Szkolny Program Profilaktyczny Gimnazjum nr 9 im. Noblistów Polskich w Koszalinie realizowany w roku 2015/2016 Program profilaktyczny szkoły ma charakter otwarty i będzie mógł być poddawany modyfikacjom. SPIS TREŚCI I. WPROWADZENIE 2 II. DIAGNOZA ŚRODOWISKA SZKOLNEGO 4 III. CELE PROGRAMU, STRATEGIE PROFILAKTYCZNE 5 IV. EFEKTY DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH 8 V. EWALUACJA PROGRAMU 8 1
I. WPROWADZENIE Profilaktyka to działanie, które ma na celu zapobieganie pojawieniu się lub rozwojowi niekorzystnego zjawiska. Jest też jednym ze sposobów reagowania na zjawiska społeczne, które oceniane są jako szkodliwe i niepożądane. Ta ocena skłania do traktowania takich zjawisk w kategoriach zagrożeń i podejmowania wysiłków w celu ich eliminacji lub choćby ograniczenia. Powszechnie uważa się, że skuteczna profilaktyka jest optymalnym sposobem hamowania rozwoju lub ograniczania skali zjawisk uznanych za dolegliwe społecznie. Głównie z tego względu jest znacznie bardziej opłacalna niż kosztowne działania zaradcze, konieczne w sytuacji, gdy wzrasta skala niepożądanych zjawisk. Podstawy prawne: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997r. art. 72 (Dz. U. z dnia 16 lipca 1997r. Nr 78, poz. 483). Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ dnia 20 listopada 1989 r., ratyfikowana przez Polskę 7 lipca 1991 r. (Dz. U. z 1991 r. Nr 120, poz.526) - art. 3, art.19, art. 33. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009r. Nr 4, poz. 17). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 stycznia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2002 r. Nr 10, poz. 96). Europejska Konwencja o wykonaniu praw dzieci sporządzona w Strasburgu dnia 25 stycznia 1996 r. (Dz. U. z 2000 r. Nr107, poz. 1128) - art. 1 pkt 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 19 lipca 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, o zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodach i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz. U. z 2002 r. Nr 121, poz. 1037). Ustawa z 8 stycznia 1999 r. Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego (Dz. U. z 1999 r. Nr 12, poz. 96 ze zm.). Ustawa z 19 stycznia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. z 1994 r. Nr 111, poz. 535 ze zm.). Ustawa z 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 1982 r. Nr 35, poz. 230 ze zm.). Ustawa z 24 kwietnia 1997 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 198). Ustawa z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. z 1996 r. Nr 10, poz. 55). Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22 grudnia 2004 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz. U. z 2004 r. Nr 282, poz. 2814 ze zm.). Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z 22 stycznia 2003 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2003 r. Nr 24, poz. 198). 2
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonych uzależnieniem (Dz. U. z 2003 r. Nr 26, poz. 226). Obwieszczenie Ministra Zdrowia z 22 lipca 2002 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 ze zm.). Wewnętrzne dokumenty obowiązujące w szkole: Statut Szkoły, Program wychowawczy, szkolny zestaw programów nauczania. Program ten ma charakter otwarty, będzie mógł być poddawany modyfikacjom i unowocześnieniom. Czynniki wpływające na profilaktykę w szkole Celem profilaktyki są działania promujące zdrowy styl życia oraz aktywne przeciwdziałanie czynnikom, które zagrażają zdrowemu życiu. Szkoła realizuje zadania profilaktyki systemowo, uwzględniając sześć podstawowych strategii: działania informacyjne np. ulotki informacyjne, baza teleadresowa, działania edukacyjne np. warsztaty, seminaria, wykłady, wczesna interwencja np. współpraca z Policją, zmiany środowiskowe np. współdziałanie z rodzicami/prawnymi opiekunami uczniów. W realizacji tych działań uczestniczą: 1. Dyrektor gimnazjum w zakresie: znajomości zasad profilaktyki, wydawania decyzji o wprowadzeniu programów profilaktycznych w szkole, sprzyjania pozytywnym wzajemnym relacjom między nauczycielami, nauczycielami i uczniami, technicznego wspierania działań profilaktycznych. 