PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU SZKÓŁ NR 7 W POZNANIU 2011-2014 1
I. PODSTAWA PRAWNA PROGRAMU Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991r. (z późniejszymi zmianami) Rozporządzenie MENiS z dnia 31.01.2002r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 10 z dnia 8 lutego 2002r.; poz. 96). Ustawa o ochronie zdrowia psychicznego z dnia 19 sierpnia 1994r. art. 1.1; art. 2; art. 4.1 (Dz. U. Nr.111 z 1994r. poz. 535) Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z dnia 26 października 1982r. (art. 2.1; art. 4.1; art. 5). Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 24 kwietnia 1997r. (art. 1.2; art. 3.2; art. 7.1; art. 7.2; art. 8.1). Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych z dnia 9 listopada 1996r. (Dz. U. Nr 10 z 1996r. poz. 55) Konwencja o Prawach Dziecka uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989r., ratyfikowana przez Polskę 30 kwietnia 1991r. (art. 27.1; art. 29.1). Rozporządzenie MENiS z dnia 31 stycznia 2003r. w sprawie szczegółowych form działalności wychowawczej i zapobiegawczej wśród dzieci i młodzieży zagrożonej uzależnieniem. (Dz. U. Nr 26 z dnia 14 lutego 2003r.) Rozporządzenie MEN z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 228 z 2010 r., poz. 1487 ). II. WPROWADZENIE Podstawowym założeniem Programu Profilaktyki jest wspomaganie uczniów w rozwoju, wspieranie w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi ich prawidłowemu rozwojowi, a także likwidowanie czynników niekorzystnych dla ich zdrowia i życia. Głównym celem działań profilaktycznych jest więc szeroko pojęta ochrona ucznia przed wszelkimi zakłóceniami rozwoju. Jest to szczególnie istotne dla młodzieży w wieku gimnazjalnym, w okresie dorastania, kiedy to pod wpływem intensywnych zmian zachodzących w osobowości młodego człowieka istnieje zwiększone zagrożenie podejmowania zachowań ryzykownych. Zaplanowane i systematyczne działania profilaktyczne dostosowane do wieku uczniów stanowią niezwykle istotny element w procesie wychowania, a realizacja założonych celów wspomaga podstawowe priorytety funkcjonowania szkoły. Odpowiednio do stopnia zagrożenia, profilaktyka zachowań ryzykownych prowadzona może być na trzech poziomach. 1. Profilaktyka pierwszorzędowa Nie wchodź w to!" Adresowana do osób niskiego ryzyka, czyli do całej społeczności szkolnej. Ma na celu promocję zdrowego stylu życia oraz opóźnienie wieku inicjacji (np. alkoholowej, seksualnej). Terenem realizacji wczesnych działań profilaktycznych jest głównie szkoła, gdzie główną rolę odgrywają wspierani przez psychologów i pedagogów. Są to działania nastawione na przekazywanie informacji o konsekwencjach podejmowanych zachowań ryzykownych oraz na kształtowaniu ważnych umiejętności psychospołecznych, tj. radzenia 2
sobie ze stresem, opierania się presji grupy rówieśniczej (asertywność), rozwiązywania konfliktów itp.. 2. Profilaktyka drugorzędowa Wycofaj się!" Adresowana jest do grup podwyższonego ryzyka, a więc do osób, które przeszły już inicjację i u których występują liczne poważne problemy (osobiste, rodzinne, szkolne). Jej celem jest umożliwienie wycofania się z ryzykownych zachowań. Młodym ludziom z tej grupy już nie wystarczą działania informacyjne i edukacyjne prowadzone w klasach. Niezbędne jest podjęcie głębszej interwencji poprzedzone specjalistyczną diagnozą pozwalającą określić stopień zagrożenia oraz charakter i głębokość problemów psychologicznych, rodzinnych oraz szkolnych. Formy pomocy ustala się na podstawie wyników diagnozy (zajęcia wyrównawcze, terapia indywidualna i rodzinna, socjoterapia). Pomoc ta może być organizowana przez pedagoga, poradnię psychologiczno- pedagogiczną, wykwalifikowanych trenerów. Zajęcia profilaktyczne prowadzone są wobec pojedynczych uczniów. 