Elektroniczna gospodarka w Polsce RAPORT Praca zbiorowa pod redakcj Marcina Kraski

Transkrypt

1 1

2 2

3 Elektroniczna gospodarka w Polsce RAPORT 2006 Praca zbiorowa pod redakcj Marcina Kraski Pozna

4 Redakcja: dr Marcin Kraska Zespół autorski: Autor Przygotowane rozdziały Instytut Logistyki i Magazynowania dr Marcin Kraska Rynek B2C handel detaliczny, E-bankowo dr in. Bogusław liwczyski Wstp, Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2006 roku, Podsumowanie mgr in. Rafał Kałua Rynek B2B mgr Michał Koralewski mgr Tomasz Kawecki mgr in. Rafał Sowiski mgr Joanna Wróbel mgr Magdalena Wró dr Monika Kaczała Wydawca: Instytut Logistyki i Magazynowania ul. Estkowskiego Pozna Zleceniodawca: Ministerstwo Gospodarki Instytucje współpracujce: Ministerstwo Gospodarki Główny Urzd Statystyczny E-usługi, Inicjatywy, Kalendarium E-makler Społeczestwo informacyjne E-administracja Prawo Akademia Ekonomiczna w Poznaniu E-ubezpieczenia Copyright by Ministerstwo Gospodarki Warszawa 2007, wyd. I, Wszelkie prawa zastrzeone aden fragment nie moe by wykorzystywany w jakiejkolwiek formie ani przekładany na jzyk mechaniczny bez zgody wydawcy. 4

5 Spis treci Wstp...9 Cz A Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2006 roku...15 Cz B Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce...22 B1. Społeczestwo informacyjne...22 B1.1. Profil polskiego uytkownika Internetu...24 B Wyposaenie gospodarstw domowych w sprzt ICT...29 B Miejsce korzystania z komputera i Internetu...34 B Czstotliwo korzystania z komputera i Internetu...36 B Cel korzystania z Internetu...38 B1.2. Infrastruktura i technologia...43 B1.3. E-zakupy...49 B Warto zakupów dokonanych w Internecie...52 B Internauci najaktywniej kupujcy w sieci...54 B Najpopularniejsze zakupy internetowe...55 B Bariery i kłopoty zwizane z zakupami on-line...56 B1.4. E-finanse...60 B1.5. E-zdrowie...66 B1.6. E-learning...70 B1.7. Edukacja informatyczna...73 B Umiejtno korzystania z komputera...73 B Umiejtno korzystania z Internetu...76 B Udział w szkoleniach informatycznych...78 B Metody zdobywania umiejtnoci informatycznych...81 B1.8. Podsumowanie - kierunki i bariery rozwoju Internetu wród obywateli...84 B2. E-biznes...86 B2.1. Rynek B2B...86 B Przedsibiorstwa B2B - infrastruktura, technologia i bezpieczestwo...88 B Wykorzystanie narzdzi elektronicznej gospodarki przez przedsibiorstwa...99 B2.1.3 Podsumowanie B2.2. Rynek B2C handel detaliczny B Charakterystyka sklepów internetowych w Polsce B Sprzeda on-line w sklepach internetowych w Polsce B Rodzaj oraz funkcjonalno stosowanego oprogramowania w polskich sklepach internetowych B Zakres informacyjny stron internetowych sklepów B Podsumowanie motywy rozpoczcia działalnoci i problemy przy prowadzeniu sprzeday on-line wród sklepów internetowych w Polsce B2.3. Rynek finansowy B E-bankowo B E-ubezpieczenia B E-makler B3. E-administracja B3.1. Aktualna sytuacja e-administracji w Polsce

6 B3.2. Plan informatyzacji pastwa na lata B3.3. E-administracja w jednostkach samorzdowych B3.4. Trendy rozwoju e-administracji na wiecie B3.5. Podsumowanie Cz C Baza rozwoju e-gospodarki w Polsce C1. E-usługi C1.1. Składanie deklaracji podatkowych przez Internet C1.2. Infobrokerstwo C1.3. System PESEL C1.4. Wirtualne kioski gazetowe C1.5. Marketing i reklama w Internecie C1.6. Wirtualne faksowanie C1.7. Internetowa wypoyczalnia samochodów C1.8.Tradycyjna telefonia zmienia oblicze C1.9. Pełny PayPal w Polsce C1.10 Wideo na yczenie C2. Standardy C2.1. Standard Traceability C2.2. Jednoznaczna identyfikacja C2.3. Przechwytywanie i przechowywanie danych C2.4. Zarzdzanie połczeniami C2.5. Wymiana danych C2.6. Podsumowanie C3. Prawo C3.1. Wokół Informatyzacji C Plan Informatyzacji Pastwa na rok C Ustawa o informatyzacji działalnoci podmiotów realizujcych zadania publiczne C Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji w sprawie kryteriów i trybu przeznaczania oraz rozliczania rodków finansowych na informatyzacj C3.2. E-deklaracje C Ustawa zmieniajc ustaw o zmianie ustawy Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw C Rozporzdzenie w sprawie okrelenia rodzajów deklaracji, które mog by składane za pomoc rodków komunikacji elektronicznej C Rozporzdzenie w sprawie trybu składania i wzoru zawiadomienia o zamiarze składania deklaracji w formie elektronicznej C Rozporzdzenie zmieniajce rozporzdzenie w sprawie zawiadcze wydawanych przez organy podatkowe C Rozporzdzenie w sprawie trybu składania oraz struktury logicznej zgłoszenia upowanienia podatnika lub osoby upowanionej przez podatnika do składania deklaracji w formie elektronicznej i podpisywania deklaracji podpisem elektronicznym

7 C Rozporzdzenie w sprawie struktury logicznej deklaracji i poda, sposobu ich przesyłania oraz rodzajów podpisu elektronicznego, którymi powinny by opatrzone C3.3. Inne wane nowelizacje C Ustawa o wiadczeniu usług drog elektroniczn C Ustawa o elektronicznych instrumentach płatniczych C Ustawa o podpisie elektronicznym C Zmiana ustawy Prawo zamówie publicznych C3.4. Elektroniczny katalog w KRS C Ustawa o zmianie ustawy o Krajowym Rejestrze Sdowym oraz niektórych innych ustaw C Akty wykonawcze do ustawy zmieniajcej ustaw o Krajowym Rejestrze Sdowym C3.5. Inne akty prawne C Rozporzdzenie w sprawie kas rejestrujcych C Rozporzdzenie w sprawie formatu i trybu przekazywania przez banki i spółdzielcze kasy oszczdnociowo-kredytowe comiesicznych informacji o załoonych i zlikwidowanych rachunkach zwizanych z prowadzeniem działalnoci gospodarczej C Rozporzdzenie w sprawie niezbdnych elementów struktury dokumentów elektronicznych C Rozporzdzenie w sprawie szczegółowego sposobu postpowania z dokumentami elektronicznymi C Rozporzdzenie w sprawie wymaga technicznych formatów zapisu i informatycznych noników danych, na których utrwalono materiały archiwalne przekazywane do archiwów pastwowych C Rozporzdzenie w sprawie sporzdzania i dorczania pism w formie dokumentów elektronicznych C Projekt ustawy o zmianie ustawy Prawo własnoci przemysłowej C3.6. Wybrane zagadnienia C E-apteki C Podpis elektroniczny w zamówieniach publicznych C3.7. Podsumowanie C4. Inicjatywy C4.1. Safer Internet w Polsce C4.2. Web C4.3. Ucz si przez całe ycie C4.4. E-centrum telepracy w Garwolinie C4.5. Open Office w kadej szkole C4.6. E-urzd w Bydgoszczy C4.7. Beniamin cenzuruje Internet C4.8. Utworzenie Departamentu Społeczestwa Informacyjnego w Poznaniu 328 C4.9. Internetowa Giełda Uywanych Podrczników C4.10. Poznaska Dolina Krzemowa C5. Kalendarium najwaniejsze wydarzenia w 2006 roku

8 C5.1. Pierwszy sklep z Euro-Label ( ) C5.2. Inicjatywa dla bezrobotnych w Łodzi ( ) C5.3. Dzie Bezpiecznego Internetu ( ) C5.4. I Kongres Gospodarki Elektronicznej (23.03 i ) C5.5. Wyrónienie dla projektu esłupsk ( ) C5.6. EBOK w Bydgoszczy ( ) C5.7. Jednolity standard e-faktury ( ) C5.8. Fuzja Computerland i Emax ( ) C5.9. Pierwsze polskie Centrum Innowacji Microsoft ( ) C5.10. Test telewizji mobilnej ( ) C5.11. Uwolnione komórki ( ) C5.12. Polkomtel podpisuje umow przez Internet ( ) C5.13. Pierwszy polski e-kiosk ( ) C5.14. Polacy najlepsi na Imagine Cup 2006 ( ) C5.15. Elektroniczny PIT ( ) C lat polskiego Internetu ( ) C5.17. E-odpis aktu stanu cywilnego ( ) C5.18. Pełny PayPal wreszcie w Polsce ( ) C5.19. Medal Europejski dla Unizeto ( ) C5.20 Sinfos w Polsce ( ) C5.21. E-portfel po polsku ( ) C5.22. Powstało Supercentrum Danych ( ) C5.23. Google potwierdza ch budowy Centrum Bada i Rozwoju w Polsce ( ) C5.24. mbank wchodzi na rynek telefonii komórkowej ( ) Podsumowanie Słownik poj e-gospodarki Bibliografia Spis tabel, rysunków i wykresów

9 Wstp Rozwój gospodarki elektronicznej w Polsce w 2006 roku, wkroczył w faz dojrzałych przemian jakociowych, których efekty ilociowo-wartociowe zostan zdyskontowane za około 2 3 lata. Konstatujc dotychczasowy rozwój mona wyróni okres do około 2004 roku, w którym analizowano głównie dynamik wska ników ilociowych (mierzonych zgodnie ze standardami OECD) np. wzrostu liczby uytkowanych komputerów, gstoci infrastruktury teleinformatycznej, liczby uytkowników sieci Internet. Przełom roku 2005 zasygnalizował potrzeb istotnych zmian jakociowych w obszarze treci i funkcjonalnoci e-usług, rozwiza systemowych i platform obsługowych, upowszechnienia standardów gwarantujcych niezawodno i bezpieczestwo w sieci Internet, a take dostosowywanie przepisów prawa do wymaga uczestników transakcji elektronicznych - przedsibiorstw i społeczestwa informacyjnego. Wszyscy mamy wiadomo, e gospodarka elektroniczna w naszym codziennym funkcjonowaniu zajła trwałe miejsce, natomiast wzrost jej masowego wykorzystania w latach i pó niej, bdzie uzaleniony od spełnienia potrzeb uytkownika i zakresu kreowania wartoci. Przykładem takich działa w minionym 2006 roku, ukierunkowanych na jako i warto dla klienta, było rozpoczcie przesyłania e-deklaracji CIT, PIT i VAT, opracowanie i powszechne udostpnienie standardu e-faktury, uruchomienie pierwszego w Polsce e-urzdu w Bydgoszczy (Elektronicznego Biura Obsługi Klientów EBOK), czy uruchomienie Centrum Telepracy w Garwolinie. Przedstawione dalej przykłady działa celowych, wydaj si potwierdza tez obecnego okresu inkubacji i przygotowania masowego wykorzystania narzdzi e- gospodarki. W 2006 roku społeczestwo polskie za spraw paszportów biometrycznych, stało si pełnoprawnym uczestnikiem europejskiej przestrzeni informatycznej, a pierwszy polski sklep internetowy otrzymał prestiowy certyfikat Euro-Label. Sukces biometrycznych paszportów z mikroprocesorem (który wykreował w 2006 roku około 2000 dodatkowych miejsc pracy w zakładach fotograficznych), pozwala mie nadziej na jego kontynuacj, przy wprowadzaniu nowego biometrycznego dowodu osobistego, planowanego na wrzesie 2008 roku 1. 1 Konferencja na temat informatyzacji Pastwa , 9

10 Elektroniczna Gospodarka w Polsce - Raport 2006 Wyniki bada wskazuj, e w minionym roku zanotowany został dalszy wzrost zaangaowania przedsibiorstw w obsług sprzeday drog elektroniczn. Warto netto transakcji on-line wyniosła 94 mld zł (ok. 6% przychodów netto ze sprzeday) i była o blisko 50% wysza ni w roku poprzednim. Biorc jednak pod uwag, e tylko 11% przedsibiorstw wykorzystujcych komputer realizowało sprzeda z wykorzystaniem Internetu, jest to wynik stanowicy zaledwie 60% redniej dla Unii Europejskiej (UE 25 15%). Przedsibiorstwa doceniaj opłacalno wykorzystywania Internetu w strategii rozwoju działalnoci gospodarczej i prowadzeniu skutecznego e-marketingu swoich produktów, natomiast do głównych problemów, podobnie jak w poprzednich latach, zaliczaj brak bezpieczestwa transakcji i płatnoci elektronicznych oraz wysoki koszt systemu elektronicznej wymiany danych. Znaczcym impulsem do działa administracji publicznej w obszarze e- gospodarki Polski, był przyjty przez Rad Ministrów w sierpniu 2006 roku, Plan Informatyzacji Pastwa na lata Zgodnie z załoeniami planu, Minister Spraw Wewntrznych i Administracji otrzymał kompetencje do koordynowania w imieniu Prezesa Rady Ministrów procesu informatyzacji administracji publicznej. Now jako ma take zapewni Midzyresortowy Zespół do Spraw Informatyzacji, powołany jako organ pomocniczy Rady Ministrów w zakresie informatyzacji administracji publicznej, rozwoju społeczestwa informacyjnego, infrastruktury sieci teleinformatycznych oraz zastosowa technologii teleinformacyjnych (TTI) w budowie gospodarki opartej na wiedzy. Po wielu latach dyskusji specjalistów rónych dziedzin, w 2006 roku zorganizowano I Kongres Gospodarki Elektronicznej. Przedstawiciele rzdu i wielu organizacji pozarzdowych stworzyli forum wymiany myli na temat kierunków rozwoju gospodarki elektronicznej w Polsce. Uczestnicy kongresu podjli prób podsumowania kierunków dotychczasowych działa, analizy dotychczasowych osigni i poraek, a take okrelenia kierunków dalszych, skoordynowanych działa rozwoju elektronicznej gospodarki w Polsce, w latach O znaczeniu dla gospodarki i administracji publicznej wielu projektów informatycznych planowanych do realizacji w latach (np. projektów realizowanych w ramach e-administracji: e-puap, PESEL-2, CEPiK, STAP) wiadczy kwota ponad 3,5 mld zł. Przewidywana warto 4,7 mld zł alokacji rodków przeznaczonych ogólnie na rozwój społeczestwa informacyjnego jest w stosunku do rodków z lat prawie 8,6 razy wiksza 2. 2 Głomb Krz., Głomb Kon, Musiejewski W., Stan wdraania polityki strukturalnej w zakresie budowy infrastruktury społeczestwa informacyjnego w województwach w latach (Działanie 1.5 ZPORR) Raport, Stowarzyszenie Miasta w Internecie, Tarnów-Warszawa, wrzesie 2006, str.30 10

11 Wstp Oywienie przeywał w 2006 roku rynek usług elektronicznych. Rozpoczł działalno system płatnoci on-line PayPal, umoliwiajcy firmom i klientom indywidualnym posiadajcym adres , bezpieczne i wygodne wysyłanie pienidzy i przyjmowanie wpłat, w oparciu o istniejc infrastruktur rachunków bankowych i kart kredytowych. Z wykorzystaniem podpisu elektronicznego, został zawarty przez Internet spektakularny kontrakt firmy Polkomtel z firm PGF na elektroniczn obsług zamówie. Wci rozwijane usługi e-administarcji, umoliwiły w Poznaniu w 2006 roku obsług elektronicznego zamówienia odpisu aktu stanu cywilnego np. aktu urodzenia, lubu czy zgonu. Do wielu przykładów rozwoju usług gospodarki elektronicznej w roku 2006, mona zaliczy take Internetow Giełd Uywanych Podrczników, uruchomion w formie e-usługi na Elektronicznym Serwisie Owiatowym. Istotne dla przedsibiorstw funkcjonujcych w łacuchach dostaw dane o produktach, bdzie gromadził najwikszy w Europie katalog elektroniczny SINFOS, który rozpoczł swoj działalno w Polsce w 2006 roku. Zgromadzenie w jednym miejscu elektronicznych danych, niezbdnych dla przeprowadzenia sprawnych procesów sprzeday i zaopatrzenia, zapewni ich szybk i prost aktualizacj, automatyczn dystrybucj danych do odbiorców i pełn synchronizacj midzy systemami informatycznymi dostawcy i odbiorcy. Elektroniczna Gospodarka w Polsce Raport 2006, prezentuje wyniki bada oraz statystyki, okrelajce stan i dynamik rozwoju elektronicznej gospodarki w Polsce, w odniesieniu do danych z Raportów 2004 i 2005 oraz na przestrzeni ostatnich kilku lat 3. Decydenci rozwoju gospodarczego w Polsce, analitycy i gremia kreujce rozwój poszczególnych bran i sektorów gospodarki, znajd w treci raportu dane ródłowe metod i moliwoci zwikszania produktywnoci, rentownoci i konkurencyjnoci działalnoci gospodarczej. Na podstawow tre raportu składaj si dwie czci, zorganizowane wg wzorców monitorowania 4 przyjtych dla raportów ICT i e-business w Unii Europejskiej: Cz B raport prezentujcy wyniki analizy rynku i obszarów zastosowa e- gospodarki w Polsce, 3 Gospodarka elektroniczna jest jednym ze strategicznych kierunków działa Instytutu Logistyki i Magazynowania w Poznaniu. Instytut realizuje badania stanu elektronicznej gospodarki w Polsce, w ramach swojej działalnoci statutowej. 4 OECD Annual Theme Reports; Public Affairs and Communications Directorate; The European e-business Report; European Commission, Enterprise Directorate General, 11

12 Elektroniczna Gospodarka w Polsce - Raport 2006 Cz C raport prezentujcy baz rozwoju e-gospodarki w Polsce, tzn. e- usługi, standardy oraz przepisy prawne i inicjatywy wspomagajce rozwój e- biznesu w Polsce. Cz B raportu została podzielona na cztery obszary tworzce podstawy elektronicznej gospodarki w Polsce, które jednoczenie stymuluj jej rozwój: Społeczestwo Informacyjne bdce beneficjentem i jednoczenie konsumentem przynoszcym przychód na rynku e-gospodarki, e-biznes przedsibiorstwa, których podstawowa działalno gospodarcza dotyczy wykorzystania narzdzi e-gospodarki lub, których działalno jest wspomagana systemami ICT. Z tej działalnoci przedsibiorstwa tworz przychód własny oraz dochód dla budetu pastwa, e-administracja urzdy i instytucje, które w oparciu o systemy ICT obsługuj działalno gospodarcz przedsibiorstw i polskie społeczestwo informacyjne. Obsługa przedsibiorstw i społeczestwa informacyjnego przez e- Administracj, bdcej de facto konsumentem budetu pastwa, powinna umoliwi wielokierunkowe korzyci - redukcj kosztów funkcjonowania przedsibiorstw i społeczestwa, wzrost jakoci wiadczonych usług i poziom obsługi obywatela oraz wzrost iloci i zasigu wiadczonych usług przy okrelonych zasobach ludzkich. Ostatni postulat jest wci aktualnym sposobem realizacji koncepcji Taniego pastwa zaprezentowanej w exposé rzdowym w 2005 roku, uwzgldniajc zredukowanie kosztów funkcjonowania administracji publicznej poprzez zastosowanie efektywnych technik informatycznych. Struktur Raportu 2006 przedstawiono na rysunku 1. 12

13 Wstp Rysunek 1. Struktura raportu Elektroniczna Gospodarka w Polsce Raport 2006 Wstp Cz A Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2006 roku Cz B : Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Rynek B.1 Społeczestwo informacyjne - profil polskiego uytkownika Internetu - infrastruktura i technologia - e-zakupy - e-finanse - e-zdrowie - e-learning - edukacja informatyczna Twórcy przychodu z e-gospodarki B.2 e-biznes - rynek B2B - rynek B2C handel detaliczny - rynek finansowy e-bankowo e-ubezpieczenia e-makler Obsługa społeczestwa i przedsibiorstw B.3 e-administracja Cz C : Baza rozwoju e-gospodarki w Polsce C.1 e-usługi C.2 Standardy C.3 Prawo C.4 Inicjatywy C.5 Kalendarium Podsumowanie analiza słabych i mocnych stron elektronicznej gospodarki w Polsce ródło: opracowanie własne ILiM Wyniki bada elektronicznej gospodarki w Polsce, zamieszczone w Raporcie 2006, stanowi szczegółowe dla badanych zagadnie i jednoczenie syntetyczne dla analizowanych sektorów gospodarki ródło danych. Intencj autorów jest dostarczenie obiektywnych i potwierdzonych wynikami bada informacji, pomocnych w ukierunkowaniu dalszego rozwoju gospodarki elektronicznej w Polsce, na popraw poziomu obsługi przedsibiorstw, społeczestwa informacyjnego i administracji publicznej. Przedstawione w raporcie za 2006 rok obszary działalnoci rynkowej, w których osignito wysoki obrót i efektywno, dziki zastosowaniu narzdzi gospodarki elektronicznej, mog by przydatne w procesach podejmowania decyzji inwestycyjnych na poziomie przedsibiorstwa, brany lub sektora oraz całej gospodarki. Równie cenne mog by wyniki bada wskazujce na obszary o niewystarczajcym tempie rozwoju, niskiej produktywnoci lub wysokich kosztach zalecane dla inwestycji osłonowych lub wspomagajcych. 13

14 Elektroniczna Gospodarka w Polsce - Raport 2006 Konkludujc, mona zaobserwowa wzajemne uzalenienie rozwoju gospodarki Polski i gospodarki elektronicznej. Znaczcy wzrost gospodarczy i szybko rozwijajca si polska gospodarka, wymaga elektronicznych narzdzi, umoliwiajcych szybk i niezawodn realizacj transakcji gospodarczych, masow wymian danych, wspomagajc w konsekwencji konkurencyjno produktów i rozwój gospodarczy. Z drugiej strony rozwijajca si niezwykle dynamicznie gospodarka elektroniczna, wspomagajc działalno przedsibiorstw, wywiera coraz wikszy i realny wpływ na dalsz dynamik wzrostu gospodarczego Polski. 14

15 Cz A Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2006 roku Stabilny rozwój gospodarki elektronicznej w Polsce w 2006 roku niesie ze sob znaczcy potencjał dynamicznego rozwoju elektronicznej gospodarki w cigu najbliszych kilku lat. Obserwowane zmiany jakociowe stosowanych rozwiza e-gospodarki wspomagajcych funkcjonowanie społeczestwa informacyjnego w Polsce i procesów gospodarczych na trwałe powi ich rozwój i wzajemne oddziaływanie. Zauwaalne powizania wynikaj zarówno z wymogów dzisiejszego dynamicznego rozwoju społeczestwa i systemów gospodarczych, jak i z nowelizowanych przepisów prawa, czy podejmowanych w skali Polski i UE wielu inicjatyw i projektów. Stopniowo postpujcy rozwój wiadomoci i potrzeba wykorzystania w codziennym yciu systemów elektronicznej obsługi klienta w urzdzie, banku czy w przedsibiorstwie, w pracy i w czasie wolnym, w domu i w podróy (w 2006 roku a o 68,1% wzrosła liczba wykorzystywanych laptopów w gospodarstwach domowych), s najlepszym miernikiem potrzeby rozwoju gospodarki elektronicznej. Po okresach inkubacji i wczesnego rozwoju oraz wzmoonych przygotowa, wspomaganych w skali kraju znaczcym strumieniem finansowania z funduszy UE, nastpi dynamiczny i powszechny rozwój wykorzystania narzdzi e-gospodarki w cigu nastpnych kilku lat. Koniec aktualnie rozpoczynajcego si okresu programowania funduszy UE na lata (w tym okresie na cele rozwojowe w Polsce przeznaczonych bdzie 400 mld zł dofinansowania ze rodków unijnych), moe zbiec si zdaniem wielu specjalistów, z przejciem elektronicznej gospodarki w Polsce w faz dojrzałego jej wykorzystania. Wyniki przeprowadzonych bada wskazuj, podobnie jak w poprzednim roku, nierównomierne tempo rozwoju i wykorzystania elektronicznych systemów wymiany danych, tak w sferach ycia społeczestwa (e-zakupy, e-finanse, e- zdrowie, e-learning, itd.), jak i w sektorach polskiej gospodarki (e-zaopatrzenie, e- finanse, e-sprzeda). Wysokie było tempo rozwoju infrastruktury i technologii ICT w Polsce, a obrazowy redni przyrost łczy DSL do Internetu wyniósł 60,1% 15

16 Elektroniczna Gospodarka w Polsce - Raport 2006,osigajc liczb 1,67 mln łczy DSL 5, podczas gdy w UE liczba łczy DSL wzrosła o 40%, osigajc liczb 60,3 mln. Wyniki bada szczegółowych przedstawione w Raporcie 2006, zostały podzielone na dwa podstawowe obszary analiz: Cz B prezentujc analiz rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce, Cz C prezentujc baz rozwoju e-gospodarki. W czci B na pierwszym miejscu przedstawiono analiz zastosowa e- gospodarki wród najwikszej grupy odbiorców - społeczestwa informacyjnego, w przekroju wieku, płci, grup zawodowych, dochodu oraz miejsca zamieszkania. W 2006 roku z Internetu w Polsce korzystało 14,1 mln Polaków, co oznacza 47,9% Polaków w wieku lat. Jest to rosncy rynek konsumentów usług elektronicznych tworzcych przychód w obszarze e-gospodarki, a 63,9% tej grupy pracowało przy komputerze codziennie lub prawie codziennie. Wynikajcym z bada celem rozwoju usług elektronicznych jest ich dostosowanie do potrzeb społeczestwa informacyjnego, a ich brak powoduje, e Polacy wykorzystuj Internet głównie do wyszukiwania informacji (91,6%), komunikowania si (83,7%). Wykorzystanie usług elektronicznych i realizacji transakcji (zamawianie, sprzeda i usługi bankowe) wzrosło w stosunku do roku 2005 o 2,5%, do poziomu 28,5%. Profil polskiego internauty, jego struktura wiekowa, wykształcenie i status zawodowy, stanowi istotne parametry docelowego segmentu odbiorców tych usług. Zwłaszcza, e wyniki bada pokazuj wzrost popularnoci dostpu do Internetu zarówno na wsi (wzrost z 18,8% do 25,1%) jak i w miastach, a take wród mniej i bardziej zamonych gospodarstw domowych. Dynamika rozwoju infrastruktury i przyrost o 60% stałych łczy do Internetu (warunkujcych zasig wykorzystania narzdzi e-gospodarki) oraz osignity poziom 39,5% dostpu gospodarstw domowych do sieci Internet, zmniejszył znaczco dystans do redniej europejskiej wynoszcej 51% dla UE-25. Zdecydowanie wzrosła warto zakupów dokonanych w Internecie w 2006 roku, przekraczajc łczn warto 2,7 mld złotych, przy czym co czwarty internauta (27,4%) dokonywał zakupu w sieci. Najwikszym operatorem w 2006 roku autoryzujcym transakcje internetowe, pozostał nadal ecard, z udziałem 90% wszystkich transakcji autoryzowanych w sieci. Kolejny rok z rzdu najwiksz popularnoci w zakupach on-line cieszyły si ksiki (37,9%), odzie i sprzt sportowy (33,4%) oraz filmy i muzyka (25,8%). Rynek e-zakupów w Polsce ma 5 widerek T., Na wiecie przybywa tygodniowo milion uytkowników Internetu, Gazeta Prawna nr 246, str. 9,

