Motywacja PROCESY MOTYWACJI. Teorie treści (co motywować) Podejścia do motywacji. Teoria oczekiwań. Teorie procesu (jak motywować)

Transkrypt

1 PROCESY MOTYWACJI Motywacja Jest procesem psychicznej regulacji, od którego zależy kierunek ludzkich czynności oraz ilość energii, jaką na realizację danego kierunku człowiek gotów jest poświęcić. Tak więc, motywacja to proces wewnętrzny, warunkujący dążenie ku określonym celom J. Reykowski Z zagadnień psychologii motywacji, WSiP, W-wa 1970, s.18 Podejścia do motywacji Co motywować? (teorie treści) Jak motywować? (teorie procesu) Jak wcześniejsze doświadczenia wpływają na zachowania jednostki? (teorie wzmocnienia) Teorie treści (co motywować) Opierają się na założeniu, że każdy człowiek ma swoje potrzeby, do których zaspokojenia dąży. Ich celem jest odpowiedź na pytania: Jakie potrzeby ludzie chcą zaspokoić? Co jest siłą napędową działań człowieka? Przykłady.: hierarchia potrzeb A.Maslowa, teorię dwu czynnikowa F. Herzberga, teoria ERG C.P. Alderfera, teoria potrzeb D. McClellanda Teorie procesu (jak motywować) Skupiają się na tym, w jaki sposób działania człowieka mogą być ukierunkowywane i podtrzymywane Koncentrują się na motywacji, jako na procesie ciągłej modyfikacji zachowań, w którym obok motywów zachowania i jego dotychczasowych konsekwencji - dużą rolę odgrywają procesy poznawcze człowieka, takie jak np.: spostrzeżenia i oceny, porównania i przewidywania. Teoria oczekiwań Zakłada ona, że ludzie podejmując pracę, mają różne oczekiwania dotyczące konsekwencji swoich zachowań i w racjonalny sposób dokonują kalkulacji ponoszonych nakładów i spodziewanych korzyści Jeśli są przekonani, że dobre wykonanie pracy zapewni im zadowolenie, zarówno w kategoriach wewnętrznych, jak i zewnętrznych wynagrodzeń, oraz gdy praktyka potwierdza te założenia, należy spodziewać się zaangażowania w pracę 1

2 Teoria oczekiwań Zachowanie człowieka opiera się na trzech zasadach: pewności, instrumentalności oraz równoważności. Pewność dotyczy oceny prawdopodobieństwa, że działanie przyniesie oczekiwane skutki; Instrumentalność prawdopodobieństwa, że realizacja zadań zaspokoi określoną potrzebę; Równoważność - określa ważność zaspokojenia tej potrzeby w porównaniu z innymi, przy założeniu ograniczenia zasobów energii. Teorie wzmocnienia (rola wczesniejszych doświadczeń) Zajmują się wpływem wcześniejszych doświadczeń człowieka na jego zachowania w przyszłości w cyklicznym procesie uczenia się określonych zachowań Przykłady: teoria warunkowania instrumentalnego B.F. Skinnera i opartą na niej teorię modyfikacji zachowań człowieka oraz teorię słuszności J.S. Adamsa. Teoria modyfikacji zachowań organizacyjnych Zachowanie człowieka jest determinowane przez wynikające z niego konsekwencje Uczy się on zachowywać w taki sposób, który prowadzi do uzyskania nagrody a unika tych, które powodują albo brak nagród, albo karę Wnioski wynikające z teorii oczekiwań dla motywowania pracowników Zachowanie człowieka opiera się na porównaniu skutków takich samych działań na przestrzeni czasu, dlatego istotne jest jasne i konsekwentne stosowanie nagród; Człowiek ma do wyboru różne sposoby osiągnięcia tego samego celu, jeśli więc uzna, że inna droga jest bardziej skuteczna niż zwiększanie wydajności pracy wybierze ją; oznacza to, że należy wyznaczać jednoznaczne i wyraźne drogi do pożądanego rezultatu; Podstawowy proces motywacji Ten sam efekt działania ma różną wartość dla poszczególnych pracowników, zatem system motywacyjny musi być dostosowany do indywidualnych wartości i oczekiwań, co do prawdopodobieństwa osiągnięcia celu; Nagroda /kara musi być adekwatna do poniesionego wysiłku i łatwa do powiązania z nim, nie może dzielić ich duży odstęp czasu; Niezaspokojona potrzeba Poszukiwanie Zaspokojona potrzeba Napięcie Popęd Osłabnięcie napięcia 2

