad Peak Miłka Raulin- Si marzeń- Korona Ziemi 21 października (piątek) mgr Wojciech Stefaniak- Urazy w górach- pierwsza pomoc Agnieszka Korpal Inny wymiar wyzwań Marcin Świerc i Natalia Tomasiak- Przez polskie góry. Przewodnik biegacza Marcin Tomaszewski Katharsis na północnej ścianie Trolli Krzysztof Wielicki Polska zimowa Eksploracja Himalajów 22 października (sobota) Projekcja filmu: Zakopiańczycy, reż. Jerzy Porębski Karolina Ośka i Łukasz Dębowski- Pierwsze polskie przejście drogi: Filar Kantabryjski na Naranjo de Bulnes Jerzy Natkański- K2 latem i zimą Alex Txikon- Zimowe wejście na Nanga Parbat 7-9 października 2016 V Festiwal Przygody WANOGA Wejherowskie Centrum Kultury Wejherowo, ul. Sobieskiego 255 Szczegóły: października 2016 I Festiwal Podróżniczy im. J. Kukuczki AWF Katowice Katowice, Aula im. Lechoswa Deca Wstęp: wolny października 2016 XIII Raciborski Festiwal Podróżniczy Wiatraki Raciborski Dom Kultury Racibórz, ul. Chopina 21 Szczegóły: com/raciborskifestiwalpodrozniczy Wiatraki CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 5

6 Angkor Wat jest bez wątpienia najwspanialszą i najważniejszą atrakcją archeologiczną nie tylko Kambodży, ale całej Azji Południowo-Wschodniej. To najbardziej znana świątynia na świecie, która przyciąga miliony turystów z całego świata. Nie dziwią więc protesty wdz w Kambodży na pomysł budowy odwzorowania Angor Wat w północno-zachodniej części Indii w stanie Bihar, na brzegu Gangesu. Prywatna firma w ciągu 10 lat chce zbudować replikę, która będzie wyższa i rozleglejsza od oryginału i będzie największą hinduską świątynią na świecie. Na razie wstrzymano rozpoczęcie budowy, ponieważ Kambodża protestuje przeciwko kopiowaniu Angkor Wat, jako naruszenie wsności światowego dziedzictwa. By uniknąć konfliktu rząd Indii poradził prywatnemu inwestorowi, by zmienił styl budowli. Inwestor jednak twierdzi, że nie zamierza kopiować żadnej świątyni - on tylko łączy style architektoniczne z Indii i Azji Południowej. Niewielkie kopie Angkor Wat znajdują się w Pacach Królewskich w Bangkoku oraz Phnom Penh. NEWS Z ANGKOR Rafał Mielnik Parę miesięcy temu magazyn Journal of Archeological Science podał, że niedaleko Angkor Wat oryto pozostałości dawnego miasta. Dzięki najnowszej technologii - zdjęciom lidarowym (czyli pozyskiwanie danych poprzez skaning laserowy) oryto pozostałości po budynkach i systemach irygacyjnych. Naukowcy szacują, że mają one od 900 do 1400 lat. Od 4 sierpnia zaostrzono w Angkor przepisy dotyczące stroju osób zwiedzających świątynie. Nie będą więc mogły wejść na teren osoby z gołymi plecami, głębokim de- koltem, orytymi ramionami, czy odsniające poślai. Obostrzenia spowodowane są coraz większą liczbą osób, które na terenie świątyni Angkor Wat robiły sobie nagie selfie. Wcześniej wprowadzono także zakaz dotykania rzeźb, siadania na kruchych fragmentach oraz palenia papierosów na terenie świątyni. Oczywiście kradzież fragmentów rzeźb, czy obnażanie się jest surowo karalne. Wdze parku 6 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

7 odradzają też dawanie pieniędzy czy cukierków dzieciom oraz robienie sobie zdjęć z mnichami. Wyprodukowano także dwujęzyczny (Khmerski i Angielskim) spot telewizyjny dla odwiedzających Angkor, który mówi o odpowiednim stroju w świątyniach, zakazie śmiecenia oraz jak unikać uszkodzenia delikatnych rzeźb. Od maja przed głównym wejściem do Angor Wat został zamknięty ruch uliczny dla aut. Ma to być miejsce dla pieszych, rowerzystów oraz w nagłych przypaach dla karetek i straży pożarnej. Premier Kambodży Hu Sen stwierdził, że poprawi się dzięki temu bezpieczeństwo turystów oraz uroda Angkor Wat. Nakazano także przenieść się wścicielom straganów z jedzeniem, które tworzą brzyie zapachy przeszkadzające turystom zwiedzającym Angkor. W Angkorze bardzo popularna jest przejażdżka na słoniu, m. in. do świątyni na Górze Bakheng, by zobaczyć zachodu słońca. Jednak po śmierci słonia Sambo, który miał atak serca w czasie 40 stopniowych upałów z wyczerpania i braku wiatru, ruszyły protesty. Internetowa petycja nawołującą do zaprzestania wykorzystywania słoni do celów turystycznych, od kwietnia tego roku, zebra już ponad 180 tys podpisów. Można ją podpisywać na stronie: change.org/p/apsara-authority-end- -elephant-riding-at-angkor-siem-reap Park Archeologiczny Angkor wydał niedawno komunikat, w którym ostrzega użytkowników Pokemon Go, by byli bardzo ostrożni podczas grania (pania Pokemonów) w Angkorze, ponieważ gra w połączeniu ze spacerem po nie zawsze równym chodniku może prowadzić do urazów cia, a nawet do wypaów śmiertelnych. Niestety od 1 lutego 2017 wzrośnie cena biletów w Parku Angkor. Jednodniowy bilet z 20 USD wzrośnie do 37 USD, trzydniowy z 40 do 62 USD, a tygodniowy z 60 do 72 USD. 2 dolary z każdego biletu trafiać ma do dziecięcych szpitali fundacji Kantha Bopha. W 2015 roku Angkor odwiedziło ok. 2,1 mln turystów, zostawiając w kasie parku 60 mln amerykańskich dolarów. Od stycznia do sierpnia 2016 r przyjechało tam 1,43 mln turystów, a park zarobił 40,7 mln USD. Z roku na rok liczba turystów rośnie. Przemysł turystyczny jest jednym z czterech głównych filarów wspierających gospodarkę Kambodży. W 2015 roku do tego kraju przyjechało 4,8 mln turystów zagranicznych, którzy wydali w Kambodży ponad 3 mld dolarów amerykańskich. Prawie 15% turystów to Chińczycy. CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 7

8 ELEKTROWNIA WODNA W BLISZCZYCACH Mariola Nagoda W Polsce coraz częściej sięgamy po odnawialne źród energii. Wynika to między innymi ze zobowiązań jakie nakdają na nas przepisy Unii Europejskiej, jak i zwiększonej świadomości w zakresie ochrony przyrody. Jednym ze źródeł odnawialnej energii są elektrownie wodne, a województwo opolskie w tym zakresie przejawia duży potencjał energetyczny. Obecnie na terenie Opolszczyzny funkcjonuje ponad 40 małych elektrowni wodnych (MEW). Zaczęło się od ko wodnego Można przyjąć, że prototypem małych elektrowni były ko wodne, które napędzały młyny, tartaki i folusze. W Polsce ko znane są już od XIII wieku. Później ko zastąpiono turbinami wodnymi, które znacznie zwiększyły wydajność. Zalety MEW W przeciwieństwie do dużych, Małe Elektrownie Wodne uznawane są za bezpieczne dla środowiska. Niewątpliwą zaletą MEW jest to, że mogą być zakdane na ciekach wodnych o niewielkim spadzie wodnym. Przyczyniają się także do zwiększenia napowietrzenia wód, regulują stosunki wodne. Mogą Bliszczyce dawny młyn, teraz wodna elektrownia również być wykorzystywane do celów rolniczych i przeciwpożarowych. Nie zanieczyszczają środowiska, regulują gospodarkę wodną. Powyżej progu zwiększają natlenienie wody, poprawiają jej jakość, a także zwiększają poziom wód gruntowych. Poniżej progu zmniejszają erozję denną rzeki. MEW nie wymagają licznego personelu (mogą być zdalnie sterowane). MEW uznawane są za odnawialne źród energii, a ich wściciele uzyskują certyfikat wytworzenia, tzw. zielonej energii. Certyfikaty te są wprowadzane do obrotu na Towarowej Giełdzie Energii, która jest obok sprzedaży energii, drugim potencjalnym źródłem przychodu. Dodatkowo odbiór energii jest zapewniony po konkurencyjnych cenach. Wady MEW Wadą MEW może być osadzanie się mułu oraz zanieczyszczeń na dnie rzeki powyżej progu. Podczas upałów przegrzewanie się wody i niedostateczne jej natlenienie, pogorszenie zdolności do samooczyszczania się wody i co za tym idzie, pogorszenie jej jakości. Zostaje naruszona równowaga biologiczna rzeki (zanik tarlisk). 8 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

9 Utrudniona jest także migracja ryb. Natomiast poniżej progu zwiększenie erozji dennej (zanik żwiru), obniżenie dna rzeki i poziomu wód gruntowych. Pomimo, iż MEW są ekologiczne, jednak ingerują w naturalne środowisko zmieniając ekosystem (biocenozę) rzeki. Koszty budowy MEW są bardzo wysokie, a niska wydajność w porównaniu z innymi źródmi odnawialnymi powoduje małe zainteresowanie potencjalnych inwestorów. Dodatkowo budowę utrudniają skomplikowane przepisy administracyjno- -prawne i pozwolenia. Trzeba liczyć się z tym, że na zatwienie wszystkich formalności trzeba przeznaczyć około trzech lat. Elektrownia w Bliszczycach Wdysw Brzozowski w 1989 roku kupił stary, nieużywany młyn w Bliszczycach, nad rzeczką Młynówka (odnoga Opawy). Bliszczyce znajdują się w gminie Branice, w powiecie głubczyckim. Pierwotnie w planach wściciel chciał uruchomić młyn do przemiału zboża na mąkę. Ze względu na przepisy sanitarne został zmieniony profil dzialności. W 1998 roku ruszy elektrownia wodna o mocy kilowatów. Z wytworzonego prądu korzysta prawie ca wieś. W przyszłości planowane jest zwiększenie mocy elektrowni. Pan Wdysw zamieszkał w dawnym młynie, którego część zosta zagospodarowana na mieszkanie. Jego całe życie to elektrownia wodna, o której opowiada z wielką pasją. Pokazuje mi, w jaki sposób dzia turbina wodna, generator i inne urządzenia. Wprawdzie na co dzień nie ma za dużo roboty, ale trzeba być na miejscu przez cały czas i regularnie sprawdzać czy wszystko dzia. Trzeba bardzo uważać na stan wody podczas burzy, wichury, powodzi, a także suszy. Jeśli się komuś wydaje, że wystarczy uruchomić elektrownię, a pieniądze same spływają na konto, niczym woda z wodospadu, może się zdziwić. Tak naprawdę nigdy nie ma się urlopu. Jest to praca przez całą dobę, siedem dni w tygodniu. Ale wściciel elektrowni uwielbia swoją pracę, z której jest w stanie utrzymać siebie i swoją rodzinę. A w dodatku jego dzialność jest źródłem, tzw. czystej energii. Oznacza to, że podczas wytwarzania energii do atmosfery nie dostają się żadne zanieczyszczenia. CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 9