17 Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2006 roku bardzo duy potencjał, a grupa 10,5 mln polskich internautów - którzy nigdy nie dokonali zakupu przez Internet - jest wyzwaniem dla specjalistów e-marketingu w zakresie zwikszenia atrakcyjnoci i personalizacji ofert oraz budowania wiarygodnoci. W raporcie przedstawione zostały analizy przekrojowe kategorii i wartoci kupowanych produktów, czstotliwoci zakupów oraz najczciej przedstawiane przez Polaków bariery i obawy przed transakcjami kupna-sprzeday przez Internet. Wraz ze wzrostem popularnoci e-zakupów oraz innych transakcji finansowych, znaczco wzrosła liczba usług bankowych, z których w pierwszym kwartale 2006 roku korzystało około 2,7 mln internautów (w analogicznym okresie 2005 roku, z usług bankowych korzystało 1,74 mln osób). Obsługa płatnoci i transferów pieninych on-line wywołała lawinowy przyrost kont bankowych z dostpem przez Internet, z 4,6 mln osób posiadajcych konta bankowe w 2005 roku, do 8,2 mln osób w 2006 roku. Zakłady ubezpiecze idc ladem banków wzbogacały w minionym roku swoj ofert usług internetowych. Niewielka była dostpno usług e-zdrowia i telemedycyny w 2006 roku, a z nowoczesnych urzdze diagnostycznych umoliwiajcych zdalny monitoring zdrowia pacjenta skorzystało zaledwie około 2 tysicy osób. Powodem niskiej popularnoci usług e-zdrowia, był brak finansowania przez NFZ tej grupy usług medycznych oraz brak zaufania Polaków (tylko około 10,5%) do elektronicznej drogi wiadczenia usług medycznych. Natomiast w planach NFZ znalazło si wdroenie e-recept, w wyniku których szacowane s oszczdnoci wynikajce z eliminacji papierowego obiegu i obsługi dokumentów oraz lepszego nadzoru nad rynkiem i obrotem leków w Polsce. Stopniowy wzrost przyzwyczajenia i zaufania do wykorzystania technologii teleinformatycznych w codziennym yciu Polaków, spowodował wzrost popularnoci studiowania na odległo w systemie e-learning oraz zapotrzebowania na edukacj informatyczn. Na kolejnym miejscu w czci B Raportu 2006 przedstawiono analiz zastosowa narzdzi e-gospodarki w polskiej gospodarce, z uwzgldnieniem analizy elektronicznych transakcji pomidzy przedsibiorstwami (w relacji B2B) i przedsibiorstwem a klientem (w relacji B2C). Badaniami objto take rynek finansowy w przekroju sektora bankowego, ubezpiecze i kapitałowych transakcji inwestycyjnych. Analiza sektorowa rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki na rynku B2B wykazuje cisł korelacj i wpływ wykorzystania narzdzi e-biznesu na popraw wyników finansowych przedsibiorstw. W minionym roku wzrosło zaangaowania przedsibiorstw w obsług zakupów i sprzeday drog elektroniczn. Ze sprzeday przez Internet skorzystało 8% przedsibiorstw 17

18 Elektroniczna Gospodarka w Polsce - Raport 2006 majcych dostp do Internetu i był to wzrost o 60% w stosunku do roku poprzedniego i niestety cały czas poniej wartoci redniej 14% dla 25 krajów UE. Zarówno wska nik wielkoci zakupów jak i sprzeday on-line wzrastał wraz z analizowan wielkoci przedsibiorstwa. Wzrosła w porównaniu z rokiem ubiegłym integracja przedsibiorstw w łacuchu dostaw za pomoc narzdzi elektronicznej gospodarki, a oprogramowanie wspomagajce proces obsługi zamówie wykorzystywało 27% przedsibiorstw. Zanotowano dalszy 3% wzrost liczby serwisów WWW przedsibiorstw, do nawizania relacji z klientami i partnerami biznesowymi, osigajc poziom 53%, przy redniej dla UE wynoszcej 64%. Wyniki bada potwierdzaj, e internetowe technologie współpracy s nie tylko ródłem znaczcych oszczdnoci i lepszych wyników finansowych przedsibiorstw, ale wpływaj take na zmiany sposobu zarzdzania przedsibiorstwem oraz powoduj znacznie wiksz integracj i kooperacj w ramach sektora czy brany. Wzrost odnotowano take na rynku handlu elektronicznego detalicznego B2C, osigajc warto sprzeday na poziomie tys. złotych, dla 3290 przedsibiorstw prowadzcych sprzeda przez Internet. Zmalała liczba zwrotów i reklamacji wskazujc na rosnc jako usług sprzeday on-line. Coraz popularniejszym kanałem sprzeday były w minionym roku aukcje internetowe i elektroniczne pasae handlowe (20% sklepów sprzedawało swoje produkty za ich porednictwem). Nadal polskie sklepy internetowe kierowały swoj ofert głównie do odbiorców krajowych, a tylko 27% sklepów wiadczyło usługi sprzeday dla klienta z Europy. Obszernej analizie poddano integracj funkcjonalnoci stron internetowych z poszczególnymi modułami systemów informatycznych przedsibiorstw, umoliwiajc w praktyce pełn elektroniczn obsług klienta i ledzenie realizacji zamówienia (e-fulfilment). Elektroniczna bankowo potwierdziła w 2006 roku masowo i powszechno wykorzystania narzdzi e-gospodarki, a udział banków wiadczcych usługi przez Internet wzrósł z 13% w roku 2005 do 34% w 2006 roku. Trwa etap rozwoju e- bankowoci opartej na kompleksowoci oferty usług wiadczonych drog elektroniczn, w którym banki postawiły na automatyzacj procesów obsługi klienta, upatrujc ródło korzyci w masowej obsłudze i niskich kosztach operacyjnych. Wszystkie banki (100%), bdc instytucjami zaufania publicznego, stosowały róne formy zabezpiecze informatycznych systemów bankowych. Równoczenie z obsług klientów, banki same były odbiorcami elektronicznych usług szkoleniowych i edukacyjnych, a 82% banków wykorzystywało Internet w 2006 r. do komunikacji z urzdami administracji publicznej. Bank elektroniczny stał si punktem dostpu do wielu usług finansowych, poczynajc od bankowych, 18

19 Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2006 roku poprzez ubezpieczeniowe, a koczc na usługach inwestycyjnych. Na podstawie analizy wartoci usług elektronicznej bankowoci - gdzie ogólna warto zrealizowanych polece przelewów w przypadku 89% banków była nisza ni 5%, a w 85% banków dochody z transakcji przez Internet w minionym roku stanowiły mniej ni 25% wszystkich dochodów banku - mona stwierdzi, e elektroniczna bankowo jest raczej koniecznoci wynikajc z walki konkurencyjnej, ni inwestycj przynoszc wymierne korzyci finansowe. Niestety w cieniu dynamicznego rozwoju usług e-bankowoci pozostawały jak przed rokiem usługi e-ubezpiecze, a tylko co czwarty zakład ubezpiecze wiadczył usługi ubezpieczeniowe majtkowe, komunikacyjne i osobowe przez Internet. Funkcjonalno oprogramowania do obsługi ubezpiecze przez Internet, nie uległa zasadniczej poprawie w porównaniu do roku Z roku na rok ronie popularno elektronicznych transakcji inwestycyjnych i kapitałowych, a w minionym roku 20% wszystkich rachunków maklerskich (tj. około 165 tysicy) obsługiwana była przez Internet (wzrost o około 50 tysicy w stosunku do roku 2005). 6 Wzrósł udział Internetu w obrotach giełdowych i od 2000 roku udział w obrocie akcjami wzrósł do poziomu 41%, a w obrocie kontraktami a do 59%. Na zakoczenie czci B Raportu 2006 przedstawiono wyniki bada stanu i rozwoju usług administracji publicznej wiadczonych drog elektroniczn w obsłudze obywatela i przedsibiorstw. W porównaniu z 2005 rokiem zanotowano popraw oceny usług e-administracji w Polsce w skali wiata, a o 19 pozycji, jednak w rankingu europejskim UE-25 Polska nadal zajmuje ostatnie miejsce (poziom rozwoju usług e-administracji wród krajów UE-25 wynosił 75%, tymczasem w Polsce 53%). Urzdy administracji publicznej wiadczyły głównie usługi informacyjne, natomiast niewiele zmieniły si poziom i liczba usług transakcyjnych w porównaniu do 2005 roku,. Jest to zdecydowanie trudniejsza w realizacji grupa usług interoperacyjnych urzdnika i klienta, wymagajca projektowania procedur wewntrznych, integracji rejestrów pastwowych i baz danych, stworzenia nowych regulacji organizacyjnych, klasyfikacji oraz zastosowania standardów. Sukcesem e-administracji w minionym roku było rozpoczcie obsługi e- deklaracji CIT, PIT i VAT oraz konsekwentna kontynuacja istotnych w skali kraju i UE projektów e-puap, STAP, CEPiK i PESEL-2. Zatwierdzony w 2006 roku Plan Informatyzacji Pastwa na lata zakłada kontynuacj 6 Muciski E., Inwestowanie przez sie, Rzeczpospolita, 292/2006, str. 9 19

20 Elektroniczna Gospodarka w Polsce - Raport 2006 dotychczasowych zada, a take zachowuje zgodno i spójno z Krajowym Programem Reform na lata W Czci C Raportu 2006 przedstawiono wyniki bada bazy rozwoju elektronicznej gospodarki w Polsce. W pierwszej kolejnoci przedstawiono analiz rozwoju rynku usług elektronicznych. Szerokie spektrum tych usług, dynamicznie rozwijanych w 2006 roku, otwiera usługa e-deklaracji podatkowych, obsługiwanych przez system elektroniczny e-poltax. Na rynku czasopism rozpoczły ekspansj wirtualne kioski gazetowe, a pod koniec roku mona było zaprenumerowa w formie elektronicznej ju 115 gazet i magazynów. E-usługi w Polsce rozpoczł system płatnoci online PayPal, umoliwiajc wysyłanie pienidzy i przyjmowanie wpłat posiadaczom kont poczty elektronicznej. Do dynamicznie rozwijanych usług online w 2006 roku naleały usługi inforbrokerów (brokerów informacji). Wzrosła o kilkadziesit procent warto rynku reklamy internetowej, a polskie serwisy internetowe zarobiły około mln zł. Wiele innych e-usług jak video na yczenie, czy internetowa wypoyczalnia samochodów jest odpowiedzi na potrzeby wci rozwijajcego si e-rynku, zwikszajc warto dodan dla uytkowników sieci Internet. Czci C Raportu 2006 obejmuje take analiz wykorzystania standardów w elektronicznej gospodarce, decydujcych o bezpieczestwie, pewnoci, jednoznacznoci i niezaprzeczalnoci wymiany danych w sieci Internet. W raporcie przyjto formuł opisu nowych standardów w kolejnych latach, wpływajcych na rozwój elektronicznej gospodarki w Polsce. W minionym 2006 roku w centrum zainteresowania rzdów i społeczestw wielu pastw były standardy informacyjne dotyczce bezpieczestwa ywnoci i moliwoci identyfikacji oraz ledzenia produktów ywnociowych (traceability) w łacuchach dostaw. Analiz najistotniejszych zmian prawnych w czci C Raportu, które miały miejsce w 2006 roku i w istotny sposób wpływaj na jej rozwój w przyszłoci, rozpoczyna rozporzdzenie w sprawie Planu Informatyzacji Pastwa na rok Analiz objto zarówno program działa w zakresie rozwoju społeczestwa informacyjnego, jak i priorytety rozwoju systemów teleinformatycznych. W ramach analiz uwzgldniono nowelizowane w 2006 roku akty prawne. Konieczno nowelizacji ustawy o informatyzacji działalnoci podmiotów realizujcych zadania publiczne wynika merytorycznie z realizacji Planu Informatyzacji Pastwa. Wdroenie projektu e-deklaracje wymagało nowelizacji 7 Krajowy Program Reform na lata na rzecz realizacji strategii Lizboskiej, przyjty przez Rad Ministrów , 20

21 Streszczenie raportu o stanie e-gospodarki w Polsce w 2006 roku ustawy o ordynacji podatkowej oraz o zmianie niektórych innych ustaw, a take wielu wydanych do ustawy rozporzdze. Wród innych nowelizowanych w 2006 roku ustaw i powizanych z nimi rozporzdze znalazły si - ustawa o wiadczeniu usług drog elektroniczn, ustawa o podpisie elektronicznym, czy ustawa o Krajowym Rejestrze Sdowym. W prezentowanych analizach aktów prawnych wskazano istotne, z punktu widzenia elektronicznej gospodarki, zmiany i prawdopodopne ich konsekwencje. Rozdział kocz wybrane zagadnienia regulacji prawnych i projekty aktów prawnych, do których w 2006 roku zaliczono - nowelizacj prawa farmaceutycznego z uwagi na powstajce e-apteki, a take nowelizacj ustawy Prawo zamówie publicznych ze wzgldu na zastosowanie podpisu elektronicznego. Na zakoczenie czci C Raportu przedstawiono przegld istotnych inicjatyw z zakresu e-gospodarki o zasigu ogólnokrajowym oraz kalendarz najwaniejszych wydarze w obszarze gospodarki elektronicznej, które miały miejsce w 2006 roku. W minionym roku na uwag zasługuje inicjatywa programu Uczenia si przez całe ycie Parlamentu Europejskiego, w którym uczestniczyło 27 krajów UE, kraje EFTA i EOG oraz Turcja. Programem skierowanym do dzieci była inicjatywa Komisji Europejskiej Safer Internet Plus, dotyczca promowania bezpiecznego Internetu dla najmłodszych. Medal Europejskiego Komitetu Ekonomiczno- Społecznego oraz Business Centre Club przyznany został w minionym roku dla Unizeto Technologies SA za Elektroniczny Urzd Podawczy. System umoliwia przekazywanie informacji do podmiotu publicznego w formie elektronicznej, a jego głównym elementem jest Elektroniczna Skrzynka Podawcza, wystawiajca urzdowe powiadczenia odbioru przyjtych e-dokumentów. Ponadto istotnym osigniciem e-administracji Urzdu Miejskiego w Bydgoszczy było udostpnienie Elektronicznego Biura Obsługi Klientów, które pozwala na udział on-line w przetargach publicznych, obsług spraw wymagajcych dotd osobistej wizyty w urzdzie oraz na obsług przez urzd e-faktur i e-podatków. W ramach Inicjatywy Wspólnotowej Equal i projektu ElaStan (Promocji Elastycznych Form Zatrudnienia) zainicjowano powstanie E-Centrum Telepracy w Garwolinie, natomiast Łódzki Urzd Pracy udostpnił bezrobotnym bezpłatnie osiemnacie stanowisk komputerowych, w celu poszukiwania pracy w sieci Internet i przygotowania wymaganych na rynku pracy dokumentów. W podsumowaniu raportu przedstawiono syntetyczn ocen stanu elektronicznej gospodarki w Polsce w 2006 roku, a take analiz jej słabych i mocnych stron oraz szans i zagroe rozwoju. 21

22 Cz B Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce B1. Społeczestwo informacyjne Po kilku latach rozmów o koniecznoci rozwoju społeczestwa informacyjnego poprzez zwikszone wykorzystanie technologii IT nie ma potrzeby przekonywania kogokolwiek o słusznoci obranej drogi. Szczególnie, e postp w tym zakresie nie wynika z wymuszonych działa, lecz z potrzeb wszystkich grup społecznych, niezalenie od wieku, płci, wykształcenia, miejsca zamieszkania, czy aktywnoci zawodowej. Rónice mona zauway jedynie w rozkładzie akcentów wskazujcych na obiektywn tendencj zwikszonych potrzeb korzystania z usług IT poprzez osoby młodsze, aktywne zawodowo, mieszkajce w duych miastach i bardziej wykształcone, co znajduje odzwierciedlenia w wynikach przedstawionych bada. W 2006 roku kontynuowane były programy rzdowe wspierane ze rodków UE, zwizane z rozwojem społeczestwa informacyjnego. Aby nie zatraci powodów, dla których w Unii Europejskiej oraz w polskim rzdzie i szeregu instytucji wspomagajcych rozwój ICT, tak mocno podkrelana była rola rozwoju społeczestwa informacyjnego warto przypomnie, e rozwój społeczestwa informacyjnego i bran sektora IT nie był i nie jest celem samym w sobie, lecz stanowi katalizator przemian organizacyjnych prowadzcych do poprawy konkurencyjnoci, co przekłada si bezporednio na rozwój gospodarczy kraju.8 Jednak dla ułatwienia i przyspieszenia obrotu gospodarczego konieczne stało si równie prawne usankcjonowanie wykorzystania nowoczesnych narzdzi jakim było na przykład stosowanie bezpiecznego podpisu elektronicznego. Dlatego w wyniku wczeniejszych działa od 16 sierpnia 2006 r. zaczła obowizywa ustawa z dnia 18 wrzenia 2001 r. o podpisie elektronicznym (Dz. U. nr 130 z dnia 15 listopada 2001 r., poz. 1450). Rozwojowi społeczestwa informacyjnego 8 Łacisa-Szewczak A., Okrasiski A., Wspieranie rozwoju województwa przez regionaln infrastruktur społeczestwa informacyjnego, Gazeta Prawna nr 68, dod. Urzd i finanse, str. 6,

23 Społeczestwo informacyjne pomaga równie ostatnio znowelizowana ustawa o Krajowym Rejestrze Sdowym, dziki której od 1 stycznia 2007 roku zaistniała moliwo korzystania z dostpnej w Internecie Centralnej Informacji Krajowego Rejestru Sdowego. Centralna informacja udostpniona została na stronach WWW Ministerstwa Sprawiedliwoci pod adresem Dziki niej kady obywatel posługujcy si kwalifikowanym podpisem elektronicznym, moe złoy drog elektroniczn wniosek do sdów rejestrowych lub Centralnej Informacji KRS. Moe równie odebra korespondencj z sdów i Centralnej Informacji KRS.9 Centralna Informacja KRS umoliwia równie bezpłatny wgld do podstawowych informacji o podmiotach wpisanych do rejestru przedsibiorców i do rejestru stowarzysze, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej, w tym równie do informacji o organizacjach i podmiotach, które uzyskały status organizacji poytku publicznego 10. Informacje te były udostpnione bezpłatnie. Te działania nie miały jednak duego przełoenia na ogólny stan rozwoju polskiej e-administracji i według raportu wiatowego Forum Gospodarczego Polska pod wzgldem przygotowania administracji do transformacji w drodze do społeczestwa informacyjnego zajła dopiero 92 miejsce na 104 pastwa.11 Naley jednak stwierdzi, e informatyzacja ycia publicznego w Polsce postpuje w coraz szerszym zakresie. Dla przykładu Zakład Ubezpiecze Społecznych umoliwił od wrzenia 2006 r. płatnikom składek (przedsibiorcom) wgld do Centralnego Rejestru Ubezpieczonych. Dziki tej usłudze płatnicy mogli porówna posiadane dane z informacjami zgromadzonymi przez ZUS. Przedsibiorca z kolei poprzez program Płatnik mógł otrzyma list wszystkich zgłoszonych i nie wyrejestrowanych ubezpieczonych.12 Równie wanym elementem rozwoju społeczestwa informacyjnego staje si powolna przemiana i udostpnianie zarówno prasy jak i ksiek oraz innych publikacji w formie elektronicznej. Poza digitalizacj zbiorów bibliotecznych i wprowadzaniem treci archiwalnych do istniejcych ju i powstajcych bibliotek elektronicznych powstały nowe formy dostpu do prasy codziennej. W pa dzierniku 2006 roku mona było zaprenumerowa a 115 gazet i magazynów w formie elektronicznej. Ta usługa bdzie si rozwijała i wypierała z rynku media drukowane, gdy jak wynika z danych Jupiter Research w 2005 roku mieszkacy Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec, Włoch i Hiszpanii po raz pierwszy spdzili 9 Elektroniczny dostp do Krajowego Rejestru Sdowego, [w:] 10 Dz. U. z dnia 7 pa dziernika 1997, nowelizacja z Zielke M., Rzd przygotowuje si do e-rewolucji, Puls Biznesu nr 128, str. 4, Walczak A., Dane z ZUS dostpne dla płatników, [w:]

24 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce wicej czasu przed komputerem ni czytajc tradycyjn pras. W 2006 roku najwikszym na polskim rynku e-kioskiem był Net Press Digital, oferujcy dostp 40 tys. zarejestrowanych czytelników (w liczbie tej wliczone s równie konta testowe) do 71 tytułów. Nastpnymi pod wzgldem wielkoci był kiosk egazety udostpniajcy 11 tys. uytkowników moliwo czytania Rzeczpospolitej oraz 30 innych tytułów oraz e-kiosk, oferujcy 14 tytułów czterem tysicom zarejestrowanych uytkowników.13 Kolejnym krokiem w tym zakresie bdzie wydawanie prasy na e-papierze, czyli elastyczniej karcie umoliwiajcej podłczenie do Internetu, zaciganie informacji i czytanie ich podobnie jak z papierowej gazety. Przejawem zrozumienia potrzeb społecznych oraz umiejtnoci wykorzystania nowoczesnych technologii była udostpniona w 2006 roku przez krakowsk parafi pod wezwaniem Matki Boej Zwyciskiej moliwo zamówienia mszy wit przez Internet oraz złoenia ofiary przy wykorzystaniu elektronicznych form płatnoci, takich jak autoryzacja karty kredytowej w Internecie czy e- przelew.14 Powyej wymienione przykłady rozwoju społeczestwa informacyjnego s jedynie zwiastunem przemian, które nastpi w latach Wskazuje na to warto alokacji rodków przeznaczonych w ramach RPO na rozwój województw i społeczestwa informacyjnego w latach Przewidywana warto wynosi 4,7 mld zł, i jest w stosunku do rodków z lat prawie 8,6 razy wiksza.15 B1.1. Profil polskiego uytkownika Internetu Przedstawione badania dotycz aspektów rozwoju społeczestwa informacyjnego. Wikszo informacji oparta została na corocznych Badaniach wykorzystania ICT w gospodarstwach domowych i wród osób indywidualnych, prowadzonych przez Główny Urzd Statystyczny. W kwietniu 2006 roku GUS przeprowadził badanie na reprezentatywnej próbie ponad 8300 gospodarstw domowych. Łcznie zostało przebadanych w formie wywiadu bezporedniego prawie 14 tysicy osób w wieku lat. Respondenci pytani byli o korzystanie z ICT w cigu ostatnich trzech miesicy poprzedzajcych badanie, czyli o okres od stycznia do marca 2006 roku, a w niektórych przypadkach pytani byli o 13 Lemaska M. Era e-gazet dopiero nadejdzie, Rzeczpospolita nr 244, dod. Ekonomia i rynek, str. 3, Zamów msz przez Internet, [w:] Głomb Krz., Głomb Kon, Musiejewski W., Stan wdraania..., op.cit., str.30 24

25 Społeczestwo informacyjne zachowania i zwyczaje dotyczce ostatnich 12 miesicy, czyli od kwietnia 2005 r. do marca 2006 r. Wikszo rozpatrywanych danych odnosi si jednak do trzymiesicznego okresu bada, zatem: ilekro w tekcie rozdziału bdzie mowa o Internautach oznaczało to bdzie osoby w wieku lat, korzystajce z Internetu w cigu ostatnich trzech miesicy poprzedzajcych badanie, czyli w czasie pierwszego kwartału 2006 r. Liczba internautów w tym okresie wynosiła 11,8 mln i stanowiła 40,2% osób w tym wieku. ilekro w tekcie rozdziału wska niki bd odnoszone do liczby osób bdzie to oznaczało odniesienie do 29,4 milionowej populacji Polaków wieku lat, a nie tylko do grupy osób korzystajcej z Internetu. Wyniki przedstawianych bada rozpatrywane były wzgldem okrelonych w tabeli B1.1-1 kryteriów. Zostały one przedstawione, by dalsza analiza wyników nie pozostawiała wtpliwoci co do jednoznacznego okrelenia analizowanych podgrup internautów. Precyzyjnie okrelajc liczb internautów, bez popełnienia błdu mona powiedzie, e w Polsce w kwietniu 2006 roku mieszkało 11,8 mln osób korzystajcych z Internetu. Jednak prawidłowym bdzie równie okrelenie liczby internautów na poziomie 14,1 mln. Rónica wynika z doprecyzowania okresu w którym osoby korzystała ostatni raz z Internetu. Badania GUS-u wykazały, e sporód 29,4 mln osób w wieku lat, 11,8 mln (40,2%) korzystało z Internetu w czasie ostatnich trzech miesicy poprzedzajcych badanie. Kolejne 1,3 mln (4,4%) korzystało z Internetu w czasie 4-12 miesicy przed badaniem. Jeli doliczymy kolejny 1 mln osób (3,3%) korzystajcych ostatni raz z Internetu ponad rok przed okresem bada bdziemy mogli mówi o 14,1 mln (47,9%) polskich internautów. Podobnie dyskutowana moe by kwestia iloci osób korzystajcych z komputerów. Licznoci osób mog waha si od 14,2 mln osób (48,1%) do 16,9 mln (57,6%) w przypadku wzicia pod uwag wszystkich osób kiedykolwiek korzystajcych z komputerów, nawet jeli ostatni raz miało to miejsce ponad rok przed badaniem. 25

26 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Tabela B Kryteria analizy bada społeczestwa informacyjnego Kryterium Grupa Podgrupa Wartoci lat lat wiek lat lat lat lat lat lat lat wykształcenie aktywno zawodowa miejsce zamieszkania skład gospodarstwa domowego dochody gospodarstwa domowego aktywni zawodowo bierni zawodowo pracujcy bezrobotni miasto wie bez dzieci poniej 16 lat z dziemi poniej 16 lat podstawowe rednie wysze pracownicy najemni pracujcy na własny rachunek bezrobotni uczcy si emeryci, rencici i pozostałe grupy powyej 100 tys. mieszkaców do 100 tys. mieszkaców wie 1 osoba dorosła 2 osoby dorosłe 3 lub wicej osoby dorosłe 1 osoba dorosła 2 osoby dorosłe 3 lub wicej osoby dorosłe do 1100 zł zł zł powyej 2500 zł ródło: ILiM, na podstawie ródłowych danych GUS Jeli wzi pod uwag najczciej rozpatrywany w Raporcie trzymiesiczny okres zaobserwujemy, e w 2006 roku wród wszystkich osób korzystajcych z komputerów (14,2 mln) najliczniejsz grup stanowiły osoby najmłodsze, czyli w wieku lat (wykres B1.1-1). Podobnie kształtowała si struktura wiekowa osób korzystajcych w tym czasie z Internetu, co obrazuje wykres B

