SOCIAL DIAGNOSIS 2015

Transkrypt

1 Cotemporary Ecoomcs Quarterly of Uversty of Face ad Maagemet Warsaw Vole 9 Issue 4 November 015 SOCIAL DIAGNOSIS 015 OBJECTIVE AND SUBJECTIVE QUALITY OF LIFE IN POLAND DIAGNOZA SPOŁECZNA 015 WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA POLAKÓW Edted by: Jausz Czapńsk Tomasz Paek Raport Dagoza Społecza 015 fasoway przez: Warszawa: Rada Motorgu Społeczego lstopad 015

2 CONTEMPORARY ECONOMICS ABSTRACTED/INDEXED: ABI/INFORM Complete (ProQuest) ABI/INFORM Global (ProQuest) Academc OeFle (GALE Scece Cotext) Busess & Compay Profles (GALE Scece Cotext) Busess ad Ecoomcs Theory Collecto (GALE Scece Cotext) Cabell s Drectores Cetral ad Easter Europea Ole Lbrary CEJSH Ctefactor Drectory of Ope Access Jourals (DOAJ) Drectory of Research Joural Idexg (DRJI) ERIH PLUS EBSCO ECONIS EcoLt EcoPapers EcoStor (EcoBz) GENAMICS JouralSeek Geeral Busess Fle ASAP (GALE Scece Cotext) Google Scholar GREENR - Gale Resource o the Evromet, Eergy ad Natural Resources (GALE Scece Cotext) IDEAS IdexCopercus Ifotrac Custom Jourals (GALE Scece Cotext) Iteratoal Busess (GALE Scece Cotext) JIFACTOR Lbrary of Cogress (USA) Mstry of Scece ad Hgher Educato lst of scored jourals (ratg score 10 pts) ProQuest Cetral ProQuest Research Lbrary Research Papers Ecoomcs (RePEc) Scrus SCOPUS Socal Scece Research Network The Brtsh Lbrary The Cetral Europea Joural of Socal Sceces ad Hates The Iteratoal Bblography of the Socal Sceces (IBSS)/ProQuest Ulrchsweb WorldCat Zetoc Edtor Chef: Marc Staewsk Deputy Edtor Chef Tomasz Szopńsk Stat Edtor Heryk Rosłaec Laguage Edtor Kurt Spurlock Techcal Edtors Moka Badyszewska Karol Kowalczyk Assocate Edtors Zeo Bek Wesław Dębsk Wtold Jakóbk Wtold Małeck Dauta Mlczewska Robert Nowack Włodzmerz Rembsz Grażya Rytelewska Mara Serpńska Potr Szczepakowsk Tadeusz Szlcz Ryszard Wlczyńsk EDITORIAL BOARD: Nur Adaa Hau Abdullah (Malaysa) Ruth V. Agulera (USA) Icek Ajze (USA) Hrabr Bachev (Bulgara) Rchard P. Bagozz (USA) Rchard Bludell (Great Brta) Costat A. Bob (Romaa) Udo Broll (Germay) Wllem K. M. Brauers (Belg) Taja Broz (Croata) Jelea Budak (Croata) Barbara Czarawska (Swede) Ddar Erdç (Bulgara) József Fogaras (Romaa) Ncola Juul Foss (Demark) Bruo S. Frey (Swtzerlad) Masahko Gemma (Japa) Srećko Goć (Croata) Kjell Åge Gotvassl (Norway) Adraa Grgorescu (Romaa) Olver D. Hart (USA) Roma Horvath (Czech Republc) Shelby D. Hut (USA) Zora Ivaovc (Croata) Søre Johase (Demark) Ste Jösso (Swede) Lutz Kla (USA) Judt Karsa (Hugary) Elko Kleschmdt (Caada) Moka Kostera (Swede) Stephe F. LeRoy (USA) Csaba Leter (Hugary) Lea Maleševć Perovć (Croata) Vctor Martez Reyes (USA) Erc Mask (USA) Igor Matuovć (Croata) Ieva Medute (Lthuaa) Garabed Massa (Bulgara) Alexadru Mrcea Nedelea (Romaa) Aayo Nkamebe (Ngera) Harald Oberhofer (Austra) Bors Podobk (Croata) Na Pološk Vokć (Croata) Rosstsa Ragelova (Bulgara) Assaf Raz (USA) Sada Reko (Croata) Domgo Erque Rbero Sorao (Spa) Rchard Roll (USA) Steve Rosefelde (USA) Yochaa Shachmurove (USA) Adre Shlefer (USA) Eduardo Schwartz (USA) Mrosław Skbewsk (USA) Staley F. Slater (USA) Leka Slavíková (Czech Republc) Joel Sobel (USA) Jasmka Sohger (Croata) Meme Struwg (South Afrca) Gudo Tabell (Italy) Masahro Taguch (Japa) Josp Tca (Croata) Joachm Wager (Germay) Joh Whalley (Caada) Gary Wog (Cha) Shaker A. Zahra (USA) Eudas Kazmeras Zavadskas (Lthuaa) The orgal verso: o-le joural ADDRESS OF EDITORS: CONTEMPORARY ECONOMICS, Uversty of Face ad Maagemet Warsaw, Warszawa, 55 Pawa Str., room 19, phoe: () e-mal: edtoral@ce.vzja.pl PUBLISHER: Vzja Press & IT, Warszawa, 60 Dzela Str. phoe/fax: () e-mal: vzja@vzja.pl All artcles publshed the quarterly are subject to double-bld peer revews ISSN:

3 Dagoza społecza ANEKS 4. METODOLOGIA ANALIZY UBÓSTWA 4.1. Ubóstwo moetare Defcja Podejśce obektywe W podejścu obektywym jako lę (gracę) ubóstwa w maju 015 r. przyjęto skorygowae, odpowe wskaźkem ce towarów usług kospcyjych, mm egzystecj dla gruda 014 r. oblczoe przez Istytut Pracy Spraw Socjalych dla jedoosobowego gospodarstwa pracowczego. Lę ubóstwa dla marca 013 r. staowła jej wartość z maja 015 r. urealoa odpowe wskaźkem ce towarów usług kospcyjych. Dla wszystkch pozostałych typów gospodarstw domowych lę ubóstwa oblczoo jako loczy skorygowaego mm egzystecj odpowadającej m skal ekwwaletośc. Wartość mm egzystecj jest tożsama z wartoścą koszyka dóbr kospcyjych ustalaego dla gospodarstwa domowego o określoych cechach społeczo-demografczych. Zawartość tego koszyka powa przy tym zapewć take waruk bytowe gospodarstwa domowego, które ożlwają wyłącze "przetrwae" w zdrowu zdolośc do pracy (Deszczuk, Sajkewcz, 1996). Ozacza to, że wartość mm egzystecj staow gracę skrajego ubóstwa Podejśce subektywe W podejścu subektywym do wyzaczea gracy ubóstwa zastosowao metodę subektywej l ubóstwa (Goethart, Halberstadt, Kaptey Va Praag, 1997; Paek 011). W metodze tej gospodarstwa domowe wskazują ajższe pozomy dochodów ezbędych do zwązaa końca z końcem, traktowae jako ch le ubóstwa. Ocey odośe dochodów formułowae przez poszczególe gospodarstwa zależą przede wszystkm od ch welkośc (lczby osób w gospodarstwe domowym) oraz ch rzeczywstego dochodu. Zależość tą możemy przedstawć w postac astępującego rówaa regresj: lym 0 1 ll ly, (1) gdze: L lczba osób w gospodarstwe domowym, y rzeczywsty dochód gospodarstwa domowego, y m ajższy pozom dochodów, potrzeby do powązaa końca z końcem, wskazyway przez gospodarstwo domowe. Parametry powyższej fukcj regresj, oszacowae a podstawe metody ajmejszych kwadratów, staowły podstawę do oblczaa l ubóstwa dla kolejych lat badaa. Otrzymujemy ją jako wartość dochodów y, która podstawoa a mejsce y m oraz y speła rówae (1). Wartośc l ubóstwa (y) zależe od lczby osób w gospodarstwe domowym wyzaczao ostatecze a podstawe wzoru: L l x y exp. () 4.. Skale ekwwaletośc Podejśce obektywe Skale ekwwaletośc przyjęte w podejścu obektywym, zarówo w ujęcu klasyczym jak w ujęcu welowymarowym, zostały oszacowae a podstawe procedury, wykorzystującej formacje o welkośc wydatków gospodarstw domowych (Szulc, 1996). W procedurze tej uwzględoo fakt, że gospodarstwa domowe o różym składze w rozmaty sposób dyspoują swom dochodam. Przykładowo gospodarstwa osób młodych mej wydają a ochroę zdrowa, a węcej a żywość ż gospodarstwa domowe osób starszych. Jedocześe przyjęto założee, że struktura kospcj gospodarstw domowych jest odzwercedleem ch rzeczywstych potrzeb. Jako gospodarstwo staowące pukt odesea (czyl gospodarstwo stadardowe, ze skalą ekwwaletośc rówą 1, przyjęto gospodarstwo pracowcze osoby samotej w weku od 30 do 59 lat). Wartość skal ekwwaletośc dla ego, dowolego gospodarstwa domowego możemy wtedy terpretować jako lczbę zawartych w m stadardowych gospodarstw (czyl w aszym przypadku stadardowych osób). Skale ekwwaletośc zostały oszacowae według astępującego wzoru: Rada Motorgu Społeczego

