Gospodarstwa ogrodnicze w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej

Transkrypt

1 Gospodarstwa ogrodnicze w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej Zakład Ekonomiki Gospodarstw Rolnych Prof. dr hab. Wojciech Ziętara Mgr Jolanta Sobierajewska Warszawa, 28 wrzesień 212 r

2 1. Wprowadzenie Plan prezentacji 2. Miejsce i rola ogrodnictwa polskiego na tle węgierskiego, niemieckiego i holenderskiego 3. Efekty polskich gospodarstw ogrodniczych w latach w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS 4. Ocena potencjału produkcyjnego organizacji produkcji, kosztów i efektów gospodarstw ogrodniczych w Polsce i wybranych krajach UE 5. Podsumowanie i wnioski

3 Wprowadzenie Postawienie problemu badawczego- rola gospodarstw ogrodniczych W 21 r. ogólna liczba gospodarstw prowadzących produkcję owoców, warzyw i pieczarek na skalę towarową wynosiła około 467 tys. Udział tych gospodarstw w ogólnej liczbie gospodarstw wynosił 2,5%. Udział produkcji ogrodniczej w wartości całkowitej produkcji rolniczej w 29 r. wynosił 12,6%, natomiast udział powierzchni warzyw i sadów w powierzchni UR w tym roku wynosił około 3,9 %. Oznacza to, że poziom produkcji rolniczej z powierzchniami pod uprawami warzyw i owoców był 3,2 razy wyższy niż pod typowymi uprawami rolniczymi. Udział produktów ogrodniczych w eksporcie produktów rolnospożywczych wynosił 2,6 %.

4 Cel badań Wprowadzenie ocena działalności produkcyjnej gospodarstw ogrodniczych w Polsce oraz określenie ich efektywności, a także kierunków ich rozwoju na tle analogicznych gospodarstw węgierskich, niemieckich i holenderskich w latach Zadania badawcze -określenie roli ogrodnictwa w rolnictwie i gospodarce wybranych krajów UE, - określenie potencjału produkcyjnego polskich gospodarstw ogrodniczych w zależności od wielkości ekonomicznej, - określenie potencjału produkcyjnego, ocena organizacji produkcji, kosztów produkcji, a także produktywności i efektywności polskich gospodarstw ogrodniczych na tle analogicznych gospodarstw UE, -określenie czynników określających efektywność i kierunki rozwoju polskich gospodarstw ogrodniczych z uwzględnieniem wielkości ekonomicznej.

5 Hipotezy badawcze: Wprowadzenie 1.Polskie rolnictwo dysponuje dużym potencjałem w zakresie produkcji ogrodniczej, który nie jest w pełni wykorzystany. 2.Ekonomiczna miara wielkości gospodarstw nie stanowi wystarczającej podstawy oceny możliwości rozwojowej gospodarstw ogrodniczych. 3. Polskie gospodarstwa sadownicze są bardziej efektywnie od analogicznych gospodarstw węgierskich.

6 Wprowadzenie Potencjał produkcyjny gospodarstw: 1. Powierzchnia użytków rolnych (ha), 2. Udział gruntów dzierżawionych (%), 3. Udział pracy własnej (%), 4. Wartość aktywów (tys. euro/ha) Organizacja produkcji: 1. Udział areału sadów/warzyw w powierzchni w UR (%), Koszty (tys. euro/ha): 1. Koszty ogółem, 2. Koszty bezpośrednie, 3. Koszty środków ochrony roślin, 4. Koszty pracy najemnej,

7 Wprowadzenie Produktywność i efektywność gospodarstw: 1. Produktywność ziemi produkcja tys. euro/ha, 2. Wydajność pracy produkcja w tys. euro/awu, 3. Dochodowość ziemi dochód z gosp. tys. euro/ha 4. Dochodowość pracy własnej dochód z gosp. tys. euro/fwu, 5. Dochód z zarządzania tys. euro/gospodarstwo, 6. Parytet dochodu z gospodarstwa (%): w stosunku do opłaty pracy najemnej w rolnictwie (%), w stosunku do opłaty w gospodarce narodowej (%), 7. Stopa inwestycji netto (%).