27 Społeczestwo informacyjne Wykres B Struktura wiekowa osób korzystajcych z komputerów w okresie stycze-marzec 2006 wiek lat 16,3% wiek lat 6,0% wiek lat 0,9% wiek lat 35,7% wiek lat 17,0% wiek lat 24,1% W odniesieniu do osób korzy stajcy ch z komputera w przecigu 3-mcy poprzedzajcy ch badanie (14,2 ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Nastpn grup stanowiły osoby w przedziale wiekowym lata z udziałem 24,1%. Wraz ze wzrostem rozpatrywanego przedziału wiekowego internautów malało wykorzystanie komputerów przez te osoby. Najmniej liczn grup stanowiły osoby w przedziale wiekowym lat (0,9%). Wykres B Struktura wiekowa osób korzystajcych z Internetu w okresie stycze-marzec 2006 wiek lat 5,2% wiek lat 0,7% wiek lat 15,0% wiek lat 39,1% wiek lat 15,8% wiek lat 24,2% W odniesieniu do osób korzystajcy ch z internetu w przecigu 3-mcy poprzedzajcy ch badanie (11,8 mln) ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS

28 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce W cigu ostatnich trzech miesicy poprzedzajcych badanie, komputery wykorzystywane były przez co drugiego Polaka (48,1%) w wieku lat (wykres B1.1-3). Oznacza to wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 7,9%. Dodatkowe 9,5% pracowało przy komputerze wczeniej ni przed trzema miesicami. Najwikszy odsetek osób korzystajcych z komputera w pierwszym kwartale 2006 roku mona było odnotowa wród grupy posiadajcej wysze wykształcenie (83,4%). Wród osób z wykształceniem rednim 42,4% posługiwało si komputerem, natomiast wród osób z wykształceniem podstawowym odsetek ten wynosił 32,1%. Podobnie jak przy innych omawianych statystykach najwiksze wykorzystanie komputerów mona było odnotowa wród grupy osób mieszkajcych w duych miastach (60,2%). W mniejszych miastach wska nik ten był dokładnie o 10 punktów procentowych niszy (50,2%), natomiast na wsiach dostp do komputera miało 36,2% osób, czyli o 3,4 punktu procentowego wicej ni przed rokiem. Podobnie kształtował si poziom dostpu i korzystania z Internetu przez poszczególne podgrupy osób. Wykres B Dostp do komputerów i Internetu w podziale na wiek, wykształcenie i miejsce zamieszkania Ogółem Ogółem lat lat Wiek lat lat lat lat Podstawowe Wykształcenie rednie Wy sze Wie Lokalizacja Miasto do 100 ty s. Miasto >100 ty s. 3,7% 2,4% 19,2% 13,9% 27,7% 36,1% 32,1% 32,2% 48,1% 40,2% 42,3% 42,4% 34,8% 36,2% 27,1% 50,2% 42,3% 67,9% 56,8% 54,5% 60,2% 53,5% 87,9% 80,6% Komputer Internet W odniesieniu do liczby osób z danej grupy wieku, wy kształenia lub miejsca zamieszkania (ogółem dla 29,8 mln osób) 83,4% 78,3% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS

29 Społeczestwo informacyjne Najbardziej znaczcy wpływ na stopie wykorzystywania Internetu miało zdobyte wykształcenie. Wród osób z wykształceniem wyszym 78,3% korzystało z Internetu podczas ostatnich trzech miesicy poprzedzajcych badanie, osoby z wykształceniem rednim rzadziej korzystały z Internetu (34,8%), natomiast w przypadku osób z wykształceniem podstawowym wska nik ten był tylko nieznacznie niszy i wynosił 32,2%. Zbliony wpływ na dostp do Internetu miało miejsce zamieszkania badanych osób. Wród mieszkaców duych miast oraz miast mniejszych i mieszkaców wsi wska nik dostpu do Internetu kształtował si odpowiednio na poziomie: 53,5%, 42,3% oraz 27,1%. B Wyposaenie gospodarstw domowych w sprzt ICT Społeczestwo informacyjne bazuje na trzech rozwijajcych si elementach: powszechnej i dostpnej infrastrukturze informatycznej, zgromadzonych zasobach informacyjnych oraz na systemie kształcenia, dziki któremu zlikwidowane zostan bariery zwizane z korzystaniem z sieci lub z komputerów. 16 W Polsce w 2006 roku 42,7% gospodarstw domowych posiadało komputer stacjonarny, a 7,3% posiadało komputer przenony. To nie jest duo, pomimo e w porównaniu z rokiem ubiegłym oznacza to wzrost o 826 tys. gospodarstw, co daje wzrost o 6,6 punktu procentowego. W Szwecji, kraju przodujcym w wyposaeniu obywateli w komputery, w dziewiciu na dziesi gospodarstw domowych znajdował si komputer. To najwyszy wska nik w Unii Europejskiej. Tak wysokim wska nikiem Szwedzi mog poszczyci si dziki przygotowanemu w 1998 roku programowi rzdu szwedzkiego, pozwalajcemu na odliczanie wydatków na komputer od wynagrodzenia oraz zwolnieniu komputerów z VAT-u. Szwedzi nie s jedynym dobrym przykładem pokazujcym sposób na zwikszenie stopnia skomputeryzowania gospodarstw domowych. Inne kraje jak Wielka Brytania, Francja, Bułgaria, Rumunia, czy Wgry opracowały zblione programy ułatwiajce mieszkacom zakup komputerów. 17 Trudno jest powiedzie dlaczego w Polsce nie mona opracowa podobnego systemu. By moe rzd obawia si zmniejszenia wpływów do budetu z tytułu podatku VAT, który jest najwikszym ródłem dochodów pastwa sigajcym 43% 18 całkowitej wartoci dochodu. Dziki rodkom unijnym Polska stoi przed du szans rozwojow. W latach na cele rozwojowe przeznaczonych bdzie 500 mld zł dofinansowania. By moe 16 Wojciechowska-Szac M., Bojarska I., Białobłocki T., Rozwój społeczestwa informacyjnego szans na rozwój własnego regionu, [w:] 17 Chmielarz W., Europa popiera e-społeczestwo, Puls Biznesu nr 105, dod. Biznes i technologia, str. 7, Ustawa budetowa na rok 2007, [w:]

30 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce to spowoduje, e do roku 2013 zmaleje rónica w wyposaeniu gospodarstw domowych w Polsce w stosunku do pozostałych krajów UE. Aby tak si stało, uzyskane rodki powinny zosta zainwestowane w najnowsze technologie słuce rozwojowi i budowaniu w Polsce społeczestwa informacyjnego. 19 Do tej pory poziom wyposaenia gospodarstw domowych w urzdzenia informacyjnotelekomunikacyjne był znacznie zrónicowany i zaleał od wysokoci dochodu, miejsca zamieszkania i liczby posiadanych na utrzymaniu dzieci. Według danych GUS w marcu 2006 roku było 12,6 mln gospodarstw domowych z osobami w wieku lat, czyli dokładnie tyle, co rok wczeniej. Analizujc wyniki bada mona było zauway, e wyposaenie gospodarstw w odbiorniki telewizyjne osignło stan nasycenia, gdy w 2006 roku posiadało je tyle samo gospodarstw co w roku poprzednim, czyli 98%. (wykres B1.1-4). W kolejnoci popularnoci nastpne miejsce zajmował telefon komórkowy (74,1%, w 2005 roku 61,8%), nastpnie telefon stacjonarny (71,7%) oraz komputer stacjonarny (42,7%, w 2005 roku 39,1%). W porównaniu z rokiem 2005 wida bardzo duy, bo a 68,1% przyrost iloci gospodarstw wyposaonych w komputery przenone (laptopy). Duy przyrost zanotowano równie w wyposaeniu gospodarstw domowych w telewizj cyfrow (51,5%) oraz konsole do gier (51,6%). Jednak pomimo duej dynamiki wzrostu tego sprztu trzeba zauway, e przekładajc przyrost procentowy na ilo oznacza to, e w przypadku komputerów przenonych (laptopów) liczba gospodarstw w nie wyposaona wzrosła o 400 tys., a w przypadku telewizji cyfrowej jedynie o 300 tys., w przypadku telefonów komórkowych przyrost wynosił 19,9%, czyli o 1,5 mln. W przypadku komputerów stacjonarnych przyrost wynosił 9,3%, co w przełoeniu na liczby daje warto bezwzgldn przyrostu 600 tys. gospodarstw. Na stopie wyposaenia gospodarstw domowych duy wpływ miała wysoko miesicznego dochodu. Generalna, łatwa do przewidzenia tendencja wskazywała wzrost stopnia wyposaenia gospodarstw postpujc wraz ze wzrostem dochodu. Im wyszy dochód, tym lepiej było wyposaone gospodarstwo domowe. Zgodnie z danymi przedstawionymi na wykresie B1.1-5 mona zauway, e w wikszoci przypadków zaleno ta jest liniowa, jednak wystpuj pewne dobra luksusowe, takie jak telefon komórkowy z dostpem do Internetu, komputer przenony, czy antena satelitarna, których stopie uycia wzrasta po przekroczeniu pewnej wartoci dochodu. Ciekaw tendencj wykazuje telefonia stacjonarna, której tempo wzrostu wyposaenia gospodarstw domowych zmniejsza si wraz ze wzrostem wartoci uzyskiwanego dochodu rodziny. 19 Chmielarz W., Europa..., op. cit., str. 7 30

31 Społeczestwo informacyjne Wykres B Wyposaenie gospodarstw domowych w urzdzenia informacyjno-telekomunikacyjne w latach Odbiornik telewizyjny Telefon komórkowy Telef on stacjonarny Komputer stacjonarny Telewizja kablowa Telef on kom. z dost. do Internetu Antena satelitarna Komputer przenony (laptop) Telewizj cy f rowa Konsola do gier komputerowy ch Komputer podrczny (palmtop, organizer) brak danych 7,3% 4,3% 7,0% 4,6% 5,9% 3,9% 1,7% brak danych 30,8% 23,3% 19,2% 19,0% 42,7% 39,1% 34,3% 33,7% 61,8% 74,1% 71,7% 98,0% 98,0% W odniesieniu do liczby gospodarstw z osobami w wieku lat.w obu latach liczba gosp. wynosiła 12,6 mln 0% 20% 40% 60% 80% 100% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2005 i 2006 Wykres B Wyposaenie gospodarstw domowych w urzdzenia informacyjnotelekomunikacyjne w zalenoci od uzyskiwanego miesicznego dochodu 100% 90% 80% 70% 95,5% 73,4% 99,3% 71,8% 98,8% 87,3% 79,2% 99,3% 96,3% 86,4% 76,3% Odbiornik telewizyjny Telefon komórkowy Telefon stacjonarny Komputer stacjonarny Telef on kom. z dost. do Internetu Telewizja kablowa 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 56,2% 54,7% 56,4% 53,8% 38,8% 43,5% 36,6% 34,5% 35,5% 30,9% 25,6% 26,4% 22,3% 21,1% 22,3% 17,5% 17,9% 13,7% 11,8% 8,0% 9,1% 11,9% 3,2% 3,1% 5,7% 3,5% 6,8% 6,3%!2,3% 4,5%!2,1%!0,2%!0,4% do 1100 zł 1101zł zł 1601zł zł powyej 2500zł Antena satelitarna Komputer przenony (laptop) Telewizj cy f rowa Konsola do gier komputerowy ch Komputer podrczny (palmtop, organizer) W odniesieniu do liczby gospodarstw w danym przedziale dochodu wartoci poprzedzone znakiem "!" mog by obarczone błdem losowy m ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS

32 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wystpowała równie zaleno wskazujca miejskie gospodarstwa domowe jako lepiej wyposaone od wiejskich (wykres B1.1-6). Odstpstwami od tej reguły, podobnie jak w poprzednim roku, była dominujca liczba anten satelitarnych na wsiach (27,3%) w porównaniu z orodkami miejskimi (13%). Wystpujca tutaj zaleno była wynikiem rónej dostpnoci sieci telewizji kablowej w miastach i na wsiach. Poniewa na wsiach dostp do telewizji kablowej był w 2006 roku znikomy (1,9%), std wystpowała dua potrzeba podłczania własnych anten satelitarnych. Z kolei w miastach telewizja kablowa była o wiele bardziej popularna. Stopie wyposaenie gospodarstw był na poziomie 55,8%. Dlatego mieszkacy miast rzadziej odczuwali potrzeb montowania własnych anten telewizji satelitarnej. Miejskie gospodarstwa domowe czciej posiadały telefon komórkowy (przynajmniej jeden) rednia dla miast wynosiła 76,5% i była wysza w stosunku do roku 2005 o 11,5 punktu procentowego, podczas gdy na wsiach 69%, co oznacza wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 14 punktów procentowych. Rozkład włacicieli konsoli do gier był zbliony i we wszystkich gospodarstwach wynosił rednio 5,9%. Wykres B Wyposaenie gospodarstw domowych w sprzt ICT w zalenoci od miejsca zamieszkania. Odbiornik telewizyjny Telef on komórkowy Telef on stacjonarny Komputer stacjonarny Telewizja kablowa Telef on kom. z dost. do Internetu Antena satelitarna Komputer przenony (laptop) 47,9% 44,2% 35,7% 55,8% 43,7% 1,9% 37,8% 29,8% 24,3% 13,0% 17,7% 27,3% 13,1% 5,8% 2,5% 69,0% 76,9% 70,3% 67,7% 97,4% 98,7% 98,1% 78,7% 74,2% Miasto >100 tys. Miasto do 100 ty s. Wie Telewizj cy f rowa Konsola do gier komputerowych Komputer podrczny (palmtop, organizer) 5,9% 6,8% 8,5% 6,2% 5,5% 5,8%!3,6%!1,0% 0,5% W odniesieniu do liczby gospodarstw domowy ch z osobami w wieku lat (12,6 mln). Wartoci poprzedzone znakiem "!" mog by obarczone błdem losowy m 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS

33 Społeczestwo informacyjne Badania GUS-u z 2006 roku wskazuj na pełniejsze wyposaenie w komputery miejskich gospodarstw domowych ni gospodarstw wiejskich. Badania wskazuj równie na bardziej powszechny dostp do Internetu w duych miastach, ni miało to miejsce w przypadku mniejszych miast i wsi (wykres B1.1-7). Posiadanie komputera w duym miecie deklarowało 47,9% gospodarstw, przy jednoczesnym korzystaniu z Internetu 41,5% gospodarstw. Na wsiach komputer był obecny rednio w co trzecim gospodarstwie (35,7%), a Internet w co pitym (18,2%). Porównujc dostpno Internetu w wiejskich gospodarstwach z rokiem 2005, w którym wska nik wynosił 18,8%, mona zauway regres. Jest to jednak zjawisko pozorne i wynika z uszczegółowienia pyta GUS podczas ostatniej edycji bada. Wyniki z roku 2006 dotyczyły gospodarstw wiejskich posiadajcych dostp do Internetu i korzystajcych z niego (18,2%). Dodatkowe 6,9% gospodarstw posiadało dostp do Internetu, jednak z niego nie korzystało. W roku 2005 nie wystpowało takie rozrónienie. Zatem chcc porównywa dostpno Internetu na wsiach w ostatnich dwóch latach naley zestawi wartoci z roku 2005 (18,8%) z sum warto 18,2% + 6,9% wynoszc 25,1%. Wykres B Wyposaenie gospodarstw domowych w komputer oraz dostp do Internetu wg dochodu i obszaru 80% 70% Komputer stacjonarny Dostp do Internetu Komputer przenony (laptop) 76,3% 68,0% W odniesieniu do odpowiedniej podgrupy gospodarstw domowy ch z osobami w wieku lat (ogółem: 12,6 mln) 60% 50% 40% 42,7% 31,0%* 36,6% 54,7% 40,4% 35,7% 44,2% 32,7% 47,9% 41,5% 30% 20% 10% 21,1% 11,7% 7,3%! 2,3% 22,8% 3,5% 8,0% 22,3% 18,2% 2,5% 5,8% 13,1% 0% Ogółem do 1100 zł Dochód 1101zł zł 1601zł zł powyej 2500zł Wie Obszar Miasto do 100 tys. Miasto >100 tys. *35,9% gospodarstw posiadało dostp do Internetu. Wy kres przedstawia udział gospodarstw posiadajcy ch dostp i z niego korzy stajcy ch, który ch by ło 31,0% wartoci poprzedzone znakiem "!" mog by obarczone błdem ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS

34 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce B Miejsce korzystania z komputera i Internetu W okresie pierwszego kwartału 2006 roku prac z komputerem deklarowało 14,2 mln osób (48,1% badanych). Oznacza to wzrost w stosunku do roku 2005 o 0,9 mln osób, czyli o 6,7%. W tym samym okresie z Internetu korzystało 11,8 mln osób (40,2% badanych). Oznacza to wzrost wykorzystania Internetu o 13,4% w stosunku do drugiego kwartału 2005 roku, gdy z Internetu korzystało 10,4 mln osób (35,1% badanych). Podobnie jak w roku ubiegłym najczciej pracowano na komputerze w domu (77,9%). Tu równie najczciej, bo w 65,6% przypadków, korzystano z Internetu (wykres B1.1-8). Mniej popularnym miejscem korzystania zarówno z Internetu, jak i z komputerów było miejsce pracy. W miejscach pracy styczno z komputerem i Internetem mieli najczciej mieszkacy duych miast. Na wsiach dominujcym miejscem dostpu do komputerów i Internetu okazywało si miejsce pobierania nauki oraz kawiarenki internetowe. Wykres B Miejsce korzystania z komputerów lub Internetu wg miejsca zamieszkania przez osoby w wieku lat Dom Miejsce pracy (inne ni dom) Miejsce pobierania nauki Mieszkanie innych osób Komputer Internet Komputer Internet Komputer Internet Komputer Internet 38,9% 25,9% 30,1% 22,2% 18,7% 29,9% 19,8% 24,6% 19,6% 21,6% 37,1% 18,9% 21,0% 19,5% 17,9% 25,3% 25,5% 25,4% 24,7% 34,0% 26,1% 32,7% 40,8% 32,7% 51,2% 77,9% 80,0% 72,9% 79,6% 65,6% 71,9% 68,5% Ogółem Miasto > 100 ty s. Miasto do 100 ty s. Wie Kawiarenka internetowa Komputer Internet... brak danych 11,0% 8,8% 10,9% 14,6% W odniesieniu do liczby osób korzy stajcy ch w okresiedo 3 -mcy przed badanie z komputerów (14,2 mln) lub Internetu (11,8 mln) 0% 20% 40% 60% 80% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS

35 Społeczestwo informacyjne Rozpatrujc poziom zdobytego wykształcenia jako czynnik grupujcy mona zauway, e osoby z wykształceniem wyszym czciej pracowały z wykorzystaniem komputera oraz czciej korzystały z Internetu w domu i w pracy (wykres B1.1-9). Osoby z wykształceniem podstawowym, a wic osoby młode, dopiero uczce si najczciej korzystały z Internetu oraz pracowały z komputerem w miejscach pobierania nauki. Wykres B Miejsce korzystania z komputerów lub Internetu w zalenoci od wykształcenia osób w wieku lat Dom Miejsce pracy (inne ni dom) Komputer Miejsce pobierania nauki Mieszkanie innych osób Komputer Internet Komputer Internet Internet Komputer Internet 1,7% 0,5% 4,1% 22,2% 14,8% 3,8% 24,6% 29,5% 32,7% 27,6% 18,4% 34,0% 52,7% 77,1% 72,1% 65,6% 73,2% 66,4% 68,9% 65,8% 71,4% 71,6% 11,8% 19,5% 18,8% 32,1% 25,3% 15,4% 24,7% 40,8% 77,9% 84,0% Ogółem Wy sze rednie Podstawowe Kawiarenka internetowa Komputer Internet.. brak dany ch. 11,0% 5,8% 10,0% 21,0% W odniesieniu do liczby osób korzy stajcy ch w okresiedo 3 -mcy przed badanie z komputerów (14,2 mln) lub Internetu (11,8 mln) 0% 20% 40% 60% 80% 100% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS

36 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce B Czstotliwo korzystania z komputera i Internetu Wyniki badania GUS-u wskazuj, e w pierwszym kwartale 2006 roku pracowało przy komputerze 14,2 mln osób. Sporód tej grupy 63,9% pracowało przy komputerze codziennie lub prawie codziennie. W stosunku do roku poprzedniego oznacza to niewielki wzrost, bo zaledwie o 0,9 punktu procentowego. Przynajmniej raz w tygodniu pracowało przy komputerze 25,4%, czyli o 1,6 punktu procentowego mniej ni przed rokiem (wykres B1.1-10). Kształtujca si tendencja wskazuje, e wzrosła liczba osób pracujca codziennie przy komputerze, a zmniejszyła si liczba osób pracujca rzadziej, jednak przynajmniej raz w tygodniu. Uprawniony jest wniosek, e niektóre osoby pracujce w poprzednim roku przy komputerze przynajmniej raz w tygodniu, w roku 2006 zaczły pracowa codziennie lub prawie codziennie. Wykres B Czstotliwo korzystania z komputera i Internetu Codziennie lub prawie codziennie 54,6% 63,9% Przy najmniej raz w ty godniu 8,4% 25,4% 31,0% Korzy stanie z komputera (w stosunku do osób korzystajcy ch z komputera) Korzy stanie z Internetu (w stosunku do populacji internautów) Przy najmniej raz w miesicu Rzadziej ni raz na miesic 2,3% 2,6% 11,8% W odniesieniu do liczby osób korzystajcych w casie I kw roku z komputerów (14,2 mln) lub z Internetu (11,8 mln) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Analizujc wyniki bada naley stwierdzi, e codziennie lub prawie codziennie z komputera korzystało 78,6% osób z wyszym wykształceniem, a z Internetu 68,9% tej grupy osób (wykres B1.1-11). Natomiast wród grupy osób z wykształceniem rednim odpowiednio z komputera korzystało 58,4% i Internetu 50,2%. Dla osób z wykształceniem podstawowym wska niki te wynosiły 62% i 46,9%. Rzadziej ni raz w miesicu z komputera i z Internetu korzystało niewiele osób (poniej 2,3% i 2,6%). Naley zwróci uwag, e podane wartoci 36

37 Społeczestwo informacyjne procentowe odnosz si do wszystkich osób korzystajcych z komputera lub Internetu. GUS przeprowadził równie badania czstotliwoci korzystania z komputera i z Internetu w zalenoci od wielkoci miejscowoci, w której mieszkali uytkownicy. Codzienne korzystanie z komputera deklarowało 72,4% osób mieszkajcych w miastach powyej 100 tys. mieszkaców, a z Internetu 64,9%. W mniejszych miastach z komputera korzystało 63,3%, a z Internetu 53,8%, natomiast na wsi z komputera korzystało 52,8%, a z Internetu 38,6% (wykres B1.1-12). Wykres B Czstotliwo korzystania z komputera i Internetu w zalenoci od poziomu wykształcenia Codziennie lub prawie codziennie Przynajmniej raz w tygodniu, ale nie codziennie Przynajmniej raz w miesicu, ale nie kadego tygodnia Komputer Internet Komputer Internet Komputer Internet 4,5% 10,7% 6,0% 23,3% 6,3% 14,2% 12,7% 16,1% 27,5% 30,9% 31,9% 39,5% 50,2% 46,9% 58,4% 62,0% 68,9% 78,6% Wy sze rednie Podstawowe Rzadziej ni raz na miesic Komputer Internet 0,8% 3,4% 1,0% 1,5% 3,7% 0,9% W odniesieniu do liczby osób korzy stajcy ch w okresiedo 3 -mcy przed badanie z komputerów (14,2 mln) lub Internetu (11,8 mln) 0% 20% 40% 60% 80% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Analizujc dane GUS-u zauwaa si due zrónicowanie intensywnoci korzystania z komputerów i Internetu w zalenoci od badanej grupy uytkowników. Z komputerów i Internetu czciej i intensywniej korzystali ludzie młodsi ni starsi, osoby z wyszym wykształceniem ni osoby z wykształceniem rednim i niszym, mieszkacy duych miast czciej ni mieszkacy mniejszych miast, czy wsi. Wykorzystanie Internetu i komputerów znacznie przekraczajce 37

38 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce redni poziom mona było zauway wród osób uczcych si. Wikszo z nich korzystała z komputera codziennie lub prawie codziennie (70,4%), a z Internetu codziennie lub prawie codziennie korzystało 55,3%. Niewielkie zrónicowanie wystpowało ze wzgldu na płe. Mczy ni korzystali czciej z dóbr informatycznych z przewag kilkunastu procent w stosunku do kobiet, co w przełoeniu na punkty procentowe dawało do kilku pojedynczych punktów procentowych przewagi. Wykres B Czstotliwo korzystania z komputera i Internetu w zalenoci od miejsca zamieszkania Codziennie lub prawie codziennie Komputer Internet 38,6% 72,4% 52,8% 63,3% 53,8% 64,9% Przynajmniej raz w tygodniu, ale nie codziennie Komputer Internet 19,6% 26,2% 32,5% 24,4% 31,9% 40,8% Miasto > 100 ty s. Miasto do 100 ty s. Wie Przynajmniej raz w miesicu, ale nie kadego tygodnia Komputer Internet 5,7% 8,4% 12,0% 8,4% 11,7% 17,6% Rzadziej ni raz na miesic Komputer Internet 2,3% 2,1% 2,7% 2,3% 2,7% 2,9% W odniesieniu do liczby osób korzy stajcy ch w okresiedo 3 -mcy przed badanie z komputerów (14,2 mln) lub Internetu (11,8 mln) 0% 20% 40% 60% 80% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 B Cel korzystania z Internetu Wyszukiwanie informacji oraz korzystanie z serwisów on-line stało si głównym celem korzystania z Internetu dla 91,6% internautów (wykres B1.1-13). Komunikowanie si (83,7%) spadło w stosunku do roku 2005 na drug pozycj. Wyniki dla grupy kobiet i mczyzn podlegały ogólnej regule nieznacznie wikszego korzystania z Internetu przez mczyzn. 38