10 Włochy, to kraj w którym mieszkańcy o kuchni wiedzą niemal wszystko. Jedzenie budzi w nich takie namiętności, że nawet zwykły, codzienny posiłek potrafią przekształcić w ogromne wydarzenie, niemal w ucztę dla ducha, oka i podniebienia. Włosi znajdują przyjemność we wspólnym zasiadaniu do stołu, jedzeniu, piciu, żartowaniu, śpiewaniu i prowadzeniu dyskusji o zaletach lokalnych potraw, które są różnorakie, obfite, ale i zwyczajne, korzystnie wpływające na zdrowie. Włosi przestrzegają pór spożywania posiłków. Na śniadanie zwykle wystarcza im filiżanka aromatycznego i mocnego espresso w połączeniu ze słoim rogalikiem lub ciastkiem. oło godziny 13:00, czyli w przerwie na lunch jedzą makarony. Obfita kolacja jest u Włochów najważniejszym posiłkiem dnia, to wtedy przy stole spotyka się ca rodzina i konsumowane są typowe dania z ziemniakami, warzywami czy rybą, popijane winem. Wszystkie włoskie dania są wściwie dobrane do dzisiejszego stylu życia, w którym znaczącą rolę gra stosowna dieta redukująca cholesterol i dostarczająca błonnik. Podstawą kuchni włoskiej są warzywa głównie pomidory oraz przyprawy i zio, jak: bazylia, oregano, rozmaryn, tymianek, kolendra. Stereotypowo, każdemu włoska kuchnia kojarzy się wyłącznie z pizzą, makaronem i sosem pomidorowym, ale jest to myślenie niezgodne z rzeczywistością. Chociaż makarony cieszą się we Włoszech popularnością, to często jedzą oni tez ryż uprawiany w północnej części tego kraju. Łaskawy klimat Morza Śródziemnego sprzyja także uprawie gajów oliwnych, z których pozyskiwana jest oliwa z Ravioli BON APPETIT, CZYLI CELEBRUJEMY JEDZENIE. oliwek. Drób, pyszne owoce morza, ryby, delikatna jagnięcina czy cielęcina zwykle skdają się na drugie danie. Duży wybór różnych gatunków serów, jak i świeże owoce dopełniają włoski posiłek, uwieńczony filiżanką małej czarnej. Włosi chętnie przygotowują również zupy, które są różne, w zależności nie tylko od regionu, ale też pory roku. Bez względu na porę dnia niezastąpionym dla każdego Włocha jest chleb, ale bez mas! A oto przykdy sprawdzonych przeze mnie przepisów na szybkie i smakowite zupy, satki, dania główne i niebiańskie desery królujące we włoskiej kuchni. Joanna Żółtowska Satki Satka caprese Najprostsza i najsmaczniejsza! Doskona na gorące dni. Satka ta z uwagi na ułożenie skdników ma być odwzorowaniem włoskiej flagi. Skdniki: 1 kula mozzarelli (125g) 2 pomidory świeża bazylia (około 2 garście listków) pieprz i sól ml oliwy z oliwek Ser mozzarella oraz umyte pomidory kroimy w plastry. Ukdamy na przemian na talerzu i dekorujemy listkami bazylii. Pozostałą bazylię drobno siekamy nożem lub 10 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

11 blenderem, dokdnie mieszamy z oliwą z oliwek. Tak przygotowanym pesto polewamy plastry mozzarelli. Tuż przed podaniem doprawiamy świeżo mielonym pieprzem i solą. Panzanella Panzanella - włoska satka chlebowo-pomidorowa. Skdniki: 8 kromek chleba razowego lub pszennego 4 dojrzałe pomidory malinowe 1/2 średniej czerwonej cebuli 1 ząbek czosnku 1 łyżka oliwy z oliwek 2 garści świeżych listków bazylii sól, pieprz Chleb podpiekamy na grillu elektrycznym (lub w piekarniku). Kroimy na mniejsze kostki. Z pomidorów usuwamy gniazda nasienne, kroimy w drobną kostkę. Cebulę również kroimy w drobną kostkę. Dodajemy do pomidorów wraz z czosnkiem przeciśniętym przez praskę. Dodajemy posiekaną bazylię i oliwę. Całość mieszamy. Doprawiamy solą i pieprzem. Na koniec dodajemy kromki chleba. Zupy Krem z pomidorów Skdniki: 2-2,5 kg pomidorów najlepiej malinowych 4-6 ząbków czosnku 3 cebule sól oraz czarny pieprz do smaku około 80 ml dobrej smakowo oliwy można dodać bazylię lub zio prowansalskie Obieramy pomidory ze skórki. Cebule obieramy, kroimy na kawałki i smażymy na złoto na kilku łyżkach oliwy. Do garnka wkdamy podsmażoną cebulę, dodajemy pomidory, obrane ząbki czosnku, solimy. Dusimy pod przykryciem przez 30 minut. Następnie blenderem rozdrabniamy całą zupę na krem. Doprawiamy jeszcze solą, pieprzem. Podajemy z chrupiącym pieczywem. Minestrone Włoska zupa minestrone jest wiejskim odpowiednikiem polskiej zupy jarzynowej. Z tą różnicą, że w zupie minestrone znajdziemy: marchew, fasolę i fasolkę szparagową, pomidory, czasami cukinię i szpinak. Do tego makaron lub chleb i bardzo duża ilość sera do posypania. Ciekawostką jest, iż nazwa zupy minestrone pochodzi od włoskiego słowa ministra, co w wolnym tłumaczeniu oznacza zupa. Skdniki: 4 marchewki 2 cebule 3 łodygi selera naciowego 1 cukinia 200 g fasolki szparagowej zielonej lub żółtej 1 słoik lub puszka białej fasoli z zalewą 3 ząbki czosnku dwie garście szpinaku 250 g makaronu 1 kilogram pomidorów obranych i pokrojonych w kostkę 1 litr passaty pomidorowej 1 litr wody lub bulionu warzywnego sól oraz pieprz do smaku 1 pska łyżka słoiej papryki 3 łyżki oleju lub oliwy do podania tarty parmezan Cebule i marchewki obieramy i kroimy w kostkę. Rozgrzewamy olej w garnku i podsmażamy warzywa. W międzyczasie myjemy i kroimy w plasterki łodygi selera naciowego. Pomidory obieramy ze skórki i kroimy w kostkę, dodajemy do warzyw i przesmażamy. Gdy warzywa zmiękną dolewamy passate oraz wodę. W razie potrzeby można dodać więcej wody jeśli pomidory były bardzo mięsiste. Dodajemy również fasolkę szpara- Caprese Panzanella Krem pomidorowy CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 11

12 gową, sól, pieprz i paprykę. Całość gotujemy około minut. Następnie do zupy dodajemy makaron i gotujemy kolejne 10 minut. Na koniec dodajemy fasolę z zalewą oraz szpinak. Wyłączamy gaz i zostawiamy zupę na 5 minut. Nakdamy na talerze i posypujemy tartym parmezanem. Danie główne Tradycyjne calzone Ciasto: 220 ml ciepłej wody 1 łyżeczka cukru20 g świeżych drożdży 40 g mąki 3 g oliwy z oliwek 1 łyżeczka soli Nadzienie: 30 g sera mozarella 40 g świeżych pomidorów pokrojonych na kawałki (lub z puszki) 4 g oliwy z oliwek 1 łyżeczka soli 6 listków bazylii 20 g mięsa mielonego (lub pokrojonej szynki gotowanej lub wędzonej) Drożdże rozcieramy z cukrem do uzyskania płynnej masy, mieszamy z wodą, odstawiamy na 10 min. pod przykryciem. Dodajemy sól, mąkę i zagniatamy. Pod koniec wlewamy olej. Ciasto formujemy w kulę, przykrywamy i pozostawiamy do wyrośnięcia na 2 godziny. Mozarellę odsączamy i miksujemy w blenderze z pozostałymi skdnikami nadzienia. Wyrośnięte ciasto dzielimy na 4 równe części i rozwałkowujemy na cienki okrągły placek (grubości 0,5 cm) i średnicy około 25 cm. Na połowę każdego placka nakdamy nadzienie, pozostawiając 2 cm od brzegu wolne. Przykrywamy drugą częścią placka i zlepiamy zwilżając wodą brzegi i dociskając je widelcem. Wykdamy na blachę wyłożoną papierem i pieczemy ok. 25 min. w piekarniku nagrzanym do 200 oc. Podajemy na ciepło. Ravioli ze szpinakiem i ricottą Ciasto: mąka pszenna - 2 szklanki jajko - 1 szt żółtka - 2 szt oliwa - 1 łyżka sól - 1/4 łyżeczki Farsz: szpinak - może być mrożony, 500g opakowanie ricotta - 200g szalotka - 1 szt czosnek - 1 ząbek sól, pieprz - do smaku gałka muszkatołowa - 1/4 łyżeczki oliwa - 2 łyżki Do podania: oliwa - tarty parmezan, świeżo mielony pieprz Ze skdników zagniatamy elastyczne, gie ciasto. Zawijamy je w folię spożywczą i odstawiamy na 30 minut. Mrożony szpinak wykdamy na ciepłą patelnię i smażymy, aż stanie się miękki. Studzimy, odsączamy z nadmiaru wody (analogicznie postępujemy ze świeżymi listkami szpinaku). Liście szpinaku siekamy, aby pozbyć się dużych kawałków liści. Na patelni rozgrzewamy oliwę, szklimy na niej drobno posiekaną szalotkę i czosnek. Dodajemy szpinak, doprawiamy solą, pieprzem i gałką. Studzimy i mieszamy z ricottą. Ciasto rozwałkowujemy na cienkie pty, ukdamy na nich w odstępach ok. 5 cm łyżeczkę nadzienia. Ciasto wkoło farszu smarujemy (pędzelkiem) wodą, przykrywamy drugim ptem ciasta, dociskamy go wkoło nadzienia, wycinamy nożem, radełkiem lub wykrawaczką Calzone Minestrone kształt ravioli (okrąg lub kwadrat). Gotowe pierożki gotujemy do miękkości w osolonej wodzie, podajemy z oliwą i parmezanem. Deser Tiramisu Tradycyjne włoskie tiramisu skda się z warstw biszkoptów nasączonych mocną i aromatyczną kawą, przełożonych masą z jajek, cukru, śmietany i kremowego mascarponone. Skdniki: 500 g pierniczków lub piernika 250 ml śmietany kremówki 500 g mascarpone 3 łyżki cukru pudru 2 łyżeczki kawy zbożowej lub rozpuszczalnej 50 ml wody cukier puder do posypania Pierniczki lub kilka kawałków piernika rozkruszamy lub kroimy w bardzo cienkie plasterki. Śmietanę kremówkę ubijamy na sztywną masę z cukrem pudrem. Mieszamy 12 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