8 Wprowadzenie Dochód z zarządzania = dochód z gospodarstwa rolnego koszty pracy własnej koszty własnej ziemi koszty kapitału własnego

9 Koszty użycia własnych czynników produkcji Kraje Polska - typ 32 - typ 2 Węgry - typ 32 - typ 2 Niemcy- typ 32 - typ 2 Holandia - typ 32 - typ 2 Kraje Polska - typ 32 - typ 2 Węgry - typ 32 - typ 2 Niemcy - typ 32 - typ 2 Holandia - typ 32 - typ 2 Kraje Wielkość gospodarstwa w ESU >1 Koszty ziemi euro/ha 85,9 81, ,4 63,2 85, ,7 312, , Koszty pracy euro/rbh w rolnictwie 1,71 1, ,8 2,18 1,77 2,3 2,11-2, ,19-9,1 8, , Koszt pracy w gospodarce narodowej Polska 2,72 5,88 Węgry 2,91 8,52 Niemcy 21,14 3,82 Holandia 29,5 4, , , ,97 7,87 11,48 13,8 Koszt kapitału wg obligacji 1- letnich

10 Miejsce i rola ogrodnictwa polskiego na tle węgierskiego, niemieckiego i holenderskiego

11 Powierzchnia i struktura użytków rolnych w Polsce, na Węgrzech, w Niemczech i w Holandii Lata Powierzchnia użytków rolnych w mln ha mln ha mln ha mln ha mln ha 2 17,8 5,9 17,1 2, 21 14,6 5,2 16,7 1,9 Udział gruntów ornych, sadów i trwałych użytków zielonych w powierzchni UR (%) Grunty orne Sady Grunty orne Sady Grunty orne Sady Grunty orne Sady 2 76,9 2,3 78,6 3,4 69,1 1,3 46,5 1, , 2,6 82,1 3,4 71, 1,2 54,4 2, Udział gruntów nawadnianych (%) 2,5 4 2,8 2,8 29,7 2,4 2,9 24, Powierzchnia UR na 1 mieszkańca (ha) 2,46,59,21,13 21,38,52,2,11

12 Udział powierzchni upraw warzyw i sadów w powierzchni gruntów ornych i użytkach rolnych w Polsce, w Niemczech, na Węgrzech i w Holandii Zmienna Powierzchnia warzyw (tys. ha) Udział warzyw w powierzchni GO (%) Powierzchnia sadów (tys. ha) Udział sadów w powierzchni UR (%) 249,8 25, 9,3 77,8 1,5 121,5 74,3 76,1 1,8 2,3 2, 1,8,9 1,1 8,2 7,6 337, 374, 21, 176,5 216, 198,8 34, 36,9 2,3 2,6 3,4 3,4 1,3 1,2 1,7 2,

13 Udział produkcji warzyw i owoców w produkcji roślnnej Kraj Wartość produkcji rolniczej (w mln euro) , 4933, 42954, 19888, 21 2, 6115, 4669, 24842, Udział produkcji warzyw w produkcji roślinnej (%) 2 15,1 21,3 16,8 7, ,2 16,3 19, 79,4 Udział produkcji owoców w produkcji roślinnej (%) 2 9,2 15,2 3,3 3,3 21 9, 8,9 1,9 4,9

14 Udział eksportu owoców, warzyw i pieczarek w eksporcie towarów rolno-spożywczych Lata Eksport towarów rolno-spożywczych w mln euro ,1 124,15 85,68 46, , 369,97 256,84 633,46 Udział owoców, warzyw i pieczarek i ich przetworów w eksporcie(%) 25 18,8 19, 62,4 45, 21 14,4 7,8 22,4 28,1

15 Ocena efektów polskich gospodarstw ogrodniczych w latach w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS

16 Zmiany w liczbie gospodarstw ogrodniczych w Polsce w latach Wyszczególnienie Wskaźnik 22=1 Gospodarstwa sadownicze w tym na: rynki towarowe (>1 ha) w tym: wysokotowarowe (>5 ha) Gospodarstwa warzywnicze w uprawie gruntowej w tym na: rynki towarowe (<1ha) w tym: wysokotowarowe (>5 ha) Gospodarstwa warzywnicze uprawy pod osłonami w tym na: rynki towarowe (>5m 2 ) w tym: wysokotowarowe (>7m 2 ) Liczba (tys.) Liczba (tys.) % 316,7 56,4 11,5 222, 31,7 4,5 24,5 6, 1,5 284,7 61,9 17,1 11,2 28,2 5,5 12,5 1,5 1,8-1,1 9,7 48,7-5,4-11, 22, -49, 75, 2,

17 Źródło danych: Metody analizy dane pochodzące z bazy Polskiego FADN za lata Metoda DEA: Efekt: wartość produkcji ogółem (zł) Zmienne objaśniające: koszty pracy własnej i wynagrodzeń pracowników najemnych (zł), powierzchnia UR (ha), wartość aktywów wyrażona kosztami amortyzacji (zł), koszty ogółem pomniejszone o koszty wynagrodzeń i amortyzacji (zł). Podział gospodarstw wg wartości wskaźnika VRS na trzy podklasy:,85-1,,5-,85 poniżej,5