2. Rada Pedagogiczna w zakresie: znajomości zasad profilaktyki, umiejętności pozyskiwania uczniów i rodziców/prawnych opiekunów do uczestnictwa w działaniach profilaktycznych, samodoskonalenia, współpracy w zespole pedagogicznym 3. Pedagog w zakresie: znajomości zasad profilaktyki, zapoznawania społeczności szkolnej z w/w zasadami, współpracy z nauczycielami, rodzicami/prawnymi opiekunami i uczniami, samodoskonalenia, opiniowania programów profilaktycznych, propagowania treści programów profilaktycznych. 4. Rodzice (prawni opiekunowie) w zakresie: poszerzania wiedzy na temat potrzeb rozwojowych dzieci, poszerzania wiedzy na temat zagrożeń i możliwości przeciwdziałania im, uczestnictwa w programach profilaktycznych. 3
II. DIAGNOZA ŚRODOWISKA SZKOLNEGO Diagnoza sytuacji wychowawczej szkoły Potrzeby i zasoby szkoły z zakresu profilaktyki diagnozowane są corocznie na podstawie: 1. Rozmów indywidualnych i wywiadów prowadzonych z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami. 2. Bieżących obserwacji zachowań uczniów, na lekcjach, podczas przerw, zajęć pozalekcyjnych, a także na wycieczkach oraz imprezach pozaszkolnych. 3. Analizy niepowodzeń szkolnych. 4. Analizy dokumentacji dotyczącej diagnozowania, monitorowania oraz podejmowania interwencji wychowawczej, którą stanowią dzienniki lekcyjne, klasowe zeszyty uwag, protokoły posiedzeń zespołu wychowawczego, dokumentacja pedagoga, notatki służbowe, indywidualnie zawierane kontrakty. Bezpośrednie dane z nadzoru pedagogicznego w oparciu o obserwacje i analizy pedagogów szkolnych i wychowawców klas. Diagnoza sytuacji wychowawczej w szkole jest podstawą skonstruowania szkolnego Programu Profilaktyki. W wyniku jej przeprowadzenia można otrzymać pełny, obiektywny obraz kondycji szkoły w zakresie wychowania i profilaktyki oraz występujących w tych obszarach potrzeb. Informacje potrzebne do diagnozy otrzymuje się od wszystkich podmiotów społeczności szkolnej - uczniów, nauczycieli i rodziców/prawnych opiekunów. W wyniku dokonanej diagnozy w roku szkolnym 2015/2016 szkoła zajmie się następującymi problemami: cyberprzemocą stresem szkolnym, profilaktyką uzależnień Czynniki ryzyka i czynniki chroniące w naszej szkole Czynniki ryzyka Cyberprzemoc Stres szkolny Eksperymentowanie z używkami Czynniki chroniące Wiedza na temat bezpiecznego korzystania z Internetu Zajęcia warsztatowe: znajomość sposobów radzenia sobie ze stresem, myślenie pozytywne, wsparcie ze strony rodziny Prawidłowe postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć, prawidłowe funkcjonowanie w grupie, umiejętność rozwiązywania problemów. Czynniki ryzyka mają ogromny wpływ na pojawienie się zachowań problemowych. Wśród uczniów naszej szkoły wyróżniono następujące zachowania: w niektórych przypadkach niska frekwencja brak motywacji do nauki, zagrożenie niedostosowaniem społecznym III. CELE PROGRAMU, STRATEGIE PROFILAKTYCZNE 4