13 delikatnie z serkiem mascarpone. Formę wykdamy papierem do pieczenia. Na dnie ukdamy 1/3 masy z pierników i skrapiamy rozpuszczoną w zimnej wodzie kawą. Na ciasto wykdamy połowę kremu, drugą porcję pierników i ponownie skrapiamy. Na koniec ukdamy porcję kremu i ostatnią część rozkruszonych pierników. Podlewamy kawą i wstawiamy do lodówki, aby masa stęża. Przed podaniem posypujemy cukrem pudrem. Granita cytrynowa Skdniki: 4-5 dorodnych cytryn 2 filiżanki wody ¾ filiżanki cukru Cytryny myjemy, parzymy, usuwamy pestki i wyciskamy sok. Gotujemy wodę i cukier w rondelku aż powstanie lekki syrop, a następnie studzimy płyn do temperatury pokojowej, podczas studzenia dodajemy do niego skórkę otartą z jednej cytryny. Mieszamy sok z syropem, dodajemy kieliszek wói lub likieru dla wzmocnienia smaku. Wylewamy na plastikową tackę i wstawiamy do zamrażalnika. Co pół godziny wyjmujemy pojemnik z lodówki i rozdrabniamy zawartość widelcem. Gotowa granita powinna mieć konsystencję topniejącego śniegu. Po 3-4 godzinach mrożenia przekdamy granitę do wysokich kieliszków. Tozzetti - ciasteczka podwójnie pieczone Skdniki: 570 g mąki 2 łyżeczki proszku do pieczenia skórka starta z 1 pomarańczy (tylko skórka, bez białej części) 370 g cukru 110 g pokrojonego mas 5 dużych jajek 230 g migdałów Migdały parzymy i obieramy, a następnie dość drobno mielimy, ale nie na proszek. Przygotowujemy dużą blaszkę (28 na 41 cm). Mikserem ucieramy w misce masło z cukrem, dodajemy pozostałe skdniki i mieszamy. Na koniec wsypujemy migdały i również mieszamy. Przenosimy ciasto na stolnicę i jeszcze chwilę zagniatamy dłońmi. Elastyczne, miękkie ciasto dzielimy na 4 części i formujemy z nich wałki o długości około 38 cm. Ukdamy je na blaszce wyłożonej pergaminem w 5 - centymetrowych odstępach. Pieczemy min w piekarniku nagrzanym do 180oC, aż nieco się przyrumienią i stwardnieją (ciasto nie może się jednak zrobić zbyt twarde - można sprawdzać je robiąc palcem niewielkie wgłębienia). Wyjmujemy z piekarnika i odstawiamy do przestudzenia na 5-10 min. Potem ostrożnie przenosimy wałki na stolnicę i kroimy nożem ząbkowanym na ukośne kromki grubości około 1,5 cm. Ciasteczka ukdamy na tej samej blasze, obniżamy temperaturę piekarnika do 160oC i pieczemy ciastka jeszcze około 20 min., aż dnie się zrumienią. Aby tozzetti były na prawdę suche, można zostawić je w wyłączonym piekarniku na kolejne min. Kiedy ostygną przechowujemy je w hermetycznym pojemniku. Granita Tiramisu Tozzetti Brutti ma buoni Skdniki: 3 białka 200 g cukru 150 g mielonych migdałów 150 g mielonych orzechów włoskich (lub innych) można dodać też garść pokrojonych rodzynek Białka ubijamy na sztywną pianę i delikatnie mieszamy z cukrem, orzechami i rodzynkami. Powinna powstać zwarta, gęsta masa o dość chropowatej strukturze. Tak ma być, nie należy się tym przejmować. Na blachę wykdamy papier do pieczenia, a na nim łyżką wykdamy porcje masy, nie przejmując się, że każde ciasteczko ukda się trochę inaczej i może przybierać różne kształty. Te ciasteczka są jak sama nazwa mówi brzyie, ale dobre! Pieczemy je w piekarniku nagrzanym do ok. 180 stopni przez 20 minut. Nie powinny się za bardzo spiec, bo będą za twarde. Smacznego. Przepisy na włoskie dania pochodzą ze stron internetowych: CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 13

14 Fundacja Czas Podróżników to opolska organizacja pozarządowa dziająca od 2015 roku. Do tej pory zorganizowaliśmy ponad 100 różnych wydarzeń. Obszar naszego dziania to m.in. turystyka, kultura oraz sport. Czas na podróż W ramach Czasu Podróżników odbywają się cykliczne spotkania z podróżnikami, wydawane jest Czasopismo Podróżników. Nasze spotkania odbywały się do tej pory w Tawernie Podróżników Kubryk, restauracji 4Bas, Starej Poczcie, Miejskiej Bibliotece Publicznej w Opolu, Studenckim Centrum Kultury Uniwersytetu Opolskiego, Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu. Obecnie organizujemy spotkania w Klubie Artysty. Fundacja Czas Podróżników współorganizowa m.in. Opolski Festiwal Gór, Opolski Festiwal Podróżniczy oraz wiele imprez o tematyce podróżniczej. Jednym z projektów by także wyprawa górska 30k Expedition East 2015 ( Podróże po dźwiękach Spotkania z gitarą Opolskie Śpiewanki, Opolskie Granie, Wszystko jest poezją poetycko-muzyczna podróż z Edwardem Stachurą to tylko niektóre nasze muzyczne przedsięwzięcia. Organizujemy również koncerty. Podróże w czasie Angażujemy się również w projekty związane z historią oraz genealogią. Prowadzimy m.in. projekty Ostrówek ocalić od zapomnienia oraz Wczesne Opole. Jesteśmy również w trakcie realizacji bardzo dużego projektu związanego z wczesnym średniowieczem oraz Słowianami i Wikingami. Czas sportu Stawiamy na aktywne spędzanie wolnego czasu, promujemy uprawianie sportu. Organizujemy Bieg dla Słonia czyli happening biegowy poświęcony himalaiście Arturowi Hajzerowi. Jesteśmy także obecni na niemal wszystkich imprezach biegowych w Opolu. Kochamy góry po których chodzimy, a nawet biegamy! Jedną z dyscyplin sportu, które promujemy jest również wspinaczka skalna oraz wysokogórska. Występujemy z różnorodnymi inicjatywami, takimi jak powstanie sztucznej ścianki wspinaczkowej oraz projektu Ska wspinaczkowy mur na Wrocwskiej. Było to dzianie w ramach Budżetu Obywatelskiego Miasta Opola w 2015 roku. Staraliśmy się uratować 100-letnią kamienicę w centrum Opola i zaadaptować ją na Międzynarodowy Dom Organizacji Pozarządowych. Wprawdzie nam się to nie udało, ale miasto planuje uratować tą kamienicę i przeznaczyć ją dla Centrum Dialogu Obywatelskiego i organizacji pozarządowych. 14 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

15 Projekt Ostrówek ocalić od zapomnienia. Jest to akcja mająca na celu przeprowadzenia kompleksowych badań archeologicznych opolskiego Ostrówka. Celem projektu jest również ustanowienie tablic informacyjnych, które przyczynią się do zwiększenia wiedzy nt. tego miejsca. Nie udało nam się przekonać miasta do naszego pomysłu, ale z ratowania Ostrówka nie rezygnujemy. O naszych dzianiach można przeczytać na: oraz W najbliższym czasie, oprócz zwykłej dzialności, Fundacja szykuje dwa duże przedsięwzięcia, będzie to Wczesne Opole, a także Festiwal Czas Podróżnikó Wczesne Opole to cykl spotkań dotyczący Opola we wczesnym średniowieczu, przybliżający najstarsze dzieje naszego miasta. To 3 dni pełne ciekawych spotkań ukazujących historię Opola oraz Państwa Pierwszych Piastów. To spotkania, wykdy, wystawy oraz projekcje filmów. To historia dla wszystkich w przystępnej formie. Wstęp na wszystkie wydarzenia jest bezptny. Organizatorem wydarzenia, które odbędzie się jest Fundacja Czas Podróżników. Partnerami są Miejska Biblioteka Publiczna w Opolu, Instytut Historii Uniwersytetu Opolskiego oraz Stowarzyszenie Opolscy Genealodzy. Festiwal Czas Podróżników to święto ludzi kochających podróże. Będzie to odejście od monotonnego odczytu na rzecz urozmaiconego przekazu przez prelekcje z aktywnym uczestnictwem widowni, projekcje filmowe, aż po warsztaty fotograficzne. Zadaniem gości festiwalowych będzie zachęcenie publiczności do opuszczenia bezpiecznej domowej przystani, by ruszyć w świat. Prelegenci, których pragniemy zaprosić inspirowani są chęcią zdobycia szczytów górskich, poznania nowych kultur, kuchni różnych zakątków świata, wolontariatem i wieloma innymi czynnikami. Ważnym elementem Festiwal będzie nagroda podróżnicza ODYSEUSZ przyznawana za najlepszą relację z podróży w formie tekstu. Naszym celem jest zbudowanie i zorganizowanie w Opolu imprezy na miarę gdyńskich Kolosów. Oprócz spotkań dostępny będzie punkt z książkami podróżniczymi oraz sprzętem turystycznym. Festiwal to przede wszystkim możliwość do licznych spotkań, dzielenia się doświadczeniami oraz nawiązywania nowych znajomości. To także imprezy towarzyszące takie jak koncerty, wystawy itp. tworzące jedną, spójną całość. CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 15

16 Festiwal Filmowy Hommage à Kieślowski. 6. edycja imprezy odby się w dniach 9 11 września 2016 roku w Sokołowsku koło Wałbrzycha. - Ależ tu czas płynie wolniej, zdecydowanie wolniej nie ma bankomatu, ale jest wifi w całej miejscowości i to dziwi, kiedy przyjeżdża się tu z Warszawy, ale ta piękna atmosfera tego miejsca przenosi w inny świat Mimowolnie słyszę rozmowę dziennikarek filmowych z Warszawy. Siedzę przy stoliku w kawiarni naprzeciwko Kinoteatru ZDROWIE. Trwa festiwal filmowy. Sokołowsko choć liczy 800 mieszkańców w ciągu uczty kinomanów przyciąga prawie 2 tysiące widzów z Polski i świata. Przyjeżdżają nie tylko miłośnicy Kieślowskiego, ale badacze, dziennikarze z Europy, którzy odbywają filmowe podróże śladem reżysera. Sokołowsko na pewno jest ważnym miejscem na tej mapie. Dla Krzysztofa Kieślowskiego było to miejsce ważne, inspirujące. Jako młody człowiek wraz z całą rodziną mieszkał przy ulicy Głównej 23A, gdyż tata korzystał z kuracji przeciwgruźliczej dra Brehmera, który wśnie tu otworzył wtedy pierwsze sanatorium leczące drogi oddechowe w Europie. Było niezwykle nowoczesne, elitarne. Położone wśród gór przyciągało artystów z całego świata. Co tydzień do miejscowego domu kultury przyjeżdżało kino, co tydzień więc z kolegami wspinał się młody Kieślowski na dach, by choć przez otwór obserwować fragmenty filmowej rzeczywistości. W 1974 roku powrócił do Sokołowska. Zrobił film o kuracjuszach - doskonały, poruszający dokument FILMOWE PODRÓŻE KIEŚLOWSKIEGO Agnieszka Zientarska Krzysztof Piesiewicz (w śrou) opowiada o fenomenie Krzysztofa Kieślowskiego Prześwietlenie. Festiwal przywołuje niesamowity dorobek zmarłego przed 30 laty reżysera. Fundacja Sztuki Współczesnej In Situ, wraz z żoną twórcy Marią Kieślowską oraz biografem Staniswem Zawiślińskim powo w 2009 roku Archiwum Twórczości Krzysztofa Kieślowskiego, dziające w ramach Międzynarodowego Laboratorium Kultury. W zbiorach archiwum zebrane zostały prawie wszystkie dzie artysty, scenariusze, notatki, prywatna korespondencja, opracowania krytyczne i naukowe. Miejscowość na czas festiwalu ożywa. W tym roku ta przepięknie Taras na zamku położona w kotlinie wioska przez trzy dni ży filmem. Główne projekcje odbywały się w kinie, w którym swoje pierwsze filmy oglądał Krzysztof Kieślowski. W pobliżu zamku, w którym w XIX i na początku XX wieku kuracjusze z Europy leczyli się Kino plenerowe Laboratorium pokazywało filmy, m.in. Co przynosi przyszłość - francuska produkcja, ukazująca historię nauczycielki filozofii, która między innymi odbywa podróż w góry, co zmienia jej postrzeganie świata, czy też takie filmy jak Latawce w reż. Beaty Dzianowicz - zapis współczesnego Kabulu z perspektywy afgańskiego 16 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