18 Efekty gospodarstw sadowniczych w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (2-4 ESU)

19 Efekty gospodarstw sadowniczych w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (4-8 ESU) VRS

20 Efekty gospodarstw sadowniczych w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (8-16 ESU) VRS

21 Efekty gospodarstw sadowniczych w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (16-4 ESU)

22 Efekty gospodarstw z gruntową uprawą warzyw w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (8-16 ESU)

23 Efekty gospodarstw z gruntową uprawą warzyw w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (16-4 ESU)

24 Efekty gospodarstw z gruntową uprawą warzyw w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (4-1 ESU)

25 Efekty gospodarstw z uprawą warzyw pod osłonami w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (4-8 ESU) Powierzchnia UR = 1,9 ha Stopa zadłużenia = 14,2 % Stopa inwestycji= -8,3 %

26 Efekty gospodarstw z uprawą warzyw pod osłonami w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (8-16 ESU) ,89 Powierzchnia UR = 2,65 ha Stopa zadłużenia = 8,7% Stopa inwestycji= -5,3% 22,68 43,18 9,7-2,28-22,27,85-1,5-,85 Powierzchnia UR= 6,13 ha Stopa zadłużenia = 17,7 % Stopa inwestycji= -6, % Aktywa tys. zł/ha Dochód z gospodarstwa tys.zł/fwu Dochód z zarządzania tys. zł

27 Efekty gospodarstw z uprawą warzyw pod osłonami w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (16-4 ESU)

28 Efekty gospodarstw z uprawą warzyw pod osłonami w zależności od wielkości ekonomicznej i wskaźnika VRS (4-1 ESU)

29 Potencjał produkcyjny, koszty oraz produktywność i efektywność gospodarstw sadowniczych (typ 32) w latach w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej

30 ha 7 6 Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 6, , ,74 23,45 22, ,96 9,44 13, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

31 Udział gruntów dzierżawionych rolnych w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 7 % 67, , ,3 19, ,2 29,9 1 6, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

32 Udział pracy własnej w nakładach pracy ogółem w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 6 57,6 56,4 5 45,4 4 32,5 32,2 3 26, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

33 tys. euro/ha 9 8 Wartość aktywów tys. euro/ 1 ha UR w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 8, ,51 14,6 8,5 8,6 5,8 3,73 22, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

34 % Udział sadów w powierzchni UR w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 8 83,2 68,7 66,8 62,4 63,3 71,7 89, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

35 Koszty ogółem w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 18 17, ,25 2,38 1,77 1,95 1,6 5,76 6, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

36 tys. euro/ha 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1,5 Koszty bezpośrednie w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej,53,58,38,33,36 1,7 1, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU 4,86

37 Koszty środków ochrony roślin w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 1,4 1,34 1,2 1,8,6,4,29,32,26,36,25,48,53, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

38 Koszty pracy najemnej w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 4 3,5 3,62 3 2,5 2 1,5 1,5 1,72 1,14,38,28,54,4, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

39 Produktywność ziemi w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 2 3,5 4,66 1,58 1,62 1,4 7, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU 8 19,56

40 Wydajność pracy w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/awu 9 85, ,55 52, ,17 17,23 12,11 13,22 16, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

41 Dochodowość ziemi w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 2,5 2,36 2 1,94 1,62 1,5 1,92 1,22,5,17,9 -, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU -,11

42 Dochodowość pracy własnej w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/fwu 4 38, ,79 17, ,84 2, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU -1,13

43 Parytet dochodu z gospodarstwa w stosunku do opłaty najemnej w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 5 % 4 484, , ,4 78,2 129,2 125,4 122, , ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

44 Parytet dochodu z gospodarstwa w stosunku do opłaty w gospodarce narodowej w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 3 25 % 297, ,3 93,7 83,3 5 39,8 36,7 49, , ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

45 Dochód z zarządzania w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro 3 26, ,55-1,77-3,25-8,48-9,2, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU -12,24

46 % 4 Stopa inwestycji netto w gospodarstwach sadowniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 36, ,8 21,1 26,9 1 3,6-17,7-15,6-35, ESU 16-4 ESU 4-1 ESU 1 ESU

47 Potencjał produkcyjny koszty oraz produktywność i efektywność gospodarstw warzywniczych (typ 2) w latach w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej

48 Powierzchnia użytków rolnych w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej ha ,9 64, ,1 57, , ,1 29, ESU 4-1 ESU 1 ESU