3. Profilaktyka trzeciorzędowa - Podejmij terapię!" Adresowana jest do młodych ludzi z grup wysokiego ryzyka (uzależnionych), którzy ponoszą już poważne konsekwencje swoich zachowań. Jej celem jest ograniczenie głębokości i czasu trwania zaburzeń, a także zmniejszenie szkód związanych z ryzykownym trybem życia. Podejmowane działania (odtrucie, leczenie odwykowe, psychoterapia, resocjalizacja) organizowane są już nie przez szkołę czy poradnię, lecz przez instytucje należące do innych resortów (głównie zdrowia) oraz placówki prowadzone przez organizacje pozarządowe (np. MONAR). Uwzględniając powyższe oraz biorąc pod uwagę wyniki diagnozy sytuacji szkolnej i rodzinnej oraz prowadzonych obserwacji program zakłada, że dla zdecydowanej większości młodzieży praca nauczycieli koncentrować powinna się na profilaktyce pierwszorzędowej, która realizowana będzie poprzez stosowanie następujących strategii: - strategia informacyjna- jej celem jest dostarczenie adekwatnych informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i umożliwienie dokonywania racjonalnych wyborów. U podstaw tej strategii leży przekonanie, że ludzie, zwłaszcza młodzi, zachowują się ryzykownie, ponieważ zbyt mało wiedzą o mechanizmach i następstwach takich zachowań. W związku z tym dostarczenie informacji o skutkach palenia tytoniu, picia alkoholu lub odurzania się narkotykami ma spowodować zmianę postaw i w konsekwencji niepodejmowanie zachowań ryzykownych. Można ją realizować poprzez pedagogizację, pogadanki, spotkania wywiadowcze, filmy dydaktyczne, broszury, plakaty, - strategia edukacyjna- ma pomóc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych (umiejętności nawiązywania kontaktów z ludźmi, radzenia sobie ze stresem, rozwiązywania konfliktów, opierania się naciskom ze strony otoczenia, itp.). U podstaw tej strategii leży przekonanie, że ludzie nawet dysponujący odpowiednią wiedzą, podejmują zachowania ryzykowne z powodu braku umiejętności niezbędnych w życiu społecznym. Te deficyty uniemożliwiają budowanie głębszych, satysfakcjonujących związków z ludźmi, uniemożliwiają odnoszenie sukcesów (także zawodowych). Zachowania ryzykowne stanowią w tej sytuacji zastępcze, chemiczne sposoby radzenia sobie z trudnościami;(warsztaty mające na celu poprawę relacji międzyludzkich), - strategia działań alternatywnych- jej celem jest pomoc w zaspokojeniu ważnych potrzeb psychologicznych (np. sukcesu, przynależności ) oraz osiąganie satysfakcji życiowej przez 3