17 nastolatka, opowieść o rodzącej się pasji filmowania, o trudzie stawiania pytań i odwadze słuchania odpowiedzi oraz Timbuktu w reż. A. Sissako. Na festiwal przyjechało też wielu twórców z Europy, ukazując swoją twórczość, przenosząc widzów do swoich światów. Między innymi włoski montażysta filmu Fuocoammare. Ogień na morzu ukazywał pracę nad filmem, którego zdjęcia wykonane zostały na włoskiej wyspie Lampeduza, podczas kryzysu emigracyjnego. Przejmujący obraz ukazuje specyfikę życia wyspy oraz specyfikę migracji. Śladami Kieślowskiego podróżuje dziennikarz, znawca filmu - Alain Martin z Paryża. Wydał cztery książki o filmach Kieślowskiego, pisze sporo artykułów. Na festiwalu zaprezentował mapę Szwajcarii - przestrzenie obecne w filmie Trzy kolory. Czerwony.Na festiwal przybył także Krzysztof Piesiewicz, który tworzył scenariusze, pracował z Kieślowskim. Na festiwalu zostały pokazane dwa filmy, które tworzyli razem - Bez końca, który rozpoczynał ich współpracę oraz Trzy kolory. Czerwony, który był ostatnim wspólnym dziełem. Scenarzysta zabrał wszystkich w intelektualną wędrówkę po filmach Kieślowskiego poreślając, że si tych filmów polega na szczerości, braku oceniania bohaterów oraz na dawaniu nadziei mimo przeróżnych okoliczności. Oprócz znamienitych gości prezentujących swoją twórczość, na festiwalu pojawili się: Jerzy Stuhr i Krystyna Janda. Festiwal prezentował wiele interesujących filmów, odbywały się dyskusje, wernisaże, prezentacje. Warto odbywać filmowe podróże. Sokołowsko jest doskonałym miejscem, by przez pryzmat sztuki oglądać świat. Dawną świetność miejscowości ilustrują dziś jedynie stare pocz- tówki Ruiny zamku- sanatorium stwo- rzone przez dra Brehmera Budynki w Sokołowsku budują niesamowity nastrój miejscowości Tablica na budynku przy ulicy Głównej 23A Filmowa podróż w kinie zaczyna się od przedmiotów z przeszło- ści CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 17

18 W tym roku Sycylia sta się miejscem naszych wakacyjnych penetracji Europy. Po lekturze książek dotyczących wyspy wiedzieliśmy, że lekko nie będzie i trzeba się przygotować na nowe wrażenia, bo jest to takie miejsce, gdzie trudno wskazać kto tam nie był najeźdźcą. Zaczęło się już w paleolicie, około 12 tysięcy lat temu. Na wyspę drogą morską dotarli pierwsi mieszkańcy. Dowodem na ich istnienie są malowid w grotach Levanzo i Addury. W latach 2 tys.-1 tys. p.n.e. Sycylię podzielili między siebie Sykulowie, Elymianie i Sykanowie. W czasach starożytnych pojawili się Fenicjanie / r. p.n.e./, Grecy / r. p.n.e./, Kartagińczycy / r. p.n.e./ i Rzymianie /241 r.p.n.e.-440 r.n.e/. Średniowiecze było epoką krzyżujących i ścierających się ze sobą kultur: Wandalów / r./, Imperium Bizantyjskiego / r./, Saracenów / r./, Normanów / r./, Hohenstaufów / r./, Andegawenów / r./, Aragończyków / r./. W czasach nowożytnych do mieszkańców dołączyli Habsburgowie / r./, Sabaudczycy, Austriacy, Anglicy i Burbonowie / r/. W roku 1860 Sycylia wesz w skd Zjednoczonych Włoch, a w 1946 roku sta się odrębną wyspą należącą do Włoch. Pokusim się o taką statystykę, ponieważ dzięki niej można sobie lepiej wyobrazić czego należy się spodziewać podczas wędrówki po wyspie. Zdecydowaliśmy się na miejsca noclegowe w Syrakuzach i koło Agrygentu, które pozwoliły nam nie tylko twiej zwiedzać zabytki, ale też zmierzyć się z sycylijską przyrodą. MOJA SYCYLIA - cz.1 Beata Skorupińska SYRAKUZY Syrakuzy to miasto usytuowane we wschodniej Sycylii, którego patronką jest Święta Łucja. Powstało w 733 r. p.n.e., jako antyczna kolonia greckich Dorów z Koryntu. Początkowo miasto zajmowało tylko przybrzeżną część wysepkę Ortygię. W VI wieku p.n.e. Syrakuzy zaczęły rozrastać się również na lądzie stałym, gdzie założono agorę oraz wzniesiono około p.n.e. - wielki peripteros Grota Powroźników Teatr Grecki dorycki poświęcony Zeusowi Olimpijskiemu. Od V wieku p.n.e. Syrakuzy były uważane za najpiękniejsze, najbogatsze i niewątpliwie najludniejsze miasto wyspy, posiadające dwa doskonałe porty, które zapewniały panowanie miasta nad wschodnią częścią Sycylii. W Syrakuzach żył i tworzył Archimedes, który zginął z rąk Rzymian podczas oblężenia miasta w czasie II wojny punickiej, w 212 p.n.e. W trakcie tych walk skonstruował 18 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

19 on wiele machin wojennych używanych do obrony miasta. Do II wojny punickiej Syrakuzy przystąpiły po stronie Kartaginy chcąc odzyskać utraconą niezależność. Po zdobyciu przez Rzymian, miasto w 212 p.n.e. stało się częścią pierwszej kolonii imperium, czyli Sycylii. W VII i VIII wieku Syrakuzy były atakowane przez Arabów. Wraz z całą wyspą miasto dostało się pod panowanie arabskie w 878. W 1086 Syrakuzy zajęli Normanowie, pod wodzą Rogera I zwanego Wielkim Księciem, którzy stworzyli rządzone przez wsną dynastię, dobrze prosperujące królestwo. Syrakuzy trzeba zwiedzić zarówno dniem, jak i nocą, kiedy uliczki starożytnej dzielnicy Ortiga stają się magicznym miejscem do spacerowania. I od nocnej przechadzki zaczęliśmy zwiedzanie: obejrzeliśmy w świetle latarń Piazza Duomo plac koło katedry, który otaczają barokowe pace z interesującymi fasadami, kościół Santa Lucia zamykający krótszy bok placu. Przeszliśmy dalej do kościo Jezuitów i dalej do piazza Archimede z fontanną Artemidy /XIX w./ otoczoną pięknymi pacami. Wieczorne zwiedzanie nie mogło się obyć bez słynnych bardzo słoich sycylijskich lodów i granity. Czasy starożytne zaprowadziły nas w następnym dniu do Parku Archeologicznego w Neapolis, jednej ze starożytnych dzielnic Syrakuz. Na tym terenie wykuto w skale Teatro Greco /V wiek p.n.e./ - jeden z najstarszych, najpiękniej położonych i największych zabytków starożytności, gdzie do naszych czasów przetrwały greckie napisy na oparciach w. W epoce rzymskiej przekształcono go do wystawiania widowisk o tematyce Symbol Sycylii na naczyniu z Rodos Panorama Noto morskiej i walk gladiatorów. W czasach gdy Hiszpanie zarządzali Syrakuzami umieszczono tu młyn wodny, którego ślady przetrwały do dziś. Następnym fascynującym miejscem jest Orecchio di Dionizio/ Ucho Dionizosa/, grota z fantastyczną akustyką, której kształt przypomina małżowinę uszną, a nazwę nadał jej Caravaggio. Znajduje się ona na terenie kamieniołomów będących dziś ogrodem z drzewami magnolii, pomarańczy i palm. W pobliżu znajduje się także grota Powroźników, w której do niedawna od czasów starożytnych wyplatano powrozy. Niedaleko są pozostałości Rzymskiego Amfiteatru częściowo wykutego w skale. Warte zobaczenia są Catacombe di San Giovanni, wydrążone w skale wapiennej, zbudowane wokół grobu św. Marcjana męczennika. Zmarłych pochowanych w tych rozległych katakumbach przeniesiono do wspólnego grobu dopiero po II wojnie światowej, a pomieszczenia udostępniono zwiedzającym. Chodząc po Syrakuzach można zachwycić się ulicami obsadzonymi drzewami oleandrów kwitnącymi w kolorach od białego poprzez róż do amarantu. SYMBOL SYCYLII Ciekawym symbolem jest Flaga CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 19

20 Sycylii. Przedstawia centralnie umieszczony triskelion, pośrou którego widnieje głowa Meduzy, otoczona trzema kłosami pszenicy. Trzy nogi są tutaj symbolem szczęścia i pomyślności. Znak ten przywieźli w czasach antycznych osadnicy z Rodos. Podzielona jest na dwa trójkąty: czerwony i żółty, które symbolizują barwy dwóch sycylijskich miast: Palermo i Corleone. Barokowe zdobienia balkonów NOTO Kolejnym miejscem wartym zobaczenia jest Noto położone na południe od Syrakuz. Było to pierwsze z barokowych miast Sycylii, które zobaczyliśmy. Pojechaliśmy drogą przez góry, żeby zobaczyć antyczne Noto, które do tragicznego trzęsienia ziemi w 1693 roku wznosiło się na linii grzbietu Alveria. Teraz można pospacerować pomiędzy ruinami ukrytymi wśród zieleni. Pozosta tylko brama wjazdowa porta Aurea. Następnie przejechaliśmy 10 kilometrów wąwozem, żeby zobaczyć nową odsłonę miasta, w której też nie obyło się bez tragedii. Noto jest piękne, wybudowane z miejscowego wapienia, który z czasem zmienił barwę na złocony róż. Uliczki są wąskie, nachylone pod dużym kątem. Domy posiadają niezwykle ozdobnie wykończone okna. Elewacje są pełne dekoracji w postaci konsol, wolut, maszkaronów, puttów i balkonów z giętego żelaza. Zaprojektowali i wybudowali je lokalni mistrzowie epoki baroku. W 1996 roku ponowne trzęsienie ziemi spowodowało zawalenie kopuły i dwóch naw katedry Św. Mikoja. Decyzją mieszkańców i wdz, w latach , odtworzono kamień po kamieniu pierwotny wygląd katedry. Pomimo niezłego upału i tego, że do owocowego smoothie śpiewający wściciel baru dodał 2 łyżki cukru, spacer po mieście był wielkim przeżyciem i gdyby nie zaplanowana wyprawa do rezerwatu naturalnego Faunistica di Vendicari, zostalibyśmy dłużej. REZERWAT OASI FAUNISTICA DI VENDICARI Rezerwat został założony na 574 ha wzdłuż wybrzeża morskiego. Idąc drewnianą ścieżką wzdłuż bagien dochodzi się do morza, do pięknej piaszczystej plaży. Latem bagna są podsuszone i unosi się specyficzny zapach. Podobno można tu zobaczyć szczudki /symbol parku/, czaple, flamingi i bociany. Udało się nam sfotografować czaple. Na Czaple na bagnach terenie parku znajdują się baseny stanowiące w epoce greckiej część budynku do oprawiania ryb oraz wieża zbudowana w XV wieku przez Piotra Aragońskiego, dziająca do połowy XX wieku i znajdująca się w ruinach dawnej tuńczykarni. Idąc wzdłuż rezerwatu podziwialiśmy skaliste wybrzeże i roślinność typową dla piaszczystych regionów Morza Śródziemnego: opuncje, rozmaryn, janowiec, orchidee i irysy. Trasa wiodąca przez rezerwat ma około 10 km w jedną stronę. Wracając przy parkingu pokusiliśmy się na cytrynową granitę, która by całkiem niesłoa. 20 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

