250 Marek Zieliński STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU

Transkrypt

1 250 Marek Zelńsk STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Rocznk Naukowe tom XVI zeszyt 1 Marek Zelńsk Instytut Ekonomk Rolnctwa Gospodark Żywnoścowej Państwowy Instytut Badawczy w Warszawe EFEKTYWNOŚĆ FUNKCJONOWANIA GOSPODARSTW SPECJALIZUJĄCYCH SIĘ W UPRAWACH POLOWYCH W LATACH EFFICIENCY OF FARMS SPECIALIZED IN FIELD CROPS IN THE YEARS Słowa kluczowe: gospodarstwo rolne, efektywność technczna, efektywność ekonomczna, metoda SFA Key words: farm, techncal effcency, economc effcency, method SFA Abstrakt. Celem badań była próba określena przyczyn dysproporcj w efektywnośc realzowana produkcj rolnczej w gospodarstwach specjalzujących sę w uprawach polowych. Do realzacj tak rozumanego przedsęwzęca wykorzystano dane empryczne z gospodarstw specjalzujących sę w uprawach polowych, które prowadzły neprzerwane rachunkowość rolną dla potrzeb Polskego FADN w latach Wykorzystując metodę parametryczną: Stochastc Fronter Analyss (SFA) analzowaną grupę gospodarstw rolnych podzelono na trzy podgrupy w zależnośc od uzyskanego wskaźnka efektywnośc techncznej. Następne analze porównawczej poddano ch potencjał produkcyjny, organzację strukturę produkcj, efektywność ekonomczną oraz naslene nwestycyjne. Stwerdzono, że gospodarstwa efektywne technczne, to te które charakteryzowały sę najmnejszym nakładam pracy na 1 ha UR, mały najwększy obszar UR najlepsze technczne uzbrojene pracy oraz korzystną sytuację ekonomczną. Wstęp W Polsce w roku gospodarstwa specjalzujące sę w uprawach polowych stanowły odpowedno 33,9 40,7% ogólnej lczby gospodarstw sklasyfkowanych według typów rolnczych. W 2010 roku w ch posadanu znajdowało sę 36,4% ogólnej powerzchn użytków rolnych (UR) względem 24,7% w 2002 roku. Od 2002 roku lczba gospodarstw specjalzujących sę w uprawach polowych o powerzchn powyżej 1 ha UR wzrosła o 99,6 tys., tj. o 22,1%, natomast gospodarstw o welośc ekonomcznej powyżej 2 ESU o 18,8 tys., tj. o 26,2%. W gospodarstwach tych zdecydowane wzrosła równeż lczba osób pełnozatrudnonych ogółem. W 2010 roku wynosła ona 569,9 tys. w porównanu z 2002 rokem zwększyła sę o 49,0%. W omawanym okrese zanotowano równeż wzrost tej lczby w przelczenu na gospodarstwo z 0,53 AWU do 0,86 AWU (Annual Work Unt), a węc o 62,3% [Zelńsk 2013]. Należy stwerdzć, że gospodarstwa specjalzujące sę w uprawach polowych odgrywają coraz wększą rolę w polskm rolnctwe. Nemnej jednak nadal newele z nch dzała w pełn efektywne. Ważnych przyczyn tego stanu rzeczy jest klka, a wśród nch należy wyróżnć zróżncowany pozom wedzy, umejętnośc zaangażowana kerownków gospodarstw, czego efektem są często problemy z racjonalnym wykorzystanem posadanych budynków, maszyn urządzeń rolnczych oraz z ponoszenem uzasadnonych nakładów pracy obrotowych środków produkcj. W gospodarstwach specjalzujących sę w uprawach polowych słabą stroną, którego rozwązane wysuwa sę na perwszy plan, jest dobór właścwej welkośc oraz struktury nakładów, które warunkują uzyskane optymalnego rozmaru produkcj. Pomar efektywnośc techncznej gospodarstw specjalzujących sę w uprawach polowych, ne wyraża jednak szczegółowo an potencjału produkcyjnego, efektywnośc poszczególnych czynnków produkcj, an też naslena nwestycyjnego gospodarstw. Pozwala jedyne wyznaczyć kerunek możlwośc zwększana sprawnośc funkcjonowana gospodarstw. Stąd przedmotem badań była równeż ocena ch potencjału produkcyjnego, organzacj struktury produkcj, efektywnośc ekonomcznej oraz naslena nwestycyjnego.

