guziny gwar i dialektów polskich nudle kónd Jak wykorzystać Mapę gwar i dialektów polskich na zajęciach? galanty

Transkrypt

1 sie c dzi uk, b łch n be rw n r ysk r cz cz yć p iec przód wiel któr ysik ś t m l by k c tmk w u r si f k glnty p m guziny bin u sz n kónd ek cz ć y s k nudle gwr i dilektów plskich Jk wykrzystć Mpę gwr i dilektów plskich n zjęcich?

2 Drdzy Nuczyciele, Przesłliśmy sttni Mpę gwr i dilektów plskich d Pństw szkół. Mmy ndzieję, że psłuży n nie tylk jk dekrcj kls, w których przeprwdzcie lekcje język plskieg, gegrfii, histrii, czy szklneg krytrz, le będzie też inspircją d zrgnizwni wyjątkwych zjęć z ucznimi. Pniżej pdsuwmy Pństwu kilk pmysłów n t, w jki spsób zplnwć związne z mpą zjęci. Oczywiście, jest t tylk grść przykłdów z pewnścią rzem z ucznimi smi znjdą Pństw szereg innych spsbów, by mpę ciekwie wykrzystć. Jeśli zdecydują się Pństw przeprwdzić z użyciem mpy utrskie zjęci, będziemy brdz wdzięczni z pdzielenie się z nmi tym dświdczeniem. Dzięki Pństw pmysłm mmy ndzieję stwrzyć n nszej strnie internetwej bzę pmysłów, z której będą mgli krzystć sby prcujące z dziećmi i młdzieżą w cłej Plsce. 1. Klmbury Przed zjęcimi przygtujcie fiszki, n których umieścicie wyrzy z mpy. Wybiermy te słw, które są mżliwe d pkzni, czy nryswni, np. kmr, ziemnik, pkrzyw. Krteczki wrzucmy d pjemnik. Wżne, żeby n krtkch umieścić zrówn wyrz pisny gwrą, jk i jeg dpwiednik. Jedn sb wychdzi n śrdek sli, lsuje fiszkę i rysuje lub pkzuje dną rzecz, w tki spsób, by pzstli mgli dgdnąć, jki przedmit chdzi. Dzieci muszą nie tylk dgdnąć słw, lecz tkże pwiedzieć, jki m n dpwiednik w wybrnej gwrze, czy dilekcie. Jeżeli dyspnujemy dużą slą, dzieci mgą siedzieć wkół mpy, tk żeby z kżdym rzem mgły krzystć ze słwniczk. Mżn również płączyć kilk łwek i n śrdku umieścić mpę. Spsób gry jest dwlny. Pniżej pdjemy kilk mżliwści: Kls jest pdzieln n dw zespły. Żeby utrkcyjnić grę, zespły mgą wybrć dl siebie nzwę, któr będzie nwiązywł d słów n Mpie gwr i dilektów. Grę rzpczyn jedn z drużyn. Wybier n sbę, któr wychdzi n śrdek sli, lsuje krteczkę i w czsie 1-2 minut próbuje zilustrwć słw, które pjwił się