4 Dagoza społecza l m m 1 A j m sj ws wsr l, (3) A j1 s1 jr gdze: m skala ekwwaletośc dla -tego gospodarstwa. w s,w sr odsetek wydatków -tego r-tego gospodarstwa a s-te dobro lub grupę dóbr. W tym przypadku gospodarstwo r-te jest gospodarstwem stadardowym. m sj elastyczość wydatków a s-te dobro względem j-tej charakterystyk demografczej (j=1,,..,m). A, A r wektory charakterystyk demografczych -tego r-tego gospodarstwa. W prezetowaym badau wektory charakterystyk demografczych uwzględały lczbę osób dorosłych w gospodarstwe (powyżej 16 lat), lczbę dzec (pożej 10 lat od 10 do 15 lat) oraz wek głowy rodzy (16-9 lat, lat oraz powyżej 60 lat). Parametry m sj otrzymujemy poprzez estymację modelu popytu kospcyjego, w którym zmeym objaśającym są wydatk gospodarstwa domowego, lczba osób dorosłych oraz dzec w gospodarstwe domowym cey dóbr kospcyjych. Są oe terpretowae jako demografcze elastyczośc wydatków a poszczególe dobra. Tym samym skala ekwwaletośc uzyskaa a podstawe rówaa (3) jest średą geometryczą elastyczośc wydatków względem zmeych demografczych ważoych udzałam wydatków a poszczególe dobra w wydatkach ogółem Podejśce subektywe Podstawą szacuku skal ekwwaletośc w podejścu subektywym były grace ubóstwa oblczae dla gospodarstw domowych o różej lczbe osób w gospodarstwe według formuły (). Jako gospodarstwo stadardowe, staowące pukt odesea (ze skalą ekwwaletośc rówą 1) przyjęto gospodarstwo domowe jedoosobowe. Wartość skal ekwwaletośc dla gospodarstwa L-osobowego uzyskujemy dzeląc wartość jej l ubóstwa przez wartość l ubóstwa dla gospodarstwa jedoosobowego: L 1 y m L. (4) y 4.3. Pomar ubóstwa Pomar ubóstwa w podejścu jedowymarowym. Ubóstwo moetare. W ujęcu jedowymarowym (moetarym), uwzględającym wyłącze beżące dochody gospodarstw domowych, dyspoując dochodam ekwwaletym gospodarstw domowych (porówywalym merkam zamożośc pojedyczych gospodarstw domowych różych typów) oraz gracą ubóstwa możemy skocetrować sę a ocee samego zjawska ubóstwa. Najszersze zastosowae w aalzach zjawska ubóstwa mają agregatowe deksy ubóstwa (Paek, 011). Są to formuły statystycze agregujące dywduale merk ubóstwa (dotyczące pojedyczych gospodarstw domowych, czy też osób) ożlwające ocey tego zjawska w skal kraju, w przekrojach terytoralych czy też dla grup typologczych gospodarstw domowych (osób). Ze względu a fakt, że e steje jeda uwersala formuła w tym zakrese, w badaach powy być stosowae róże formuły deksów agregatowych dostarczające formacj o różych aspektach ubóstwa. Ze względu a fakt, że w welowymarowym podejścu do pomaru ubóstwa dokoujemy zarówo pomaru ubóstwa moetarego jak ubóstwa emoetarego (deprywacj materalej) deksy ubóstwa oceające ubóstwo moetare będzemy azywal deksam ubóstwa moetarego. Najpopularejszym deksem oceającym zasęg ubóstwa moetarego (moetary poverty cdece) jest stopa ubóstwa moetarego (headcout moetary poverty rato), czyl odsetek jedostek (osób, gospodarstw domowych) o dochodach pożej gracy ubóstwa: H, (5) gdze: lczba jedostek w badaej zborowośc, lczba jedostek ubogch moetare w badaej zborowośc. Ideks te przyjmuje wartość 0 przy braku ubogch wartość 1, gdy wszystke badae jedostk posadają dochody ekwwalete ższe ż graca ubóstwa. Odsetek ubogch e mów am c o ych aspektach ubóstwa. Przykładowo e dostarcza o żadych formacj o głębokośc ubóstwa, gdyż przyjmuje taką samą wartość ezależe od tego, czy ubodzy mają dochody ekwwalete zblżoe do gracy ubóstwa czy też blske zeru. W prezetowaym badau zapropoowao rozszerzee aalzy ubóstwa moetarego o trzy pozostałe, poza zasęgem, aspekty ubóstwa. Rada Motorgu Społeczego

5 Dagoza społecza Podstawową marą oceającą głębokość ubóstwa moetarego (moetary poverty depth) jest deks luk dochodowej ubogch (moetary poverty gap dex) defoway jako: m e 1 y y I, (6) 1 y gdze: y - graca ubóstwa moetarego, y - dochód ekwwalety -tej jedostk. e Ideks luk dochodowej ubogch jest tym samym rówy eważoej średej z dywdualych (dla każdego ubogego) deksów głębokośc ubóstwa. Ozacza to, że wszystke badae jedostk mają w m taką samą wagę. Merzy o przecęty dystas mędzy dochodam ekwwaletym ubogch oraz gracą ubóstwa, a tym samym mów am jak bardzo uboge są jedostk ależące do populacj ubogch. Ideks przyjmuje wartość 