2 Efektywność funkcjonowana gospodarstw specjalzujących sę w uprawach polowych Celem badań było określene przyczyn dysproporcj w efektywnośc realzowana produkcj rolnczej w gospodarstwach specjalzujących sę w uprawach polowych prowadzących neprzerwane rachunkowość rolną dla Polskego FADN w latach Materał metodyka badań Dla osągnęca zamerzonego celu sporządzono ocenę potencjału produkcyjnego, organzacj struktury produkcj, efektywnośc ekonomcznej naslena nwestycyjnego w gospodarstwach uznanych za efektywne technczne, na tle gospodarstw pozostałych. Charakterystyka wyodrębnonych grup gospodarstw rolnych powstała w oparcu o wskaźnk efektywnośc techncznej (TE) ustalony metodą parametryczną Stochastc Fronter Analyss (SFA). Z danych Polskego FADN wyodrębnono grupę 312 gospodarstw specjalzujących sę w uprawach polowych prowadzących neprzerwane rachunkowość rolną dla Polskego FADN w latach W perwszym etape analzy ocenono ch efektywność technczną wykorzystując współczynnk efektywnośc techncznej, wyznaczony w oparcu o metodę SFA 1 zorentowany na efekty ustalony jako loraz faktycznego efektu z możlwym do osągnęca pożądanym efektem, który mógłby być uzyskany przez gospodarstwo przy nezmenonym pozome ponoszonych nakładów (równane 1): TE Y exp( xβ + ν u ) = = = exp( u ), exp( x β + ν ) exp( x β + ν ) (1) gdze: TE współczynnk efektywnośc techncznej -tego gospodarstwa, Y welkość efektu -tego gospodarstwa, X wektor nakładów dla - tego gospodarstwa, β wektor szacowanych parametrów regresj, v składnk losowy odnoszący sę do tzw. szumu nformacyjnego oraz dodatn składnk losowy u. W metodze tej model składa sę z odpowedno wyspecyfkowanej funkcj produkcj oraz dwóch składnków losowych. Jeden odzwercedla wpływ przypadkowych czynnków (np. pogody) błędów pomaru (v ), drug zaś modeluje potencjalną neefektywność technczną gospodarstwa (u ). Zatem odchylene od krzywej efektywnośc dla danego gospodarstwa składa sę z dwóch elementów: błędu losowego (ν ) oraz neefektywnośc (μ ) [Battese, Coell 1995]. W modelowanu parametrycznym stotne jest określene, czy w estymowanym modelu różnca mędzy efektem emprycznym a efektem oczekwanym wynka z neefektywnego zastosowana nakładów, czy jest wyłączne odzwercedlenem wpływu warunków produkcj oraz błędu pomaru. Zbadane tego zjawska sprowadza sę do weryfkacj hpotezy H 0 : γ = 0, gdze γ (gamma) jest parametrem określanym jako loraz warancj składnka losowego μ całkowtej zmennośc zmennej składnka losowego (μ ν ) [Coell n. 2005]. W tym przypadku występowane zjawska neefektywnośc zbadano testem lorazu warygodnośc Lkelhood Rato (LR) porównując uzyskane wynk z wartoścą krytyczną testu 2 χ 2 (1). Jeśl wartość statystyk LR była wększa od 1-2α wartośc krytycznej testu χ 2, stwerdzano, że warancja składnka losowego μ jest różna od zera 3. W nnym przypadku należało uznać, że wszystke odchylena od krzywej grancznej wynkają wyłączne z szumu nformacyjnego [Czekaj 2008] 4. 