39 Społeczestwo informacyjne Wykres B Powody korzystania z Internetu Wy szukiwanie inf ormacji oraz korzy st. z serwisów on-line 91,6% - wy szukiwanie inf ormacji o towarach lub usługach 61,4% - granie w gry, pobier. plików z grami i multimedialny ch - czy tanie on-line, pobier. plików z gazet., czasopism. itp. - pobieranie programów komputerowy ch - wy szukiwanie inf ormacji doty czcy ch zdrowia - słuchanie radia, ogldanie TV przez Internet - szukanie pracy, wy sy łanie of ert dot. zatrudnienia 40,4% 40,2% 29,1% 27,2% 24,4% 17,9% Komunikowanie si - wysy łanie, odbieranie poczty elektronicznej - telef onowanie przez Internet, odby wanie wideokonf erencji Sprzeda tow. oraz usług, korzy st. z usług bankowy ch Szkolenia i kształcenie - usługi bankowe - sprzeda towarów lub usług 19,9% 22,7% 13,0% 11,1% 28,5% 67,7% 83,7% W odniesieniu do osób korzy stajcy ch z Internecu w okresie 3-cy poprzedzajacy ch badane (11,8 mln) 0% 20% 40% 60% 80% 100% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 W wyniku podzielenia internautów na grupy zwizane z poziomem posiadanego wykształcenia oraz miejscem zamieszkania (wykres B1.1-14) zauwaymy, e wyszukiwanie informacji było najwaniejszym powodem korzystania z Internetu dla wszystkich grup internautów, z niewielkim spadkiem wskazanym przez mieszkaców wsi. Z Internetu w celach komunikacyjnych korzystali równie na zblionym poziomie wszyscy internauci poszczególnych grup. Jednak najmniej zainteresowani byli t moliwoci internauci w grupie osób z wykształceniem rednim oraz osoby w mniejszych miejscowociach i na wsiach. Moliwo sprzeday towarów oraz korzystania z usług bankowych była szczególnie wana dla grupy osób z wykształceniem wyszym (47%) oraz w duych miastach (39,3%). Natomiast z powodów edukacyjnych najczciej z Internetu korzystały osoby z wykształceniem podstawowym (19,8%). 39

40 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Powody korzystania z Internetu w zalenoci od wykształcenia i miejsca zamieszkania 100% 90% 90,4% 85,6% 91,1% 80,1% 93,5% 89,8% 93,7% 88,1% 91,7% 82,8% 88,0% 77,7% 80% 70% 60% 47,0% 50% 39,3% 40% 30% 6,9%19,8% 27,0% 24,4% 16,3% 20% 9,3% 8,5% 11,5% 10,1% 11,7% 10% 0% Podstawowe rednie Wysze Miasto > 100 ty s. Miasto do 100 tys. Wie Wykształcenie Lokalizacja W odniesieniu do osób korzy stajcy ch z Internecu w okresie 3-cy poprzedzajacych badanie, liczonej osobno dla kazdej podgrupy Wyszukiwanie informacji oraz korzyst. z serwisów on-line Sprzeda tow. oraz usług, korzy st. z usług bankowy ch Komunikowanie si Szkolenia i kształcenie ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Analizujc wiek uytkowników Internetu naley stwierdzi, e miał on nieduy wpływ na cel korzystania z Internetu, jakim była moliwo wyszukiwania informacji i korzystania z serwisów on-line. Ten cel korzystania z Internetu wskazało od 87% do 95,1% respondentów we wszystkich grupach wiekowych (wykres B1.1-15). Drug w kolejnoci wymienian przyczyn korzystania z Internetu była moliwo komunikowania si. Ta przyczyna silnie motywowała wszystkich internautów, szczególnie osoby młode - w wieku lat (89,3%). Grupa osób w wieku lat szczególnie ceniła moliwo sprzeday i zakupu towarów oraz korzystania z usług bankowych (42%). Natomiast moliwo lub konieczno szkolenia i kształcenia przycigała do Internetu 20,1% najmłodszych internautów. 40

41 Społeczestwo informacyjne Wykres B Powody korzystania z Internetu w zalenoci od wieku Internauty 100% 91,8% 89,3% 93,4% 87,0% 92,1% 89,4% 87,0% 95,1% 90% 80% 77,9% 73,0% 75,9% 81,3% 70% 60% 50% 42,0% 40% 30% 18,2% 20,1% 34,0% 28,3% 28,5% 25,5% 20% 10% 7,3% 4,3% 4,5% 1,5% 0,0% 0% wiek lat wiek lat wiek lat wiek lat wiek lat wiek lat W odniesieniu do osób korzystajcych z Internecu w okresie 3-cy poprzedzajacych badanie, liczonej osobno dla kazdej podgrupy Wy szukiwanie inf ormacji oraz korzy st. z serwisów on-line Sprzeda tow. oraz usług, korzy st. z usług bankowy ch Komunikowanie si Szkolenia i kształcenie ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Wielu internautów odczuwało potrzeb korzystania poprzez Internet z usług administracji publicznej. Potrzeby w tym zakresie były ogromne i dotyczyły prawie połowy (43,7%) internautów. Najbardziej odczuwana była potrzeba realizacji spraw podatkowych (43,7%) oraz w podobnym stopniu moliwoci aplikowania i uzyskiwania dokumentów osobistych, moliwoci elektronicznego zgłaszania zmian miejsca zamieszkania oraz realizacji spraw w urzdach stanu cywilnego (wykres B1.1-16). Niestety dostpno takich usług była na tyle mała, e zaledwie nielicznym internautom udało si z nich skorzysta. Stosunek potrzeb do moliwoci realizacji był kilkudziesiciokrotny. Czołowe miejsca w tym zestawieniu zajmowała moliwo aktualizacji danych dotyczcych miejsca zamieszkania 129 razy wicej internautów chciałoby mie tak moliwo w stosunku do internautów, którzy skorzystali z takiej usługi. W drugiej kolejnoci, przy 127 krotnej rónicy, znalazła si potrzeba umoliwienia zgłaszania on-line przestpstw i wykrocze na policj. 41

42 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Potrzeby internautów w zakresie korzystania z usług administracji publicznej z wykorzystaniem Internetu 50% 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Sprawy podatkowe 43,7% 43,5% 42,9% 42,1% 41,7% 3,4% 1,8% 0,3% Dokumeny osobiste Zgłaszanie zmian miejsca zamieszk. Kontakty z adm. publiczn (róne) 14,4% Sprawy w urzdzie stanu cywilnego 0,6% 0,7% 39,5% 39,4% Rejestracja pojazdów Dostp do katalogów bibliotek publ. 36,5% 33,1% 28,0% 24,1% 23,9% 6,2% 0,3% 2,4% 0,6% 0,3% 1,6% Zgłaszanie przest. i wykr. na policj Zatrudnienie i oferty pracy w urzd. pracy Odsetek internautów korzystajcych z usług Odsetek internautów wyraajcych ch korzystania Zasiłki i wiadczenia społeczne Pozwolenia na budow W odniesieniu do Iinternautów z okresu 3 m-cy (11,8 mln) Zapisy do publicznej szkoły wyszej brak danych 11,6% Wyszuk. inf. na str. WWW. instytucji pub. brak danych 9,4% 4,9% Pobierania formularzy urzdowych Wysyłania wypełnionych formularzy brak danych ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Brak udostpniania usług przez urzdy nie był jednak najwaniejszym powodem niskiego ich wykorzystania. Ta przyczyna zajmowała trzecie miejsce w kolejnoci ze wska nikiem wynoszcym 21,3%. Czciej skazywanym powodem była ch osobistego załatwienia sprawy (21,6%), co wskazywałoby na potrzeb biecej konsultacji i ewentualnej korekty prowadzonych działa. Jednak najczciej wskazywan przyczyn była obawa o bezpieczestwo przekazywanych danych (23,1%). Wynikała ona z nadal niskiego zaufania do działania systemów informatycznych. Dwie najwaniejsze przyczyny strac na swoim znaczeniu w przypadku udostpnienia przez urzdy sprawnie działajcych i bezpiecznych systemów on-line. Systemy te poza funkcjami czysto bazodanowymi, zwizanymi z wypełnianiem formularzy i przekazywaniem danych, powinny zosta wzbogacone o dobrze skonstruowane poradniki, napisane komunikatywnym jzykiem mówionym, a nie jzykiem urzdowym. Dziki nim internetowy petent byłby w stanie samodzielnie i prawidłowo obsłuy system informatyczny on-line, a zaufanie do elektronicznej administracji publicznej szybko wzronie wraz z rozszerzaniem si gamy usług i pozytywnymi dowiadczeniami internautów. 42

43 Społeczestwo informacyjne B1.2. Infrastruktura i technologia Według danych firmy badawczej Point Topic, pod koniec wrzenia 2006 roku na wiecie było 263,8 mln szerokopasmowych łczy internetowych, co oznacza wzrost do poprzedniego roku o 33,3%. Najpopularniejszymi były łcza DSL, których udział w wiatowym rynku wynosił 65,6%. W Europie udział ten był jeszcze wikszy. Wynosił 82% dla całej Europy i 74% dla Polski. Liczba łczy DSL na wiecie wynosiła we wrzeniu 2006 roku 137 mln, co oznacza wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 39%. W Europie przyrost wyniósł 40% osigajc liczb 60,3 mln, natomiast w Polsce przyrost był najszybszy i wyniósł 60,1% osigajc tym samym liczb 1,67 mln łczy DSL. 20 Wszystko wskazuje na to, e DSL bdzie si nadal rozwijał. Drugie miejsce pod wzgldem iloci łczy internetowych przypadło w udziale sieciom telewizji kablowej i wszystko wskazuje na to, e sieci te bd si nadal rozwijały. Przyczyn najszybszego rozwoju wspomnianych dwóch technologii jest moliwo bazowania na funkcjonujcych ju strukturach sieci telefonii stacjonarnej lub telewizji kablowej, dziki czemu wyeliminowane s koszty tworzenia nowej struktury sieci i rozprowadzania kabli, co znacznie obnia koszty przyłczenia pojedynczego abonenta. Z tego samego powodu dobrze rozwijaj si bezprzewodowa technologia WiMax. 21 Równie bezprzewodowa technologia dostarczania Internetu przez operatorów GSM ma szans powodzenia. Wstrzymuj j jednak niskie parametry łczy i niski transfer danych. Operatorzy z tego powodu nie zapewniali minimalnego gwarantowanego transferu, który zaleał zarówno od miejsca pobytu mobilnego internauty oraz od aktualnego obcienia nadajnika. W 2006 roku due miasta wyposaone były najlepiej w infrastruktur łczy szybkiego Internetu. Na wsiach sytuacja wygldała najgorzej. Jednak sytuacja ta moe si zmieni, gdy jak zapowiedziała w marcu 2006 roku Komisarz Rolnictwa UE pani Mariann Fischer Boel zostanie przeznaczonych 70 mln euro na rozwój obszarów wiejskich w latach , a cz z tych pienidzy bdzie mogła by wykorzystana na rozwój technologii informatycznych. 22 W 2006 roku prowadzone były ju prace nad rozprowadzeniem Internetu na szerszych obszarach wykraczajcych poza obrb duych miejscowoci i tak na przykład w Wielkopolsce stworzono plany pokrycia wszystkich obszarów wiejskich szerokopasmow sieci internetow i doprowadzenia do kadej gminy sieci wiatłowodowej, a nastpnie jej rozprowadzenie do indywidualnych odbiorców. Szacuje si, e same przyłcza 20 widerek T., Na wiecie..., op. cit., str. 9, 21 widerek T., Liczba łczy wzronie o 70%, Gazeta Prawna nr 228, str. 5, Słojewska A., Sie sprzyja gospodarce, Rzeczpospolita nr 69, dod. Ekonomia i rynek str. 1,

44 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce tworzonej sieci bd miały długo około 2300 km, a warto całej inwestycji wyniesie prawie miliard złotych 23. Budowa Wielkopolskiej Sieci Szerokopasmowej jest jednym z najwaniejszych projektów prowadzonych w ramach projektów kluczowych Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata W 2006 roku najwikszym dostawc szybkiego Internetu była Telekomunikacja Polska SA. Drugim dostawc pod wzgldem iloci łczy był UPS, a trzecim Multimedia (wykres B1.2-1). Najtasze usługi skierowane do najszerszej grupy klientów oferowała GTS Energis, nastpnie Netia. Rónica w cenach pomidzy najniszymi ofertami, a propozycj TP SA zaczynała si od 14 zł miesicznie dla łczy o mniejszej przepustowoci, a do wartoci 30 zł w przypadku szybszych łczy 24. Pomimo wyszych cen TP SA nadal utrzymywała miesiczne limity transferu danych, po którego przekroczeniu zmniejszała o połow przepustowo łcza. Sytuacja ta zmieniła si po akcji promocyjnej Netii, która korzystajc z wprowadzonej przez TP SA zmiany regulaminu wiadczenia usług namawiała internautów do wypowiedzenia warunków umowy Telekomunikacji Polskiej SA, gdy ze wzgldu na zmian regulaminu klienci mogli rozwiza wypowiedzie umow bez konsekwencji. Podczas tej akcji Netia kusiła klientów skorzystaniem z własnej oferty, bez nałoonego limitu na transfer danych. W 2006 roku sumarycznie operatorzy udostpniali Internet 35,9%, czyli 4,5 mln gospodarstw domowych, w których mieszkały osoby w wieku lat. Przy wska niku dla krajów Unii Europejskiej wynoszcym 48% jest to nadal niewiele (wykres B1.2-2). Internet szerokopasmowy dostarczany był równie przez operatorów telefonii komórkowej. Jednak w 2006 roku poprawnie działał jeszcze na niewielkim obszarze, sprowadzajcym si głównie do centrów duych miast. W dalszej odległoci transfer okazywał si na tyle niestabilny, e nie mona było swobodnie korzysta z tego rodzaju łczy. 23 Łuczak J. wiatłowód w kadej gminie, Gazeta Wyborcza nr 228, dod. Pozna, str. 3, widerek T., Najtaszy Internet oferuj GTS Energis, Dialog i Netia - raport Gazety prawnej i Radia PIN, Gazeta Prawna, str. 4,

45 Społeczestwo informacyjne Wykres B Liczba klientów najwikszych dostawców Internetu w 2006 r. tys. klientów TP SA UPC Vectra Multimedia Aster Netia Toy a Inea ródło: Opracowanie własne na podstawie danych widerek T., Najtaszy Internet oferuj GTS Energis, Dialog i Netia - raport Gazety prawnej i Radia PIN, Gazeta Prawna z r., str. 4, Wykres B Odsetek polskich gospodarstw domowych z dostpem do Internetu na tle wybranych krajów 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 83% 84% 80% 79% 78% 75% Islandia Holandia Niemcy 70% 69% 65% 64% Luksemburg Norwegia 65% 63% 54% 60% 54% 54% 52% 53% 48% 47% 51% 48% Finlandia Wielka brytania EU-15 Słowenia Austria 2005 rok 2006 EU-25 brak danych EU-27 49% 46% 39% Estonia 42% 31% 40% 39% 36% 39% 36% 30% 35% 35% 31% 16% 32% 22% 19% 29% 27% 23% Łotwa Włochy Hiszpania Polska Portugalia Litwa Wgry Czechy Słowacja 23% 22% Grecja Brak danych Rumunia 14% ródło: Na podstawie danych Eurostatu 2006, 45

46 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Jak wynika z bada Eurostatu (wykres B1.2-2) w kadym kraju UE, z wyjtkiem Islandii nastpił wzrost iloci gospodarstw z dostpem do Internetu. Wzrost w poszczególnych krajach był bardzo zrónicowany, najwikszy na Litwie 19 punktów procentowych, a najmniejszy we Włoszech i w Grecji po 1 punkcie procentowym. Przyrost liczby gospodarstw domowych z dostpem do Internetu w poszczególnych krajach przedstawiony został na wykresie B W Polsce w 2006 roku wzrost dostpu do sieci w stosunku do roku 2005 wyniósł 20% i osignity został poziom w wysokoci 35,9%. Oznacza to, e wzrost rozwoju Internetu w Polsce ponad trzykrotnie przewyszał redni dla dwudziestu piciu krajów UE, wynoszc 6%. Mimo tego nie osignlimy jeszcze redniego dla UE- 25 poziomu dostpu do Internetu wynoszcego 51%. Wykres B Wzrost dostpu polskich gospodarstw domowych do Internetu na tle wybranych krajów 119% 119% Wzrost w stosunku do roku 2005 Osignity poziom w roku % 79% 59% 39% 19% -1% Litwa 35% 53% 45% Czechy 32% 29% Wgry 42% 35% Łotwa 20% Finlandia 65% 20% Polska 36% 46% 18% 17% Estonia Słowacja 27% 35% 54% 13% 13% 11% Portugalia Słowenia Austria 52% 8% Hiszpania 39% 8% Norwegia 69% 8% Luksemburg 70% 6% EU-25 51% 5% Niemcy 79% 5% Wielka brytania 63% 5% Grecja 23% 3% 80% Holandia 3% Włochy 40% 2% EU-15 54% -1% Islandia 83% ródło: Na podstawie danych Eurostatu 2006, Drugim wanym czynnikiem wpływajcym na moliwo dostpu do Internetu, było miejsce zamieszkania. Zdecydowanie najkorzystniejsze warunki posiadały gospodarstwa domowe w duych miastach (wykres B1.2-5). Dostp do szerokopasmowego Internetu w miastach powyej 100 tys. mieszkaców posiadało a 75,9% gospodarstw i niewiele mniej, bo 70,2% w miastach do 100 tysicy, natomiast na wsi wska nik ten wynosił 54%. W porównaniu z 2005 rokiem znaczco poprawiła si dostpno Internetu we wszystkich gospodarstwach domowych. W miastach powyej 100 tys. mieszkaców dostp zwikszył si o 46

47 Społeczestwo informacyjne 12,7 punktu procentowego, w miastach do 100 tys. mieszkaców dostp wzrósł o 21,3 punktu procentowego, a na wsi nastpił wzrost a o 26,4 punktów procentowych. Przy czym na wsi wystpowała najwiksza ilo łczy internetowych poprzez modem analogowy i poprzez połczenie cyfrowe typu ISDN (41,7%). W porównaniu z rokiem 2005 stan ten niewiele si zmienił, gdy wówczas z tego rodzaju łczy korzystało 40,9% gospodarstw domowych. Wykres B Rodzaje łczy internetowych w gospodarstwach w zalenoci od miejsca zamieszkania 80% 70% 60% 75,9% 69,8% 70,2% 54,0% W odniesieniu do liczby gospodarstw domowy ch osobno w kazdej lokaliacji, z osobami w wieku lat, posiadajcy ch dostep do Internetu i korzy stajcy ch z niego. (Ogółem: 3,9 mln) 50% 40% 30% 20% 10% 27,9% 27,3% 22,6% 41,7% 41,0% 40,2% 41,5% 41,2% 29,0% 34,6% 30,3% 13,6% 13,4% 13,1% 13,4% 13,2% 0% Połczenia szerokopasmowe (razem) Modem analogowy lub połczenie cyf rowe typu ISDN Połczenie szerokopasmowe DSL Inne połczenia szerokopasm. (np. kablowe, UMTS) Połczenie wskopasmowe przez telef on komórkowy (np. WAP, GPRS) Ogółem Miasto > 100 ty s. Miasto do 100 tys. Wie ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Na wykresie B1.2-5 przedstawiona została struktura gospodarstw domowych posiadajcych róne łcza internetowe. Znaczcy spodek poziomu wykorzystania telefonu komórkowego z systemem WAP lub GPRS jako łcza wynika z doprecyzowania w roku 2006 sposobu zadawanych pyta. W roku 2005 pytanie dotyczyło potencjalnej moliwoci podłczenia, niezalenie od tego, czy było wykorzystywane, natomiast wyniki z roku 2006 przedstawiaj odsetek gospodarstw faktycznie wykorzystujcych tego rodzaju łcza. 47

48 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Przyczyny braku dostpu do Internetu w gospodarstwach domowych w zalenoci od miejsca zamieszkania Brak potrzeby korzy stania z Internetu Zby t wysoki koszt sprztu Zbyt wysoki koszt dostpu Brak umiejtnoci Posiadanie dostpu do Internetu w inny m miejscu Brak techn. moliwoci podłczenia do Internetu Niech do Internetu Niepełnosprawno Wzgldy prywatnoci lub bezpieczestwa Inne powody 2,2% 1,5% 3,2% 1,9% 1,5% 0,9% 2,0% 1,6% 1,2% 1,5% 1,2% 0,9% 5,3% 6,8% 4,8% 4,0% 3,2% 1,9%5,1% 4,3% 4,3% 4,8% 3,8% 10,5% 8,4% 12,2% 12,2% 16,3% 19,0% 22,8% 20,3% 22,0% 19,2% 19,5% 27,6% 27,6% 24,6% 28,1% 30,4% Ogółem 29,4% Miasto > 100 ty s. Miasto do 100 ty s. Wie W odniesieniu do gospodarstw domowy ch w danej lokalizacji z osobami w wieku lat (ogółem: 12,6 mln) 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Z analizy danych przedstawionych na wykresie B1.2-6 wynika, e w 2006 roku najistotniejsz przyczyn braku Internetu w gospodarstwach domowych, był wskazywany przez respondentów brak potrzeby korzystania z Internetu. Tak przyczyn wykazywali mieszkacy zarówno wsi (30,4%), jak i mieszkacy miast do 100 tys. (28,1%) i powyej 100 tys.(24,6%). Wyniki bada wskazuj, e czynnik ekonomiczny miał równie znaczny wpływ na brak dostpu gospodarstw domowych do Internetu. Na wsiach 29,4% badanych gospodarstw wskazywało jako przyczyn zbyt wysoki koszt sprztu, a 27,6% zbyt wysoki koszt dostpu do Internetu. W miastach do 100 tys. mieszkaców czynnik ekonomiczny powstrzymywał od zakupu sprztu 20,3% gospodarstw, a od wykupienia dostpu 48

49 Społeczestwo informacyjne do Internetu 19,5% gospodarstw. W duych miastach wska niki te wynosiły odpowiednio dla sprztu 19%, a dla dostpu 19,2%. B1.3. E-zakupy Zgodnie z wynikami bada przeprowadzonych przez GUS w kwietniu 2006 roku, w okresie 12 miesicy poprzedzajcych badanie zakupów w Internecie dokonało 12,2% mieszkaców Polski w wieku lat. Udział ten w cigu ostatnich dwóch lat wzrósł o 7 punktów procentowych. Odnoszc wyniki do liczby internautów korzystajcych z Internetu w tym czasie (3,6 mln) oznacza to, e co czwarty internauta (27,4%) dokonywał zakupu poprzez Internet. Łczna warto towarów i usług zakupionych w sieci od maja 2005 r. do koca kwietnia 2006 r. przekroczyła 2,7 mld zł, a rednia warto zamówie z tego okresu przypadajca na jednego kupujcego wyniosła 758,7 zł. Wród sklepów internetowych, najwiksz popularnoci cieszył si Merlin.pl. Według bada Megapanel PBI/Gemius w lipcu 2006 roku odwiedziło go ponad 1,6 mln klientów. Kolejnymi pod wzgldem popularnoci sklepami były Wysyłkowa.pl, Amazon.com i Empik.com, które odwiedzane były około trzy- do czterokrotnie rzadziej, ni Merlin. Z kolei Merlin odwiedzany był przez czterokrotnie mniejsz liczb internautów, ni najpopularniejszy w Polsce serwis aukcyjny Allegro. Posiadał on 52,2% udział w rynku serwisów aukcyjnych i w lipcu 2006 roku odwiedziło go 6,6 mln uytkowników. Drugie miejsce w rankingu iloci klientów wypracował wiatowy serwis ebay.pl, którego w tym samym czasie odwiedziło 2,1 mln uytkowników (16,7% udział w rynku). wistak.pl zajł miejsce trzecie, z iloci 0,8 mln uytkowników (6,4% udział w rynku). Zakupy z wykorzystaniem aukcji stały si w 2006 roku bardziej popularne, ni miało to miejsce rok wczeniej. Miesicznie na aukcjach kupowało 2,3 mln osób, czyli około dwukrotnie wicej osób, ni przed rokiem. 25 Wzrost popularnoci aukcji internetowych i zakupów w sklepach internetowych nastpował zarówno w roku 2005 jak i 2006 w stabilnym i porównywalnym tempie około 40% przyrostu rocznie (wykres B1.3-1). 25 Z.Z., Kolejny milion klientów e-sklepów, Rzeczpospolita nr 237, dod. Ekonomia i rynek, str. 5,

50 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Udział Internautów dokonujcych zakupów w sklepach internetowych i w serwisach aukcyjnych w latach % 37,3% 35% 30% 25,1% 28,1% 24,5% 25% 20% 17,3% 20,9% 17,5% 19,7% 13,9% 15% 11,9% 9,0% 12,3% 10,2% 10% 6,2% 6,8% 7,8% 5% 0,0% 0,0% 0% Odsetek Polaków korzystajcych z Internetu zakupy w e-sklepach zakupy na aukcjach ródło: Smaga M., Internetowy biznes skazany na sukces, [w:] r. dane na podstawie NetTrack SMG/KRC, Sporód 2,6 mln internautów kupujcych w sieci w pierwszym kwartale 2006 roku, dominujc grup były osoby z wykształceniem rednim (52,3%), pozostali kupujcy posiadali wykształcenie wysze (36,6%) oraz podstawowe lub gimnazjalne (wykres B1.3-2). Struktura wykształcenia osób kupujcych w sieci, jest zatem zbiena z rozkładem z roku poprzedniego. Poniewa 13,8% Polaków w wieku lat posiadało wysze wykształcenie, mona wysnu wniosek, e ponad 2,6 razy łatwiej było spotka osob z wyszym wykształceniem w sklepie internetowym, ni w rzeczywistym. Taki wniosek powinni przyswoi sprzedawcy, którzy dedykuj produkty tej włanie grupie konsumentów. Podobne wnioski mona wyciga na podstawie analizy struktury wieku polskiego społeczestwa oraz internautów kupujcych w sieci. Sprzedawcy internetowi spotykali w swoich sklepach klientów w wieku lat, rednio dwa razy czciej ni sprzedawcy sklepów tradycyjnych o podobnym profilu. Z kolei osoby w wieku lat, w wirtualnych sklepach kupowały równie czsto jak w sklepach tradycyjnych i stanowili grup około 15% kupujcych. Statystycznie znacznie rzadziej w sklepach internetowych kupowały osoby w wieku powyej 44 roku ni miało to miejsce w tradycyjnym sklepie. Przytoczone zalenoci nie powinny by traktowane jako wskazanie do dobierania oferowanych produktów 50

51 Społeczestwo informacyjne wyłcznie dla ludzi młodych z wyszym wykształceniem. Przewag Internetu nad tradycyjn sprzeda jest nieograniczony zasig terytorialny. Przez to waniejszy w Internecie jest właciwy produkt, czsto niszowy ni wiek, czy wykształcenie klienta. Wykres B Udział osób kupujcych w Internecie w pierwszym kwartale 2006 roku wg poziomu wykształcenia rednie 52,3% Wy sze 36,6% W odniesieniu do internautów kupujcy ch w sieci w cigu I kw r. (2,6 mln osób) Podstawowe i gimnazjalne 11,1% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 W 2006 roku najwikszym operatorem autoryzujcym transakcje internetowe pozostał nadal ecard. Udział transakcji realizowanych za jego porednictwem signł 90% wszystkich transakcji autoryzowanych w sieci. ecard zautoryzował w cigu roku 762 tys. transakcji o łcznej wartoci 181,25 mln zł. Oznacza to, e rednia warto pojedynczej transakcji wyniosła w 2006 roku 237,74 zł. W porównaniu z danymi ogłoszonymi przez NBP za trzeci kwartał 2006 roku wynika, e rednia warto transakcji bezgotówkowej realizowanej poza Internetem wyniosła 120zł. Oznacza to równie, e rednia warto transakcji autoryzowanej w Internecie jest prawie dwukrotnie wysza ni w przypadku transakcji autoryzowanej poza Internetem. 26 Jak wskazuje ecard, spadła rednia warto transakcji wykonywanej przy uyciu karty, która w 2005 roku wynosiła 321,84 zł, 26 Smaga M., Jak płacimy w Internecie? raport Money.pl i ecard SA, Money.pl, Wrocław, luty 2007 str

