Dr Jolanta Rutkowska Katedra Finansów i rachunkowości. Rachunkowość zarządcza 1

Transkrypt

1 Dr Jolanta Rutkowska Katedra Finansów i rachunkowości Rachunkowość zarządcza 1

2 Sylabus (30 h) System rachunkowości rachunkowość zarządcza vs finansowa (2h) Klasyfikacja kosztów dla celów ewidencji i kalkulacji (4 h) Rachunek kosztów pełnych (4 h) Rachunek kosztów zmiennych (8 h) Metody podziału kosztów na stał i zmienne Wynik finansowy w rachunku kosztów zmiennych Porównanie wyniku finansowego w rachunku kosztów pełnych i zmiennych Analiza progu rentowności (6 h) Próg rentowności Margines bezpieczeństwa Analiza wieloasortymentowa Koszty w decyzjach zarządczych (6 h) Koszty istotne, utopione, utraconych korzyści Decyzje krótkookresowe

3 Forma zajęć i kryteria oceny Forma zajęć - konwersatorium Metody oceniania: ocena zaliczająca przedmiot jest oceną wynikającą z następującej punktacji: 40 punktów z kolokwiów (2 kolokwia po 20 punktów) 60 punktów ocena z egzaminu (egzamin w sesji) zaliczenie od 51 punktów Konsultacje: poniedziałek sala B509

4 Danuta Maciejowska Rachunek kosztów Wyd Naukowe WZ UW, Warszawa 2014 J.Rutkowska, D.Świderska-Rak, Komputerowe wspomaganie rachunkowości zarządczej, Wydawnictwo WZ Warszawa 2016 Literatura Jan Turyna, Beata Pułaska_Turyna Rachunek kosztów i wyników Finans Servis Sp z oo, Warszawa 2000 E.Nowak, M.Wierzbiński Rachunek kosztów modele i zastosowania PWE, Warszawa 2010

5 pod red. Gertrudy Świderskiej Controlling kosztów i rachunkowość zarządcza Difin, Warszawa 2010 pod red. Anny Karmańskiej Rachunkowość zarządcza rachunek kosztów Difin, Warszawa 2006 A.Jaruga, P.Kabalski, A.Szychta Rachunkowość zarządczą Oficyna Ekonomiczna Grupa Wolters Kluwer Warszawa 2014 Edward Nowak Zaawansowana rachunkowość zarządcza PWE, Warszawa 2017

6 System rachunkowości rachunkowość zarządcza vs finansowa Pojęcie kosztów Klasyfikacja kosztów dla celów sprawozdawczych

7 Rachunkowość jako system otoczenie jednostki wejście przetwarzanie wyjście pierwotne dane księgowe ujmujące zdarzenie gospodarcze (bilansowe i wynikowe) zachodzące w jednostce gospodarczej wzajemnie powiązane podsystemy identyfikacja i pomiar zdarzeń gospodarczych ujmowanie chronologiczne zdarzeń klasyfikacja zdarzeń przygotowanie sprawozdań informacje ekonomiczne wykorzystywane przez określonych użytkowników dla oceny działalności i podejmowanie decyzji

8 Podsystemy w systemie rachunkowości rachunkowość finansowa rachunek kosztów rachunkowość zarządcza Rachunek kosztów źródło dostarczające różnym użytkownikom informacje dotyczące kosztów działalności przedsiębiorstwa

9 Rachunkowość finansowa podsystem rachunkowości - obejmujący informację o stanie finansowo-majątkowym jednostki i wypracowanym przez nią wyniku finansowym uregulowana prawnie przez ustawę o rachunkowości, krajowe i międzynarodowe standardy rachunkowości jednolite zasady wyceny oparte na koszcie historycznym pomiar danych finansowych dostarczanie informacji ex post stosowanie ścisłej periodyzacji: rok obrotowy, okres sprawozdawczy ustalona forma prezentowania informacji sprawozdanie finansowe odbiorca informacji głównie otoczenie zewnętrzne