Cel główny Osłabienie czynników ryzyka zdiagnozowanych w szkole, wzmocnienie czynników chroniących oraz profilaktyka zachowań problemowych. Cele szczegółowe: tworzenie w szkole klimatu, współpracy, wzajemnego szacunku i dialogu; promowanie zdrowego stylu życia; zwiększenie świadomości nt. pozytywnych skutków życia bez nałogów tj. papierosów, alkoholu, narkotyków, dopalaczy; uczenie dokonywania świadomych wyborów oraz odpowiedzialności za podejmowane decyzje; wspomaganie ucznia w radzeniu sobie w trudnych sytuacjach życiowych. kształtowanie umiejętności samodzielnego rozwiązywania problemów. rozwijanie poczucia własnej wartości. Strategie profilaktyczne Program Profilaktyki to program profilaktyki problemowej, w którym obiektem działań jest całe środowisko szkolne. Zakłada on realizację celów poprzez wykorzystanie strategii: informacyjnej, edukacyjnej, działań alternatywnych, wczesnej interwencji, zmian przepisów i zmian środowiskowych. 1. Strategia informacyjna- celem działań jest dostarczenie informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie dokonywania racjonalnego wyboru; wychodzi się z założenia, że wiedza o mechanizmach i następstwach może wpłynąć na zmianę postaw i zachowań młodzieży. Metody wykorzystywane w naszej szkole: rozmowy i dyskusje, warsztaty psychoedukacyjne, filmy edukacyjne, plansze, ulotki, tablice informacyjne, zajęcia lekcyjne przewidziane w planach wychowawczych oddziałów. 2. Strategia edukacyjna celem działań jest pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych: zdolności nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów itp. Metody wykorzystywane w naszej szkole: warsztaty psychoedukacyjne, gry i ćwiczenia psychoedukacyjne, poradnictwo indywidualne, spełnianie zadań wynikających z programu nauczania. 3. Strategia działań alternatywnych jej celem jest zaspokojenie potrzeby sukcesu, satysfakcji, przynależności poprzez działalność pozytywną. Metody wykorzystywane w naszej szkole: zajęcia pozalekcyjne, koła zainteresowań, działalność Samorządu Uczniowskiego, działalność biblioteki szkolnej, wolontariat, wycieczki klasowe i szkolne, święta i uroczystości szkolne, imprezy i zawody sportowe. 4. Strategia interwencyjna celem jest pomoc uczniom w zidentyfikowaniu i rozwiązywaniu konkretnej sytuacji kryzysowej; konieczna jest tu współpraca z rodzicami/prawnymi opiekunami i korzystanie z pomocy specjalistów. 5
5. Strategia zmian środowiskowych jej celem jest działanie na cale środowisko dziecka, w taki sposób, aby spowodować tendencję do zmian i wzmocnić umiejętności psychologiczne i społeczne. Strategie zmian środowiskowych angażują rodziców/prawnych opiekunów i środowisko rówieśnicze. Praca z rodzicami/prawnymi opiekunami obejmuje edukację, współpracę i dzielenie się odpowiedzialnością za realizowane zadania wychowawczo-profilaktyczne. 6. Strategia zmian przepisów - ma na celu pomoc uczniowi w rozwiązywaniu konkretnej sytuacji i wycofanie się z podjętych zachowań dysfunkcjonalnych. Realizowana jest przez wprowadzanie regulaminów, procedur oraz indywidualnych kontraktów. I Działania skierowane do uczniów. Strategia Zadania Realizatorzy Adresaci Przedmioty: Wychowawcy klas, Godzina wychowawcza: zaproszeni goście Zdrowe i niezdrowe sposoby zaspokajania potrzeb. 1. Strategia informacyjna Podejmujemy odpowiedzialne decyzje dotyczące zdrowia. Uczniowie klas: I, II, III Warsztaty: Podejmowanie racjonalnych wyborów w sprawie używania środków odurzających; Jak radzić sobie ze stresem? Indywidualne potrzeby i możliwości inteligencja wieloraka. Wychowawcy przeszkoleni nauczyciele Pracownicy MPPP Klasy III 2.Strategia edukacyjna Budowanie udanych relacji z ludźmi zajęcia integracyjne. Postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć. Zarządzanie własnym czasem. Postrzeganie siebie i rozumienie swoich uczuć co czyni nas dorosłymi. Jak sobie radzić z naciskiem innych? Lekcje wychowawcze, biologii, religii wychowania fizycznego: Promowanie zdrowego stylu życia. Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym. wychowawcy, Nauczyciele pedagog Nauczyciele przedmiotu Klasy I Klasy II Wszyscy uczniowie 6