21 REZERWAT CAVA GRANDE DE CASSIBILE. Pomiędzy Syrakuzami i Noto, w górach Iblei, znajduje się rezerwat Cava Grande z imponującymi wapiennymi ścianami opadającymi w głąb doliny, w których można zauważyć wiele naturalnych otworów będących ludzkimi siedzibami w poprzednich epokach. Punkt widokowy jest początkiem zejścia w głąb doliny. Trzeba przejść przez płot i już się jest na ścieżce. Zejście jest strome, ale wygodne m w pionie w dół. Doliną płynie strumień, który zmienia się w rzeczkę z ńcuchem wydrążonych w skale niewielkich naturalnych zbiorników z przejrzystą, słoą wodą. Widoki są tam takie, jak na zdjęciach z egzotycznych stron świata. W gorące dni to miejsce idealne dla zażywania kąpieli. Trzeba jednak pamiętać, że z powrotem jest ostre podejście i jakąkolwiek ilość wody się weźmie w plecaku, to będzie i tak za mało. Ta wycieczka by małym przygotowaniem do wejścia na Etnę, ponieważ zapowiedziano dobrą prognozę pogody dla Etny na następny dzień. ETNA Rano wcześnie wyruszyliśmy z Syrakuz, żeby jak najwcześniej dotrzeć na parking Nicolosi Nord / 1910 m. n.p.m./, z którego mieliśmy wyruszyć na wycieczkę z przewodnikiem. Uzbrojeni w trapery, długie spodnie, kurtki, czapki i szale zostaliśmy dodatkowo wyposażeni w kije trekkingowe i kaski przez organizatora wejścia na krater południowy. 600 metrów wysokości pokonaliśmy kolejką linową, następne 400 metrów wysokości busem i wystartowaliśmy z Wieży Filozofów na jeden ze szczytów dooko krateru. Podejście było żmudne. Widoki były minimalistyczne i piękne. Dolina z wapiennymi stawami Południowy krater Etny Krater pokazał się nam w całej krasie dymiąc siarkowodorem. Wycieczka przebiega dalej wokół krateru. Najwięcej emocji sprawiło nam zejście, a wściwie zbieganie w pyle wulkanicznym. Nasz przewodnik poprowadził nas poza szlakami drogą, gdzie w grudniu 2015 roku płynę lawa, potem zaprowadził nas w miejsce kraterów po kolejnych erupcjach, aż do Doliny Wołu, gdzie znajdują się pierwsze kratery Etny i gdzie jest miejsce na zrobienie świetnych zdjęć. Wycieczka trwa 7 godzin i pozostawi w nas chęć dotarcia na górę od północy lub zwiedzenie niżej położonych kraterów na terenie parku, podczas kolejnych przyjazdów na Sycylię. Sycylia okaza się bardziej frapująca niż sobie wyobrażam. Opisam niewielką część naszego 14-dniowego pobytu. Nic jeszcze nie napisam o zespole miast barokowych i ich niezwykłej urodzie. Przede mną leżą zdjęcia zespołów starożytnych w Selinunte, Agrygencie, Villa Romana del Casale koło Piazza Armerina i Eraclea Minoa. Sycylia obudzi we mnie chęć przypomnienia sobie historii starożytnej. Były to wakacje w drodze. W przyszłym roku chcę tam wrócić, żeby zobaczyć i przeżyć dalszy ciąg historii do czasów nowożytnych. CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 21

22 JEŁOWA MAŃCZOK KAŁY Confusion will be my epitaph. Bartosz Suwiński As I crawl a cracked and broken path If we make it we can all sit back and laugh. King Crimson Wychodzimy o świcie. Zaczynamy od Jełowej tego dnia na stacji zatrzymuje się pancerny parowóz America, którym Hitler odjedzie stąd na trzeci dzień w kierunku Namysłowa. Wśnie wtedy zostaje podpisany pakt o agresji na Rumunię, a zdjęcie z tutejszej stacji kolejowej (Hitlera w towarzystwie Goeringa i Ribbentropa) obiega świat na okdce angielskiego Time a. Pierwsze dwa wagony pociągu wiozą piasek, na czubkach którego siedzą snajperzy. Każde poruszenie bądź skrzypnięcie kończy się świstem. Dziś ta droga jest zarośnięta, domaga się rekultywacji. Znaki z czasów Gierka rdzewieją, pody kolejowe rozrzucone są po całej długości, a fragmenty torów rozkradzione. Po kwadransie trzeba z powrotem wejść w las, bo daleko się tak nie ujdzie. Zeschnięte konary, pajęcze nici rozsnute na prawo i lewo, dzikie iglaki, wyrastające jeden przy drugim. Gąszcz, który splatany jest z jeżynami i chrustem. Miejsca, gdzie nikt się nie zapuszcza. Rosa, jeszcze w okolicach południa, zrasza wszystko swoją wilgotną mgiełką. Z mokrymi butami idziemy przed siebie. Na przedwojennych mapach dokdnie wyrysowane są ścieżki, które dziś powtarzamy. * Słońce pnie się coraz wyżej. Pojawiają się pierwsze tego roku jadalne kapelusze, a jest dopiero połowa sierpnia. Żmija zygzakowata leży na torach, wyleguje się w słońcu. Spłoszona, go wsuwa się w dziurę w ziemi, miedzy mchem a żelastwem. Trawy rosną tu powyżej pasa. Sarny czują się jak u siebie, tratują paprocie, przebiegając między zielenią swoje tropy. Nasza obecność jest jak wizyta fot. Sebastian Mikoś fot. Sebastian Mikoś nieproszonych gości, którzy zakłócają spokój i burzą dotychczasowe porząi. Zwierzęta nigdy nie udają, że jest im wszystko jedno. * Ambony leżą rozrzucone wzdłuż całej drogi do Murowa. Próchnieją 22 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

23 i gniją, czasami wiszą tuż nad nimi linie telegraficzne, które sniają się wzdłuż całej trasy. Ambony kolebią się i chwieją, schoi ledwo radzą sobie z naporem ciał. Wcześnie rano na ambonie słychać ciszę. I to jak! Pomane słupy telegraficzne ukdają się wzdłuż całej drogi jak przetrąceni żołnierze, którzy pomimo pomanych gnatów, trzymają wartę. * Znowu ambony. Pozbijane z desek miejsca kontemplacji. Widać więcej niż zwykle i wyżej. Bardziej zbliżamy się do koron drzew. Te podrygują na wietrze, kolebią się i nadają rytm całej leśnej krainie. Siedzimy na ambonie i obserwujemy jak wstaje dzień, przelatują ptaki. Jak budzi się życie, las zaczyna wydawać coraz więcej dźwięków, chmury napływają coraz gęściej, horyzont pęcznieje, rosa na trawach wsiąka w łąkę, doskonale i czysto słychać poszczególne ptaki. I można zapaść się w ciszy. I patrzeć. I ostrzyć zmysły jak dziecko krei w przedszkolu, nim na dobre pochłonie nas rysowanie. * Zbliżamy się do Mańczoka. Leśna kapliczka przy końcu drzew, w miejscu gdzie rozciągają się już pola, jest miejscem naszego spoczynku. Często zastanawiam się nad tymi lasami, ich atmosferą i muzyką. Słychać ją po kniejach, w miejscach gdzie młodniak krzepnie w siłę, ścieżki porasta wilgotny i pękaty mech. W zasadzie zakreślamy ko, jedno obok drugiego, tak by zaokrąglić całą poć i wyczerpać wewnętrzne zapasy. * Słowo o pajęczynach. Widać je w wielu miejscach. Zawsze na fot. Sebastian Mikoś fot. Sebastian Mikoś styku bądź w kącie. Przepuszczają światło i powietrze, są plecione jak makaty. Nie odporne na wiatry, szarpnięcia, pewne kroki. Czego nas uczą? Ano tego, że nie zrywa się nici, którymi szyjemy worek do upchnięcia rzeczywistości. A kiedy się nie udaje utrzymać swoich pozycji, należy szukać innych wiatrów. Pająki to adepci zen. Im częściej świdrują obrzeża pustki, tym pełniej schodzą się do kłębka swoich sieci. * Przez co najmniej cztery kilometry ciągną się kępy jagód po obu stronach ścieżki. Nieprzebrane, dorodne, obrodziły na krzakach, które leżą zapomniane w śrou lasu. Przeszło tona jagód wisi na gałązkach. Moglibyśmy przyjeżdżać tu przez najbliższe dwa tygodnie na całe dnie ze słoikami i tak nie wyczerpalibyśmy tego potencjału. Udziela nam się jakaś absolutna dziecięca radość orywcy, który wie, gdzie jest skarb, ale nie powie innym. Za żadne słowa. * Sebastian co się potwierdza z każdym naszym wyjściem kapitalnie orientuje się w przestrzeni i czasie. Prowadzi zawsze go ku drzwiom, mającym nas wyprowadzić na zewnątrz. Dlatego czasami jesteśmy znacznie wyżej niż zwykle, zaś rozwidlenia skupiają się CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 23

24 na ścieżce. * Pąki zakwitają na wątłej jagódce. Nasiona zasklepia kurz. Godziny sypią się na drzazgi jak rąbane drewna. Zbity grunt opiera się na kroku. Kdzie się oddechem do ptaka, zwiniętego w ostatnie pióra. * Pustułka nad bukami. Puszczyk sfrunął z drzewa i pogonił kitę kotu. Wszystko przy pełni księżyca. W sierpniu, którego nie znamy. * Pszczo wytrwale macha skrzydmi próbując wzbić się do lotu. Dalej, już pora zanurzyć się w to, wziąć powietrze. * Polny wiatr pędzi miedzą, przy lipie latają pszczoły. Zbliża się chmura z deszczem. Zaraz zacznie pachnieć ziemia. I bez. * Chabry na polach obsiadłe przez pył młóconego zboża. Czoło wyciera w rękaw i dalej wiąże snopki plując na suchy pęk. * Kolby kukurydzy z rozpuszczonymi rudymi włosami. Tuż przy sobie bruzdy. Szerszenie latają z dziupli w wydrążonym buku i spuszczają nam przed nosami pyłek. Kręcą się wokół południa jak wskazówki zegara, który się spieszy. * Więcej już nic. Może tylko: byłem między wami. Drzewa. Pozacierać ślad paleniska. Pójść dalej. fot. Sebastian Mikoś [Bartosz Suwiński, Sierpień 2016] TUTAJ JEST MIEJSCE NA TWÓJ ARTYKUŁ NAPISZ 24 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