1 Powszechne stosowaną dotychczas metodą określana efektywnośc techncznej gospodarstw rolnych była neparametryczna metoda Data Envelopment Analyss (DEA). Metoda ta pozwala ocenać efektywność na podstawe dostępnych danych o welkośc nakładów efektów, bez konecznośc określana ch funkcyjnej zależnośc z pomnęcem wpływu czynnków losowych, co należy uznać za jej słabość w porównanu z metodą SFA [Coell n. 2005]. 2 T.J. Coell współautorzy [2005] zalecają, aby w celu określana w modelu neefektywnośc techncznej, statystykę LR porównywać z wartoścą krytyczną testu χ 2 1-2α (1). 3 W modelu wartość statystyk LR wynosła 36,1 była wększa nż wartość krytyczna testu χ 2 1-2α (1). 4 W modelu wartość parametru gamma (γ) nformowała, że udzał zmennośc składnka reprezentującego neefektywność w zmennośc złożonego składnka losowego wynósł 0,858. Oznacza to, że 85,8% zróżncowana składnka losowego wynkało z wystąpena neefektywnośc techncznej, a pozostałe 14,2% z szumu nformacyjnego, tj. z przyczyn losowych neujętych w modelu.

3 252 Marek Zelńsk W celu określena efektywnośc techncznej gospodarstw, skonstruowano model ekonometryczny, w postac funkcj Cobba-Douglasa (równane 2): ln( y ) = β + β ln( x ) + β ln( x ) + β ln( x ) + β ln( x ) + ν u (2) Jako kategorę efektu (y) do konstrukcj modelu przyjęto wartość produkcj ogółem powększoną o dopłaty subwencje budżetowe (zł), natomast w kategorach nakładów: koszt pracy własnej wynagrodzeń (zł) (x 1 ), powerzchnę użytków rolnych (ha) (x 2 ), nakłady aktywów trwałych wyrażone przez amortyzację (zł) (x 3 ) oraz koszty ogółem pomnejszone o amortyzację wynagrodzena (zł) (x 4 ). Za podstawę oblczena kosztów pracy własnej przyjęto przecętny pozom opłaty pracy najemnej stosowany w analzowanej grupe gospodarstw w latach Analzowaną grupę gospodarstw następne podzelono na trzy podgrupy, w zależnośc od wskaźnka efektywnośc techncznej. Perwszą podgrupę stanowło 17,0% gospodarstw efektywnych, zwanych dalej wzorcowym, o welkośc wskaźnka efektywnośc techncznej wększym od 95,0% 5 (53 gospodarstw), drugą 76,6% (239) gospodarstw rozwojowych o welkośc tego wskaźnka zawerającego sę w grancach 95,0-85,0%. Natomast trzeca podgrupa (20) to pozostałe 6,4% gospodarstw problemowych, o wskaźnku efektywnośc techncznej wynoszącym ponżej 85,0%. Przecętna welkość wskaźnka efektywnośc techncznej w perwszej podgrupe wynosła 96,7%, w drugej 89,5%, a w trzecej 71,2%. W celu oceny funkcjonowana gospodarstw perwszej, drugej trzecej podgrupy, wydzelonej w zależnośc od welkośc wskaźnka efektywnośc techncznej, analze poddano: 1) potencjał produkcyjny: powerzchnę UR wyrażoną w ha, na którą składają sę: zema własna, zema dzerżawona na jeden rok lub dłużej, zema użytkowana na zasadze udzału w zborze z właśccelem, a także ugory odłog, udzał gruntów dzerżawonych wyrażony w %. udzał gospodarstw funkcjonujących na terenach ONW, nakłady pracy ogółem, obejmujące całkowte nakłady pracy ludzkej w ramach dzałalnośc operacyjnej gospodarstwa rolnego określone w AWU, tj. jednostkach przelczenowych pracy (1 AWU = 2200 godzn pracy roczne), udzał pracy najemnej (%), technczne wyposażene pracy wyrażone wartoścą aktywów ogółem obejmujących zemę rolnczą, budynk gospodarstwa rolnego, nasadzena leśne oraz maszyny urządzena, zwerzęta stada podstawowego obrotowego oraz kaptał