0, jeżel w badaej populacj e ma ubogch oraz wartość 1, gdy dochody wszystkch jedostek ubogch wyoszą zero. Kolejym aspektem ubóstwa moetarego jest jego tesywość (moetary poverty testy). Najczęścej stosowaym w praktyce deksem oceającym tesywość ubóstwa jest deks luk dochodowej (come gap dex): e 1 y y IT. (7) 1 y Może być o także przedstawoy jako loczy stopy ubóstwa moetarego oraz luk dochodowej ubogch, czyl opsuje dwe charakterystyk ubóstwa łącze oceając zarówo zasęg ubóstwa moetarego jak głębokość ubóstwa moetarego: IT H I. (8) Merk te róż sę od deksu luk dochodowej ubogch tym, że dotyczy całej badaej populacj, a e tylko ubogch. Sa luk dochodowych jedostek (luk eubogch jedostek są oczywśce rówe 0) dzeloa jest tutaj przez lczbę wszystkch badaych jedostek. Ideks luk dochodowej jest marą kosztów elmacj ubóstwa moetarego (w relacj do gracy ubóstwa) gdyż wskazuje jaką welkość dochodów ekwwaletych (merzoych jako odsetek gracy ubóstwa) ależy przetrasferować przecęte do każdego ubogego aby dochody wszystkch badaych jedostek były e mejsze ż graca ubóstwa. Ideks te przyjmuje, podobe jak deks luk dochodowej ubogch, wartośc z przedzału [0,1]. Ideks uzyskuje wartość 0 jeżel w badaej populacj e ma ubogch oraz wartość 1, gdy wszystke badae jedostk mają dochody rówe zero. Czwartą grupę deksów staową deksy dotklwośc ubóstwa moetarego (moetary poverty severty), oceające e tylko zasęg ubóstwa moetarego, dystas dochodowy gospodarstw domowych ubogch od gracy ubóstwa (głębokość ubóstwa moetarego) lecz także erówośc dochodowe mędzy ubogm. Podstawowym deksem dotklwośc ubóstwa moetarego, ajszerzej stosowaym w praktyce, jest kwadrat luk dochodowej (squared come gap dex): 1 e y y 1 y SE. (9) Możemy go także przedstawć w postac wskazującej a wpływ poszczególych aspektów ubóstwa a badae zjawsko: e y y e S y SE H y y, (10) gdze: e y - śred dochód ekwwalety ubogch moetare, S y e - waracja dochodu ekwwaletego w populacj ubogch moetare. W przecweństwe do deksu luk dochodowej adaje o tym wększe wag ubogm m ch dochód ekwwalety jest bardzej odległy od dochodu wyzaczającego gracę ubóstwa. Tym samym dotklwość ubóstwa moetarego ubogch rówocześe wartość deksu rośe wraz ze wzrostem dystasu ch dochodu ekwwaletego od gracy ubóstwa moetarego. Wag adawae badaym jedostkom są wprost proporcjoale do welkośc ch luk dochodowych. Przykładowo, jeżel luka dochodowa daej jedostk staow 10 procet gracy ubóstwa otrzymuje oo wagę staowącą 10 procet sy wag wszystkch badaych jedostek. Ideks przyjmuje wartość 0, gdy w badaej populacj e ma ubogch. Wartość deksu rośe wraz ze wzrostem lczby ubogch, ch luk dochodowych oraz erówośc dochodowych pomędzy ubogm. Wartość maksymalą rówą 1 deks przyjmuje gdy w badaej populacj wszystke badae jedostk mają dochody rówe zero. Rada Motorgu Społeczego

6 Dagoza społecza Ubóstwo emoetare (deprywacja materala) Puktem wyjśca dla pomaru ubóstwa emoetarego jest defowae jego emoetarych wymarów ścśle powązaych z grupam potrzeb badaych jedostek (osób, gospodarstw domowych), a astępe wybór zmeych będących symptomam ubóstwa emoetarego w poszczególych jego wymarach. W badau wyróżoo astępujące wymary deprywacj oraz ch symptomy: 1. Zaspokojee potrzeb żywoścowych gospodarstwa domowego (brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych z przyczy fasowych) Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese warzyw przetworów warzywych. 1.. Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese owoców przetworów owocowych Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese męsa (w tym drobu) Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese przetworów męsych drobowych Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese ryb przetworów rybych Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese masła ych tłuszczów jadalych Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese mleka Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese przetworów mleczych Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese cukerków Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese wyrobów cukerczych (słodyczy, czekolady td.) Brak możlwośc zaspokojea potrzeb żywoścowych w zakrese używek (kawy, herbaty, alkoholu, paperosów).. Wyposażee gospodarstwa w dobra trwałego użytku (brak dóbr z przyczy fasowych)..1. Brak pralk automatyczej... Brak zmywark do aczyń..3. Brak kuchek mkrofalowej..4. Brak telewzora LCD/plazmy..5. Brak płatej telewzj (sateltarej lub kablowej)..6. Brak komputera (stacjoarego lub przeośego)..7. Brak samochodu osobowego..8. Brak dostępu do Iteretu w domu..9. Brak telefou stacjoarego. 3. Waruk meszkaowe uszczae opłat za meszkae Zbyt duże zagęszczee meszkaa (pożej 5m a osobę). 3.. Brak wyposażea meszkaa w wodocąg Brak wyposażea meszkaa w ustęp spłukway Brak wyposażea meszkaa w łazekę z waą lub pryszcem Brak wyposażea meszkaa w cepłą wodę beżącą Brak wyposażea meszkaa w gaz z sec lub butl Brak cetralego ogrzewaa (zborowego lub dywdualego) Zalegae z opłatam za meszkae (czysz) Zalegae z opłatam za gaz, eergę elektryczą Zalegae ze spłatą kredytu meszkaowego. 4. Kształcee dzec (rezygacja z usług edukacyjych z przyczy fasowych) Rezygacja z podjęca przez dzecko zajęć dodatkowych. 4.. Ograczee lub zaweszee opłat a szkołę Rezygacja z korzystaa przez dzecko z obadów w szkole Rezygacja z korepetycj dla dzecka Zmaa szkoły a wymagającą mejszych opłat lub żadych opłat Ie ograczea. 5. Kultura (rezygacja z przyczy fasowych z uczestctwa w kulturze) Rezygacja z ka. 5.. Rezygacja z teatru, opery, operetk, flharmo, kocertu Rezygacja z muze lub wystawy Rezygacja z zakupu ksążk Rezygacja z zakupu prasy. 6. Wypoczyek (rezygacja z przyczy fasowych z różych form wypoczyku) Rezygacja z kolo, obozu, ych wyjazdów grupowych dzec. 6.. Rezygacja z urlopu, wyjazdów dorosłych Rezygacja z urlopu, wyjazdów rodzych. 7. Ochroa zdrowa (rezygacja z przyczy fasowych z usług ochroy zdrowa oraz zakupu leków) Nerealzowae recept lub ewykupywae leków zalecaych przez lekarza. 7.. Neleczee zębów Rezygacja z uzyskaa protez zębowych. Rada Motorgu Społeczego

7 Dagoza społecza Rezygacja z wzyt u lekarza Rezygacja z badań medyczych Rezygacja z zabegów rehabltacyjych Rezygacja z wyjazdu do saator. Symptomy deprywacj materalej uwzględoe w aalze merzoe są poza jedym symptomem, a skal omalej mają charakter bary. Symptomem tym jest zbyt duże zagęszczee meszkań (3.1). Przyjęlśmy, że gospodarstwo domowe podlega wykluczeu ze względu a zbyt duże zagęszczee jego meszkaa, gdy a osobę przypada mej ż 5m. Przedstawoe w pukce mary różych aspektów ubóstwa moetarego zostały wykorzystae, po ch odpowedej modyfkacj, do aalz ubóstwa emoetarego (deprywacj materalej dla wszystkch wymarów ubóstwa emateralego łącze. W perwszym kroku przypsao każdemu gospodarstwu domowemu lczbę występujących u ego symptomów deprywacj, ezależe dla każdego z wyróżoych w badau wymarów deprywacj materalej. W celu ocey, w których wymarach deprywacj materalej poszczególe gospodarstwa domowe podlegają deprywacj przyjęto dla każdego wymaru deprywacj materalej gracę deprywacj, czyl górą gracę lczby symptomów deprywacj, przy której jedostka już podlega deprywacj (tabl. 4.1). Tabela45.1. Grace deprywacj dla poszczególych wymarów deprywacj materalej. Wymary deprywacj 1. Zaspokojee potrzeb żywoścowych. Wyposażee w dobra trwałego użytku 3. Waruk meszkaowe uszczae opłat za meszkae 4. Kształcee dzec 5. Kultura 