25 MÓWISZ CHINY MYŚLISZ: RYŻ, PANDA I WIELKI MUR PODRÓŻE ZWYKŁYCH LUDZI Tysiące przejechanych kilometrów, a każdy z nich odsnia inne oblicze Chin. Warto spędzić tu kilka tygodni, a może nawet miesięcy czy lat. Tu można podziwiać bambusowego niedźwiedzia, mieszkać wśród Grzbietu Smoka, polować z kormoranami czy też wspiąć się na skały Wielkiego Buddy - to tylko kilka chińskich atrakcji - ten kraj gwarantuje dużo więcej przygód! Tarasy pełne ryżu Po kilkunastu godzinach podróży, wagonem sypialnym z Shanghaju przez Hangzhou, wysiadamy w gorącym i wilgotnym Guilin. Stąd już tylko kilka godzin autobusem po krętej, wąskiej i stromej drodze i znajdziemy się w górskim Longsheng. Jest to kraina, gdzie tarasy ryżowe Grzbietu Smoka uprawiane są od 500 lat. Na wzgórzach o wysokości do 800 m n.p.m. rozciągają się pola uprawne. Budowę tarasów rozpoczęto w czasie panowania dynastii Yuan, a zakończono za panowania dynastii Qing. Przy wejściu do wioski Dazhai witają nas kolorowo ubrane kobiety z długimi włosami upiętymi na czubku głowy. Mają na plecach wielkie nosid i zachęcają, by Ma Wielka Panda w drodze pod górę do guesthouse u pozwolić im nieść nasze plecaki. To mieszkająca tu mniejszość narodowa lud Yao. Kobiety obcinają włosy raz lub dwa razy w życiu, a w zależności od stanu cywilnego obowiązuje inny sposób uczesania. Włosy w pełnej okazałości ogląda po raz pierwszy mąż w czasie nocy poślubnej. Mieszkańcy wioski utrzymują się głównie ze sprzedaży pamiątek i rękodzie. Spędzamy noc w jednym z wielu hosteli. Zadziwia nas pełny dostęp do telewizji i internetu, mimo iż znajdujemy się wysoko w górach, w małej wiosce oddalonej wiele kilometrów od cywilizacji. Jedynie na co nie można liczyć mieszkając w Longsheng, to to, że Wasze mokre ubrania szybko wyschną. CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 25

26 Duża wilgotność powietrza i częste opady w tym rejonie powodują, że wysuszenie rzeczy może być nie lada wyzwaniem. Wczesnym rankiem ruszamy w górę tarasów, by przyjrzeć się całej okolicy. Po drodze mijamy idących do pracy rolników. Mają stożkowe, duże kapelusze i bambusowe maty narzucone na plecy. Ubiór ten zapewne chroni ich przed bardzo prawdopodobnymi opadami deszczu. Używają motyk oraz pługów ciągniętych przez wszechobecne w wiosce niewielkie konie. Po dotarciu do punktu obserwacyjnego naszym oczom ukazuje się niesamowity widok. Ponieważ całą noc padał deszcz, tarasy ryżowe napełniły się i teraz połyskują odbijającą się w słońcu wodą. Między wzgórzami widać grzbiet wijącego się smoka, od którego tarasy przybrały swoją nazwę. Niedaleko Guilin i Longsheng znajduje się wciśnięte między skały, położone nad rzeką miasteczko Yangshou. Pocztówkowe krajobrazy zachęcają do rejsu łodzią lub nawet lotu balonem. Yangshou znane jest również z wielu jaskiń dostępnych do zwiedzania oraz całego wachlarza atrakcji przygotowanych dla turystów, m. in. nocnego połowu ryb z wykorzystaniem kormoranów. W królestwie pandy wielkiej Do Chengu - ośroa administracyjnego, znanej z ostrej, ale wyśmienitej kuchni prowincji Syczuan - najtwiej dotrzeć samolotem. Droga kolejowa z Pekinu trwa 24 godziny - do przejechania jest 2000 km, ale widoki z okna pociągu wynagradzają wszystkie trudności. Wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO Wielki Budda znajduje się w nieodległym od Wykuty w skale Wielki Budda w Leshan Łowy kormoranów na jeziorze Big Ear Chengdu mieście Leshan. 71-metrowy, wyrzeźbiony w skale posąg jest jednym z największych posągów Buddy. Stoi zwrócony twarzą ku rzekom Dadu He i Min Jiang. Prowincja Syczuan słynie również z rezerwatu pandy wielkiej. W ośrou badawczym Wolong prowadzi się hodowlę tego zagrożonego wyginięciem gatunku. Jest to największy tego typu obiekt na świecie i żyje tam ponad 150 osobników. Na specjalnych wybiegach dla pand podziwiamy wygłupy młodych niedźwiaów, a także starsze pandy statecznie przeżuwające bambusowe gałęzie. Sprawność fizyczna tych zwierząt jest zadziwiająca. Te niepozornie wyglądające włochate stworzenia 26 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

27 bez problemu wspinają się na drzewa i potrafią leżeć na konarach kilkanaście metrów nad ziemią. W Wolong można spędzić cały dzień, zachwycając się życiem tych pięknych ssaków. Mur widziany z ziemskiej orbity Atrakcja, której będąc w Chinach nie można przegapić, to niewątpliwie Wielki Mur Chiński. Budowany przez setki lat jest miejscem, gdzie codziennie ściągają tłumy turystów. Dodatkowym argumentem przemawiającym za odwiedzeniem Muru jest jego niedalekie położenie od stolicy Chin Pekinu. Zwiedzanie długiego na prawie 9000 km systemu umocnień można rozpocząć w kilku miejscach. My sprawdziliśmy dwa: Badaling i Mutianyu. Badaling jest bardziej zatłoczone (100 milionów turystów rocznie) i ma niezbyt długą część otwartą do zwiedzania. W Mutianyu turyści mają do dyspozycji odcinek o długości 2,2 km z 23 strażnicami. Ta część Muru jest jedną z najlepiej zachowanych - zosta odrestaurowana w 1986 roku. Ma wysokość 7-8 metrów i szerokość przejścia wynoszącą 4-5 metrów. Wspinaczka między wieżami jest twa i bezpieczna, a otoczenie muru, głównie przez wzgórza pokryte lasami, daje możliwość podziwiania pięknych krajobrazów. Kiedy dochodzimy do strażnicy nr 23, czyli do końca trasy otwartej i wyremontowanej, możemy zobaczyć co pozostało z muru po pół tysiącu lat braku troski człowieka. Widzimy osypujące się kamienie i zarośnięte krzakami przejście. Ale to nie jedyne zniszczenia. Wyremontowane wieżyczki straszą podpisami, które wykonali turyści markerami na granitowej fasadzie. Tarasy Longsheng Wielki Mur Chiński w Mutianyu Na mur możemy wspiąć się po ponad 4000 stopni lub wjechać kolejką linową. Najpopularniejsza droga powrotna to zjazd torem saneczkowym. Wczesny przyjazd do Mutianyu gwarantuje, że będziecie mieli Mur tylko dla siebie. Warto zachłysnąć się kulturą Państwa Śroa, poczuć klimat zabytkowych miejsc, spróbować orientalnych potraw i poznać codzienne życie Chińczyków tak inne od naszego, europejskiego. Podróże Zwykłych Ludzi, czyli o podróżowaniu na wsną rękę. CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 27

28 Z nazwy te same, w doświadczaniu zupełnie inne Tatry, najwyższe góry Polski i Słowacji. To najwyższe pasmo w ńcuchu Karpat, tylko w niewielkiej części należy do naszego kraju, aż trzy czwarte części Tatr leży po stronie słowackiej. Choć w obu państwach chronione Tatrzańskim Parkiem Narodowym, każdy z nich rządzi się innymi prawami. W Słowacji nie zapcimy za wstęp na szlak, ale zapcimy za akcję ratunkową. Zgodnie z przepisami słowackiego parku w terminie od 1 listopada do 15 czerwca zamyka się wszystkie szlaki powyżej schronisk, co oznacza, że nie można przekraczać granic polsko-słowackich na szlakach, ani planować żadnych wędrówek w wysokich górach. Co jeszcze nas zaskoczy w porównaniu z polską częścią Tatr? KAMIENNE KOPCZYKI Wiele słowackich szlaków tatrzańskich zdobią kamienne kopczyki, którym przypisuje się wielorakie znaczenie. Tradycja ustawiania ciekawych kamiennych form jest bardzo stara i nie dotyczy wyłącznie Tatr, ale pasm górskich na całym świecie. W niektórych miejscach pełnią one funkcję dodatkowego oznakowania szlaku, co przydaje się szczególnie w trudnych warunkach atmosferycznych i na ścieżkach sbo oznakowanych. Każdy, kto w górach szuka mistycyzmu, dostrzega w stawianiu kopczyków głębsze znaczenie. Niektóre z nich są zwykłą pamiątką pozostawioną na szlaku, dla innych są rodzajem kapliczki, wiążącej się z jakąś historią bądź wspomnieniem. Nie należy więc przypisywać im funkcji tylko informacyjnej, prowadzącej do celu. Są raczej ciekawym dodatkiem do tatrzańskiego krajobrazu, PO DRUGIEJ STRONIE TATR Małgorzata Pamu okazją do oryginalnego zdjęcia lub powodem do kontemplacji. CO NOSZĄ NOSICZE? W polskich Tatrach wszystkie schroniska górskie zaopatrywane są w niezbędne do funkcjonowania produkty za pomocą pojazdów mechanicznych lub wyciągiem towarowym, jak np. w Dolinie Pięciu Stawów Polskich. Schroniska słowackie położone są w wysokich partiach gór, gdzie teren jest trudno dostępny dla jakichkolwiek pojazdów, dlatego praktykuje się tutaj wnoszenie towarów przez człowieka-tragarza zwanego nosiczem (słow. nosič). Nosicz dostarcza do Tatrzański tragarz (słow. nosič) do- starcza na plecach wszystko, co jest potrzebne do funkcjo-.nowania schroniska schronisk górskich wszystko, co jest potrzebne do ich funkcjonowania, czyli butle z gazem, paliwo, drzewo na opał, wodę i produkty spożywcze, przeznaczone na sprzedaż turystom. Niesie to wszystko na swoich plecach w specjalnie skonstruowanych nosidch zarówno w lecie, jak i w zimie, a dunki te ważą ok kg. Wszystko musi być tak poukdane w nosidle, by umożliwiało poruszanie się po szlaku. W drodze powrotnej tragarze znoszą w dół śmieci ze schronisk Ciekawe kamienne formy nadają wędrówkom wiele mistycznej atmosfery 28 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