52 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce a w 2004 osigała warto 404,19 zł. Jak mona przypuszcza, bezporedni wpływ spadek redniej warto transakcji miał wzrost liczby transakcji w stosunku do roku 2005 wynoszcy a 54%, przy jednoczesnym niewielkim, bo 13,8% wzrocie sumarycznej wartoci transakcji zrealizowanych w Internecie (wykres B1.3-3). Wykres B Ilo i warto transakcji internetowych przy uyciu karty obsłuonych przez ecard w latach Liczno transakcji [tys] 900 warto transakcji [mln zł] ,5 159,2 762,4 181, ,7 494, ródło: Smaga M., Jak płacimy w Internecie? raport Money.pl i ecard SA, Money.pl, Wrocław, luty 2007 str. 4 B Warto zakupów dokonanych w Internecie Najwicej internautów dokonywało zakupów na kwoty nie przekraczajce 150 zł łcznie, w cigu 12 miesicy poprzedzajcych badanie. Stanowili oni grup 30,6% ogółu osób kupujcych w tym czasie w sieci (wykres B1.3-4). Oznacza to zmniejszenie udziału drobnych transakcji w stosunku do roku 2005, gdy udział ten wynosił 36%. Nastpił natomiast nieznaczny wzrost wartoci sprzeday w wyszych wartociowo przedziałach, jak np. w przedziale zł, gdzie wzrost wyniósł 2,3 punktu procentowego. Jednak najwicej internautów dokonało zakupów drobnych, o łcznej wartoci nie przekraczajcej 150 zł. Były to najczciej osoby młode, w wieku lat (46,1%). Ta grupa wiekowa dominowała równie w drugim przedziale sumarycznej wartoci zakupów od 151 do 450 zł z udziałem na poziomie 37,9%. W przypadku przedziałów o wyszej 0 52

53 Społeczestwo informacyjne wartoci rocznych zakupów od 450 zł, zawsze najwikszy udział miały osoby w wieku lat. Wykres B Warto sumarycznych zakupów dokonanych w sieci przez Internautów w czasie 12 miesicy poprzedzajcych badanie w zalenoci od płci kupujcego 30,6% do 150zł 26,2% 36,6% od 151 do 450zł 29,0% 27,1% 30,3% od 451 do 950zł od 951 do 1400zł 7,6% 11,3% 9,0% 13,0% 16,3% 14,2% 19,2% Ogółem Kobiety Mczy ni od 1401 do 2900zł 4,7% 9,7% od 2901 do 4800zł od 4801 do 12000zł powy ej 12000zł 0,3% 0,1% 0,4% 2,5% 1,6% 3,2% 2,5% 1,7% 3,1% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Udział mieszkaców miast i wsi w poszczególnych grupach wartoci wydatków (100%), wykazywał siln tendencj wikszego udziału internautów z duych miast. We wszystkich grupach struktura ta wygldała podobnie około 50% i wikszy udział posiadali mieszkacy duych miast, udział mieszkaców mniejszych miast wynosił około 30%. Około 20% i mniejszy udział przypadał w udziale mieszkacom wsi, przy czym rednia warto zakupów była zawsze zbliona (wykres B1.3-5). Internauci z duych miast wydali rednio w cigu roku na zakupy w Internecie 827,5 zł, mieszkacy mniejszych miast 666,3 zł, natomiast 53

54 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce mieszkacy wsi 718,3 zł. rednio najwicej wydały w cigu roku na zakupy w Internnecie osoby z wyszym wykształceniem 952,2 zł, w kategorii wiekowej były to osoby liczce lat (919,2 zł) i równowanie osoby w wieku lat (919,1 zł). W kategoriach płci wicej na zakupy wydawali mczy ni rednio 880,1 zł. B Internauci najaktywniej kupujcy w sieci Rozpatrujc udział kupujcych w sieci internautów w zalenoci od kryterium płci, wieku, wykształcenia, czy miejsca zamieszkania, mona było zauway, e przecitnie mczy ni czciej decydowali si na zakup w sieci (24,7%) ni kobiety (19,1%). Na zakupy w sieci czciej decydowały si osoby w wieku lat (31,6%) ni osoby z pozostałych grup wiekowych (wykres B1.3-5). Czciej decyzj o zakupie w sieci podejmowały osoby z wykształceniem wyszym (29,9%) oraz mieszkacy duych miast (28,1%) ni mieszkacy małych miejscowoci lub wsi. Te osoby wydawały przecitnie wicej na internetowe zakupy ni pozostałe grupy. Jako wyjtek mona wskaza osoby w wieku lat, które decydowały si na realizacj zakupów w sieci, rzadko (13,2%) natomiast rednia warto zakupów dokonanych przez osoby w tym wieku wyniosła 898 zł, czyli o 139 zł wicej ni wynosiła rednia dla wszystkich grup. Wykres B Zrónicowanie aktywnoci poszczególnych grup internautów dokonujcych zakupów w sieci wraz z wskazaniem redniej wartoci zakupów. 35% 30% 25% 20% 15% Odsetek Internautów kupujcych w sieci (w okresie 3 m-cy ) rednia warto zakupów (12-m-cy ) 919 zł 919 zł 898 zł 31,6% 880 zł 759 zł 24,7% 770 zł 22,0%!22,3% 597 zł 537 zł 19,5% 19,1% 422 zł 20,8% 15,1% 13,2% 332 zł 952 zł zł 828 zł 29,9% 28,1% 900 zł 720 zł 666 zł 718 zł 800 zł 700 zł 21,2% 20,2% 600 zł 14,1% 500 zł 400 zł 10% 5% 0% 12,9% 300 zł 200 zł 100 zł 0 zł Ogółem Mczyni Kobiety wiek lat wiek lat wiek lat wiek lat wiek lat wiek lat wartoci poprzedzone znakiem "!" mog by obarczone błdem losowy m Podstawowe rednie Wysze Miasto > 100 tys. Miasto do 100 tys. ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Wie 54

55 Społeczestwo informacyjne B Najpopularniejsze zakupy internetowe Kolejny rok z rzdu ksiki, czasopisma oraz materiały do nauki cieszyły si najwikszym, bo 37,9 procentowym zainteresowaniem ze strony osób kupujcych w Internecie (wykres B1.3-6). Drugie miejsce zajmowała odzie i sprzt sportowy, któr kupowało 33,4% internautów kupujcych w sieci w okresie 12 miesicy poprzedzajcych badanie. Dalej w kolejnoci znajdowały si filmy i muzyka 25,8% oraz sprzt elektroniczny (24,7%). Wykres B Rodzaje zakupów internautów w okresie 12 miesicy poprzedzajcych badanie Ksiki, czasopisma, materiały do nauki Odzie lub sprzt sportowy Filmy, muzy ka (bez pobierany ch przez sie) Sprzt elektroniczny Meble,pojazdy, art. AGD, narzdzia, zabawki, biuteria Oprogramowanie komputerowe (w tym gry ) ywno, napoje, uy wki Sprzt komputerowy Podróe, wycieczki, wczasy, zakwaterowanie, bilety lotnicze i kolejowe Bilety na imprezy, do kina, teatru Akcje, usługi finansowe, ubezpieczenia Loterie lub zakłady Inne produkty Brak dany ch 2,3% 3,7% 0,9% 3,0% 9,4% 8,8% 8,3% 8,8% Brak danych 8,3% Brak dany ch 20,2% 16,7% 14,0% 16,9% 20,5% 24,7% 22,7% 21,7% 19,4% 23,8% 33,4% 25,8% rok 2006 rok ,9% 42,2% czas bada: i okres objty badaniem - 12 m-cy Wartoci odnoszone s do osób dokonujcy ch zakupów w Internecie 0% 10% 20% 30% 40% 50% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Osoby dokonujce zakupów w Internecie w cigu 12 miesicy przed badaniem, kupowały równie produkty pobierane bezporednio z Internetu. W ten sposób 24,7% kupujcych w sieci internautów zamówiło ksiki, czasopisma i materiały do nauki. Muzyk i filmy zakupiło i pobrało z Internetu 19,7% kupujcych, a oprogramowanie komputerowe i gry nabyło 17,1% kupujcych w sieci. 55

56 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B1.3-7 obrazuje procentowy udział zmian zainteresowania poszczególnymi grupami produktów. Z kształtu wykresu mona wyczyta najwikszy wzrost zainteresowania produktami spoywczymi sprzedawanymi poprzez Internet. Ich sprzeda wzrosła o 460%. Zwikszonym zainteresowaniem cieszyły si równie odzie i sprzt sportowy (wzrost o 40,2%) oraz sprzeda filmów i muzyki (wzrost o 25,7%). Pomimo utrzymujcego si w roku 2006 wysokiego poziomu sprzeday ksiek przez Internet, zainteresowanie ich zakupem z roku na rok maleje. W roku 2006 nieco ponad 10% mniej internautów dokonało zakupów tej grupy produktów. Wikszy spadek zainteresowania (o 27,7%) zanotował sprzt komputerowy, akcje oraz usługi ubezpieczeniowe i finansowe (o 36,9%). Wykres B Wzrost zainteresowania zakupem wybranych grup towarów w latach 2006 i 2005 y wno, napoje, uy wki Odzie lub sprzt sportowy Filmy, muzy ka (bez pobierany ch przez sie) Oprogramowanie komputerowe (w ty m gry ) Sprzt elektroniczny Podróe, wy cieczki, wczasy, zakwaterowanie, bilety lotnicze i kolejowe 40,2% 25,7% 21,0% 8,9% 6,1% 460,9% Bilety na imprezy, do kina, teatru Ksiki, czasopisma, materiały do nauki Sprzt komputerowy Akcje, usługi f inansowe, ubezpieczenia -5,3% -10,1% -27,7% -36,9% czas bada: i okres objty badaniem - 12 m-cy -75% 25% 125%...500% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 B Bariery i kłopoty zwizane z zakupami on-line Sporód 10,5 mln osób korzystajcych z Internetu, które nigdy nie dokonały zakupu w sieci, 62,6% podawało jako najwaniejsz przyczyn brak odczuwania 56

57 Społeczestwo informacyjne takiej potrzeby (wykres B1.3-8). Powód ten podawany był na zblionym poziomie w kadej z rozpatrywanych grup internautów. Jedynie osoby w wieku lat ze szczególnym naciskiem podkrelały brak potrzeby dokonywania zakupów, std wska nik w tej grupie signł wartoci 74,1%. Wród czciej wskazywanych przyczyn powstrzymywania si od zakupów w Internecie mona było wyróni: ch osobistego kupowania, obawy zwizane z otrzymywaniem lub zwracaniem towarów, poczucie zagroenia bezpieczestwa lub naruszenia prywatnoci oraz brak karty płatniczej. Odczucie potrzeby dokonywania zakupów osobicie było szczególnie wane dla osób w wieku lat (53,6% odpowiedzi w grupie), dla internautów z duych miast (49,1%), dla pracowników najemnych (50,4%) oraz dla osób z wyszym wykształceniem (51,3%). Dla ostatnich wymienionych, wane równie były kwestie bezpieczestwa i ochrony prywatnoci. T kwesti podnosiło 16,7% sporód osób z wyszym wykształceniem, 15,4% grupy osób w wieku lat oraz 14,5% mieszkaców duych miast. Brak karty płatniczej mógł powstrzyma od dokonania zakupu w Internecie osoby z wykształceniem podstawowym (16,2% osób w grupie) oraz osoby w wieku lat (13,8%). Porównujc wyniki badania z 2006 i 2005 roku, dostrzec mona najwiksze przyrosty obaw zwizanych z formami dostarczania towaru lub przewidywanymi kłopotami z jego odesłaniem. Obawy te zgłaszało prawie dwukrotnie wicej (86% wicej) internautów ni przed rokiem. Brak karty płatniczej, jako powód niedokonywania zakupów w Internecie zauwayło o 78% wicej internautów ni w roku Zmniejszyło si natomiast o 5,4% odczucie braku potrzeby dokonywania zakupów w Internecie, co oznacza, e coraz wicej osób doceniało t form realizacji zakupów. W stosunku do roku 2005 nastpił znaczcy, bo 71% przyrost liczby osób kupujcych w sieci. W kwietniu 2006 roku 3,6 mln internautów dokonała zakupu w czasie 12 miesicy poprzedzajcych badanie. Proporcjonalnie wzrosła równie liczba osób, które napotkały kłopoty podczas realizacji transakcji. W roku 2006 udział osób zgłaszajcych kłopoty wyniósł 13,3% (wykres B1.3-9) i był porównywalny ze wska nikiem z roku 2005, wynoszcym wówczas 12,6%. Najczciej spotykanym kłopotem okazywała si opó niona dostawa. Wskazywana była przez 8,1% osób kupujcych w Internecie. Opó nienie dostawy czsto nie wynikało z opieszałoci w realizacji zamówienia, tylko z niedoinformowania klientów o zakładanym przez sklep terminie realizacji zamówienia. Z bada Instytutu Logistyki i Magazynowania z grudnia 2006 roku wynika, e ponad połowa (58%) sklepów internetowych nie podawała na swoich stronach WWW informacji o przewidywanym czasie dostawy, a 37,8% sklepów nie podawało spodziewanego czasu realizacji zamówienia. Zatem praktyka realizacji zamówie 57

58 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce czsto rozmijała si z oczekiwaniami klientów. Niestety sprzedawcy w 2006 roku nie rozumieli jeszcze, e klient moe zaakceptowa nawet długi czas oczekiwania na przesyłk, ale nie zaakceptuje opó nienia dostawy. Wykres B Powody powstrzymania si od dokonania zakupu w Internecie w latach 2005 i 2006 Brak potrzeby 62,6% 66,2% Ch dokonywania zakupów osobicie Obaw zwizanych z otrzymywaniem lub zwracaniem towarów Kwestii bezpieczestwa lub ochrony pry watnoci 11,3% 6,1% 10,5% Brak danych 36,6% rok 2006 rok ,4% Brak karty płatniczej 4,4% 7,8% Brak umiejtnoci 5,0% 4,1% Obawy o problemy z dostaw zamawiany ch towarów Zby t wolne połczenie z Internetem Inne 2,9% Brak danych 0,6% Brak danych 5,6% 5,2% W odniesieniu do internautów, którzy nigdy nie dokonali zakupu w Internecie (w 2005 i 2006 roku 10,5 mln osób) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 W stosunku do roku 2005 wzrósł o 0,9 punktu procentowego udział osób wskazujcych na napotkane trudnoci przy składaniu reklamacji lub uzyskaniu rekompensaty za wadliwy towar. Zwaywszy na niskie wartoci tego wska nika, wzrost o 0,9 punktu procentowego oznacza przyrost rzdu 53% rocznie. Pozytywnym natomiast jest spadek wartoci wska nika dotyczcego trudnoci ze znalezieniem informacji o udzielanej gwarancji. W roku 2005 wska nik ten wynosił 6,4%, natomiast w roku 2006 obniył si do 2,1%. 58

59 Społeczestwo informacyjne Wykres B Kłopoty zwizane z dokonywaniem zakupów w Internecie Osoby, które zetknły si z problemem Opónienie dostawy 8,1% 13,3% Otrzy manie niewłaciwy ch lub uszkodzony ch towarów lub nieotrzy manie zamówiony ch towarów w ogóle 3,7% Utrudnienia przy składaniu reklamacji lub uzy skiwaniu rekompensaty Trudnoci ze znalezieniem inf ormacji dot. gwarancji 2,6% 2,1% Brak bezpieczestwa przy płatnoci 1,4% Zawyona cen (w stosunku do podanej w Internecie) Inne 1,2% 2,2% W odniesieniu do osób, które dokony wały zakupów w Internecie w czasie 12 m-cy (3,6 mln osób) 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 W roku 2006 internauci czciej kupowali u sprzedawców poznanych w Internecie - 73,6% kupujcych internautów. Jednoczenie zmalał udział zakupów internetowych realizowanych u sprzedawców, których kupujcy znali wczeniej spoza Internetu (41,5%), co obrazuje wykres B Bezporedni wpływ na to zjawisko miał dynamiczny przyrost liczby sklepów sprzedajcych wyłcznie online, a nie zmiana preferencji internautów. Temat ten został szerzej omówiony w rozdziale B2.2. Na podejmowan decyzj o zakupie u nieznanego sprzedawcy niewielki wpływ miało wykształcenie i miejsce zamieszkania. W kadej podgrupie wyniki kształtowały si w okolicach wartoci redniej. Rónice wystpowały natomiast w grupach wiekowych i podziale płci. Mczy ni czciej ni kobiety kupowali u nieznanych sprzedawców. Na zakup sprzedawcy poznanego w Internecie decydowało si 77,4% mczyzn i 68,6% kobiet. W grupach wiekowych mona było wyróni osoby w wieku lat, którzy rednio w 73,9% decydowali si na zakupy u nieznanych sprzedawców oraz grup osób w wieku 55-74, dla których rednia wyniosła 65,8%. 59

60 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Zestawienie grup internautów dokonujcych zakupów u sprzedawców znanych spoza Internetu oraz poznanych w Internecie 80% 73,6% 77,4% 68,6% 73,7% 73,6% 73,7% 73,3% 70% 60% 50% 41,5% 39,9% 43,7% 34,3% 42,4% 42,3% 37,3% 40% 30% 20% 10% 0% Ogółem Mczyni Kobiety Wy kształcenie podst. i gimn. Osoby kupujce w Internecie u sprzedawców znany ch spoza Internetu Osoby kupujce w Internecie u sprzedawców poznany ch w Internecie Wy kształcenie rednie i wy sze Miasta Wie W odniesieniu do odpowiednich grup osób kupujcy ch w Internecie w okresie 12 m-cy ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 B1.4. E-finanse Badania GUS-u przeprowadzone w kwietniu 2006 roku wskazywały, e z usług bankowych w pierwszym kwartale 2006 roku korzystało 22,7% internautów, czyli blisko 2,7 mln osób (wykres B1.4-2). Było to znacznie wicej ni miało to miejsce rok wczeniej, kiedy to z usług bankowych korzystało 1,74 mln osób, co stanowiło 16,8% internautów. Oznacza to przyrost o 1 mln osób korzystajcych z usług bankowych w cigu roku. Wysz warto tego wska nika podawał TNS OBOP, który wyliczył, e w sierpniu 2006 roku z usług bankowoci internetowej korzystało 26,3% internautów 27 (wykres B1.4-1), co w wartociach bezwzgldnych oznacza około 3,1 mln osób. 27 Tame, str. 6 60

61 Społeczestwo informacyjne Wykres B Odsetek internautów korzystajcych z e-bankowoci w latach % 24,9% 26,3% 25% 20% 16,9% 15% 10,7% 13,1% 10% 5% 0% XII '02 XII '03 XII '04 XII '05 VIII '06 ródło: Smaga M., Jak płacimy w Internecie? raport Money.pl i ecard SA, Money.pl, Wrocław, luty 2007 str. 6 Rozpatruj liczb internautów korzystajcych z usług bankowych z perspektywy informacji podawanych przez banki, mona było odnie wraenie, e niemale kady internauta korzystał w 2006 roku z usług bankowoci elektronicznej, w dodatku oferowanej jedynie przez banki komercyjne (z pominiciem banków spółdzielczych). Według danych Gazety Prawnej 28 z listopada 2006 roku sporzdzonych na podstawie informacji banków, liczba klientów indywidualnych obsługujcych konta internetowe wynosiła 8,6 mln i nie obejmowała klientów banków spółdzielczych. Oznaczałoby to ponad trzykrotnie wiksz liczb internautów ni wynika z bada GUS-u lub TNS OBOP. T ogromn rónic naley jednak właciwie interpretowa majc na uwadze, e jedna osoba deklarujca korzystanie z usług bankowoci internetowej moe posiada konta w wicej ni jednym banku. W zwizku z tym w badaniach GUS-u i TNS OBOP bdzie to jeden klient banku, natomiast kady z banków, w którym internauta posiadał konto zaliczy osob jako swojego klienta. Przyczyna powstałej rónicy mogła równie tkwi w nieprecyzyjnej definicji klienta banku korzystajcego z usług elektronicznych. Banki mogły podawa liczb klientów, którzy regularnie korzystali z kanałów elektronicznych lub liczb klientów którzy 28 Jabłoska I., Korzystanie z konta bankowego w Internecie jest bezpieczne, [w:]

62 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce maj otwarty dostp przez Internet, chocia obsługuj konto wyłcznie w sposób tradycyjny. Moliwe jest równie podwyszanie liczby klientów elektronicznych kont przez zaliczanie klientów, których konta były w przeszłoci aktywne pomimo, e w momencie bada osoby te nie korzystały ju z usług danego banku. Zgodnie z badaniami TNS OBOP, 19% klientów banków posiadało i korzystało z dostpu do konta przez Internet, natomiast 38% posiadało dostp do konta przez Internet, lecz z tej moliwoci nie korzystało. 29. Biorc pod uwag powysze informacje naley uzna, e liczba osób korzystajcych z bankowoci internetowej była zbliona do iloci podawanych przez GUS i TNS OBOP i sigała w kwietniu 2006 r. około 2,7 mln osób. Najwiksz liczb klientów bankowoci internetowej deklarowały PKO BP wraz z Inteligo. Klienci tych dwóch banków stanowili grup 1,76 mln osób. W odniesieniu do 8,6 mln klientów rachunków internetowych wszystkich banków stanowi to 20,5% udział. Nastpnymi w kolejnoci były BRE Bank wraz z mbankiem i MultiBankiem, które obsługiwały 1,17 mln osób. W tym zestawieniu Bank PEKAO zajł miejsce trzecie z 0,66 milionami klientów. 30 Wszystkie przytoczone wartoci nie obejmowały klientów banków spółdzielczych, w przypadku których zaledwie co czwarty oferował swoim klientom dostp do konta przez Internet. Sytuacja ta ulegnie zmianie w przecigu dwóch najbliszych lat. Wówczas znaczca wikszo baków spółdzielczych bdzie oferowała swoim klientom dostp do konta przez Internet. Taki rozwój sytuacji podyktowany jest potrzeb rynku, na którym bank wiadczcy wyłcznie usługi w tradycyjny sposób przestaje by konkurencyjny. Do tej pory problem ten nie wystpował, gdy banki spółdzielcze kierowały swoj ofert głównie do mieszkaców wsi i małych miast. Jednak dostp do Internetu w małych miastach i wsiach postpuje. W roku ,2% wiejskich gospodarstw domowych posiadało dostp do Internetu i z niego intensywnie korzystało. Przekładajc t wielko na liczb mieszkaców zauwaamy, e 27,1% mieszkaców wsi miało dostp do Internetu. W porównaniu z 2005 rokiem oznacza wzrost o 17 %, czyli o 3,9 punktu procentowego. Internautów mieszkajcy na wsiach ze wzgldu na wykonywan prac zawodow przestawała interesowa wyłczne tradycyjna oferta banków spółdzielczych, które otwarte były w godzinach pracy ich potencjalnych klientów. Dla banków spółdzielczych powstał w ten sposób powany kłopot w pozyskiwaniu nowych klientów. Powysze wytworzyło siln motywacj do 29 Informacja prasowa, Wirtualne konta. Korzystanie z bankowoci internetowej, [w:] , (Badanie z wrzenia 2006 przeprowadzone na próbie 1005 osób w wieku powyej 15 roku ycia.) 30 Jabłoska I., Korzystanie..., op.cit. 62

63 Społeczestwo informacyjne wdroenia elektronicznych usług bankowych. Dodatkowym czynnikiem motywujcym banki spółdzielcze było, okazane mieszkacom mniejszych miejscowoci, coraz wiksze zainteresowanie ze strony banków komercyjnych, które wraz z innymi instytucjami finansowymi prowadziły odwan ekspansj na tereny do tej pory zdominowane przez banki spółdzielcze. Banki spółdzielcze zwlekały z wdroeniem usług elektronicznych, gdy wizały si one z powanymi inwestycjami, które dla wielu banków spółdzielczych były zbyt obciajce i mogłyby naruszy minimalny próg funduszy własnych banku w wysokoci 1 mln euro. Mniejsze banki miały wic kłopot z wygospodarowaniem wystarczajcych rodków na wdroenie systemów bankowoci elektronicznej. Aby jednak usługi elektroniczne w bankach spółdzielczych stały si faktem, rozpoczto prace nad wykorzystywaniem wspólnego systemu i dzieleniu kosztów jego wdroenia i obsługi. 31 Banki komercyjne wczeniej od banków spółdzielczych dostrzegły potrzeb rozwijania usług wiadczonych elektronicznymi kanałami dostpu i dziki temu s bardziej zaawansowane technologicznie i informatycznie. Wykres B Internauci korzystajcy z usług bankowych w Internecie w czasie ostatnich 3 miesicy wg grup wykształcenia 100% 90% 100,0% 80% 70% W stosunku do Internautów korzy stajcy ch z sieci w czasie ostatnich 3 m-cy poprzedzajacych badanie 60% 50% 48,6% 42,4% 50,2% 40% 30% 20% 22,7% 20,4% 10% 0% 1,5% 1,3% Ogółem Podst. i gimnaz. rednie Wysze Wewntrz grupy wy kształcenia W stosunku do internautów korzystajcych z usług bankowych ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS Morawski I., Teraz czas na wie i sieci, Rzeczpospolita, dod. Ekonomia i rynek, str. 7, z

64 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Analizujc wyniki bada GUS-u zwizane z korzystaniem z usług bankowych przez internautów w zalenoci od miejsca zamieszkania (wykres B1.4-3) nie zaskakuje fakt pó niejszego rozwoju banków spółdzielczych w stosunku do banków skupionych wokół duych miast. Wida wyra nie, e zaledwie 12,4% ogólnej liczby internautów korzystajcych z usług bankowych stanowi mieszkacy wsi. Głównymi uytkownikami kont internetowych w 2006 roku byli mieszkacy duych miast. Na 10-ciu włacicieli e-kont, 6-ciu mieszkało w duych miastach. Wykres B Internauci korzystajcy z usług bankowych w Internecie w czasie ostatnich 3 miesicy wg miejsca zamieszkania 100% 100,0% 90% 80% 70% W stosunku do Internautów korzy stajcy ch z sieci w czasie ostatnich 3 m-cy poprzedzajacy ch badanie 60,8% 60% 50% 40% 33,4% 26,7% 30% 20% 22,7% 18,0% 11,4% 12,4% 10% 0% Ogółem Miasto >100 ty s. Miasto do 100 ty s. Wie Wewntrz grup miejsca zamieszkania W stosunku do internautów korzy stajcy ch z usług bankowych ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Z danych przedstawionych na wykresach B1.4-2 do B1.4-4 wynika, e najwiksz grup uytkowników kont obsługiwanych przez Internet, stanowiły osoby z wykształceniem wyszym nieco ponad połowa wszystkich uytkowników e-kont. Wystpowało równie silne rozrónienie ze wzgldu na wiek. Ponad połowa wszystkich uytkowników e-kont (57,3%) nie przekraczała 34 roku ycia. Przy czym 37,5% było w wieku lat, 19,7% w grupie lat, a kolejnych 20,9% w grupie lat. 64