obrotowy (zapasy produktów rolnych pozostałe aktywa obrotowe) w przelczenu na 1 AWU, 2) organzacja struktura produkcj: udzał gruntów ornych (GO) w UR (%); udzał zbóż w GO (%); udzał nawozów zelonych w GO (%); obsadę zwerząt wyrażoną w sztukach przelczenowych na 1 ha GO (LU/ha GO); 3) pozom kosztów w układze rodzajowym: koszty ogółem (zł/ha UR) obejmujące: koszty bezpośredne, koszty ogólnogospodarcze, amortyzację koszty czynnków zewnętrznych, koszty bezpośredne (zł/ha UR) obejmujące w produkcj roślnnej nasona sadzonk, nawozy, środk ochrony rośln, pozostałe koszty bezpośredne produkcj roślnnej, a w produkcj zwerzęcej paszę dla zwerząt żywonych systemem wypasowym dla zwerząt zarnożernych oraz pozostałe koszty bezpośredne produkcj zwerzęcej, koszty ogólnogospodarcze obejmujące koszty utrzymana maszyn budynków, energ, usług pozostałe, koszty pozostałe obejmujące koszty czynnków zewnętrznych amortyzację, 5 Oznacza to, że w gospodarstwach tych można, co najwyżej zwększyć o 5% wartość produkcj przy danym pozome nakładów.

4 Efektywność funkcjonowana gospodarstw specjalzujących sę w uprawach polowych ) produktywność efektywność gospodarstw: produktywność zem (zł/ha UR) ustaloną, jako relacja wartośc produkcj ogółem w gospodarstwe do powerzchn UR, produktywność kaptału (%) ustaloną, jako relacja wartośc produkcj ogółem w gospodarstwe do średnej wartośc kaptału, wydajność pracy (zł/awu) ustaloną, jako relacja wartośc produkcj ogółem do lczby osób pełnozatrudnonych, dochód z rodznnego gospodarstwa rolnego (zł), stopę reprodukcj majątku trwałego (%) określoną jako relacja nwestycj netto do wartośc środków trwałych obejmujących zemę rolnczą, budynk gospodarstwa rolnego, nasadzena leśne oraz maszyny urządzena, a także zwerzęta stada podstawowego. Wynk Podstawowym czynnkem wytwórczym dla gospodarstw specjalzujących sę w uprawach polowych jest powerzchna UR. Z zestawonych danych w tabel 1 wynka, że powerzchna UR najwększa była w gospodarstwach wzorcowych, a najmnejsza w gospodarstwach problemowych. W gospodarstwach wzorcowych wększe zasoby zem były jedną z przyczyn korzystana na wększą skalę z dzerżawy zem. W gospodarstwach tych wększe zasoby zem są ważnym atutem wpływającym na możlwośc ch efektywnejszego technczne funkcjonowana. Obok nch decydują równeż warunk gospodarowana. W analzowanych podgrupach gospodarstw udzał gospodarstw funkcjonujących na terenach ONW był bowem ujemne skorelowany z welkoścą wskaźnka efektywnośc techncznej. Na tych obszarach funkcjonowało 41,5% gospodarstw wzorcowych, 55,2% gospodarstw rozwojowych 55% gospodarstw problemowych. Gospodarstwa rozwojowe mały najwększe nakłady pracy w przelczenu na gospodarstwo, ale za to najmnejsze w przelczenu na 1 ha UR. W przypadku tych gospodarstw proces produkcj rolnczej w przelczenu na 1 ha UR trwał co najwyżej 47,2 godzn, podczas gdy w gospodarstwach rozwojowych problemowych odpowedno 52,9 61,6 godzn. Ważną przyczyną tych różnc było wększe technczne wyposażene pracy w gospodarstwach wzorcowych. Gospodarstwa te były lepej wyposażone w maszyny, urządzena rolncze budynk, a węc w wększym zakrese