ułatwianie angażowania się w działalność akceptowaną społecznie (artystyczną społeczną, sportową ). U podstaw tej strategii leży założenie, że wielu ludzi podejmuje zachowania ryzykowne ze względu na brak możliwości rozwoju zainteresowań i osiągania sukcesów pozytywnych". Dotyczy to zwłaszcza dzieci zaniedbanych wychowawczo; ( koła językowe, przedmiotowe, wolontariat, zespoły wokalno- muzyczne, itp.).nie możemy zapomnieć o nielicznej części młodzieży, która ma już za sobą pierwsze złe doświadczenia i w stosunku do tej młodzieży będzie realizowany program profilaktyki drugorzędowej, zmierzający do zminimalizowania skutków zachowań ryzykownych, czasu trwania dysfunkcji ucznia. Szkoła jest instytucją powołaną do wychowania i nauczania, a nie leczenia, dlatego zadaniem profilaktyki szkolnej jest chronienie młodzieży przed zagrożeniami przez działanie wychowawczo- profilaktyczne, a także reagowanie w sytuacjach rozpoznawania pierwszych prób zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy. III. PRIORYTETY SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYCZNEGO Priorytet 1 - PRZECIWDZIAŁANIE AGRESJI I PRZEMOCY Cele szczegółowe: niwelowanie zachowań agresywnych, radzenie sobie z przejawami przemocy, kształcenie umiejętności rozwiązywania problemów, przestrzeganie prawidłowych norm zachowań w różnych środowiskach: środowiskach, szkole, w domu, w miejscach publicznych, wyrabianie poczucia tożsamości i własnej wartości, wiary w siebie, uczenie świadomego decydowania o sobie i ponoszenia konsekwencji własnych decyzji, uczenie zachowań asertywnych. Kryteria sukcesu: ograniczenie zachowań agresywnych dzieci i młodzieży. ZADANIA DO REALIZACJI UCZNIOWIE Udział w zajęciach integracyjnych. Udział w zajęciach socjoterapeutycznych. Udział w zajęciach dotyczących rozwiązywania sytuacji trudnych, związanych z agresją i przemocą. Zapoznanie z prawnymi konsekwencjami stosowania przemocy. W ramach programu Szkoła Wolna od Narkotyków i Przemocy udział uczniów REALIZATOR psycholog szkolny Policja, Policja, 4
gimnazjum w zajęciach prowadzonych przez Policję na temat przestępczości nieletnich i konsekwencji prawnych Udział w zajęciach dotyczących przeciwdziałania przemocy w Internecie oraz świadomego korzystania z komputera w oparciu o program Dziecko w Sieci Udział w lekcjach wychowawczych dotyczących asertywności. NAUCZYCIELE RODZICE Rozwiązywanie trudnych sytuacji wychowawczych Diagnozowanie środowiska rodzinnego dzieci pod kątem niewłaściwych postaw wychowawczych na terenie szkoły oraz domu rodzinnego Wzbogacenie zasobów biblioteczki wiedzy o sposobach radzenia sobie w trudnych sytuacjach wychowawczych. Uczestnictwo w spotkaniach integrujących nauczycieli z rodzicami. Uczestnictwo w uroczystościach i imprezach szkolnych. Udział w spotkaniach wspierająco informacyjnych w zakresie rozwiązywania trudności wychowawczych we współpracy z MOPR i Sądem Rodzinnym organizatorzy imprez Monitorowanie i ewaluacja: Dokonanie przeglądu wykonanej pracy. Sprawozdania z przeprowadzonych zajęć, ankiety ewaluacyjne. Dowody wykonania: Programy własne, scenariusze, listy obecności, wytwory prac uczniowskich, biblioteczka. 5
Priorytet 2 - PROFILAKTYKA UZALEŻNIEŃ : PROMOWANIE ZDROWEGO STYLU ŻYCIA Cele szczegółowe: poznanie siebie i refleksja nad sobą, uczenie zachowań asertywnych, umiejętność powiedzenia NIE, dostarczenie informacji o szkodliwości używek, wskazywanie perspektyw zdrowego życia, wyrabianie nawyku zdrowego stylu życia. Kryteria sukcesu: wzrost świadomości uczniów, ich rodziców i nauczycieli dot. zdrowego stylu życia. ZADANIA DO REALIZACJI UCZNIOWIE Rozwijanie zainteresowań, propagowanie sposobów ciekawego spędzania czasu wolnego. Udział w cyklu lekcji wychowawczych związanych z tematyką uzależnień. Udział w zajęciach doskonalących umiejętności społeczne. REALIZATOR Udział w radach szkoleniowych Dyrektor szkoły NAUCZYCIELE RODZICE Wzbogacenie zasobów biblioteczki o zdrowiu i groźbie uzależnień. Udział w spotkaniach informacyjnych z zakresu różnego rodzaju środków psychoaktywnych. Monitorowanie i ewaluacja: Dokonanie przeglądu wykonanej pracy. Sprawozdania z realizacji programów, ankiety ewaluacyjne. Dowody wykonania: Programy - scenariusze, dokumentacja zajęć. 6