29 i inne odpady. Dlatego sprzątajmy po sobie, bo wszystko co zostawimy będzie musiał znieść za nas tragarz. Słowackich tragarzy spotkać można na szlakach prowadzących do schronisk zwanych chatami: Chata pod Rysmi, Téryho chata, Zbojnícka chata, Zamkovského chata. Praca tych ludzi trwa bez względu na porę roku, jedynie schronisko pod Rysami zimową porą jest zamknięte. Również turyści mogą pomóc wnosić dunki do schronisk. W niektórych węzch szlaków turystycznych, np. przy schronisku nad Popradzkim Stawem, znajdują się specjalnie przygotowane nosiłki z towarem. W zamian za wyniesienie dunku, który jest dużo lżejszy, zwykle waży od 5 do 10 kilogramów, otrzymuje się w docelowym schronisku zaptę w formie np. herbaty. Najczęściej do wniesienia jest drewno na opał lub zgrzewka wody mineralnej. Tradycja takiej formy zaopatrywania schronisk jest w Słowackich Tatrach mocno zakorzeniona, organizuje się nawet zawody tragarzy zwane Šerpa Rallye, w których zawodnicy muszą pokonać trasę z 60-kilogramowym dunkiem w jak najkrótszym czasie. Przykdowa trasa zawodów wiedzie ze Schroniska nad Popradzkim Stawem (1500 m n.p.m.) do Schroniska pod Rysami (2250 m n.p.m.). Zanotowano również wiele rekordów dotyczących wagi zadunku. Do najwyżej położonego schroniska pod Rysami (2250 m n.p.m.) wniesiono na plecach 116 kg towaru! HALUSZKI Z BRYNDZĄ Każdy kto chociaż raz był na Słowacji musiał je spróbować lub chociaż o nich słyszeć. Haluszki (słow. Bryndzové halušky) Kaplica cmentarna zaprojektowana przez pomysłodawcę Otakara Stafla w otoczeniu kolorowych krzyży podawane z bryndzą i skwarkami, to najbardziej znana słowacka potrawa, podawana głównie w restauracjach, ale też spotykana w schroniskach. Robi się je w bardzo szybki i prosty sposób. Głównym skdnikiem przepisu są ziemniaki, które obiera się i przeciera na tarce z drobnymi oczkami lub mieli w maszynce. Następnie odsącza, dodaje mąki i jajka i przyprawia do smaku. Nieco płynne ciasto przeciera się przez specjalną prasę, bezpośrednio na gotującą wodę. Po kilku minutach gotowania, gdy wypłyną na powierzchnię, są gotowe do spożycia. Dla lepszego smaku i aromatu podaje się je z bryndzą i skwarkami, dobrze komponują się również z podsmażaną kapustą ze skwarkami, wtedy nazywane są strapačky. To prosta, pożywna wiejska potrawa, ale zarazem niezwyk, z przyjemnym nasyconym smakiem bryndzy i z chrupiącymi skwarkami. Po wyłożeniu skwarek na haluszki, polewa się je tłuszczem, który się wytopił. To czyni potrawę bardziej aromatyczną i soczystą. SYMBOLICZNY CMENTARZ Wyjątkowo ciekawym miejscem na słowackim szlaku w Wysokich Tatrach jest Symboliczny Cmentarz ludzi gór (słow. Tatranský symbolický cintorín), położony pod skalnym masywem Osterwy na wysokości 1523 m n.p.m. Malowane i rzeźbione w motywy ludowe krzyże oraz pamiątkowe tablice wspominają tych, którzy tragicznie zginęli w górach. Co roku, przed dniem Wszystkich Świętych, pod Osterwą w słowackiej części Tatr, spotykają się ratownicy i przewodnicy tatrzańscy, aby oddać hołd ludziom gór. Cmentarz Symboliczny pod Osterwą został otwarty w 1940 r. Jego inicjatorem był czeski malarz, taternik i narciarz - Otokar Stafl.. Na początku istnienia tej niezwykłej nekropoli, z całych Tatr zaczęto przynosić pod Osterwę tablice upamiętniające zmarłych w górach. Później w centralnej części cmentarza powsta murowana kapliczka, w której znajdował się obraz Stafla, zatytułowany "Ofiarom gór", jednak dzieło nie przetrwało do naszych czasów. Na bramie tatrzańskiego cmentarza widnieje motto: "Martwym ku pamięci, żywym ku przestrodze", co uruchamia refleksję u turystów CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 29

30 odwiedzających to miejsce. Znajduje się tu ponad 270 tablic upamiętniających ponad 400 osób, w tym min. znanych Polaków, którzy zginęli w górach: Mieczyswa Karłowicza, Klemensa Bachledę, Jerzego Kukuczkę, Piotra Morawskiego, Wandę Rutkiewicz oraz Wawrzyńca Żuwskiego znakomitego taternika, alpinistę, ratownika górskiego, autora słynnego powiedzenia: Nie zostawia się przyjaciela w górach, nawet choćby był już tylko zmarzniętą bryłą lodu. Żuwski zginął w lawinie w masywie Mont Blanc podczas akcji ratunkowej zorganizowanej w celu ratowania swojego przyjaciela Staniswa Grońskiego, ich cia na zawsze pozostały w Alpach. Żuwski był również wspaniałym pisarzem, na jego górskich książkach, m.in. Niebieski krzyż, Sygnały ze skalnych ścian czy Tragedie tatrzańskie wychowały się pokolenia Polaków. Symboliczny cmentarz jest otwartą księgą historii gór wysokich, każdego roku przybywa tu kilka nowych tablic. W 2014 roku, na gzie zwanym Skałą Himalaistów, odsłonięto uroczyście tablicę upamiętniającą tragiczną śmierć Polaków: Maćka Berbeki i Tomka Kowalskiego, którzy nie wrócili z zimowej wyprawy na Broad Peak w 2013 roku. Krzyże i tablice pod Osterwą poświęcone są także słowackim, niemieckim, czeskim i węgierskim taternikom. W polskiej części Tatr, nazwiska tych, którzy zginęli w górach lub byli związani z Tatrami, upamiętniane są na tablicach umieszczonych na murze przy sanktuarium Matki Bożej Królowej Tatr na Wiktorówkach niedaleko Rusinowej Polany. SŁOWACKA MYŚL TECHNICZNA U podnóża Tatr Słowackich Kolej zębata kursująca na trasie Szczyrbskie Jezioro - Szczyrba. Przejazd trwa około 15 minut Popradzki Staw (słow. Popradské pleso). Wokół stawu biegnie szlak prowadzący do Symbolicznego Cmentarza kursuje popularna elektriczka (słow. Električka) rodzaj kolejki, pociągu bądź tramwaju, który łączy większość turystycznych i uzdrowiskowych tatrzańskich miejscowości. Zaczynając w Tatrzańskiej Łomnicy, kończy swój bieg w najwyżej położonej miejcowości w Tatrach Słowackich Szczyrbskim Jeziorze (słow. Štrbské Pleso m n.p.m.), która jest uzdrowiskiem klimatycznym położonym nad jeziorem o tej samej nazwie. Elektriczka kursuje na dwóch liniach kolejowych, obsługując trasy: Poprad Stary Smokowiec Szczyrbskie Jezioro (29 km) oraz Stary Smokowiec Tatrzańska Łomnica (6km). Linie te, choć o rozstawie szyn 1000 mm, stanowią oficjalnie część państwowej kolei słowackiej (słow. Tatranské elektrické železnice,tež) i oznaczone są numerami 183 i 184. Elektriczka posiada stały rozkd jazdy, na trasie Poprad Stary Smokowiec podróż trwa około 15 minut, na trasie Stary Smokowiec Szczyrbskie Jezioro ponad godzinę. W Starym Smokowcu znajduje się węzeł kolejki, co umożliwia przesiai w dowolnym kierunku. Przystanki kolejki znajdują się w większości przy węzch szlaków turystycznych, co doskonale umożliwia planowanie punktów wyjścia na szlaki i powrotu niekoniecznie do punktu wyjścia. Tatrzańska elektriczka ma ponad sto lat! Tory z Popradu do tatrzańskich uzdrowisk ułożono w latach , a uroczyste otwarcie linii z Popradu do Starego Smokowca miało miejsce 20 grudnia 1908 roku. Trzy lata później otwarto kolejne odcinki, od Smokowca do Tatrzańskiej 30 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

31 Łomnicy oraz od Smokowca do Tatrzańskiej Polanki. W dniu 13 sierpnia 1912 uruchomiona zosta linia do Szczyrbskiego Jeziora. Trasa podróży prowadzi u podnóża najwyższych szczytów Tatr, wijąc się malowniczo przez piękne tatrzańskie miejscowości. Cena za przejazd uzależniona jest od ilości kilometrów, przykdowy odcinek Stary Smokowiec Szczyrbskie Jezioro w obie strony kosztuje trzy euro. Szczegółowy plan tras i rozkd jazdy na stronach: zsr.sk lub Cmentarz upamiętnia ponad 400 nazwisk. To powód do zadumy i pokory wobec gór ZĘBATA KOLEJ Na stacji w Szczyrbskim Jeziorze bierze początek zelektryfikowana zębata kolej wąskotorowa (słow. Ozubnicová železnica, OŽ) prowadząca do miejscowości Szczyrba (słow. Štrba). Wybudowana w 1896 roku początkowo kursowa jedynie w sezonie letnim, od lipca do września i w sezonie narciarskim. Przez większą część roku połączenie było zawieszone. W 1936 roku wygas koncesja na obsługę połączenia, a w latach 40. część trakcji rozebrano. Pomysł przywrócenia linii łączącej Szczyrbę i Szczyrbskie Jezioro został podjęty wraz ze zbliżaniem się narciarskich mistrzostw świata, które miały odbyć się w Wysokich Tatrach, w 1970 roku. Dawny nasyp kolejki, zwanej potocznie zubačka, wykorzystywany był, od momentu rozebrania szyn, jako szlak pieszy. Teraz istniejące fragmenty trakcji (2/3 obecnej trasy) uzupełniono odcinkami ułożonymi na nowo, sieć zelektryfikowano pod takim samym napięciem jak elektriczkę. W takiej formie funkcjonuje do dziś i cieszy się dużym zainteresowaniem (przejazd w kierunku Szczyrby trwa około 15 minut, ze Szczyrby do Szczyrbskiego Jeziora kilka minut dłużej, ze względu na pokonywane przewyższenie). Ciekawostką jest dodatkowa szyna zębata umieszczona pośrou toru, na którą oddziałują zębate ko napędowe i hamujące taboru trakcyjnego. Pozwala to pokonywać trasę o dużych nachyleniach profilu podłużnego. Technologia ta może być zastosowana na całej długości wydzielonej linii kolejowej albo tylko na bardziej stromych fragmentach trasy. Podobne koleje zębate spotkać można w czeskich Karkonoszach i górach Szwajcarii. Plan kursowania Elektriczki i niezbędne informacje. Cieka- wa forma podania - na stoliku przy każdym oknie SŁOWACKA COLA Kończąc krótką wyprawę w Tatry Słowackie warto jeszcze zamówić sobie szklaneczkę Kofoli bezalkoholowego napoju gazowanego produkowanego w Czechosłowacji od 1960 roku, dziś dostępnego tylko na terenie Czech i Słowacji, gdzie jest bardzo popularny. Można zaryzykować stwierdzenie, że jest to duży konkurent Coca-coli i Pepsi, choć smakiem przypomina słoi nieco ziołowy napój gazowany. Sprzedawana w formie lanej (słow. Čapovaná kofola ), butelkowanej lub w puszce. Od kilku lat wzbogacona smakowo i sprzedawana w różnych wersjach o smaku cytrynowym (Citrus), cynamonowym (Skořicová), wiśniowym, ziołowym (Extra Bylinkova) i bez cukru. Zdarzają się również serie limitowane o smaku czereśniowym (Barborková), waniliowym i czekoladowym (Čoko). Dla miłośników mocniejszych trunków bardzo popularny i dość smaczny jest słowacki likier ziołowo-korzenno-miodowy o nazwie Demänovka, zrobiony z 14 rodzajów ziół. Są dwie odmiany Demänovka Slaa (33% alkoholu) i Horka (38%), obydwie o słoo-gorzkim smaku. CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 31