substytuowały one nakłady pracy wykonawczej właśccela członków jego rodzny. Tabela 1. Potencjał produkcyjny oraz warunk gospodarowana w gospodarstwach specjalzujących sę w uprawach polowych w latach Table 1. Producton potental and functon condtons of farms wth feld crops n year Wyszczególnene/Specfcaton Jedn./Unts. Gospodarstwa/Farms Powerzchna użytków rolnych/ Total Utlsed Agrcultural Area Udzał gruntów dzerżawonych ha % 79,3 33,3 66,5 28,9 53,6 26,1 Share of rented area Nakłady pracy ogółem/total labour nput Udzał pracy najemnej/share of pad labour nput AWU/gospod./farm godz.(hours)/ha % 1,7 47,2 11,1 1,6 52,9 7,5 1,5 61,6 4,3 Technczne wyposażene pracy/ tys. zł/thous. PLN 678,9 582,9 451,9 Techncal equpment of labour Udzał gospodarstw funkcjonujących na ONW/Share of farms functon on LFA % 41,5 55,2 55,0 Źródło: opracowane własne na podstawe danych Polskego FADN lata Source: own study based on Polsh FADN from

5 254 Marek Zelńsk Tabela 2. Organzacja struktura produkcj w gospodarstwach specjalzujących sę w uprawach polowych w latach Table 2. Organzaton and structure of producton of farms wth feld crops n Wyszczególnene/Specfcaton Jedn./ Unts Gospodarstwa/Farms Udzał GO w UR/Share of arable lands n utllzed 98,9 97,8 94,2 agrcultural area % Udzał zbóż w GO/Share of cereals n arable lands 72,1 73,1 80,4 Udzał nawozów zelonych w GO/Share of green manure n arable land 5,1 3,2 2,8 Obsada zwerząt LU/ ha GO/Lvestock unt per hectare of arable land LU 0,01 0,01 0,01 Źródło: badana własne Source: own study W tabel 2 przedstawono lczby charakteryzujące organzację strukturę produkcj. W analzowanych podgrupach gospodarstw w strukturze UR domnowały GO, zaś w uprawach zboża, których udzał w powerzchn GO wynosł od 72,1 do 80,4%. Nepokojący był fakt, że w gospodarstwach problemowych udzał zbóż w GO przekraczał dopuszczalną grancę 75% [Harasm 2006]. Oznacza to, że w przypadku tych gospodarstw ne są stosowane prawdłowe zasady zmanowana rośln. Nestety konsekwencją takego postępowana jest spadek lośc zapewne jakośc plonu rośln uprawnych. Obsada zwerząt we wszystkch podgrupach gospodarstw była znkoma ne przekroczyła 0,01 LU/ha GO. Właścwe gospodarowane próchncą, w celu zarówno zwększana zasobnośc gleby w substancje pokarmowe, ulepszana jej struktury oraz sekwestracj dwutlenku węgla w glebe wymaga węc w przypadku tych gospodarstw zakupu nawozów naturalnych lub stosowana substytutów nawożena organcznego w postac spreparowanej słomy nawozów zelonych. W analzowanych podgrupach gospodarstw wystąpła dodatna korelacja welkośc ponoszonych kosztów ogółem bezpośrednch na 1 ha UR oraz plonów pszency (tab. 3 4). Przy najwększych ponesonych kosztach ogółem bezpośrednch na 1 ha UR, najwększy plon pszency uzyskały gospodarstwa wzorcowe (53,1 dt/ha), mnejszy o 5,6 dt/ha (11,8%) gospodarstwa prozwojowe, a mnejszy o 18,4 dt/ha (53,0%) gospodarstwa problemowe. Wększy pozom ntensywnośc produkcj w gospodarstwach wzrostowych nż w gospodarstwach rozwojowych problemowych znalazł odzwercedlene w wększej produktywnośc zem, kaptału wydajnośc pracy (tab. 4). W gospodarstwach wzorcowych produktywność