Priorytet 3 - PRZEZWYCIĘŻANIE NIEPOWODZEŃ SZKOLNYCH, TRUDNOŚCI W UCZENIU SIĘ I ZACHOWANIU UCZNIÓW Cele szczegółowe: nauczanie i wychowanie w kontekście przestrzegania praw człowieka, wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci i młodzieży, kształcenie umiejętności pokonywania trudności w uczeniu się i zachowaniu, kształcenie umiejętności komunikacji, wzmacnianie poczucia własnej wartości w zespole klasowym, motywowanie uczniów do pokonywania trudności i osiągania sukcesów szkolnych, wdrażanie modelu kształcenia uwzględniającego indywidualne potrzeby i zdolności uczniów. Kryteria sukcesu: poprawa funkcjonowania w obszarze edukacyjnym i społecznym zminimalizowanie niepowodzeń, zminimalizowanie nieusprawiedliwionej absencji szkolnej, wzrost motywacji do nauki, aktywna postawa wobec zadań i trudności. UCZNIOWIE ZADANIA DO REALIZACJI Diagnozowanie trudności uczniów w obszarze dydaktyczno wychowawczym. Monitorowanie osiągnięć szkolnych oraz frekwencji uczniów Udział w zajęciach organizowanych w ramach pomocy psychologicznopedagogicznej w szkole. Prowadzenie zajęć psychoedukacyjnych dla zespołów klasowych. Prowadzenie zajęć pozalekcyjnych rozwijających pasje poznawcze i zainteresowania sportowe uczniów. Organizowanie wycieczek Cykl lekcji wychowawczych poświęconych autoprezentacji. Rozmowy na temat własnych zainteresowań. Rozbudzanie poczucia własnej wartości w zespole. Prowadzenie lekcji na temat aktywnych form spędzania wolnego czasu. REALIZATOR Nauczyciele, pedagog szkolny, specjaliści z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej Dyrektor szkoły, prowadzący zajęcia pozalekcyjne 7
NAUCZYCIELE RODZICE Praca z dzieckiem zdolnym Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów Opracowywanie metod postępowania dydaktyczno wychowawczego z uczniem mającym trudności w uczeniu się i zachowaniu. Konsultacji z pedagogiem, psychologiem oraz członkami zespołu wychowawczego na temat wskazań postępowania w sytuacjach trudnych. Uczestnictwo w formach samokształcenia, poświęconych bieżącym problemom dydaktyczno wychowawczym. Wsparcie emocjonalno informacyjne w zakresie zapobiegania i radzenia sobie z trudnościami. Uczestnictwo w cyklu spotkań ze specjalistami w ramach comiesięcznych zebrań z rodzicami. Zorganizowanie spotkania dla rodziców rozwijającego umiejętności wychowawcze Utrzymywanie stałego kontaktu rodziców ze specjalistami w celu wypracowania wspólnego działania. Udział w zebraniach i konsultacjach., przedmiotów uczący przewodniczący zespołów przedmiotowych, psycholog, pedagog, specjaliści z ośrodków metodycznych Dyrekcja szkoły, 8
Monitorowanie i ewaluacja: Przegląd i sprawozdanie z wykonanej pracy terapeutycznej. Monitorowanie systematycznego uczęszczania uczniów na lekcje oraz poziomu osiąganych wyników edukacyjnych. Dowody wykonania: Dokumentacja diagnoz, opinie, dokumentacja przeprowadzonych zajęć (scenariusze, dzienniki). Opracowanie: Joanna Dziadkiewicz- psycholog szkolny Malwina Masiakowska- pedagog szkolny 9