65 Społeczestwo informacyjne Wykres B Internauci korzystajcy z usług bankowych w Internecie w czasie ostatnich 3 miesicy wg grup wiekowych 100% 100,0% 90% 80% W stosunku do Internautów korzy stajcy ch z sieci w czasie ostatnich 3 m-cy poprzedzajacych badanie 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 22,7% 11,4% 19,7% 37,5% 35,2% 30,0% `` 20,9% 24,1% 15,9% 22,8% 5,2% 25,5% Ogółem wiek lat wiek lat wiek lat wiek lat wiek lat wiek lat 0,8% Wewntrz grupy wiekowej W stosunku do internautów korzystajcy ch z usług bankowych ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Zakłady ubezpiecze idc ladem banków wzbogacały swoj ofert internetowych usług. Jednak w 2006 roku kłopotem było udokumentowanie zawarcia polisy przez Internet lub telefon. Policja kwestionowała wano wydruku komputerowego polis OC, jako dokumentu potwierdzajcego zawarcie umowy ubezpieczenia i opłacenia składki. Było to zgodne z interpretacj Ministerstwa Finansów, według której potwierdzeniem zawarcia umowy był tylko oryginalny dokument z piecztk i podpisem ubezpieczyciela. Rozwizaniem problemu mogłaby sta si nowelizacja przepisów tak, by o wanoci dokumentu ubezpieczeniowego decydowała jego merytoryczna zawarto, okrelona w rozporzdzeniu ministra finansów, a nie piecztki i podpis. Tak interpretacj przepisów forowały niektóre towarzystwa ubezpieczeniowe, jak np. BRE Ubezpieczenia. Nie było to naruszeniem prawa, gdy stosowne przepisy wspominały w 2006 roku jedynie o zawartoci merytorycznej dokumentu ubezpieczeniowego, nie mówic o koniecznoci podpisywania go lub stemplowania. Przyjcie takiej interpretacji byłoby szczególnie zalecane, gdy pomogłoby w nabywaniu polis w ostatnim momencie przed ubezpieczanym zdarzeniem np. podró, gdy potrzebny jest dokument potwierdzajcy wykupienie polisy do czasu otrzymania jej tradycyjn poczt. W 2006 roku moliwo samodzielnego drukowania potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia stosowały towarzystwa Link4, BRE Ubezpieczenia, Allianz, 65

66 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Benefia, MTU, Inteligo/PZU. 32 Nie tylko polis OC, ale równie polis turystyczn mona było zawiera on-line. Po wypełnieniu odpowiedniego interaktywnego formularza połczonego z kalkulatorem składek mona było opłaci polis np. kart kredytow autoryzowan w Internecie. Potwierdzeniem zawarcia polisy był jej numer otrzymany SMS, który zupełnie wystarczał, by w przypadku likwidacji szkody zosta w pełni obsłuonym przez operatora assistance, gdy ten posiadał dostp do danych z polisy zawartej w Internecie. Jednak ubezpieczajcy otrzymywał dodatkowo polis em w pliku PDF. 33 B1.5. E-zdrowie Rozwój technologii informatycznych wywiera pozytywny wpływ na rozwój telemedycyny, która jest głównym czynnikiem składowym e-zdrowia. Niestety dostpno tego rodzaju usług w 2006 roku nadal była niewielka. Zaledwie około 2 tysicy osób korzystało z nowoczesnych przenonych urzdze diagnostycznych, umoliwiajcych zdalny monitoring zdrowia pacjenta. Najczciej były to osoby z chorobami kardiologicznymi 34. wiadczone usługi zaliczane do grupy telemedycyny nie były finansowane przez NFZ. Jest do dua strata, gdy jak wskazywały dowiadczenia krajów lepiej rozwinitych, oszczdnoci z tytułu moliwoci monitorowania i diagnozowania stanu zdrowia pacjenta bez koniecznoci jego wizyty w szpitalu, były bardziej ni obiecujce pod wzgldem ekonomicznym. Równie moliwo uczestnictwa pacjenta w normalnym yciu, zamiast spdzania kolejnych dni w szpitalu pozytywnie wpływała na samopoczucie pacjentów, co było dodatkowym czynnikiem przemawiajcym za rozwojem telemedycyny. Istnieje jednak szansa, e potrzeba wspierania telemedycyny bdzie dostrzeona przez polski rzd, czego zwiastunem było poparcie udzielone przez Ministra Zdrowia organizowanemu w Warszawie w czerwcu 2006 r. Kongresowi Telemedycyny. Niestety nie jest jeszcze tak, e wszyscy, za wyjtkiem NFZ, s przekonani do korzystania z usług telemedycznych. Jak wskazuj badania przeprowadzone przez Orodek Badania Opinii Publicznej w maju 2006 roku na grupie 1000 Polaków w wieku powyej 15 roku ycia, w Polsce wystpuje niskie zaufanie do skutecznoci i wiarygodnoci telemedycyny. Zaledwie 10% ankietowanych uwaała, e 32 Jaworski M., Komputerowy wydruk komunikacyjnej polisy OC powinien wystarczy policji, Gazeta prawna nr 65, Majewska-Grabowska M., Polisa on-line coraz szybciej, Gazeta Prawna nr 64, Rubinowska A., Ochrona zdrowia, dostpno do usług medycznych, Gazeta Prawna nr 144, str. 11,

67 Społeczestwo informacyjne telemedycyna jest dobrym pomysłem. Osoby te najchtniej zamawiałyby wizyt przez Internet, sprawdzały w Internecie dostpno lekarza lub uzyskiwały recept przez Internet. Dla 42% respondentów samo pojcie telemedycyny nie niosło za sob adnych skojarze lub były one nieprawidłowe, bo kojarzone z telepati, parapsychologi, programem telewizyjnym. Stosunkowo czsto telemedycyna kojarzyła si z konsultacjami telefonicznymi. Oznacza to niewielk wiadomo ludzi z wystpowania takiej dziedziny jak jest telemedycyna i moliwoci korzystania z jej systemów. Pacjenci czsto odrzucali telemedycyjn, wskazujc we własnych preferencjach na potrzeb osobistego kontaktu z lekarzem. Takie podejcie jest zrozumiałe ze wzgldów kulturowych i przyzwyczaje pacjentów, jednak stanowi równie paradoks, gdy to włanie telemedycyna zwiksza moliwoci kontaktu pacjenta z lekarzem oraz zwiksza dostpno natychmiastowej konsultacji medycznej. 35 Na razie NFZ planuje wdroenie e- recept, które przynios oszczdnoci zwizane z eliminacj papierowego obiegu i obsługi dokumentów oraz umoliwi lepszy nadzór nad rynkiem i obrotem leków. Jak szacuje NFZ dziki e-receptom bdzie w stanie zaoszczdzi od około 660 mln zł do ponad 1,3 mld zł rocznie. 36 Korzyci z wprowadzenia e-recept odnosiłby nie tylko NFZ, ale równie pacjenci, farmaceuci i lekarze. Pacjenci, gdy mogliby ju podczas wizyty u lekarza pozna koszty realizacji recepty oraz mogliby zamówi dostaw brakujcych leków do wskazanej apteki. Farmaceuci, gdy recepty byłyby zawsze czytelne, nie wymagałyby dodatkowych nadruków oraz zostałby uproszczony system ewidencjonowania i przekazywania danych do rozlicze z NFZ. Korzyci odnosiliby równie w pewnym stopniu lekarze, gdy mieliby pełny wgld do informacji o zakupie lub nie wykupieniu leku przez pacjenta. Dla Narodowego Funduszu Zdrowia korzy wizałaby si z łatwoci rozlicze, pełnym i na bieco aktualizowanym stanem obsługi finansowej rozliczanych podmiotów np. szpitali czy aptek. NFZ uniknłby równie kłopotów z fałszywymi receptami szczególnie wystawianymi na leki refundowane, których warto dopłat jest wysoka i w roku 2006 wynosiła ponad 6,7 mld zł 37. NFZ przewiduje, e wysoko dopłat bdzie wzrastała i w roku 2007 wyniesie około 7,04 mld zł 38. Wstpnie szacunki korzyci finansowych z wdroenia e-recept w stosunku do poniesienia koniecznych nakładów przeprowadzone przez Ernest & 35 Tame, str Miczyski P., Domaszewicz Zb., NFZ chce wprowadzi elektroniczne recepty, Gazeta Wyborcza nr 153, str. 21, Zmiana planu finansowego r, [w:] Plan finansowy Narodowego Funduszu Zdrowia na 2007 rok, [w:]

68 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Young, wskazuj na powodzenie przedsiwzicia. 39 Jednak mimo omówionych licznych korzyci, wprowadzenie e-recept niesie za sob pewn trudno natury inwestycyjnej. Wymaga bowiem wyposaenia gabinetów lekarskich w komputer z dostpem do Internetu. Niestety do 2006 roku nie wypracowano ze rodowiskiem lekarskim akceptowalnego pomysłu na pozyskania funduszy na tak inwestycj. Sam NFZ nie jest w stanie zainwestowa wystarczajcych rodków w wyposaenie szpitali, przychodni i pozostałych punktów opieki medycznej. Absurdem byłoby równie postawienie obligatoryjnego wymogu wyposaenia gabinetów prywatnych w sprzt IT sfinansowany przez lekarza. Kosztochłonnym elementem uruchomienia systemu e-recept jest równie wydanie kademu pacjentowi elektronicznej karty ubezpieczenia, bdcej identyfikatorem pacjenta oraz nonikiem danych dotyczcych historii choroby, zaywanych leków oraz nonikiem danych recepty elektronicznej. Tak wic mimo planowanego na 2007 rok wdroenia Rejestru Usług Medycznych (RUM) i jednoczesnego wprowadzenia elektronicznej karty ubezpieczenia zdrowotnego trudno zachowa optymizm wskazujcy na płynne wdroenie systemu w całym kraju, którego skutków finansowego obcienia nie ponosiliby ani pacjenci, ani lekarze. Niezalenie jakie rozwizanie przyjmie NFZ naley przyzna, e e-recepty doskonale wpisałyby si w rozwój działalnoci aptek internetowych, których we wrzeniu 2006 roku było około 70, czyli dwa razy wicej, ni w roku Pierwsza w Polsce i zarazem najwiksza internetowa apteka DomZdrowia.pl realizowała miesicznie kilka tysicy zamówie, których roczna warto kilkukrotnie przekraczała redni przychodu tradycyjnych aptek, wynoszc około 1,6 mln zł rocznie. 40 Farmaceuci obawiajc si odebrania czci rynku wartego około 14 mld zł 41, intensywnie sprzeciwili si działalnoci e-aptek, podpierajc sprzeciw potrzeb zapewnienia pacjentom bezpieczestwa i ochrony przed dystrybucj leków podrobionych lub sfałszowanych. Argumenty dotyczyły równie zapewnienia odpowiednich warunków przechowywania leków podczas transportu. Pomimo, e przyzwolenie na działalno e-aptek rozwinłaby rozwizania technologiczne zwizane z bezpieczestwem prowadzenia transakcji w sieci oraz zyskałyby na tym projekty majce na celu wypracowanie standardów obsługi i wdroenia elektronicznej recepty, informatyzacji bada lekarskich, gabinetów medycznych oraz cały szereg powizanych rozwiza i usług w brany medycznej, plany Ministerstwa Zdrowia dotyczce umoliwienia handlu lekami przez Internet sejm ostatecznie odrzucił. 39 Miczyski P., Domaszewicz Zb., NFZ..., op.cit., str Cabaj J., Handel lekami w Internecie bdzie wreszcie legalny, Rzeczpospolita nr 217, dod. Ekonomia i rynek, str. 1, Koziska K., Sprawa handlu lekami przez Internet trafi do sdu, Gazeta Prawna nr 120, str.7,

69 Społeczestwo informacyjne Zignorował tym samym stanowisko Urzdu Komitetu Integracji Europejskiej, który na podstawie wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwoci z r. (sygn.c-322/01) 42 ostrzegał, e utrzymanie w Polsce zakazu sprzeday leków przez Internet byłoby niezgodne z prawem europejskim. 43 Blokujc moliwo sprzeday leków przez Internet, Polska cofnła si na drodze rozwoju nowoczesnego społeczestwa informacyjnego. Polscy przedsibiorcy nie zaprzestan sprzeday leków z powodu zmian ustawowych. Zaczn jedynie zakłada internetowe apteki w Niemczech, Wielkiej Brytanii czy Holandii, gdzie tego rodzaju działalno jest zupełnie legalna. 44 Mylc o moliwociach rozwoju polskiego społeczestwa informacyjnego trzeba zachowa nadziej, e Polska nie pozostanie ostatnim krajem Europy, sprzedajcym leki wyłcznie w tradycyjny sposób. W 2006 roku na polskim rynku, poza ograniczon moliwoci zakupu leków przez Internet, niewiele było dostpnych w sieci usług medycznych lub quasi medycznych. Std te pomimo deklarowanej przez prawie co drugiego internaut (43,4%) chci korzystania z tego rodzaju usług, jedynie 1,6% internautów wskazało, e z usług medycznych dostpnych w sieci skorzystało. (wykres B1.5-1). Wykres B Zamawianie przez Internet publicznych usług zdrowotnych w 2006 r. 50% 40% 30% 43,4% W odniesieniu do osób korzy stajcy ch z Intenretu w I kw r. (11,8 mln) 25,1% 20% 1,6% 10% 0% zamawiały przez Internet chciały by zamawia nie s zainteresowane ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS Kosiarski M., Trybunał ułatwia handel lekami, Rzeczpospolita nr 117, dod. Prawo co dnia, str. 3, Miczyski P., Domaszewicz Zb., I po aptekach (internetowych), [w:] Cabaj J., Handel..., op.cit., str. 1 69

70 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Najwiksz potrzeb korzystania z usług medycznych wykazywali internauci w wieku lat, (51,9% przypadków). Drug grup o zblionych preferencjach, byli internauci w wieku lat, którzy w 49% przypadków zgłaszali takie potrzeby. Najmniej zainteresowania korzystaniem z usług medycznych przez Internet wykazywały osoby najmłodsze - w wieku 16-24, czyli osoby z natury majce stosunkowo niskie potrzebach korzystania z jakichkolwiek usług medycznych. Niewielkie zainteresowanie wykazywały równie osoby z ostatniego rozpatrywanego progu wiekowego lat, dla którego co czwarty respondent (28,1%) wykazywał ch korzystania z usług medycznych przez Internet. Grupujc internautów według posiadanego wykształcenia, aktywnoci zawodowej oraz miejsca zamieszkania mona było dostrzec tendencj wskazujc na wiksze zainteresowanie dostpnoci usług medycznych w sieci wród osób z wyszym wykształceniem (45,9%), wród osób aktywnych zawodowo zarówno pracujcy na własny rachunek (51,2%), jak i pracowników najemnych (49,7%) oraz wród mieszkaców duych miast (52,3%). B1.6. E-learning W 2006 roku w USA 75% wyszych uczelni umoliwiało korzystanie z form nauczania na odległo. W tym czasie Polsce zaledwie co dwudziesta uczelnia (5%) prowadziła studia lub zajcia przez Internet. Aby przyspieszy rozwój tej formy kształcenia uczelnie powołały stowarzyszenie e-learningu akademickiego, skupiajce ekspertów z kilkunastu orodków zainteresowanych t form edukacji. Zadaniem stowarzyszenia jest przygotowanie standardów i promowanie dobrych wzorców prowadzenia e-learningu, a tym samym wspieranie wysokiej jako polskich e-studiów. Niestety rozwój polskiego e-learningu uczelnianego nie był wspierany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyszego, które w 2006 roku opracowało projekt ustawy, w której dopuciło moliwo prowadzenia zaj przez Internet, co najwyej w granicach 70% ram programowych. Próg ten według Rady Głównej Szkolnictwa Wyszego bdzie zbyt niski, gdy powinien wynosi co najmniej 85%. Dopiero wówczas działalno polskich uczelni w zakresie studiów na odległo bdzie konkurencyjna do działalnoci uczelni innych krajów. 45 Drugim ograniczeniem zaproponowanym w projekcie, była konieczno przeprowadzania egzaminów na terenie uczelni. Ten zapis przekłada si bezporednio na koszty ponoszone przez studentów w trakcie trwania nauki, gdy 45 Góra J., Szkolnictwo wysze, projekt rozporzdzenia o warunkach kształcenia na odległo, Gazeta Prawna nr 213, str. 12,

71 Społeczestwo informacyjne przy takim zapisie wszyscy studenci, nawet zagraniczni, musz w czasie egzaminów odwiedzi uczelni. Brak tego ograniczenie pozwalałby uczelni na czas egzaminów oddelegowa egzaminatora do innego miasta, czy pastwa co w rachunku ekonomicznym i organizacyjnym byłoby korzystniejsze zarówno dla uczelni, jak i dla studentów. 46 W przypadku polskich uczelni taki zapis dotknłby duej, bo 20% grupy aktualnych studentów studiów e-learningowych, 47 dla których koszt studiowania na odległo jest wysoki i niejednokrotnie zbliony do kosztu studiów zaocznych. Przykłady kierunków studiów wraz z cenami zostały przedstawione w tabeli B W 2006 w rozwoju studiów prowadzonych w trybie zdalnego nauczania, przeszkod wiksz od projektu ustawy Ministerstwa, było niskie uznanie kwalifikacji absolwentów e-studiów przez polskich pracodawców. Spora nieufno w stosunku do absolwentów powodowała, e ta forma kształcenia traktowana była raczej jako właciwa dla dokształcania i zdobywania dodatkowej, a nie podstawowej wiedzy. Z tego powodu w 2006 roku pod wzgldem atrakcyjnoci absolwenta na rynku pracy, studia e-learningowe nie były w stanie konkurowa z tradycyjn form studiów dziennych. Jedn z form e-learningu jest dokształcanie poprzez samodzielne poszukiwanie wiadomoci w Internecie. Czsto wykorzystywane s do tego zasoby elektronicznych bibliotek cyfrowych, dostpnych i rozwijanych równie w Polsce. Dwutysiczny szósty rok zaowocował powstaniem polskiej Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona, uruchomionej pod adresem 48 CBNP ju stała si czci platformy biblioteki europejskiej dziki czemu moliwe było pobieranie informacji ze wszystkich bibliotek narodowych włczonych do wspólnego programu. W kwietniu 2006 roku powstał równie powołany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zespół ds. digitalizacji zbiorów. Jego zadaniem jest opracowanie dla polskich bibliotek cyfrowych wspólnego formatu archiwizowanych danych Tame, str Ogórek S., Chcesz wiedzie, lej olej przez komputerow sie, Puls Biznesu nr 240, str. 28, Aktualnoci, [w:] 49 Urbaski K., Czytelnia w wiatowej sieci, Rzeczpospolita nr 202, str. 10,

72 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Tabela B Przykłady polskich uczelni realizujcych studia w trybie zdalnego nauczania. lp. Uczelnia Opis studiów Akademia Polonijna w Czstochowie Wysza Szkoła National Luois University w Nowym Sczu Polsko-Japoska Wysza Szkoła Technik Komuterow. w Warszawie 4 Polski Uniwersytet Wirtualny 5 Polski Uniwersytet Wirtualny 6 Polski Uniwersytet Wirtualny 7 Politechnika Warszawska 8 Politechnika Warszawska 9 Politechnika Warszawska 10 Politechnika Warszawska 11 Uniwersytet Warszawski 12 Uniwersytet Warszawski 13 Uniwersytet Warszawski studia magisterskie na kierunku ekonomia uzupełniajce studia magisterskie na kierunku zarzdzanie i marketing studia inynierskie i magisterskie na kierunku informatyka studia licencjackie na kierunku politologia studia licencjackie na kierunku informatyka studia podyplomowe na kierunku handel elektroniczny studia podyplomowe na kierunku informatyka i techniki Internetu studia podyplomowe na kierunku narzdzia i techniki wirtualnej edukacji studia inynierskie na kierunku informatyka uzupełniajce studia magisterskie na kierunkach inynieria systemów komputerowych, informatyka stosowana studia podyplomowe na kierunku psychologia zmian postaw i zachowa studia podyplomowe, Social Change in Poland kursy internetowe (psychologia motywacji, epigrafika Majów) Wpisowe /czesne 600 zł 1500 zł/semestr 600 zł 3500 zł/semestr 1000 zł 750 zł/miesic 390 zł 250 zł/miesic 350 zł 250 zł/miesic 0 zł 4000 zł/rok 6000 zł koszt całkowity 6000 zł koszt całkowity 0 zł 600 zł/ semestr 0 zł 3800 zł/ semestr 3800 zł koszt całkowity 4500 zł koszt całkowity do 500 zł ródło: Filipiuk J., Poklikaj z wykładowc, Rzeczpospolita nr 300 z r., dod. Moja kariera, str. 3 72

73 Społeczestwo informacyjne Zeszły rok przyniósł take pomysł wykorzystania e-learningu na niewielk skal zwizan z udzielaniem korepetycji. Osoby fizyczne udzielały lekcji na odległo przy wykorzystaniu wirtualnych tablic dostpnych w Internecie. Zarówno nauczyciele, jak i uczniowie spotykali si na wybranej stronie WWW, gdzie prowadzone były zajcia, oszczdzajc tym samym czas na dojazdy. Nauczyciele korzystali na takim rozwizaniu mogc lepiej wykorzysta wolny czas i prowadzi zajcia niezalenie od miejsca, w którym w danym momencie si znajdowali. Uczniowie z kolei mogli korzysta z lekcji nie wychodzc z domu, co było szczególnie wane, gdy lekcje odbywały si godzinach wieczornych. B1.7. Edukacja informatyczna B Umiejtno korzystania z komputera Przeprowadzone przez GUS badania wykazały, w kwietniu 2006 roku w Polsce mieszkało 16,9 mln osób kiedykolwiek korzystajcych z komputera. W stosunku do 29,4 mln Polaków w wieku lat daje to wska nik w wysokoci 57,6%. W pierwszym kwartale 2006 roku z komputerów korzystało 14,2 mln osób, czyli 48,1% Polaków w wieku lat. Jest to wicej w stosunku do roku poprzedniego o 7,8%. Dodatkowo 4,3% osób pracowało z wykorzystaniem komputera w czasie 4-12 miesicy poprzedzajcych badanie, a kolejnych 5,1% przed tym czasem. Najwicej badanych osób obsługujcych komputer posiadało podstawowe umiejtnoci kopiowania i przenoszenia plików (78,5%). Rok wczeniej takie umiejtnoci posiadało 72,9% osób (wykres B1.7-1). Wikszy zakres umiejtnoci obejmujcy dodatkowo stosowanie funkcji matematycznych podczas oblicze wykonywanych w arkuszu kalkulacyjnym wykazało 41,5% osób, natomiast instalowanie nowych urzdze potrafiło wykona 38,4% osób kiedykolwiek pracujcych na komputerze. Rónice w odpowiedziach na poszczególne pytania wskazuj pozytywn tendencj wzrostu umiejtnoci obsługi komputerów. Najwiksze przyrosty mona zauway w zakresie podstawowej obsługi. Zaawansowane umiejtnoci wzrastały duo wolniej, by w przypadku umiejtnoci pisania programów komputerowych zatrzyma si na poziomie z zeszłego roku wynoszcym 9,3%. 73

74 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Czynnoci wykonywane podczas pracy z komputerem Kopiowanie, przesuwanie pliku lub f olderu 76,5% 72,9% Uy wanie polecenia kopiowania lub wklejania 65,9% 62,4% Korzy stanie z podstawowy ch f unkcji matematy czny ch w arkuszu kalkulacy jny m 41,5% 39,0% Instalowanie nowy ch urzdze Kompresowanie plików przy pomocy specjalnego programu Pisanie programu komputerowego Brak dany ch 9,3% 9,3% 30,1% 28,9% 38,4% rok 2006 rok 2005 W odniesieniu do osób kiedy kolwiek korzy stajcy ch z komputera (16,9 mln) 0% 20% 40% 60% 80% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Badania nie wykazały istotnych rónic pomidzy grup kobiet, a grup mczyzn w zakresie umiejtnoci korzystania z podstawowych funkcji, takich jak kopiowanie plików, uywanie polece kopiowania i wklejania oraz wykorzystania arkuszy kalkulacyjnych. Dysproporcje wystpowały w przypadku funkcji bardziej zaawansowanych, takich jak kompresowanie plików, któr to czynno wykonywało 36,4% mczyzn i 23,9% kobiet. Dua rónica wystpowała równie w umiejtnociach instalowania nowych urzdze (48,7% do 28,2%) oraz w przypadku umiejtnoci oprogramowania komputera (12,4% do 6,3%). Rónice wystpowały równie w zalenoci od posiadanego wykształcenia. Kad z omawianych umiejtnoci najczciej posiadały osoby z wykształceniem wyszym, nastpnie podstawowym i rednim (wykres B1.7-2). Taki rozkład czsto powtarza si w prowadzonych badaniach zwizanych z rozwojem społeczestwa informacyjnego i jest wynikiem prowadzonej w szkołach edukacji informatycznej, przez co, osoby z wykształceniem podstawowym, czyli najczciej młodzie uczca si zdobyła umiejtnoci w szkole (wykres B1.7-10). Osoby z wyszym wykształceniem mogły zdoby umiejtnoci podczas cyklu kształcenia lub 74