3 Tabela 1. Zestawienie teorii motywacji Teorie treści Punktem wyjścia jest określenie głównych potrzeb człowieka A. Maslow Motywacje określają potrzeby: fizjologiczne, bezpieczeństwa, przynależności do grupy, uznania, samorealizacji w kolejności hierarchicznej (piramida potrzeb Maslowa). C. Alderfer Motywację określają potrzeby: - egzystencji, - związku (z innymi, z grupą, z zespołem), - rozwoju. Tabela 2. Zestawienie teorii motywacji cd. tabeli 1. Teorie treści Punktem wyjścia jest określenie głównych potrzeb człowieka D.C. McCelland Motywację określają potrzeby: - osiągnięć, - przynależności do grupy, - poczucia siły F. Herzberg Motywację określają potrzeby: osiągnięć, odpowiedzialności, uznania, rozwoju itp., określane przez czynniki wewnętrzne tzw. motywatory Motywację określają potrzeby: związane z płacą, warunkami pracy itp., określone przez czynniki zewnętrzne tzw. czynniki higieny. Tabela 3. Tabela 4. Zestawienie teorii motywacji Zestawienie teorii motywacji cd. tabeli 3 Teorie poznawcze (procesowe) Punktem wyjścia są przyczyny, przebieg i skutki ludzkich działań. V.Vroom J.S.Adams Motywacja to wynik trzech zmiennych: 1. stopnia satysfakcji z z wyników pracy 2. znajomości wartości wyników pracy 3. wpływu wyników pracy na inne działania Motywacja do działań wynika z potrzeby utrzymania równowagi pomiędzy własnym wkładem pracy i jej efektami w porównaniu do wkładu pracy i efektów innych (teoria równowagi) Teorie poznawcze (procesowe) Punktem wyjścia są przyczyny, przebieg i skutki ludzkich działań. E. Locke Motywacja odbywa się przez wyznaczanie celów, które są akceptowane przez pracownika i osiągalne. P. Drucker Motywowanie wynika ze wspólnego ustalania celów i wspólnej oceny osiągnięć (poprzez porównanie założeń i faktycznych osiągnięć). Tabela 5 Zestawienie teorii motywacji Teorie wzmocnień Opierają się na założeniu, że ludzkie zachowania są motywowane przez pozytywne wydarzenia w ich otoczeniu (czasami teorie wzmocnień zaliczane są do teorii poznawczych) MODELE MOTYWACJI TEORIE POTRZEB MASLOW, McCLELLAND, ATKINSON B.F.Skinner Pozytywne zachowania mogą być stymulowane przez zastosowanie wzmocnień, takich jak np.: premia czy szczery uścisk dłoni zwierzchnika; ma to wpływać na powtarzanie się pozytywnych zachowań pracownika TEORIE UCZENIA SKINNER 3

4 Teoria Herzberga Czynniki higieniczne wpływające na niezadowolenie Czynniki motywacyjne wpływające na zadowolenie Jakość nadzoru Płaca Polityka firmy Fizyczne warunki pracy Stosunki z innymi Bezpieczeństwo pracy Możliwości awansu Możliwości rozwoju osobistego Uznanie Odpowiedzialność Osiągnięcia Czynniki zmniejszające niezadowolenie Czynniki zwiększające satysfakcję TEORIA OCZEKIWAŃ EXPECTANCY (skuteczności, osiągania celów, równości) INSTRUMENTALITY ( uczenia się) VALLENCE (Maslow, Mc Clelland) Teoria oczekiwań Siła tendencji do działania w określony sposób zależy od siły oczekiwania, iż działanie to przyniesie określony efekt i od jego atrakcyjności dla działającej jednostki Podstawowe zmienne w teorii oczekiwań Atrakcyjność nagrody Prawdopodobieństwo jej uzyskania Związek pomiędzy wysiłkiem a efektem uzyskanym z pracy 4

5 Teoria Oczekiwań D.Nadlera I E.Lawlera M = [ E- P] x [(E-O) (V)] M = motywacja E = oczekiwania O = zyski/przychody ze zmiany P = zmiana V = wartość związana ze zmianą Zarządzanie przez cele (MBO) Management By Objectives Konkretność celów Wspólne podejmowanie decyzji Ustalone ramy czasowe Informacja zwrotna o osiągnięciach Efektywne jest połączenie karania niepożądanych zachowań ze wzmacnianiem zachowań pożądanych. W takich warunkach kara nie musi spełniać w/w warunków; nawet łagodne i rzadkie kary mogą być skuteczne. 5

6 6