10 Rachunkowość zarządcza system rachunkowości obejmujący informację o jednostce do planowania, kontroli i oceny podejmowanych działań oraz zapewnienia odpowiedzialności za jej zasoby nie ma uregulowań prawnych stosowanie różnych zasad wyceny: koszty utraconych korzyści pomiar danych finansowych i niefinansowych dostarczanie informacji ex ante brak periodyzacji, przedmiot - analizy cele i zadania prezentacja informacji według potrzeb jednostki, bez ustalonej formy odbiorca informacji kierownictwo i pracownicy jednostki

11 Porównanie podsystemów rachunkowości: Rachunkowość finansowa Rachunkowość zarządcza użytkownicy zewnętrzni i wewnętrzni wewnętrzni wymagania prawne przepisy prawa brak cechy informacji wierny i rzetelny obraz jednostki: dokładność rzetelność wiarygodność Istotność, użyteczność i szybkość pozyskania informacji dla podejmowania decyzji orientacja czasowa przeszłość i teraźniejszość teraźniejszość i przyszłość analizowany okres określony przepisami prawa różny w zależności od potrzeb prezentacja informacji sprawozdanie finansowe dowolne raporty i analizy stopień standaryzacji wysoki brak obligatoryjność tak nie zakres informacji określony przepisami dowolny

12 Rachunkowość zarządcza a controlling rachunkowość zarządcza nauka i praktyka w przedsiębiorstwach w obszarze anglojęzycznym (management accounting) początek praktyki lata 20 te XX w definicja terminu lata 50-te XX w controlling nauka i praktyka w przedsiębiorstwach w obszarze niemieckojęzycznym definicja terminu początek 50-tych lat XX w

13 Stanowisko Komisji SKwP 2010 r dotyczące relacji pomiędzy rachunkowością zarządczą a controllingiem z analizy koncepcji controllingu i koncepcji rachunkowości zarządczej wynika, że: ich cele, zadania, stosowane metody i techniki nie wykazują współcześnie różnic. specjaliści, uprawiający te zawody, są identycznie nazywani. w praktyce wielkich firm światowych, opartych na kapitale angloamerykańskim i niemieckim, gdzie zderzają się obie koncepcje, nie obserwuje się żadnych różnic ani problemów we współpracy ( ) model kontynentalny rachunkowości zostaje zastąpiony modelem angloamerykańskim zbudowanym z rachunkowości finansowej i rachunkowości zarządczej, a controlling jest tylko historycznie i kulturowo uwarunkowaną nazwą dla wiedzy i praktyki rachunkowości zarządczej przedsiębiorstw z obszaru niemieckojęzycznego należy dążyć do spopularyzowania tego podejścia.

14 Podsystemy rachunkowości: rachunek kosztów podsystem rachunkowości obejmujący ogół działań: identyfikowania, mierzenia, grupowania, przetwarzania, prezentowania i interpretowania wyrażonych ilościowo i wartościowo skutków procesów zużycia zasobów przedsiębiorstwa w związku z jego działalnością gospodarczą (ustalanie kosztów prowadzenia działalności gospodarczej).

15 Rachunek kosztów jako system wejście przetwarzanie wyjście informacje o rzeczowym przebiegu działalności informacje źródłowe o kosztach prowadzonej działalności (zdarzenia wynikowe) pomiar kosztów dokumentowanie ewidencja rozliczanie kalkulacja sprawozdawczość analiza poziomu i struktury informacje dotyczące kosztów wyodrębnionych jednostek odniesienia kosztów (obiektów kosztów)

16 Koszt - definicja definicja zgodna z Ustawą o rachunkowości Koszty i straty uprawdopodobnione zmniejszenie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych w formie zmniejszenia aktywów lub zwiększenia zobowiązań, które spowoduje zmniejszenie kapitału własnego jednostki lub zwiększenie jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie wkładów przez właścicieli definicja ekonomiczna (Jan Matuszewicz) Koszt wyrażone w mierniku pieniężnym zużycie różnych czynników produkcji (środki trwałe, materiały, praca ludzka, usługi obce) oraz nakłady niewyrażające zużycia (podatek od nieruchomości, składki ZUS) związane z normalną działalnością jednostki w określonym czasie