3. Strategia alternatyw Promowanie aktywnych form spędzania wolnego czasu ; Nauczyciele wf Organizacja ciekawych zajęć lekcyjnych, konkursów, apeli, przedstawień, akcji np. Dzień Szkoły wychowawcy, bez Przemocy, Tydzień Profilaktyki, pielęgniarka, nauczyciele wf wychowawcy, pielęgniarka, nauczyciele wf, nauczyciel plastyki Cała społeczność szkolna 4. Strategia interwencyjna. Opracowanie i upowszechnienie listy teleadresowej telefonów zaufania i lokalnych organizacji, placówek, organizacji zajmujących się udzielaniem pomocy młodzieży używającej środków odurzających, rodzinom, bliskim. Powoływanie Zespołów wychowawczych w trudnych sytuacjach wychowawczych pedagog Cała społeczność szkolna 5. Strategia zmiany przepisów 7. Strategia zmiany środowiska Zawieranie kontraktów Opracowywanie strategii pomocy np. uczniowi, klasie. Wprowadzenie systemu zapobiegania wchodzeniu obcych na teren szkoły. Monitorowanie w razie potrzeby okolic szkoły przez straż miejską i policję Zajęcia socjoterapeutyczne; Współpraca z instytucjami, specjalistami. Dyrekcja, powołane zespoły wychowawca, dyrekcja Dyrekcji, nauczyciele, pracownicy administracyjni szkoły, uczniowie Wybrani uczniowie Cała społeczność szkolna II. Działania skierowane do rodziców. 1. Strategia informacyjna 2. Strategia edukacyjna 1.Szkolenia prowadzone przez specjalistę na temat: - Nie zachowaniom agresywnym naszych dzieci. 2. Promowanie zdrowego stylu życia zapobieganie nadwadze, i otyłości oraz chorobom przewlekłym. 1. Warsztaty kompetencji wychowawczych dla rodziców. Zbuntowany nastolatek 10 kroków do rozwiązywania problemów i odbudowy relacji Pracownik MPPP Pedagog Nauczyciele wychowania fizycznego specjaliści z MPPP w Koszalinie 3. Strategia 1. Dyżur specjalisty terapeuty z MPPP w Koszalinie. Pedagog Wioletta 7
interwencyjna 4. Strategia zmiany przepisów. 5. Strategia zmiany środowiska 2. Udostępnienie list teleadresowych placówek pomocowych. 3. Konsultacje, spotkania z pedagogiem. 1. Określenie procedur postępowania z substancjami psychoaktywnymi. 2. Udział rodziców w planowaniu i uchwalaniu programu profilaktyki szkoły. 3. Zawieranie kontraktów. Aktywizacja działań Rady Rodziców. Kapnik MPPP, Pedagog Agnieszka Skrzypniak Dyrekcja szkoły, Zespół wychowawczy. Dyrekcja szkoły III. Działania skierowane do nauczycieli. 1. Strategia informacyjna 2.Strategia edukacyjna 3.Strategia alternatyw 4.Strategia interwencyjna 5. Strategia zmiany przepisów 6. Strategia zmiany środowiska Przeszkolenie wychowawców w zakresie podejmowania interwencji profilaktycznej. Warsztaty trening pracy z ciałem Promowanie zdrowego stylu życia. Pomoc psychologa, pedagoga Wprowadzenie procedur postępowania w związku z substancjami psychoaktywnymi. Działania profilaktyczno informacyjne na terenie szkoły IV EFEKTY DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH Przewidywane efekty działań profilaktycznych. 1. Uczniowie posiadają niezbędne wiadomości nt. skutków cyberprzemocy, środków zmieniających świadomość. 2. Potrafią podejmować świadome decyzje w sytuacjach trudnych. 3. Potrafią dbać o własne zdrowie i bezpieczeństwo. 4. Potrafią aktywnie wypoczywać. 5. Potrafią radzić sobie ze stresem i wiedzą, gdzie szukać pomocy. 6. Dbają o swój wygląd i higienę. 7. Znają zasady zdrowego odżywiania. 8. Potrafią podjąć właściwą decyzję dot. dalszego kształcenia. V Ewaluacja programu profilaktycznego. 1. Ankiety sondażowe wśród uczniów i nauczycieli nt. realizowanego programu. 2. Ankiety wśród uczniów nt. efektywności realizowanego programu. 3. Ankiety wśród uczniów nt. występujących zagrożeń. 4. Zapoznanie z wynikami ankiet Radę Pedagogiczną i rodziców. 5. Opracowanie wniosków do dalszej pracy. Opracowała: Agnieszka Skrzypniak 8
9