zem wynosła 4,1 tys. zł, a w gospodarstwach rozwojowych problemowych wynosła odpowedno Tabela 3. Pozom rodzaje kosztów w gospodarstwach specjalzujących sę w uprawach polowych w latach Table 3. Level and structure of total nputs of farms wth feld crops n year Wyszczególnene/Specfcaton Jedn./Unts Gospodarstwa/Farms Koszty ogółem, w tym:/total nputs, there n: 2,8 2,7 2,5 - koszty bezpośredne/total specfc costs 1,3 1,2 1,0 tys.zł/ha/ - koszty ogólnogospodarcze/total farmng thous. PLN/ha 0,7 0,7 0,7 overheads - koszty pozostałe/other costs 0,8 0,8 0,8 Źródło: jak w tab. 1 Source: see tab. 1

6 Efektywność funkcjonowana gospodarstw specjalzujących sę w uprawach polowych Tabela 4. Produktywność dochodowość w gospodarstwach specjalzujących sę w uprawach polowych w latach Table 4. Productvty and effcency of farms wth feld crops n year Wyszczególnene/Specfcaton Jedn./Unts Gospodarstwa/Farms Plon pszency/yeld of wheat dt/ha 53,1 47,5 34,7 Produktywność zem/productvty of land tys.zł/ha/ thous. PLN/ha 4,1 3,3 2,5 Wydajnosć pracy/productvty of labour zł/awu/ PLN/AWU 191,2 137,2 89,3 Produktywność kaptału/productvty of captal % 48,3 47,7 30,0 Dochód z dzałalnośc rolnczej/famly farm tys.zł/ 196,8 105,8 ncome thous. PLN 42,0 Stopa reprodukcj majątku trwałego/ Rate of captal assets reproducton % 4,3 1,1-0,4 Źródło: jak w tab. 1 Source: see tab. 1 3,3 2,5 tys. zł. Natomast produktywność kaptału w gospodarstwach wzorcowych wynosła 48,3% była wększa nż w gospodarstwach rozwojowych problemowych odpowedno o 0,6 18,3 p.p. Podobne było w przypadku wydajnośc pracy, która w gospodarstwach wzorcowych wynosła 191,2, w rozwojowych 137,2, a w problemowych 89,3 tys. zł. Dochód z dzałalnośc rolnczej jest ważnym wskaźnkem korzyśc ekonomcznych kerownka gospodarstwa rolnego, gdyż decyduje w dłuższej perspektywe o zasadnośc prowadzena dzałalnośc produkcyjnej. Najwększą jego wartość odnotowano wśród gospodarstw wzorcowych. W gospodarstwach tych wynósł 196,8 tys. zł był o 86,0% wększy nż w gospodarstwach rozwojowych o 368,6% nż w gospodarstwach problemowych. Im wększy jest dochód z dzałalnośc rolnczej, tym wększa jest motywacja kerownków gospodarstw do rozwoju. Z kole mnejszy dochód służy częścej do utrzymana aktualnego stanu posadana nż do rozwoju. Z tego powodu najwększym naslenem nwestycyjnym charakteryzowały sę gospodarstwa wzorcowe, w których stopa reprodukcj majątku trwałego wynosła 4,3%. Jest natomast zrozumałe, że w gospodarstwach problemowych brak motywacj nwestycyjnej to efekt znaczne mnejszego dochodu z dzałalnośc rolnczej. Ne powększając jednak zasobów środków trwałych, przyczynają sę do spadku posadanego potencjału produkcyjnego w przyszłośc. Podsumowane Gospodarstwa wzorcowe to gospodarstwa, które na tle całej badanej zborowośc efektywnej gospodarowały posadanym nakładam w celu uzyskana potencjalnej wartośc produkcj. Gospodarstwa te charakteryzowały sę najwększym nakładam pracy na gospodarstwo, ale najmnejszym na 1 ha UR. Mały najwększy obszar UR oraz najlepsze technczne uzbrojene pracy. Mały równeż najwększy pozom ntensywnośc produkcj, co znalazło odzwercedlene w