6. Wypoczyek 7. Ochroa zdrowa Grace deprywacj występowae przyajmej 5 symptomów deprywacj występowae przyajmej 4 symptomów deprywacj występowae przyajmej 4 symptomów deprywacj występowae przyajmej symptomów deprywacj występowae przyajmej symptomów deprywacj występowae przyajmej 1 symptomów deprywacj występowae przyajmej 3 symptomów deprywacj Gospodarstwo domowe podlega deprywacj materalej w daym wymarze gdy charakteryzuje sę lczbą symptomów deprywacj w tym wymarze co ajmej rówą gracy deprywacj. Ogóla ocea deprywacj materalej (we wszystkch jej wymarach łącze) wymaga aalzy lczby wymarów deprywacj, w których badae jedostk podlegają deprywacj. Przyjmujemy, że deprywacja materala gospodarstwa domowego rośe wraz ze wzrostem lczby wymarów, w których to gospodarstwo podlega deprywacj. Po uporządkowau lczby wymarów deprywacj według malejącego stopa deprywacj materalej ogółem (od 7 wymarów do braku deprywacj w jakmkolwek wymarze) defujemy zmeą przyjmującą wartośc rówe lczbe wyróżoych wymarów deprywacj (z=0,1,,,h). Następe musmy ustalć wartość gracy deprywacj materalej, czyl dolą gracę lczby wymarów deprywacj, przy której jedostka podlega deprywacj. Przyjęto, że dae gospodarstwo domowe jest uboge emoetare (podlega deprywacj materalej) gdy dośwadcza deprywacj materalej przyajmej w trzech jej wymarach. Ideksem oceającym zasęg deprywacj materalej (materal deprvato cdece), będącym odpowedkem stopy ubóstwa moetarego przy ocee zasęgu ubóstwa moetarego, jest stopa deprywacj, czyl odsetek jedostek (osób, gospodarstw domowych) podlegających deprywacj materalej: H, (11) gdze: lczba jedostek podlegających deprywacj materalej w badaej zborowośc. Marą oceającą głębokość deprywacj materalej (materal deprvato depth) jest deks luk deprywacj materalej jedostek podlegających deprywacj (deprved dvduals materal deprvato gap dex), który defujemy astępująco: 1 z 1 - z I, (1) 1 z 1 gdze: z - lczba wymarów deprywacj materalej u -tej jedostk, z - graca deprywacj materalej. Pomar tesywośc deprywacj materalej (materal deprvato testy) dokoyway jest za pomocą deksu luk deprywacj materalej (materal deprvato gap dex): 1 z 1 - z IT 1 z 1. (13) Rada Motorgu Społeczego

8 Dagoza społecza Marą oceającą dotklwość deprywacj materalej (materal deprvato severty) jest deks będący kwadratem luk deprywacj materalej (squared materal deprvato gap dex): 1 z SE. (14) 1 z z Pomar ubóstwa, czyl współwystępowaa ubóstwa moetarego ubóstwa emoetarego (deprywacj materalej) Końcowym etapem welowymarowej aalzy sfery ubóstwa jest ocea współwystępowaa ubóstwa moetarego ubóstwa emoetarego. Kulacja występowaa ubóstwa moetarego deprywacj materalej w zasadczy sposób pogłęba doleglwośc tego zjawska. Gdy gospodarstwo domowe zarówo e osąga beżących dochodów co ajmej rówych gracy ubóstwa moetarego jak podlega deprywacj materalej ozacza to, że jego środk fasowe, obejmujące e tylko dochody beżące, ale także dochody z poprzedch okresów oraz agromadzoe zasoby materale e pozwalają a zaspokojee jego podstawowych potrzeb a mmalym, akceptowalym pozome. Ubóstwo take będzemy azywal ubóstwem oczywstym (mafest poverty). Do ocey różych aspektów skulowaego ubóstwa moetarego ubóstwa emoetarego zostaą zastosowae deksy tzw. ubóstwa oczywstego. Marę zasęgu ubóstwa moetarego emoetarego łącze, czyl ubóstwa oczywstego (mafest poverty cdece) staow odsetek jedostek podlegających jedocześe ubóstwu moetaremu deprywacj materalej, czyl stopa ubóstwa oczywstego (mafest poverty headcout rato) defowaa astępująco: H u x X uo 1, (15) gdze: X - zbór jedostek podlegających deprywacj materalej, x X - -ta jedostka ależąca do zboru jedostek podlegających deprywacj materalej. Marą merzącą głębokość ubóstwa