17 Pojęcie kosztów ekonomicznych a kosztów księgowych Prowadząc działalność przedsiębiorstwo podejmując decyzje rezygnuje z potencjalnych korzyści (dochodów) możliwych do osiągnięcia w przypadku wyboru alternatywnych decyzji koszty ekonomiczne = koszty księgowe + koszty alternatywne koszty księgowe usankcjonowanie prawnie, rejestrowane w systemie rachunkowości koszty alternatywne ( koszty utraconych korzyści (możliwości)) utracony dochód - wcześniej uzyskiwany, utracony z powodu podjętej decyzji wyboru jakiegoś działania i zaniechania innego utracony dochód możliwy do osiągniecia z najlepszej decyzji alternatywnej odrzuconej na skutek podjętej decyzji

18 Obiekt odniesienia kosztów Dla oceny działalności jednostki gospodarczej, podejmowania decyzji zarządczych niezbędna informacja nie o kosztach poniesionych ogółem, ale odniesienie (zgrupowanie, agregacja) kosztów do wytwarzanego produktu, miejsca, realizowanego procesu itp.. obiekt odniesienia kosztów wyodrębnione według określonego kryterium obiekty, na rzecz których koszty są agregowane, grupowane, kalkulowane pozostający w związku przyczynowo - skutkowym z ponoszonymi kosztami kryteria wyodrębniana obiektów odniesienia kosztów typ, odmiana działalności rodzajowe podmiotowe przedmiotowe czasowe podział kosztów według przyjętego kryterium prowadzi do: klasyfikacji kosztów w wybranym układzie klasyfikacyjnym ułatwienia oceny poziomu, dynamiki i zróżnicowania koszów

19 Klasyfikacja kosztów księgowych wg typów działalności Kryterium klasyfikacji - typ działalności odpowiadający segmentom rachunku zysków i strat podstawowa działalność operacyjna pozostała działalność operacyjna działalność finansowa Przyczyna klasyfikacji wyodrębnienie kosztów podstawowej działalności operacyjnej dla obliczenia jednostkowych kosztów wytworzenia w celu oceny działalności jednostki konieczność dostarczenia informacji o trwałości wyniku finansowego uwzględnienie przewidywalności i charakteru zdarzeń, dzięki którym wynik został osiągnięty zachowanie porównywalności krajowej i ponadpaństwowej w rachunkowości finansowej

20 Układy klasyfikacyjne kosztów podstawowej działalności operacyjnej Układ rodzajowy Układy podmiotowe Układ przedmiotowy Koszty podstawowej działalności operacyjnej rodzaj kosztów funkcjonalny wg faz działalności odpowiedzialności wg struktury organizacyjnej możliwość przypisania do obiektu kalkulacji amortyzacja, materiały i energia, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia, pozostałe koszty koszty ogólne, koszty zakupu, koszty działalności właściwej, koszty sprzedaży, koszty zarządu koszty wydziałów wyodrębnionych w strukturze, linii technologicznych, gniazd produkcyjnych Koszty bezpośrednie, koszty pośrednie

21 Układ kalkulacyjny kosztów cel klasyfikacji kosztów w układzie kalkulacyjnym: możliwość wyliczenia kosztu wytworzenia, kosztu własnego wyrobów gotowych i ich struktury dostarczenie danych do sporządzenia RZiS w wariancie kalkulacyjnym układ kalkulacyjny - połączenie: układu przedmiotowego (koszty bezpośrednie i pośrednie) układu podmiotowego (według faz działalności, jednostek organizacyjnych) struktura układu kalkulacyjnego (liczba i treść pozycji) nie jest obligatoryjna dla wszystkich jednostek, zależy od: rodzaju produkcji sposobu planowania i kontroli kosztów możliwości ustalania wysokości wyodrębnionych pozycji kosztów

22 Typowe pozycje kalkulacyjne w układzie kalkulacyjnym koszty bezpośrednie (fazy produkcyjnej) podział wg miejsc powstawania kosztów (układ podmiotowy) podział na wytwarzane wyroby gotowe (bezpośrednio) koszty pośrednie: produkcyjne (fazy produkcyjnej) nieprodukcyjne (pozostałych funkcji) : sprzedaży i zarządu podział wg miejsc powstawania kosztów (układ podmiotowy) podział na wytwarzane wyroby gotowe (odpowiednia kalkulacja)