49 7 Udział gruntów dzierżawionych w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej % 62,2 69, ,6 46,9 4,4 5, ,3 13,2, ESU 4-1 ESU 1 ESU

50 Udział pracy własnej w nakładach pracy ogółem w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 6 % 51,4 5,7 5 45,1 42,2 4 32, ,6 11,7 22,7 18, ESU 4-1 ESU 1 ESU

51 Wartość aktywów w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 3 292, ,1 1 13,5 93,5 14,6 5 27,1 22,6 49,9 41, ESU 4-1 ESU 1 ESU

52 % Udział warzyw w powierzchni UR w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 57,1 68,9 57,2 64, , ,1 29, ESU 4-1 ESU 1 ESU

53 Koszty ogółem w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha , ,8 69, ,73 1,4 18,96 38,25 44,99 32, ESU 4-1 ESU 1 ESU

54 Koszty bezpośrednie w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 35 34, ,42 14,21 13, ,8 5,64 7,8 9, ESU 4-1 ESU 1 ESU

55 Koszty środków ochrony roślin w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 2,5 2,29 2 1,5 1,5,31,87,29,44,46,73,81, ESU 4-1 ESU 1 ESU

56 Koszty pracy najemnej w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 25 24, ,28 16,76 1 7,91 6,44 5,56 5 1,18 2,92 2, ESU 4-1 ESU 1 ESU

57 Produktywność ziemi w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha , ,38 79, ,17 13,29 24,88 44,2 55,57 36, ESU 4-1 ESU 1 ESU

58 Wydajność pracy w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/awu , ,63 51,7 77,18 6, ,6923,63 28,48 33, ESU 4-1 ESU 1 ESU

59 Dochodowość ziemi w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro/ha 12 11,36 1,7 1 8, ,2 5,81 4,9 4 3,28 3, ESU 4-1 ESU 1 ESU -,1

60 Dochodowość pracy własnej w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 6 56, , ,47 29,14 12,77 21,34 17,19 23, ESU 4-1 ESU 1 ESU -1,51

61 Parytet dochodu z gospodarstwa w stosunku do opłaty najemnej w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej % , ,6 663,8 444, ,3 91,9 88,8 23, ESU 4-1 ESU 1 ESU -4,9

62 Parytet dochodu z gospodarstwa w stosunku do opłaty w gospodarce narodowej w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej % ,1 356,6 27, ,1 937, ESU 4-1 ESU 1 ESU 75,8-1,8

63 Dochód z zarządzania w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej tys. euro 4 2 4,75 18,44 18,85 21,13 5,4 25, ESU -9, ESU 1 ESU -16, ,79

64 Stopa inwestycji netto w gospodarstwach warzywniczych w wybranych krajach w zależności od wielkości ekonomicznej 15 % 132,1 1 94,5 78,43 5 5,3 22, , ESU -7,6 4-1 ESU 1 ESU -25,

65 Wnioski (1) Produkcja owoców i warzyw odgrywa ważną rolę w produkcji rolniczej, jej udział w produkcji roślinnej wynosi 25,9 % a w eksporcie produktów rolno-spożywczych 2,6 %, przy udziale w powierzchni UR 3,9 %. W latach liczba sadowniczych gospodarstw towarowych wzrosła o 9,8%, w tym wysokotowarowych o 48,7 %.Liczba wysokotowarowych gospodarstw z uprawami gruntowymi wzrosła o 22 %, a z produkcją pod osłonami o 2 %.

66 Wnioski (2) Ekonomiczna miara wielkości gospodarstw ogrodniczych nie stanowi wystarczającej podstawy do oceny ich zdolności rozwojowych, zwłaszcza mniejszych. Zdolnymi do rozwoju są gospodarstwa: sadownicze o wielkości ekonomicznej 16-4 ESU i powierzchni 26 ha, warzywnicze z uprawą gruntową 4-1 ESU i powierzchni 6 ha, warzywnicze z uprawą pod osłonami 4-1 ESU.

67 Wnioski (3) Polskie gospodarstwa sadownicze o wielkości ekonomicznej 16-4 ESU są konkurencyjne w stosunku do gospodarstw sadowniczych w badanych krajach. Polskie gospodarstwa warzywnicze o wielkości powyżej 4 ESU są konkurencyjne w stosunku do analogicznych gospodarstw badanych krajów. Gospodarstwa sadownicze w badanych krajach nie mogłyby funkcjonować bez dopłat. Polskie i niemieckie gospodarstwa warzywnicze o wielkości ekonomicznej powyżej 4 ESU i holenderskie o wielkości 4-1 ESU mogą funkcjonować bez dopłat.

68 Dziękuję za uwagę