oczywstego (mafest poverty depth) jest deks luk ubóstwa oczywstego jedostek podlegających ubóstwu oczywstemu (mafestly poor dvduals mafest poverty gap dex) tz. ubogch moetare podlegających deprywacj łącze: e uo 1 y y 1 z 1- z I x X x X y z, (16) gdze: X - zbór jedostek ubogch moetare, x X - -ta jedostka ależąca do zboru ubogch moetare. Ideks merzący tesywośc ubóstwa oczywstego (mafest poverty testy) jest deks luk ubóstwa oczywstego (mafest poverty gap dex): e y y z 1 - z uo 1 1 IT x X x X y z. (17) Marą oceającą dotklwość ubóstwa oczywstego (mafest poverty severty) jest deks kwadratów luk dochodowej deprywacj materalej łącze (squared mafest poverty gap dex): SE uo 1 e y y 1 x X y 1 1 z 1 - z z 1 x X. (18) 4.4. Aalza zma ubóstwa w czase W aalzach dyamczych zjawska ubóstwa ezwykle waże jest czy gospodarstwo domowe zalazło sę w ubóstwe chwlowo czy też sta te ma charakter trwały (Paek, 011). Ma to szczególe zaczee przy formułowau przedsęwzęć w zakrese poltyk społeczej, mających a celu walkę z ubóstwem. powy sę oe kocetrować, właśe a przecwdzałau ubóstwu o charakterze trwałym. Określee charakteru ubóstwa jest możlwe wyłącze stosując w badau podejśce paelowe, polegające a obserwacj we wszystkch okresach (latach) tych samych gospodarstw domowych. Tym samym w prezetowaym badau ubóstwa, oceając zmay w sferze ubóstwa, Rada Motorgu Społeczego

9 Dagoza społecza oparto sę a formacjach dotyczących tylko gospodarstw uczestczących w obu ostatch dwóch fazach badaa tj. zarówo w 011 r. oraz 013 r. W przeprowadzoych w ramach badaa aalzach zbadao charakter ubóstwa poprzez dokoae aalzy moblośc gospodarstwa domowego ze względu a przyależość do sfery ubóstwa. Ocea moblośc gospodarstw domowych ze względu a przyależość do sfery ubóstwa opera sę a aalze przepływów gospodarstw domowych pomędzy statusam przyależośc do sfery ubóstwa (ależea lub eależea do sfery ubóstwa) w dwóch porówywaych okresach (latach). Schemat przypływów gospodarstw domowych pomędzy statusam przyależośc do sfery ubóstwa w ujęcu klasyczym przedstawa tabela 4.. Tabela 4.. Schemat przepływów gospodarstw domowych pomędzy statusam przyależośc do sfery ubóstwa. Status przyależośc do sfery ubóstwa w okrese t-1 gospodarstwo euboge (j=0) gospodarstwo uboge (j=1) j, t Status przyależośc do sfery ubóstwa w okrese t gospodarstwo euboge (j=0) gospodarstwo uboge (j=1) j, t1 00, t 1, t 01, t 1, t 0, t1 10, t 1, t 11, t 1 t 1, t1 0, t 1, t, t 1, t W przypadku aalzy ubóstwa ze względu a sytuację dochodową gospodarstw domowych, welkośc a prze- N wskazują lczebośc gospodarstw domowych, które e zmeły w kątej macerzy przepływów porówywaych parach okresów swojego statusu przyależośc do sfery ubóstwa (tz., że w obu porówywaych okresach (latach) ależały lub e ależały do sfery ubóstwa). Pożej przekątej zajduje sę lczebość gospodarstw domowych, które opuścły sferę ubóstwa a powyżej przekątej, które weszły do sfery ubóstwa. Na podstawe macerzy przepływów oblczae są deksy moblośc, które staową sytetycze ocey skal moblośc gospodarstw domowych ze względu a przyależość do sfery ubóstwa. Klasyczym jedocześe często stosowaym w praktyce deksem moblośc oblczaym w oparcu o macerze przepływów jest wskaźk Shorrocks'a, (1978) który opsuje wzór: trn M S, (19) gdze: tr(n) ślad macerzy przepływów 114, przy czym: jj, t-1,t lczba gospodarstw domowych, która w okrese t-1,t apłyęła z j-tego stau przyależośc do sfery ubóstwa do j'-tego stau. Wskaźk (7) przyjmuje wartośc z przedzału 0,1. Im wyższa wartość deksu tym wększa moblość gospodarstw domowych. Dokoując dekompozycj deksu (7), rozszerzającej jego możlwośc aaltycze, otrzymujemy ostatecze: M S tr N j j' j j ' j j' j j' M S M Perwszy ze składków