32 Rzym ma charyzmę mówi jedna z bohaterek filmu Woody ego Allena Zakochani w Rzymie. Stolica Włoch jest niezwykle urokliwym tłem do filmów. Spacerując po nim odnosimy wrażenie chodzenia po jednym wielkim zabytku. Jeden dzień nie wystarczy na zobaczenie wszystkich ciekawych miejsc, jednak weekend daje już nam możliwość orycia uroków Wiecznego Miasta. Pierwsza wizyta w Rzymie, to zazwyczaj odwiedzenie miejsc z listy must see (tł. obowiązkowe do zobaczenia). Prezentujemy miejsca, które warto odwiedzić podczas pierwszej rzymskiej wizyty. KOLOSEUM Jedna z najbardziej rozpoznawalnych wizytówek Rzymu. Ta arena walk gladiatorów, to wściwie Amfiteatr Flawiuszów. Swoją nazwę zawdzięcza znajdującemu się kiedyś obok wielkiemu na 40 metrów posągowi ze złotego brązu, który po najeździe Gotów przepadł. W Koloseum odbywały się walki gladiatorów, czy też polowania na zwierzęta. Po 2000 lat podziwiać możemy szkielet całej budowli, która aby uniknąć całkowitego rozpadu zosta kilka lat temu poddana renowacji. Obecnie podziwiać możemy odnowione zewnętrzne ściany koloseum. RZYMSKI WEEKEND Adrianna Płuciennik Most Aniołów Koloseum kańców, od słowa platio wywodzi się słowo pac. Dziś wzgórze to rozległy park, który kryje pozostałości wielu budowli z różnych epok. Jest to idealne miejsce do wyciszenia się, odpoczynku w cieniu drzew. Spacerując możemy natknąć się na drzewa laurowe, których ususzone liście idealnie doprawią PALATYN To jedno z siedmiu wzgórz, na których zbudowano Rzym. Wśnie tu odnaleziono najstarsze ślady osadnictwa w Rzymie, co może świadczyć o prawdzie legendy mówiącej, że na zboczu znajdowa się grota, w której wilczyca karmi Romulusa i Remusa. Tu początek wzięło miasto Rzym. Palatyn był siedzibą wielu okazałych rezydencji bogatych miesznasze kuchenne potrawy. Warto dotrzeć do tarasu widokowego z piękną panoramą miasta. SCHODY HISZPAŃSKIE Barokowa kompozycja z XVIII wieku jest popularnym miejscem na wypoczynek wśród mieszkańców, jak i turystów. Wieczorami ze 32 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

33 Widok z Palatynu na miasto Bogactwo Muzeów Watykań- skich Koloseum schodów podziwiać można piękno słońca zachodzącego tuż za urokliwymi kamienicami. Podczas Wielkanocy schody pokrywa ogromny dywan z kwiatów. FONTANNA DI TREVI Przepiękna fontanna pobiera wodę ze starożytnego akweduktu o długości 20 km. Di Trevi jest niewątpliwie najpiękniejszą rzymską fontanną, która najlepiej wygląda tuż po zmroku - podświetlona. Podziwiać możemy rzeźby króla mórz - Neptuna w otoczeniu morskich bóstw. Turyści wierzą, że wrzucenie do niej monety zapewni nam powrót w przyszłości do Wiecznego Miasta. Aktualnie wdze próbują odwodzić gości od tego zwyczaju ze względu na wytrącające się z monet związku chemiczne, które uszkadzają fontannę. W lipcu 2016 roku nastąpiło jedno z najciekawszych zastosowań fontanny. Tym razem nie by ona tłem filmu, a pokazu mody. Na tafli wody zamontowano szklaną podłogę, którą kroczyły modelki w najnowszych modowych kreacjach. WATYKAN Będąc w Rzymie warto także odwiedzić Watykan. Z królującą Bazyliką św. Piotra, która jest najdłuższym i najpojemniejszym kościołem na świecie (mieści 60 tys. osób). Od rozmiaru ważniejsza jest rola jaką pełni. Znajdziemy tu dzie Micha Anio czy Gianlorenzo Berniniego. Dla nas bardzo ważnym miejscem jest kaplica z sarkofagiem, z ciałem Jana Paw II. Idąc dalej napotkamy grób św. Piotra, nad którym znajduje się wysoki na 28 metrów baldachim ze złoconego brązu. W całej Bazylice królują liczne zdobienia i złocenia. Miłośnicy sztuki będą w raju odwiedzając Muzea Watykańskie, pełne arcydzieł gromadzonych przez lata, przez biskupów. Na samym końcu czeka Kaplica Sykstyńska ze słynnymi freskami Micha Anio. Codziennie około tysięcy odwiedzających podnosi ze zdumieniem głowy do góry, podziwiając malowid Micha Anio na sklepieniu. Wśnie w tej kaplicy odbywa się konklawe, czyli zebranie wybierające nowego papieża. MOST ANIOŁÓW Przez wielu uznany za najpiękniejszy rzymski most. Prowadzi do Zamku Aniołów zbudowanego na polecenie cesarza Hadriana. Most zdobi 10 posągów aniołów. Most ten służył pielgrzymującym do grobu Św. Piotra. Był łącznikiem pomiędzy strefą sacrum i profanum, a najlepszym łącznikiem pomiędzy człowiekiem a Bogiem, są wśnie aniołowie. Postaci nawiązują do patronów Rzymu - Św. Piotra z kluczami, a także do drogi krzyżowej - anioły z chustą św. Weroniki, gwoździami czy krzyżem. W trakcie zwiedzania należy znaleźć czas na pyszną kawę z rozgrzanego ekspresu, z dodatkiem chrupiącego croissanta. Na lunch warto wybrać mniejszy lokal, najlepiej w jednej z bocznych, nieuczęszczanych uliczek. Obowiązkowo musimy spróbować makaronu lub pizzy i do tego skosztować pysznego włoskiego wina, a do kraju przywieziemy piękne wspomnienia z naszych rzymskich wakacji. Na zachętę polecamy obejrzeć film: Wielkie piękno - film o pędzie życia, włoskiej elegancji i zakątkach miasta, których nie znają nawet Włosi, aż po przerażająco spokojną strefę sacrum. Film, który szokuje i kusi do odwiedzenia Wiecznego Miasta. CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 33

34 Kilka tygodni temu internauci wybrali 7 nowych cudów Polski w plebiscycie organizowanym przez miesięcznik National Geographic Traveler. Dzisiaj poznamy jeden z tych cudów. Jest to Geopark Łuk Mużakowa, który od 2004 roku figuruje na liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Geopark znajduje się w wojewódzwie lubuskim, na pograniczu polsko-niemieckim. Geopark Łuk Mużakowa zachwyca o każdej porze. Jednak jesienią można doznać tu prawdziwego kolorowego zawrotu głowy - pięknie zabarwione liście, jesienne kwiaty i kolorowe jeziorka tworzą niesamowite fotogeniczne krajobrazy. Łuk Mużakowa powstał około lat temu. Lodowiec Mużakowski, który oderwał się z czo głównego lądolodu, swoim ciężarem spiętrzył i pofałdował poziomo podłoże. W wyniku tych ruchów pokdy węgla brunatnego, iłów oraz piasku szklarskiego przemieściły się z głębi ziemi na jej powierzchnię. Na początku ubiegłego wieku wydobywano tu węgiel oraz iły ceramiczne. Wieloletnie eksploatowanie tych terenów przez człowieka zmieniło je nie do poznania. Kopalnię zamknięto w 1973 roku, a od lat 80-tych wspierane są naturalne procesy rekultywacyjne przyrody. Rekultywacja polega głównie na zgodzeniu pokopalnianych skarp i hałd, oraz nasadzeniu nowej roślinności. Efekty możemy zobaczyć przemierzając około 5 km trasę rowerowo-pieszą, która bezpiecznie prowadzi nas wśród przepięknej scenerii przez najciekawsze miejsca geoparku. Mijamy stare kopalniane wózki, przechodzimy przez bramę i widzimy tablicę informującą nas, że znajdujemy się na terenie dawnej kopalni orywkowej Babina (w GEOPARK Janina Wojciechowska Pokopalniane hałdy piaskowe o fantazyjnych kształtach Wózki kopalniane przy wejściu do Geoparku Panorama Geoparku widoczna z wieży 34 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW

35 języku łużyckim - babcia). Górnictwo pozostawiło tutaj po sobie liczne zbiorniki wodne, które różnią się kształetm i skdem chemicznym - a przez to kolorem. Napotykamy jeziora o różnych odcieniach błękitu oraz zieleni, a również rdzawo-pomarańczowe. Jeśli trafimy tu w słoneczny dzień - wrażenie będzie nie do opisania. Różne kolory zbiorników są wynikiem dużego stężenia różnych związków chemicznych. O szkodliwości kwaśniej wody świadczą obumarłe pnie dziesiątek drzew. Geopark jest prawdziwym rajem dla fotografów, ale również dla przyrodników. Łuk Mużakowa to unikalne żywe laboratorium, przykd na to, jak może odnowić się natura na terenach silnie zmienionych przez dzialność człowieka. Obecnie żyje tu wiele chronionych gatunków zwierząt, ptaków oraz roślin. Mimo znacznej kwasowości wody możemy podziwiać różnorodną i ciekawą roślinność wodną, która jest doskonale widoczna w przejrzystej toni. Największy pokopalniany zbiornik ze względu na kształt linii brzegowej nosi nazwę Afryka. Jego maksymalna głębokość sięga do 24 m, a kwasowość wody zbliżona jest do kwasowości octu. Na brzegach zbiornika Afryka możemy odnaleźć kawałeczki węgla brunatnego, a barwa jego wody jest brunatno-czerwona. Szacuje się, że przez wszystkie lata dzialności kopalni Babina, przekształconych zostało około 430 ha gruntu. Tylko część z nich zosta zrekultywowana, ponieważ prace te były bardzo kosztowne. Na brzegach zbiornika możemy obejrzeć skały antropogeniczne, które poprzez erozję nabrały fantazyjnych kształtów. Piaszczysto- -pylaste słupki, łuki, baszty - wśród Zbiornik o dużym nasyceniu żelaza takiego krajobrazu można poczuć się jak na pustyni. Tuż przy zbiorniku Afryka znajduje się wieża widokowa. Z wysokości 24 metrów widać piękną o każdej porze roku panoramę Łuku Mużakowa. W Geoparku napotkamy kwaśne źród. Wypływająca spod ziemi woda w okolicach dawnej kopalni Babina jest specyficzną mieszanką chemiczną. Z ki widokowej można obejrzeć jedno z takich kwaśnych źródeł. Jego misa zbudowana jest z osadów żelazistych i wygląda zjawiskowo. Mieni się różnymi kolorami, zachwyca Kwaśne źródło kształtami osadów. W środowisku kwaśnym oraz okraszonym dużą dawką żelaza doskonale czują się bakterie żelazowe. Ich obecność widoczna jest w postaci opalizującyh plam, które mienią się wszystkimi kolorami tęczy i przypominają rozlaną ropę. Wizyta w Geoparku Łuk Mużakowa jest nie tylko doskonałą lekcją geologii. Tutaj na wsne oczy możemy zobaczyć jak niszczący wpływ na przyrodę może mieć dzialność człowieka i jak dużą moc odradzania się ma natura jeśli pospieszymy jej z pomocą. CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW 35

36 36 CZASOPISMO PODRÓŻNIKÓW