75 Społeczestwo informacyjne dokształcały si na szkoleniach organizowanych przez zakłady pracy (wykres B1.7-11). Osoby z wykształceniem rednim rzadziej odczuwały potrzeb rozwoju własnych umiejtnoci - std w tej grupie wiele wska ników opisujcych kontakty z działaniami w sferze informatyki s najrzadsze. Wykres B Czynnoci wykonywane podczas pracy z komputerem wg poziomu wykształcenia 90% 80% 84,2% 70,0% 89,2% 74,9% 57,6% 82,6% W odniesieniu do osób kiedy kolwiek korzy stajcy ch z komputera w poszczególny ch grupach wy kształcenia 70% 60% 50% 40% 30% 50,9% 34,0% 55,6% 41,2% 32,6% 53,0% 45,0% 23,5% 35,4% 20% 10,7% 7,6% 13,2% 10% 0% Kopiowanie, przesuwanie pliku lub folderu Uy wanie polecenia kopiowania lub wklejania Korzy st. z podst. f unkcji matemat. w arkuszu kalkulacy jny m Instalowanie nowy ch urzdze Bez wy kształcenia, podstawowe i gimnazjalne rednie Wysze Kompresowanie plików przy pomocy specjalnego programu Pisanie programu komputerowego ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Wyra ne rónice w wartociach wska ników umiejtnoci informatycznych, wida było równie przy podziale osób badanych ze wzgldu na miejsca zamieszkania. Podobnie jak przed rokiem, mieszkacy duych miast wykazywali poszczególne umiejtnoci korzystania z komputerów czciej ni mieszkacy miast redniej wielkoci lub wsi (wykres B1.7-3). Rónice zwikszały si wraz ze wzrostem zaawansowania umiejtnoci, przy czym zawsze najwikszy dystans utrzymywany był pomidzy grup mieszkaców duych miejscowoci, czyli liczcych powyej 100 tys. mieszkaców, a mieszkacami miast o wielkoci do 100 tys. mieszkaców. Rónice w posiadanych umiejtnociach mieszkaców rednich miast i mieszkaców wsi równie wystpowały, jednak nie były tak znaczne. 75

76 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Czynnoci wykonywane podczas pracy z komputerem wg miejsca zamieszkania 79,8%75,5% 80% 70% 73,4% 71,4% 63,7% 61,4% W odniesieniu do osób kiedy kolwiek korzy stajcy ch z komputera w poszczególny ch lokalizacjach 60% 50% 40% 30% 48,3% 36,9% 38,0% 46,1% 35,9% 31,7% 37,9% 26,8% 24,2% 20% 11,6% 8,1%7,8% 10% 0% Kopiowanie, przesuwanie pliku lub f olderu Uy wanie polecenia kopiowania lub wklejania Korzy st. z podst. f unkcji matemat. w arkuszu kalkulacy jny m Instalowanie nowy ch urzdze Kompresowanie plików przy pomocy specjalnego programu Pisanie programu komputerowego Miasto> 100 ty s. Miasto do 100 ty s. Wie ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 B Umiejtno korzystania z Internetu Ogólna liczba internautów osignła w kwietniu 2006 roku liczno 14,1 mln osób. Zakres wykonywanych przez t grup czynnoci zwizanych z korzystaniem z Internetu był bardzo zrónicowany. Najwicej, bo 91,4% internautów uywało wyszukiwarek internetowych, 63,2% internautów korzystało z sieci, by wysyła e wraz z załcznikami, a udział w czatach i grupach dyskusyjnych deklarowało prawie 47,9% (wykres B1.7-4). Rozpatrujc czynnoci wykonywane podczas korzystania z Internetu w zalenoci od wieku internauty mona dostrzec, e osoby młodsze czciej wykazywały dowoln wskazan czynno ni osoby starsze. Najwiksze rozpitoci w realizacjach dowolnej wskazanej czynnoci pomidzy najmłodszymi i najstarszymi internautami (grupy lat i lat), wystpowały w przypadku udziału w czatach i grupach dyskusyjnych (rónica 50,9 punktu procentowego), wykorzystania programów do wymiany plików muzycznych (rónica 40,6 punktu procentowego) oraz w przypadku wysyłanie i wraz z załcznikami, gdzie rónica wyniosła 33 punkty procentowege. Najmniejsze rónice wystpiły przy korzystaniu z telefonii internetowej oraz przy wykorzystania wyszukiwarek internetowych. Wynosiły one odpowiednio 4,5 oraz 5,8 punktu procentowego. 76

77 Społeczestwo informacyjne Wykres B Czynnoci wykonywane podczas korzystania z Internetu w zalenoci od płci internauty Uy wanie wyszukiwarki internetowej 91,4% 91,1% 91,6% Wy syłanie a z załcznikami 63,2% 63,5% 62,9% Udział w czatach, grupach dyskusy jny ch 47,9% 44,0% 51,6% Uy wanie programów do wy miany plików f ilmowy ch, muzy czny ch Telefonowanie za pomoc Internetu 27,3% 20,6% 33,8% 25,4% 23,8% 27,0% Ogółem Kobiety Mczyni Tworzenie strony internetowej adne z powyszy ch 3,5% 3,5% 3,4% 16,1% 12,3% 19,8% W odniesieniu do osób kiedy kolwiek w y ciu korzystajcy ch z Internetu (Ogółem 14,1 mln osób) 0% 20% 40% 60% 80% 100% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Na wykresie B1.7-5 przedstawione zostały wyniki czynnoci wykonywanych przez osoby korzystajce z Internetu, w dowolnym czasie, w zalenoci od zdobytego wykształcenia. Badania wykazały, e w stosunku do zeszłego roku wystpiły pewne zmiany w stopniu wykonywania poszczególnych czynnoci w Internecie. Internauci z wykształceniem wyszym czciej korzystali z wyszukiwarek (96,3%) ni w poprzednim roku (92%). Wród osób z wykształceniem rednim i niszym od redniego struktura pozostała niezmieniona. W przypadku udziału w czatach i grupach dyskusyjnych przez osoby z wykształceniem wyszym, zanotowany został wzrost o 8,6 punktu procentowego. Rónice w przypadku osób bez wyszego wykształcenia były nieznaczne i mieciły si w granicach błdu statystycznego. Duy wzrost zanotowany został w przypadku korzystania z oprogramowania do wymiany plików muzycznych i filmowych przez internautów w kadej grupie posiadanego wykształcenia. Wród osób kiedykolwiek korzystajcych z Internetu, posiadajcych wykształcenie podstawowe, wzrost ten wyniósł 11 punktów procentowych, dla osób z 77

78 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce wykształceniem rednim, wzrost wyniósł 4,4 punktu procentowego, natomiast dla osób z wykształceniem wyszym, wzrost wyniósł 7,3 punktu procentowego. Wysokie przyrosty zanotowano równie w korzystaniu z telefonii internetowej i wynosiły one dla grupy osób z wykształceniem podstawowym, rednim i wyszym odpowiednio 7,4; 7,3 i 13 punktu procentowego. Wykres B Czynnoci wykonywane podczas korzystania z Internetu wg poziomu wykształcenia 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 89,6% 90,2% 96,3% 57,9% 57,1% 81,0% 69,8% 44,0% 40,9% 38,2% Bez wykształcenia, podstawowe i gimnazjalne rednie Wysze W odniesieniu do osób kiedy kolwiek w y ciu korzy stajcy ch z Internetu w poszczególny ch grupach wy kształcenia. (ogółem: 14,1 mln osób) 25,1% 24,6% 22,8% 23,6% 31,6% 26,5% 12,3% 17,4% 2,8% 4,7% 1,1% 0% Uy wanie wy szukiwarki internetowej Wysyłanie e- maila z załcznikami Udział w czatach, grupach dy skusy jny ch Uy wanie programów do wymiany plików f ilmowy ch, muzy czny ch Telef onowanie za pomoc Internetu Tworzenie strony internetowej adne z powyszy ch ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 B Udział w szkoleniach informatycznych Postp techniczny i technologiczny oraz potrzeba szybkiego komunikowania si determinuj konieczno stałego doskonalenia w zakresie obsługi programów komputerowych. Dobrze wykształceni i wyszkoleni pracownicy stwarzaj wiksz szans firmie na pokonanie konkurencji i uzyskania lepszych wyników ekonomicznych. Utrzymywanie odpowiedniego poziomu wiedzy wymagało ustawicznego kształcenia pracowników. Z bada GUS-u wynika, e Polacy szkolili si w podobnym stopniu co rok wczeniej. W czasie ostatnich 3 miesicy poprzedzajcych badanie w szkoleniach informatycznych wziło 8,3% osób (wykres B1.7-6), a w okresie od 3 do 12 miesicy szkolonych było 4,4% osób. Powyej jednego roku przed badaniem w szkoleniach wziło udział 19,3% osób. 78

79 Społeczestwo informacyjne Wykres B Udział w szkoleniach informatycznych W cigu ostatnich 3 miesicy 8,3% 7,7% 8,8% Ogółem Kobiety Mczyni Od 3 miesicy do 12 miesicy temu 4,4% 4,4% 4,3% W odniesieniu do liczby osób w wieku lat (29,4 mln) Od roku do 3 lat temu 5,7% 7,0% 8,3% 12,3% 14,0% Ponad 3 lata temu 10,6% 0% 2% 4% 6% 8% 10% 12% 14% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Jak mona było przypuszcza, starsze osoby brały udział w szkoleniach informatycznych rzadziej ni osoby młode. Wykres B1.7-7 obrazuje tendencj spadkow w szkoleniach informatycznych u coraz starszych grup wiekowych. Najwicej osób korzystajcych ze szkole (70,3%) było w przedziale wiekowym lat, a najmniej, bo 3,2% miało 65 lub wicej lat. Podobne wyniki mona było zaobserwowa rok wczeniej. Róniły si niewielkim, gdy o około 2 punkty procentowe rzadszym uczestnictwem w szkoleniach wród osób poszczególnych grup wiekowych, pomidzy 16 i 44 rokiem ycia. Wyniki bada uczestnictwa w szkoleniach informatycznych, wród rónych grup aktywnoci zawodowej przedstawia wykres B W ostatnich trzech miesicach poprzedzajcych badania najwiksz grup szkolcych si stanowili studenci i uczniowie (46%), na drugim miejscu byli pracownicy najemni (4,6%). W pozostałych grupach udział szkolcych si w ostatnich trzech miesicach nie przekraczał 1%. Do grup tych zaliczali si bezrobotni (0,8%), emeryci i rencici (0,3%) oraz osoby pracujce na własny rachunek (0,6%). 79

80 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Udział w szkoleniach informatycznych osób w poszczególnych grupach wiekowych, niezalenie od terminu udziału w szkoleniu, Ogółem 31,9% wiek lat 70,3% wiek lat 45,3% wiek lat 27,3% wiek lat 18,4% wiek lat wiek lat 3,2% 13,3% W odniesieniu do liczby w poszczególny ch grupach wiekowych (ogółem: 29,4 mln) 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 W szkoleniach przeprowadzanych wczeniej ni trzy lata od daty bada, sytuacja była bardziej wyrównana. Dla najczciej szkolonej w tym czasie grupy, jak byli pracownicy najemni, wska nik wyniósł 19,6%, natomiast dla grupy uczniów i studentów 6,3%. W porównaniu z rokiem poprzednim, rozkład był zbliony we wszystkich grupach aktywnoci zawodowej. Z przeprowadzonych bada wynika równie, e tylko 2,8% bezrobotnych wziło udział w szkoleniach w okresie ostatnich 12 miesicy pomimo, e dysponowali wolnym czasem i byli silnie zmotywowani do poszukiwania pracy, a ze szkole mogli korzysta nieodpłatnie. Wynik ten stawia pod znakiem zapytania szczero chci bezrobotnych do znalezienia pracy, skoro nie podejmuj trudu, by skorzysta z moliwoci bezpłatnego zwikszania własnych umiejtnoci. 80

81 Społeczestwo informacyjne Wykres B Udział w szkoleniach informatycznych poszczególnych grup aktywnoci zawodowej 50% 46,0% 45% 40% W cigu ostatnich 3 miesicy Od 3 miesicy do 12 miesicy temu Od roku do 3 lat temu Ponad 3 lata temu 35% 30% 25% 19,6% 20% 15% 11,3% 12,0% 13,4% 12,7% 10,3% 10% 5% 5,7% 4,6% 1,8% 0,6% 4,6% 6,4% 0,8% 2,8% 6,3% 0,3% 0,5% 1,8% 6,7% 0% Pracownik najemny Praca na własny rachunek Bezrobotny Ucze, student Emery t, rencista W odniesieniu do liczby osób w wieku lat w poszczególnych grupach aktywnoci zawodowej ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 B Metody zdobywania umiejtnoci informatycznych W 2006 roku, podobnie jak i w latach poprzednich dla osób kiedykolwiek korzystajcych z komputerów lub z Internetu najwiksze znaczenie dla własnego rozwoju miała samodzielna praca (57,5% - wykres B1.7-9) lub praca wspomagana pomoc krewnych, przyjaciół i znajomych (56,3%). Nastpnym w kolejnoci był system edukacji (42% - wykres B1.7-10) oraz szkolenia zawodowe organizowane przez pracodawc (13% - wykres B1.7-11). 81

82 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Zdobywanie umiejtnoci w dziedzinie informatyki poprzez samodzieln praktyk OGÓŁEM 57,5% Zamieszkanie Wie Miasto do 100 ty s. 48,2% 56,6% Miasto> 100 ty s. 65,6% Emery t, rencista 36,8% Grupy zawodowe Ucze, student Bezrobotny 44,6% 66,9% Praca na własny rachunek 56,6% Pracownik najemny 60,7% Wykształcenie Wysze rednie 52,9% 70,8% Bez wy kształcenia, podstawowe i gimnazjalne 56,8% W odniesieniu do osób w wieku lat 0% 20% 40% 60% 80% kiedy kolwiek korzy stajcy ch z komputera lub Internetu, w poszczególny ch grupach (ogółem: 16,9 mln) ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Dla kadej grupy osób wydzielonej ze wzgldu na miejsca zamieszkania, aktywno zawodow oraz posiadane wykształcenie - grupami o najwikszej samodzielnoci w procesie zdobywania wiedzy i umiejtnoci IT były osoby posiadajce wysze wykształcenie (70,8%), uczniowie i studenci (66,9%) oraz mieszkacy duych miast (65,6%) wykres B Z kolei poprzez system edukacji umiejtnoci zdobywało 89,6% uczniów i studentów, 78,6% osób z wykształceniem podstawowym i gimnazjalnym oraz 46% mieszkaców wsi, którzy korzystali w yciu z komputerów lub Internetu (wykres B1.7-10). 82

83 Społeczestwo informacyjne Wykres B Zdobywanie umiejtnoci w dziedzinie informatyki poprzez system edukacji Zamieszkanie OGÓŁEM Wie Miasto do 100 ty s. Miasto> 100 ty s. 42,0% 46,0% 39,3% 41,1% Emery t, rencista 14,1% Grupy zawodowe Ucze, student Bezrobotny Praca na własny rachunek Pracownik najemny 31,5% 19,6% 31,6% 89,6% W odniesieniu do osób w wieku lat kiedy kolwiek korzy stajcy ch z komputera lub Internetu, w poszczególny ch grupach (ogółem: 16,9 mln) Wysze 45,8% Wykształcenie rednie 30,9% Bez wy kształcenia, podstawowe i gimnazjalne 78,6% 0% 20% 40% 60% 80% 100% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 Do podwyszenia umiejtnoci w zakresie IT, poza samodzieln nauk oraz systemem edukacji, przyczyniły si równie zakłady pracy. Prowadziły one kursy zawodowe w dziedzinie informatyki dla swoich pracowników. Z bada GUS-u wynika, e z tej formy zdobywania umiejtnoci najczciej korzystały osoby z wykształceniem wyszym (27,2%), pracownicy najemni (21,1%) oraz mieszkacy duych miast (17,4%). Jak mona było przewidzie uczniowie i studenci oraz osoby bez wykształcenia, czyli najczciej osoby uczce si, prawie nie wystpowały wród osób zdobywajcych umiejtnoci informatyczne dziki kursom organizowanym przez zakłady pracy (wykres B1.7-11). 83

84 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Zdobywanie umiejtnoci w dziedzinie informatyki na kursach zawodowych organizowanych przez zakłady pracy OGÓŁEM 13,0% Zamieszkanie Wie 9,2% Miasto do 100 ty s. 11,4% Miasto> 100 tys. 17,4% Grupy zawodowe Emery t, rencista Ucze, student Bezrobotny Praca na własny rachunek 0,4% 4,2% 6,1% 16,0% W odniesieniu do osób w wieku lat kiedy kolwiek korzy stajcy ch z komputera lub Internetu, w poszczególny ch grupach (ogółem: 16,9 mln) Pracownik najemny 21,1% Wy sze 27,2% Wykształcenie rednie Bez wykształcenia, podstawowe i gimnazjalne 0,4% 11,3% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w gospodarstwach domowych, GUS 2006 B1.8. Podsumowanie - kierunki i bariery rozwoju Internetu wród obywateli W przecigu ostatniego roku przybyło 2,5 mln gospodarstw domowych podłczonych do Internetu oraz 1,4 mln internautów. Oznacza to stabilne, cho nie szybkie tempo wzrostu. Najwikszy przyrost w zeszłym roku notowała Litwa, w której liczba internautów podwoiła si (przyrost o 119%) oraz Czechy, w przypadku których przyrost wyniósł 53%. W Polsce liczba przyłczy domowego Internetu wzrosła o 20% i była porównywalna z wynikiem Finlandii (20%), Estonii (18%) oraz Słowacji (17%). O połow wolniej gospodarstwa domowe zaopatrywały si w komputery stacjonarne. Wzrost wynosił 9,3%. Takie tempo nie rokowało nadziei na zdobycie przez Polsk pozycji lidera w rankingu wyposaenia gospodarstw domowych w sprzt IT. W tej dziedzinie przodowała Szwecja, w której 9 na 10 gospodarstw posiadało w domu komputer. Z powodu niewielkiej nasycenia polskiego społeczestwa sprztem IT, mona przewidywa, e wydłuy si czas potrzebny na akceptacj i asymilacj nowych postaw zwizanych z samodzielnym zdobywaniem wiedzy poprzez zdalne nauczanie (e-learning), 84

85 Społeczestwo informacyjne wykorzystanie systemów transakcyjnych (internetowe sklepy lub aukcje), czy korzystania z usług administracji publicznej. Aby poprawi sytuacj potrzebny byłby rzdowy program ułatwiajcy zakup komputera przez osoby prywatne. Taka inwestycja w polskie społeczestwo niechybnie zwróciłaby si, chociaby poprzez obnienie kosztów administracji pastwa oraz przyspieszenie realizacji podejmowanych wielorakich działa w e-gospodarce, przez osoby prywatne, przedsibiorstwa i administracj. Bez potrzeby wsparcia rzdu w ostatnich latach szybko wzrastały przedsiwzicia komercyjne lub hobbystyczne wynikajce z codziennych potrzeb. Rozwijały si sklepy internetowe, których pod koniec roku 2006 było niemniej ni 3200, podwoiła si liczba internautów (2,3 mln) kupujcych na aukcjach internetowych 50. Szybko rozwijały si równie usługi zawierania umów ubezpieczenia przez Internet oraz usługi e-bankowoci. W zeszłym roku przybyło a 55,1% internautów korzystajcych z bankowoci on-line, czyli 0,96 mln osób. Niestety usługi urzdów administracji publicznej rozwijały si w tempie daleko odbiegajcym od potrzeb obywateli oraz od ich optymistycznego nastawienia do uproszczania realizacji spraw urzdowych poprzez usługi wiadczone on-line. W 2006 roku, co drugi internauta (43,7%) deklarował ch korzystania z usług administracji publicznej przez Internet. Jednak poza moliwoci pobierania druków z Internetu, niewiele wicej działa był w stanie samodzielnie zrealizowa. Std zaledwie kilka na sto osób deklarowało rzeczywiste skorzystanie z usług e- administracji. Trudno jest zrozumie powody powolnego rozwoju elektronicznych usług administracji publicznej. Motywacja ze strony rzdu powinna by dua, opierajca si zarówno o argumenty dobra społecznego, postpu cywilizacyjnego oraz rachunku ekonomicznego. Jak wylicza prof. dr hab. in. Wojciech Cellary z Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, rezygnacja z tradycyjnego systemu obiegu i archiwizacji dokumentów na rzecz formy elektronicznej, mogłaby przynie sumaryczne oszczdnoci w administracji, przedsibiorstwach i u obywateli rzdu 120 mln zł w przecigu 5 lat. Warto ta, wynikałaby wyłcznie z oszczdnoci zakupu papieru potrzebnego na druki do rozliczenie podatku od dochodów osobistych. Kolejne działania zwizane z rozliczeniami innych podatków oraz pozostałej działalnoci wymagajcej obecnie papierowego obiegu dokumentów, przyniosłyby kolejne oszczdnoci. 51 Std konieczne jest wspieranie obywateli w wykorzystaniu nowoczesnych technologii, zakupie sprztu oraz połoenie szczególnego nacisku na umoliwianie realizacji procesów z wykorzystaniem Internetu, szczególnie w zakresie e-biznesu i e-administracji. 50 Z.Z., Kolejny..., op. cit. str Cellary W., Po co nam informatyzacja pastwa, Gazeta Wyborcza nr 85, str. 32,

86 B2. E-biznes B2.1. Rynek B2B W 2006 roku minła 2 rocznica wstpienia Polski w struktury Unii Europejskiej oznaczajce wspólne ramy prawne i gospodarcze, kierunki rozwojowe ale i wspólny konkurencyjny rynek. Dokumenty kierunkowe Unii Europejskiej wskazuj jasno, e przyszłoci to konkurencyjna, innowacyjna gospodarka oparta na wiedzy i społeczestwie informacyjnym. Osigniciu stawianych celów sprzyja szereg konkretnych działa w postaci kolejnych edycji rónych programów badawczo-rozwojowych wspieranych zarówno z funduszy Unii jak i konkretnych pastw członkowskich. W Polsce mimo jeszcze niewielkiego stau w gronie wysokorozwinitych pastw Europy widoczne s zmiany, które przyczyniaj si do budowy społeczestwa informacyjnego i gospodarki elektronicznej. Dziki sprawnemu systemowi monitoringu, opartemu o statystyk publiczn realizowan przez GUS oraz inne instytucje badawcze, moemy owe zmiany obserwowa a odpowiednie instytucje mog trafniej ocenia sytuacj i podejmowa odpowiednie działania stymulujco-korygujce. Co wicej, włczajc si w europejski system statystyczny wzbogacamy si o wiedz i właciwy punkt odniesienia jakim s inne pastwa Europy. I tak po badaniach przeprowadzonych w 2006 roku wiemy, e w Polsce: 93 % przedsibiorstw wykorzystuje w swoich działaniach komputery; ronie liczba osób, głównie zatrudnionych w duych przedsibiorstwach, pracujcych w systemie telepracy; nastpił dynamiczny wzrost wykorzystywania przez firmy urzdze bezprzewodowych do budowy sieci LAN; 89 % przedsibiorstw ma dostp do Internetu; 27 % firm wykorzystujcych komputery realizuje zakupy online 52 ; 11 % firm wykorzystujcych komputery realizuje sprzeda online przez Internet lub inne sieci 53 przez Internet lub inne sieci 86

87 E-biznes W dalszej czci rozdziału przedstawiono nie tylko bliszy kontekst powyszych wska ników (np. wielko przedsibiorstwa, ujcie branowe, geograficzne, i inne) oraz cały szereg danych z rónych obszarów nie pozostajcych bez wpływu na zachowania business-to-business (B2B ). Ze wzgldu na fakt, i aspiracj gospodarki UE jest sprostanie konkurencji dyktowanej przez wiatowe mocarstwa ekonomiczne głównie Stany Zjednoczone, Japoni, Chiny itd. warto przytoczy jako punkt odniesienia wyniki notowane po stronie handlu elektronicznego w USA za 2006 r. I tak podobnie jak rok wczeniej zanotowano dalszy wzrost (o 23,5%) sprzeday e-commerce osigajc kwotowo warto 109 mld $ (w 2003 roku było to 55 mld $). Stanowiło to 2,8% (2,4% w 2005 r.) całkowitej wartoci sprzeday detalicznej w 2006 r., która w tym samym okresie wzrosła o 5,8% 54 Prezentowane dane statystyczne pochodz z wielu ródeł i s owocem bada prowadzonych zarówno przez ustawowe słuby statystyczne jak i niezalene orodki badawcze. 1. Podstawowe ródło danych stanowiły wyniki bada przeprowadzonych przez Główny Urzd Statystyczny w 2006 roku, którym poddano przedsibiorstwa rónej wielkoci i bran. Badania prowadzone zostały w kwietniu 2006 roku metod ankietow według metodologii cile zharmonizowanej z wymogami Unii Europejskiej. Badaniem objte zostały jednostki gospodarze 55 prowadzce działalno zaklasyfikowan według Polskiej Klasyfikacji Działalnoci do sekcji C, D, E, F, G, H, I, K i O, których liczba pracujcych wynosi nie mniej ni 10. Konstrukcja pyta zawartych w arkuszach sprawozdawczych pozwoliła na uzyskanie informacji zarówno w kontekcie wielkoci przedsibiorstwa jak i rodzaju działalnoci. 2. Dla zobrazowania pozycji Polski w odniesieniu do innych pastw Unii Europejskiej wykorzystane zostały dane prezentowane przez Eurostat udostpnione poprzez serwis internetowy 3. Jednym z dodatkowych ródeł danych były raporty opracowane przez Komisj Europejsk, The European e-business Report 2006/07 edition. A portrait of e-business in 10 sectors of the EU economy 5th Synthesis Report of the e-business W@tch. 54 U.S. Census Bureau QUARTERLY RETAIL E-COMMERCE SALES 4th QUARTER Osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie majce osobowoci prawnej prowadzce działalno w formie spółek handlowych, spółek cywilnych, przedsibiorstw pastwowych, spółdzielni, oddziałów przedsibiorstw zagranicznych oraz osoby fizyczne 87

88 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce B Przedsibiorstwa B2B - infrastruktura, technologia i bezpieczestwo Wykorzystanie komputerów Rzecz oczywist jest, i podstaw do wszelakich zmaga przedsibiorstwa w wirtualnej rzeczywistoci jest posiadanie odpowiedniej infrastruktury technicznej w postaci komputerów, dostpu do sieci czy oprogramowania. Wyniki trzeciej edycji bada prowadzonych przez GUS wykazały, e wska nik przedsibiorstw wykorzystujcych komputery w swoim działaniu zachowuje si do stabilnie i wynosi 93%. Nie obserwuje si przy tym znaczcej dynamiki w poszczególnych grupach odpowiadajcych wielkoci przedsibiorstwa (Wykres B ). Z komputerów korzysta w przedsibiorstwach rednio 38% pracowników, z których 28% wykorzystuje komputery z podłczeniem do Internetu. Wartym zaznaczenia jest fakt, i coraz wicej osób pracuje w systemie telepracy. Szczególnie znaczcy wzrost, o ponad 50%, odnotowano wród duych przedsibiorstw(wykres B ). S to z pewnoci pozytywne zmiany zarówno po stronie pracodawców (pozwalajce m. in. na ograniczenie kosztów pracy) jak i pracowników (moliwo zatrudnienia osób niepełnosprawnych czy osób o ograniczonych moliwociach mobilnych, np. kobiet wychowujcych dzieci, mieszkaców mniejszych i odległych miejscowoci). Wykres B Korzystanie z komputerów w przedsibiorstwach w Polsce w latach due rednie małe ogółem 89,6 90,891,5 91,6 92,5 93,1 99,2 99,1 99,1 99,6 99,6 100, % ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS

89 E-biznes Wykres B Korzystanie z komputerów, dostp do Internetu i korzystanie z telepracy w przedsibiorstwach w latach % ogółem małe rednie due tp 2005 tp 2006 in 2005 in 2006 wk 2005 wk 2006 ogółem małe rednie due tp ,5 3,8 6,0 11,5 tp ,6 4,2 9,8 17,6 in ,7 83,7 98,0 99,2 in ,8 86,2 99,0 99,4 wk ,5 90,8 99,1 99,6 wk ,1 91,5 99,2 99,6 ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2005 i 2006 (wk - wykorzystywanie komputerów; in - posiadanie dostpu do Internetu; tp - zatrudnianie osób w systemie telepracy) W 2006 roku zanotowano 50% wzrost w wykorzystywaniu sieci bezprzewodowych LAN, na co z pewnoci miało wpływ obnianie si cen urzdze oraz znacznie szybszy czas uruchomienia infrastruktury sieciowej. Jak mona si było spodziewa najbardziej tak technologi zainteresowane były firmy małe (wykres B ), dla których dynamika wykorzystania tej technologii w latach wyniosła 400%. 89

90 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Wykorzystanie technologii bezprzewodowych do budowy sieci LAN % ogółem małe rednie due ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS Nadal znaczna cz przedsibiorstw (95%) korzysta z oprogramowania zewntrznego. Warto jednak zauway, i firmy due znacznie mniej ni w roku 2005 wydaj na wytworzenie własnego oprogramowania (rednio 145 tys. zł 67% poziomu z 2005r.), za rednie wydatki firm małych wzrosły o 120% do 46 tys. zł. Wród bran najbardziej aktywnymi były informatyka oraz poczta i telekomunikacyjna. Kanały komunikacyjne W styczniu 2006 r. dostp do Internetu posiadało 89% badanych przedsibiorstw (Wykres B ), co stanowiło 96% firm korzystajcych z komputera. Mona postawi w tym miejscu tez, i jeli przedsibiorstwo korzysta z komputerów to posiada równie dostp do Internetu. Widoczny lekki trend wzrostowy zaley od dynamiki absorpcji technologii zwizanej z Internetem przez przedsibiorstwa małe, dla których poziom dostpu do Internetu wyniósł 86%. 90

91 E-biznes Wykres B Dostp do sieci Internet % ogółem małe rednie due 0 ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS Tradycyjnie najwysze wska niki notowane s w branach silnie zwizanych z nowoczesnymi technologiami teleinformatycznymi a mianowicie: informatyka, poczta i telekomunikacja, nauka oraz film, wideo, radio i telewizja. Na przeciwnym biegunie plasuj si takie brane jak: handel detaliczny (80%) i produkcja artykułów spoywczych, napojów i wyrobów tytoniowych, produkcja wyrobów włókienniczych i odziey, itd. 56 (84%). Dla porównania w UE dostp do Internetu posiadało w 2006 roku 93% przedsibiorstw 57, co stanowiło niewielki wzrost (o 2 punkty procentowe) w stosunku do roku 2005 (B ). Polska zajła miejsce w kocowej czci rankingu, tracc do lidera (Finlandia ze wska nikiem 99%) a 10 punktów procentowych, wyprzedzajc tylko takie kraje jak Litwa (88%), Cypr (86%), Portugalia (83%), Łotwa (80%), Wgry (80%) i Bułgaria (75%). 56 PKD - Podsekcje DA, DB, DC, DD i DE 57 Dane Eurostat

92 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Dostp przedsibiorstw do Internetu w wybranych krajach Europy % Finlandia Islandia Dania Austria Holandia Słowenia Szwecja Belgia Czechy Niemcy UE 15 Irlandia Grecja Francja Nrwegia UE 25 Hiszpania Włochy Luksemburg Słowacja Wielka Brytania Estonia Polska Litwa Cypr Portugalia Łotwa Wgry Bułgaria ródło: Eurostat 2006, Ostatnie lata pokazały, e polepsza si jako łczy dostpu do Internetu wykorzystywanych przez firmy. Sukcesywnie zwiksza si udział łczy szerokopasmowych (wzrost z 33% w 2004 r. do 52% w roku 2006) kosztem wykorzystania modemów analogowych (wykres B ). Jest to trend zdecydowanie korzystny dla dalszego rozwoju gospodarki elektronicznej w Polsce. Niestety w 2006 roku nie odnotowano ju tak duej dynamiki wzrostu w obszarze wykorzystywania szerokopasmowego dostpu do Internetu, jak w roku ubiegłym. Powodem tego mógł by brak spektakularnych działa promocyjnomarketingowych po stronie dostawców usług dostpowych, które pozwoliłyby na dalsze obnienie kosztów z tym zwizanych. W konsekwencji powikszył si nasz dystans do innych krajów Unii Europejskiej, w której warto tego wska nika wyniosła rednio 80% (wykres B ). 92

93 E-biznes Wykres B Rodzaje połcze z Internetem wród przedsibiorstw posiadajcych dostp do Internetu połczenia bezprzew odow e (np. tel. komórk.) inne stałe połczenia (np. kablow e) połczenie DSL modem cyfrow y ISDN modem analogow y % ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS Wykres B Rodzaje połcze z Internetem wg wielkoci przedsibiorstwa połczenia bezprzew odow e (np. tel. komórk.) inne stałe połczenia (np. kablow e) połczenie DSL modem cyfrow y ISDN modem analogow y due rednie małe ogółem dostp do Internetu % ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS

94 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Zarówno w UE jak i w Polsce wska nik dostpu szerokopasmowego do Internetu jest tym wikszy im wiksze jest przedsibiorstwo (wykres B ). Niepokojce jest jednak to, i dla polskich redniej wielkoci firm wska nik ten (wynoszcy 72%) jest niszy ni dla przedsibiorstw małych w UE (78%). Wykres B Wykorzystanie łczy szerokopasmowych wród przedsibiorstw majcych dostp do Internetu w UE % UE 2004 UE 2005 UE 2006 Polska 2006 małe rednie due Bezpieczestwo ródło: Eurostat Badania przeprowadzone w 2006 roku przez GUS pokazały, e rónego rodzaju problemy z utrzymaniem bezpieczestwa miało 28% przedsibiorstw, które wykorzystywały komputery. Jest to wzrost w stosunku do roku poprzedniego o 4 punkty procentowe ( Wykres B ). Stymulatorami niekorzystnego kierunku zmian były małe i rednie firmy, które czsto otwieraj si na wiat bez odpowiedniej infrastruktury bezpieczestwa. Chocia odnotowano wzrost rednich wska ników wykorzystania podstawowych elementów zabezpiecze takich jak: systemy antywirusowe, zapory ogniowe czy szyfrowanie połcze internetowych (wykres B ), to jednak wida wyra ne rónice w ich stosowaniu. Im wiksze przedsibiorstwo tym czciej korzysta z ronego rodzaju zabezpiecze (system antywirusowy due (98%), małe (84%); ciany ogniowe - due (91%), małe (39%); szyfrowanie połcze internetowych - due (42%), małe (12%). 94

95 E-biznes Wykres B Wystpowanie problemów z utrzymaniem bezpieczestwa wród przedsibiorstw wykorzystujcych komputery % ogółem małe rednie due ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS Wykres B Rodzaje stosowanych zabezpiecze przez przedsibiorstwa wykorzystujce komputery szyfrow anie w celu zapew nienia poufnoci inne mechanizmy uw ierzytelniania (np. kod PIN, systemy haseł) podpis elektroniczny przechow yw anie kopii danych poza przedsibiorstw em serw ery szyfrujce połczenia internetow e systemy zaporow e firew alls ochrona antyw irusow a % ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS

96 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykorzystywane oprogramowanie do obsługi zamówie W 2006 roku zanotowano dalszy wzrost w obszarze wykorzystywania oprogramowania wspomagajcego proces obsługi zamówie (wykres B ). Warto tego wska nika wyniosła w 27% (55% dla duych przedsibiorstw i 23 % dla firm małych). Lekki trend wzrostowy o podobnej dynamice wystpuje niezalenie od wielkoci przedsibiorstwa. Wykres B Wykorzystywanie systemu do obsługi zamówie w przedsibiorstwach % ogółem małe rednie due ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS Analizujc sytuacj w układzie branowym (wykres B ) wida, e przoduje brana informatyczna (PKD - Sekcja K: Dział 72) z 44 procentami, chocia wród firm zwizanych ze sprzeda, obsług i napraw pojazdów samochodowych i motocykli; sprzeda detaliczn paliw do pojazdów samochodowych (PKD Sekcja G Dział 50) osignity został poziom 47%. Niewiele gorzej prezentowała si w tej kwestii brana zwizana z poczt i telekomunikacj 42% (PKD Sekcja I Dział 64). Zdecydowanie gorzej, podobnie jak rok wczeniej, wypadła brana budowlana, dla której tylko 11% przedsibiorstw wykorzystujcych komputer korzystało jednoczenie z systemu do obsługi zamówie. 96

97 E-biznes Wykres B Wykorzystywanie systemu obsługi zamówie w przedsibiorstwach według bran % przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel i naprawy hotele i inne obiekty noclegowe transport, magazynowanie i łczno obsługa nieruchomoci i firm informatyka nauka film, wideo, radio, telewizja ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2006 Traktujc oprogramowanie do obsługi zamówie jako punkt wyjcia do usprawnienia procesu sprzeday nie sposób nie zwróci uwagi na naturaln potrzeb jego integracji z innymi systemami wspomagajcymi realizacj podstawowych procesów przedsibiorstwa (dostawy, produkcj, logistyk, fakturowanie, płatnoci, itp.). Z przeprowadzonych bada wynika, e poziom integracji z systemami wewntrznymi utrzymuje si na podobnym poziomie jak w latach ubiegłych (wykres B ). Dalszej deprecjacji uległa natomiast integracja z systemami zewntrznymi, działajcymi po stronie dostawców (15%) lub odbiorców (10%). Jest to, jak si wydaje, korzystny kierunek wiadczcy o tym, e coraz czciej wykorzystuje si elektroniczn wymian danych pomidzy partnerami biznesowymi, która oparta jest o standardy informacyjno-komunikacyjne i nie wymagajca integracji systemów. 97

98 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Integracja systemu obsługi zamówie z innymi systemami w przedsibiorstwie integracja z systemami uywanymi przez odbiorców zewntrznych integracja z systemami uywanymi przez dostawców zewntrznych integracja z systemem zarzadzania produkcj lub logistyk integracja z systemem fakturowania i realizowania płatnoci integracja z systemem zarzdzania dostawami i zapasami ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS Reguł jest równie, i im wiksze przedsibiorstwo tym mamy do czynienia z wiksz integracj wykorzystywanych aplikacji (wykres B ). Dzieje si to głównie za spraw wdraania zintegrowanych systemów klasy ERP 58 ogarniajcych wiele obszarów wewntrz firmy (planowanie, zaopatrzenie, finanse, kadry, itd.) stajc si doskonał platform do budowania elektronicznych relacji z partnerami biznesowymi. Przeprowadzone w 2006 roku badania przez e-business W@tch 59 wykazały, i z oprogramowania klasy ERP korzystało w europejskiej przestrzeni gospodarczej 60 45% duych przedsibiorstw, 25% rednich i 16% małych firm. 58 Enterprise Resource Planning 59 The European e-business Report 2006/07 edition, e-business W@tch January EEA (European Economic Area) 98

99 E-biznes Wykres B Integracja systemu obsługi zamówie z innymi systemami wg wielkoci przedsibiorstwa % ogółem małe rednie due integracja z systemem zarzdzania dostaw ami i zapasami integracja z systemem fakturow ania i realizow ania płatnoci integracja z systemem zarzadzania produkcj lub logistyk integracja z systemami uyw anymi przez dostaw ców zew ntrznych integracja z systemami uyw anymi przez odbiorców zew ntrznych ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2006 B Wykorzystanie narzdzi elektronicznej gospodarki przez przedsibiorstwa Infrastruktur, to oczywicie fundament, na którym przedsibiorstwa bd mogły budowa swój własny dom, który stanie si jednym z elementów krajobrazu o nazwie elektroniczna gospodarka. Oczywistym jest, e im solidniejsze fundament tym budowla trwalsza dajca przedsibiorcy wiksze moliwoci w budowaniu nowych jakociowo relacji ze swoim otoczeniem biznesowym. Obraz tych relacji, dla wybranych elementów e-biznesu omówiono w poniszych podrozdziałach. Przedsibiorstwo jako odbiorca usług internetowych Przeprowadzone przez GUS badania pokazały, i nie nastpił jaki przełomowy moment w obszarze korzystania z usług internetowych. Praktycznie wszystkie wska niki utrzymuj si na poziomie z roku 2005 notujc jedynie wzrost o 7 punktów procentowych dla usług bankowych lub finansowych oraz 6 punktów procentowych dla monitorowania rynku (Wykres B ). 99

100 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Wykorzystanie Internetu przez przedsibiorstwa korzystanie z serwisu posprzedanego otrzymywanie towarów lub usług w postaci cyfrowej monitorowanie rynku korzystanie ze szkole i edukacji korzystanie z usług bankowych i finansowych % ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS We wszystkich badanych kategoriach usług zdecydowanie wiksz aktywno wykazywały firmy due (Wykres B ) a najmniejsze rónice miały miejsce w obszarze korzystania z usług bankowych i finansowych. 100

101 E-biznes Wykres B Przedsibiorstwo jako odbiorca usług internetowych (stycze 2006) korzystanie z serw isu posprzedanego otrzymyw anie tow arów lub usług w postaci cyfrow ej monitorow anie rynku korzystanie ze szkole i edukacji korzystanie z usług bankow ych i finansow ych ogółem małe rednie due ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2006 W układzie branowym we wszystkich badanych obszarach prym wiodła brana informatyczna (Tabela). Zblionymi wartociami moe poszczyci si nauka i firmy nalece do działu poczty i telekomunikacji (skupione w Sekcji I PKD). Tabela B Kierunki wykorzystania Internetu przez przedsibiorstwa w styczniu 2006 roku w układzie branowym Przedsibiorstwa wg rodzaju działalnoci EKD Dostp do Internetu Korzystanie z usług bankowych lub finansowych Szkolenia i edukacja Monitorowanie rynku Otrzymywanie towarów lub usług w postaci cyfrowej Korzystanie z serwisu posprzeda- nego Ogółem Sekcja D - przetwórstwo przemysłowe Sekcja F - budownictwo Sekcja G - handel i

102 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce naprawy Sekcja H: grupy hotele i inne obiekty noclegowe Sekcja I - transport, magazynowanie i łczno w tym, poczta i telekomunikacja Sekcja K: działy 70,71,74 - obsługa nieruchomoci i firm Sekcja K: dział 72 - informatyka Sekcja K: dział 73 - nauka Sekcja O: grupy film, wideo, radio, telewizja ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2006 Internet to równie doskonałe medium komunikacyjne dla ustanowienia trwałych i skutecznych relacji pomidzy przedsibiorstwami a szeroko rozumian administracj. Pomimo do ograniczonej oferty ze strony administracji 61, która jak dotychczas ogranicza si głównie do sfery udostpniania informacji (pełnej transakcji mona dokona tylko w ramach wymiany dokumentów z ZUS-em) 69% przedsibiorstw deklarowało, i w 2005 roku było stron w relacjach G2B (wykres B ). Zdecydowanie wiksz aktywnoci w tym obszarze wykazywały si przedsibiorstwa due a wród bran dominowały: nauka (94%), telekomunikacja (81%) i informatyka (77%). 61 Uruchomienie pierwszych usług publicznych w ramach platformy e-puap przewidywane jest w 2008 r. 102

103 E-biznes Wykres B Korzystanie z usług administracji publicznej on-line przez przedsibiorstwa majce dostp do Internetu w 2005 r. składanie ofert w elektronicznym systemie zamówie publicznych odsyłanie wypełnionych formularzy otrzymywanie formularzy pozyskiwanie informacji due rednie małe ogółem korzystanie z Internetu w kontaktach z administracj publiczn % ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2006 Strony WWW bram dla klientów i partnerów biznesowych Rok 2006 to dalszy wzrost (o 3 punkty procentowe) posiadania własnych serwisów WWW. Ta najprostsza forma nawizania przez przedsibiorstwo relacji z klientami i partnerami biznesowymi osignła poziom 53% 62 (biorc pod uwag wszystkie badane przedsibiorstwa Wykres B ). W tym samym czasie rednia dla UE wyniosła 64% (Wykres B ). Bardziej przekonane, do korzystania z tego kanału kontaktu, były firmy due, wród nich odsetek ten wyniósł 87% i nie odbiegał znaczco od redniej w UE, gdzie wyniósł 90% (dla firm małych 47%, w UE 60%). Główne wykorzystanie stron internetowych, to nadal promocja towarów i usług (48%) oraz dostp do katalogów wyrobów lub cenników (32%). Warto równie wskaza, e coraz czciej przedsibiorstwa decyduj si na dostarczenie serwisu posprzedanego (7% badanych, co stanowiło wzrost o 130% w stosunku do roku 2005). 62 Nie brano w tym miejscu pod uwag funkcjonalnoci zwizanej bezporednio z prowadzeniem przez Internet sprzeday lub zakupów, które to zostały poddane odrbnej analizie. 103

104 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Posiadanie przez przedsibiorstwa strony WWW i jej przeznaczenie dostarczanie serwisu posprzedanego ułatwienie dostpu do katalogów wyrobów lub cenników promocja towarów i usług due rednie małe ogółem 87 posiadanie strony WWW % ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2006 Wykres B Posiadanie przez przedsibiorstwa strony WWW w UE % Szwecja Dania Finlandia Holandia Austria Wielka Brytania Islandia Niemcy Nrwegia Czechy Belgia UE 15 UE 25 Irlandia Słowenia Francja Słowacja Grecja Luksemburg Estonia Włochy Polska Hiszpania Cypr Litwa Wgry Portugalia Łotwa Bułgaria ródło: Eurostat 2006, W ujciu branowym prym wiodły odpowiednio: informatyka (93%) nauka (92%), oraz poczta i telekomunikacja (87%) dystansujc pozostałe brane z zamykajcym ranking handlem detalicznym (tylko 29%) Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS

105 E-biznes Zakupy online w relacjach B2B Badania przeprowadzone przez GUS w 2006 wykazały, e zamówienia drog elektroniczn w 2005 roku składało 27% przedsibiorstw wykorzystujcych komputery (przedsibiorstwa małe - 26%, rednie - 32% i due 41%). Przedsibiorstwa korzystaj przy tym zarówno z Internetu jak i innych sieci (np. z technologii EDI). Dla 17% z nich warto zakupów online przekroczyła poziom 1% ogólnej wartoci netto zakupów. W porównaniu do innych krajów europejskich (pomimo wzrostu o 7 punktów procentowych w stosunku do roku poprzedniego) Polska cigle znajduje si poniej redniej a od takich pastw jak Irlandia (55%), Wielka Brytania (53%) czy Norwegia (50%) dzieli nas znaczna rónica (wykres B ). Wykres B Składanie zamówie online w cigu ostatniego roku kalendarzowego wród przedsibiorstw wykorzystujcych komputer (dla zakupów online przekraczajcych 1% wartoci netto zakupów) % Irlandia Wielka Brytania Nrwegia Niemcy Szwecja Islandia Austria Dania Holandia UE 15 Luksemburg UE 25 Finlandia Francja Litwa Estonia Słowenia Czechy Polska Belgia Hiszpania Portugalia Grecja Wgry Włochy Cypr Bułgaria Łotwa ródło: Eurostat 2006, Zdecydowanie wikszy odsetek, 26% przedsibiorstw majcych dostp do Internetu (Wykres B ), realizował zakupy z wykorzystaniem Internetu (przyrost w stosunku do roku 2003 o 140%) a niespełna 6% poprzez sieci inne ni Internet. Warto jednak zauway, e dynamika wzrostu w tym drugim przypadku wyniosła ponad 600% (Wykres B ). 105

106 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Wykres B Składanie zamówie przez Internet w latach 2003/05 wród przedsibiorstw majcych dostp do Internetu % ogółem małe rednie due ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS Wykres B Składanie zamówie przez zewntrzne sieci inne ni Internet wród firm wykorzystujcych komputery % 6,0 5,7 5,7 5,8 5,3 5,0 4,0 3,4 3,0 2,0 1,0 0,8 0,5 1, ,0 ogółem małe rednie due ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2005 i 2006 W ujciu branowym niekwestionowanym liderem jest informatyka (81%, wzrost o 10 punktów procentowych). Na dalszych miejscach uplasowała si nauka (41%) oraz film, wideo, radio, telewizja z 33% (Wykres B ). 106

107 E-biznes Wykres B Składanie zamówie przez Internet w 2005 r. wród przedsibiorstw majcych dostp do Internetu wg przynalenoci branowej informatyka 81 nauka 41 film, w ideo, radio, telew izja handel i napraw y transport, magazynow anie i łczno hotele i inne obiekty noclegow e przetw órstw o przemysłow e obsługa nieruchomoci i firm budow nictw o ogółem % ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2006 Tylko dla 15% przedsibiorstw warto zakupów realizowanych z wykorzystaniem Internetu przekroczyła poziom 25% ich wartoci netto zakupów ogółem (Wykres B ). Poziom ten jest podobny jak rok wczeniej i co ciekawe im mniejsze przedsibiorstwo tym wysza warto zakupów realizowanych przez Internet. Wykres B Podział przedsibiorstw ze wzgldu na procentowy udział zakupów przez Internet (x) w ogólnej wartoci netto zakupów w latach 2004/05 % x < 1% % < x < 5% 5% < x < 10% 7 10% < x < 25% x > 25% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2005 i

108 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Jeli przedsibiorstwo realizuje zakupy online poprzez sieci inne ni Internet to a w 51% przypadków ich warto przekracza 25% wartoci netto zakupów (Wykres B ), co jest wartoci mniejsz ni rok wczeniej (60%). Wynika to prawdopodobnie z faktu, e podmioty rozpoczynajce tego typu działanie stopniowo zwikszaj swój poziom zaangaowania. Tego typu relacje biznesowe s budowane głównie wokół duych firm i stałych relacji pomidzy dostawcami i odbiorcami. Wykres B Podział przedsibiorstw ze wzgldu na procentowy udział zakupów przez sieci inne ni Internet (x) w ogólnej wartoci netto zakupów w 2005 roku 29% 27% x < 1% 1% < x < 25% 25% < x < 50% 50% < x < 75% 13% 9% 22% x > 75% ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2006 Sprzeda online w relacjach B2B W 2005 roku 64 nastpił dalszy wzrost zaangaowania przedsibiorstw w obsług sprzeday drog elektroniczn. Bez wzgldu na wielko osignitych przychodów ze sprzeday online, 11% firm wykorzystujcych komputer realizowało sprzeda z wykorzystaniem Internetu lub innych sieci. Poziom wska nika jest tym wyszy im wiksze jest przedsibiorstwo (due 17%, rednie 12%, małe 10%). Odnoszc si do całej populacji przedsibiorstw wska nik ten wyniósł 9% (wzito pod uwag tylko firmy, których przychody ze sprzeday online wyniosły co najmniej 1%), co w odniesieniu do najbardziej rozwinitych krajów europejskich jest wartoci nisk (Wykres B ) stanowic zaledwie 60% redniej dla Unii Europejskiej (UE 25 15%). 64 Tame 108

109 E-biznes Wykres B Sprzeda online wród pastw europejskich (wzito pod uwag tylko przedsibiorstwa osigajce co najmniej 1% przychodów z tego kanału sprzeday) % Dania Wielka Brytania Norwegia Szwecja Irlandia Holandia Islandia Niemcy Francja UE 15 UE 25 Belgia Austria Estonia Finlandia Litwa Luksemburg Słowenia Wgry Polska Czechy Hiszpania Grecja Portugalia Cypr Włochy Bułgaria Łotwa ródło: Eurostat 2006, Popularniejsz form sprzeday online jest nadal sprzeda przez Internet, z której skorzystało w 2005 roku 8% firm majcych dostp do Internetu notujc tym samym wzrost o 60% w stosunku do roku poprzedniego (7% - dla badanej populacji). W zderzeniu z innymi pastwami europejskimi wida, e jest jeszcze wiele do zrobienia w tym obszarze chcc osign chociaby warto redni, która dla 25 krajów UE wynosi 14% (Wykres B ). Wykres B Sprzeda przez Internet wród pastw europejskich % Dania Islandia Holandia Norwegia Irlandia Szwecja Niemcy Wielka Brytania Austria Francja UE 15 Belgia Litwa UE 25 Estonia Słowenia Finlandia Wgry Czechy Grecja Hiszpania Polska Cypr Portugalia Bułgaria Włochy Łotwa ródło: Eurostat 2006, 109

110 Analiza rynku i obszarów zastosowa e-gospodarki w Polsce Analizujc sytuacj ze wzgldu na wielko przedsibiorstwa, podobnie jak dla zakupów online, wraz z wielkoci firmy ronie wska nik wykorzystania tego kanału sprzeday (Wykres B ). Wykres B Udział przedsibiorstw otrzymujcych zamówienia przez Internet w latach 2003/05 wród firm posiadajcych dostp do Internetu % ogółem małe rednie due ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS W ujciu branowym podobnie jak rok wczeniej zdecydowanie powyej redniej wybiły si brane: hotelarska (26%) i informatyczna (22%) 65. Chocia poziom sprzeday przez sieci inne ni Internet osignł zaledwie 4% przedsibiorstw wykorzystujcych komputer, i był o połow niszy od wartoci wska nika sprzeday przez Internet, to i tak zaznaczył si du dynamik wzrostu w stosunku do roku poprzedniego (Wykres B ). Patrzc na brane i liczb podmiotów zaangaowanych w tego typu sprzeda przodowało tutaj przetwórstwo przemysłowe (z produkcj art. spoywczych, napojów i wyr. tytoniowych) oraz handel (hurtowy i detaliczny). 65 Tame 110

111 E-biznes Wykres B Udział przedsibiorstw otrzymujcych zamówienia przez zewntrzne sieci inne ni Internet w latach 2004/05 (wród firm wykorzystujcych komputer) 10 % ogółem małe rednie due ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS 2006 W 2005 roku warto netto sprzeday online wyniosła 94 mld zł (ok. 6% przychodów netto ze sprzeday) i była o blisko 50% wysza ni w roku poprzednim. 43% tej kwoty stanowiły przychody ze sprzeday przez Internet a ponad 50% wygenerowały przedsibiorstwa due (Wykres B ). Przychody uzyskane ze sprzeday poprzez sieci zewntrzne inne ni Internet wyniosły 54 mld zł 66 i były z reguły pochodn długotrwałych kontraktów midzy partnerami biznesowymi. W niedalekiej przyszłoci mona si spodziewa, dziki nowelizacji przepisów o zamówieniach publicznych, wikszego udziału klientów instytucjonalnych w generowaniu przychodów po stronie firm ze sprzeday online poprzez wyspecjalizowane platformy przetargowe. Wykres B Przychody ze sprzeday online w 2005 roku ,1 mld PLN ,4 11,8 9,2 16,3 5,3 33,1 18,8 ogółem małe rednie due inne sieci Internet ródło: Wykorzystanie technologii informacyjno-telekomunikacyjnych w przedsibiorstwach, GUS Tame 111