3 n krteczce. Jeżeli jej drużyn nie dpwie, szns przechdzi n rywli. Z kżdą pprwną dpwiedź drużyn trzymuje jeden punkt. Grę wygrywją uczniwie, którzy w wyzncznym wcześniej czsie zdbędą njwiększą liczbę punktów. Nie wln literwć ni pisć słów, które znjdują się n krtkch. Ptrzebne są dwie tlie fiszek. Kls jest pdzieln n dw zespły. Żeby utrkcyjnić grę, zespły mgą wybrć dl siebie nzwę, któr będzie nwiązywł d słów n Mpie gwr i dilektów. Grę rzpczyn jedn z drużyn. Wybier n sbę, któr wychdzi n śrdek sli, lsuje krteczkę i w czsie 2 minut str się zilustrwć jk njwięcej wyrzów z fiszek. P klejną fiszkę mże sięgnąć dpier, gdy jej drużyn dgdnie słw z pprzedniej krtki. Wygryw drużyn, któr pierwsz dgdnie cłą tlię fiszek. Zsdy gry mżn przeksztłcć n wiele spsbów: nuczyciel mże umówić się z ucznimi, że np. w jednej rundzie pkzują, w drugiej rysują. Mżn też nie twrzyć grup i punkty przyznwć sbie, któr jk pierwsz zgdnie wyrz. Prpnujemy punktwnie jedynie dpwiedzi w gwrze lub dilekcie. 2. Zgdkwy tetr T gr wymg trchę dłuższeg przygtwni, le pdbnie jk pprzedni, łączy nukę z ruchem i zbwą. Przed rzpczęciem gry przygtwujemy krteczki, n których zpisujemy nzwę reginu i listę słówek rz wyrżeń z mpy. Uczniów dzielimy w młe grupy. Nstępnie kżd z grup wybier regin, w któreg gwrze chce przedstwić krótki dilg. Zdniem dzieci będzie zprezentwć scenkę przed resztą klsy. Jeżeli którś z grup dgdnie, z jkieg reginu pchdzą zprezentwne scenki, zdbyw punkt. Gr kńczy się w mmencie, w którym wszyscy uczniwie zprezentują swje scenki. W zbwie tej mżn również pminąć punktcję i grę zprpnwć dziecim jk prjekt d smdzielneg przygtwni lub prcę w grupch. 3. Plcem p mpie D tej zbwy ptrzebny jest stper. Osb prwdząc musi mieć listę słów znjdujących się n mpie lub fiszki z tymi słwmi. Uczestników dzielimy n drużyny. W swjej klejce z kżdej drużyny d mpy pdchdzi

4 jedn sb, któr dstje d sby prwdzącej słw d dszukni i wskzni n mpie. W zdniu chdzi jk njszybsze wskznie wyrzu lub reginu, z któreg pchdzi. Mierzymy czs d mmentu dczytni słw d mmentu wskzni g (lub reginu, w zleżnści d przyjętych zsd) przez uczestnik. Sumujemy czsy wszystkich człnków dnej drużyny. Drużyn, któr p wyczerpniu puli wyrzów będzie mił njkrótszy zsumwny czs, wygryw. 4. Identyfikcj (zbw integrcyjn) Kżdemu uczestnikwi przyklejmy lub przypinmy n plecch krtkę ze słwem identyfikującym. Płw sób m krtki z wyrzmi gwrwymi, płw z ich znczenimi w języku gólnym. Celem zbwy jest kmunikcj z innymi uczestnikmi. Chdzi t, by dwiedzieć się d innych, jki wyrz mmy n plecch, znleźć sbę d pry mjącą n plecch inne słw tym smym znczeniu (dpwiedni wyrz gwrwy lub słw gólnplskie) w kńcu z pmcą mpy sprwdzić, z jkieg reginu ne pchdzą. Zbwę kńczymy, kiedy wszyscy uczestnicy zdbędą wszystkie ptrzebne infrmcje. N kniec mżemy zchęcić pry, by przedstwiły się reszcie grupy. W wypdku nieprzystej liczby uczestników rbimy jeden zestw ptrójny prpnujemy wyrz gwrwy z dwm różnymi znczenimi. O tym, że mżliwe są pry i trójki infrmujemy uczestników. Nie mówmy jednk, które wyrzy mją ile dpwiedników, dzięki czemu uczestnicy będą musieli wejść w interkcje z jk njwiększą liczbą sób. 5. Niekńcząc się histri Ptrzebn jest sb d zpisywni tekstu. Pierwsz sb (np. prwdzący) rzpczyn pwidnie histrii. Kżdy klejny uczestnik zbwy wybier sbie dwlne słw z mpy (lub lsuje fiszkę), któreg musi użyć, dpwidjąc klejne zdnie d pwieści. Osb prwdząc kntrluje nrrcję, tk by był n w mirę spójn i mił sens.

5 Orgniztrzy: Prtnerzy: Dfinnswn ze śrdków Ministr Kultury i Dziedzictw Nrdweg w rmch prgrmu Klberg Prmes, relizwneg przez Instytut Muzyki i Tńc Cpyright Fundcj Instytut Lech Włęsy, Wrszw 2014 Wszystkie prw zstrzeżne. Wydwc: Fundcj Instytut Lech Włęsy Al. Jerzlimskie 11/ Wrszw Skłd i łmnie: Studi Zkłd Sp. z.., Knsultnt merytryczny: dr Mnik Kres, Zkłd Histrii Język Plskieg i Dilektlgii UW