wększej produktywnośc zem, kaptału wydajnośc pracy. Natomast śmałe decyzje nwestycyjne były w ch przypadku efektem korzystnejszej sytuacj dochodowej. Gospodarstwa rozwojowe to gospodarstwa, w których wystąpła wększa neracjonalność ponoszonych w procese produkcj nakładów. Spodzewać sę tu można było bowem od 5 do 15% wększej wartośc produkcj od tej, która mała mejsce w rzeczywstośc. Gospodarstwa te w porównanu z gospodarstwam wzorcowym ponosły wększe nakłady pracy na 1 ha UR, z mnejszym udzałem pracy donajętej oraz mały mnejszą powerzchnę UR gorsze warunk gospodarowana. Mały równeż słabsze technczne uzbrojene pracy oraz gorsze wynk produk-

7 256 Marek Zelńsk cyjne, co mało swój wyraz w mnejszych wydajnoścach poszczególnych czynnków produkcj oraz w mnejszym dochodze z dzałalnośc rolnczej. Gospodarstwa te nwestowały, ale skala nwestycj była mnejsza nż gospodarstw wzorcowych. Gospodarstwa problemowe, to gospodarstwa, w których wystąpła najwększa neracjonalność ponoszonych nakładów pracy, zem aktywów trwałych. Gospodarstwa te w porównanu z pozostałym dwoma podgrupam mały najwększe zatrudnene na 1 ha UR, najmnejszą powerzchnę UR oraz najsłabsze technczne uzbrojene pracy. Mały równeż najgorsze wydajnośc poszczególnych czynnków produkcj najmnejszy dochód z dzałalnośc rolnczej. Gospodarstwa te ne w pełn odtwarzały zużywający sę w produkcj majątek trwały, stąd też możlwośc ch dalszego funkcjonowana są nepewne. Lteratura Battese G.E., Coell T.J. 1995: A model for techncal neffcency effects n a stochastc fronter producton functon for panel data, Emprcal Economcs, nr 20. Coell T.J., Prasada Rao D.S., O Donnell C.J., Battese G.E. 2005: An Introducton to Effcency and Productvty Analyss, Sprnger, New York, Czekaj T. 2008: Podstawy teoretyczne metod parametrycznych, [w:] J. Kulawk (red.), Analza efektywnośc ekonomcznej fnansowej przedsęborstw rolnych powstałych na baze WRSP, IERGŻ- PIB, Warszawa. Harasm A. 2006: Przewodnk ekonomczno-rolnczy w zaryse, IUNG-PIB, Puławy. Zelńsk M. 2013: Gospodarstwa nastawone na typową produkcję roślnną, [w:] W. Józwak, W. Zętara (red.), Zmany zachodzące w gospodarstwach rolnych w latach , GUS, Warszawa. Summary The study dentfed reasons of neffcency n farms specalzng n feld crops. To acheve ths goal used emprcal data from farms specalzng n feld crops that collected the data from 2005 to 2011 for Farm Accountancy Data Network (FADN). Usng a parametrc method, Stochastc Fronter Analyss (SFA) analyzed the group of farms that was dvded nto three groups n depend on the rato of techncal effcency. Then they were subjected to a comparatve analyss of producton capacty, organzaton and structure of producton, economc effcency and severty nvestment. It was found that techncally effcent farms are those whch were characterzed by the smallest amount of work per 1 ha, had the greatest area of arable land, the best-labor and a favorable economc stuaton. Adres do korespondencj mgr nż. Marek Zelńsk Instytut Ekonomk Rolnctwa Gospodark Żywnoścowej PIB Zakład Ekonomk Gospodarstw Rolnych ul. Śwętokrzyska 20, Warszawa tel. (22) e-mal: zelnsk@ergz.waw.pl