prawej stroy rówaa wskazuje a odsetek gospodarstw domowych, które opuścły sferę ubóstwa w porówywaych okresach. Drug ze składków sy staow odsetek gospodarstw domowych, które weszły do sfery ubóstwa w badaym okrese. Jako uzupełee deksu moblośc (7) T. Paek (001) zapropoował deks charakteru moblośc gospodarstw domowych: j j ' j j' S S CM M M, (1) Ideks te przyjmuje wartośc z przedzału [-1; 1]. Jego wartośc dodate ozaczają przewagę przepływów gospodarstw domowych ze sfery ubóstwa poza sferę ubóstwa. Wartośc ujeme deksu wskazują a przewagę przepływów spoza sfery ubóstwa do sfery ubóstwa. Im wyższa wartość bezwzględa deksu tym wększa przewaga jedego typu przepływów ad drugm z typów przepływów. S, (0) 114 Sa welkośc a przekątej macerzy, czyl lczebość gospodarstw domowych, które e zmeły w porówywaych okresach swojego statusu przyależośc do sfery ubóstwa. Rada Motorgu Społeczego

10 Dagoza społecza Determaty ubóstwa Często stosowaym w praktyce sposobem określaa źródeł ubóstwa jest podzał badaej zborowośc a grupy według wybraych cech społeczo-ekoomczych ocea tego zjawska wewątrz tych grup za pomocą deksów ubóstwa, ajczęścej odsetka ubogch. Wysoke wartośc deksu ubóstwa w daej grupe gospodarstw, przy jedoczesym dużym zróżcowau ch wartośc pomędzy grupam według daej klasyfkacj sugerują, że day warat cechy charakteryzujący wyróżoą grupę gospodarstw geeruje ubóstwo. Ocey wpływu poszczególych zmeych a geerowae ubóstwa ezależe mogą jedak okazać sę obcążoe, gdyż e borą pod uwagę zwązku tych zmeych z ym zmeym. Na przykład wysoke wartośc deksu ubóstwa w grupe gospodarstw domowych wejskch wskazują, że zameszkwae a ws geeruje ubóstwo. Jedakże duża wartość deksu ubóstwa dla tej grupy gospodarstwa jest łączym efektem e tylko zameszkwaa a ws, lecz róweż ych czyków (p. wększa lczba dzec w gospodarstwach domowych wejskch ż w gospodarstwach domowych mejskch, ższy pozom wykształcea człoków tych gospodarstw w porówau z gospodarstwam zameszkującym masta). Tym samym dla określea determat ubóstwa ezbęde jest oszacowae wpływu etto poszczególych zmeych a geerowae ubóstwa, co wymaga stosowaa welowymarowych metod badaa współzależośc, a w szczególośc regresj welorakej. Do określea wpływu wyróżoych w badau cech a stopeń zagrożea ubóstwem moża zastosować modele probtowe lub logtowe (Greee, 1997). W modelach tych zmeą zależą jest zmea zerojedykowa, która przyjmuje wartość 1, gdy gospodarstwo domowe zajdowało sę sferze ubóstwa oraz wartość 0 w przecwym przypadku. Model probtowy moża zapsać astępująco: 1 p X X X X k k, () gdze: X wektor potecjalych determat ubóstwa (zmeych objaśających), p(x) prawdopodobeństwo zalezea sę gospodarstwa domowego w sferze ubóstwa, przy określoym układze potecjalych determat ubóstwa (zmeych ezależych), Ф -1 (p) fukcja odwrota dystrybuaty stadardowego rozkładu ormalego, ε reszta modelu. Zmee objaśające uwzględoe w modelach jako potecjale determaty ubóstwa mogą zostać przedstawoe, podobe jak zmea objaśaa, za pomocą układów zmeych zerojedykowych. Przy szacowau model z układam zmeych zerojedykowych pomja sę w każdym z układów, celem ukęca współlowośc, jedą ze zmeych zerojedykowych (waratów cechy). Ozacza to, że parametry stojące przy zmeych ezależych modelu są relatywym wskaźkam ryzyka wejśca w sferę ubóstwa. Im wyższa dodata wartość parametru stojącego przy daej zmeej (warace cechy), tym wększe ryzyko wpadęca w ubóstwo gospodarstw charakteryzujących sę tym waratem cechy w stosuku do gospodarstw, które mają pomęty w modelu warat daej cechy. Natomast ujema wartość parametru stosującego przy daej zmeej (warace cechy) wskazuje a mejsze ryzyko (w stosuku do pomętego waratu cechy) wejśca w ubóstwo. Rada Motorgu Społeczego