Rocziki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechiczego, t. 12 (2016), r 4, 85-94 Jakość jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej Lidia Lewko, Ewa Gorowicz Istytut Zootechiki Państwowy Istytut adawczy Zakład oświadczaly Kołuda Wielka, Stacja Zasobów Geetyczych robiu Wodego w worzyskach, 62-035 Kórik elem podjętych badań była ocea kształtowaia się wybraych cech jakości jaj kurzych w zależości od ich masy (kategorie wagowe). Materiał badawczy staowiły jaja pochodzące od 250 iosek ( New Hampshire x arred Rock). Ptaki utrzymywae były w kuriku a ściółce w jedakowych warukach zoohigieiczych i żywioe do woli takimi samymi mieszakami paszowymi, o odpowiediej wartości pokarmowej w okresie wychowu i ieśości. W 36. tygodiu życia iosek pobrao losowo jaj, które podzieloo a cztery kategorie wagowe: poiżej 57,0 g (grupa ); od 57,0 do 60,0 g (grupa ); od 60,0 do 63,0 g (grupa ) oraz powyżej 63,0 g (grupa ). Przeprowadzoo oceę parametrów jakości białka, żółtka i skorupy, a także określoo stężeie oraz aktywość ezymatyczą lizozymu w poszczególych frakcjach białka. Jaja pochodzące z grupy cechowały się ajwiększym udziałem białka (60,92%), a ajmiejszym skorupy (10,56%). iałko tych jaj wyróżiało się ajwiększą masą (40,19 g) oraz wysokością (6,61 mm). Rówież żółtko charakteryzowało się ajwyższą masą (18,13 g) oraz ajciemiejszym wybarwieiem (13,65 pkt.). Jaja zakwalifikowae do grupy miały skorupy o ajwiększej grubości (352,46 µm) i wytrzymałości (38,2 N). Szczegółowa aaliza lizozymu wykazała, że białko jaj z grupy charakteryzowało się ajwiększą zawartością oraz aktywością tego ezymu w obu aalizowaych frakcjach białka (0,61%; 131 105 U/ml białko rzadkie oraz 0,38%; 80 705 U/ml białko gęste). Stwierdzoo, że jaja o ajwiększej masie cechowały się ajkorzystiejszymi z puktu widzeia kosumeta cechami. Wyróżiała je dobra jakość białka (ajwiększa masa i wysokość) oraz żółtka (ajwiększa masa i ajciemiejsze wybarwieie). Poadto cechowały się dość grubą (352,37 µm) i ajmiej odkształcającą się skorupą (70,90 µm). Natomiast białko jaj o ajmiejszej masie charakteryzowało się ajwyższą kocetracją i aktywością hydrolityczą lizozymu. SŁOW KLUZOWE: jaja kurze / masa jaja / jakość / cechy fizycze / lizozym Współcześi kosumeci stają się coraz bardziej świadomi kwestii związaych z jakością spożywaych produktów żywościowych. oraz częściej wybierają produkty ie tylko wysokiej jakości, ale także posiadające świadectwa potwierdzające ich pochodzeie. Potecjaly abywca, oceiając produkt przed zakupem, zwraca uwagę a trzy podstawowe cechy świadczące o jego jakości. Pierwszą z ich jest stopień zdrowotości, obejmujący bezpieczeństwo produktu i jego wartość odżywczą, w tym kaloryczą i dietetyczą. 85
L. Lewko i E. Gorowicz Koleje dwie to atrakcyjość sesorycza (zapach, smakowitość itp.) i dyspozycyjość (wielkość jedostkowa, łatwość przygotowaia itp.) [14]. Jajo kurze postrzegae jest jako ajbogatszy w składiki odżywcze i ajbardziej wartościowy, podstawowy produkt żywościowy [2, 21]. Wartość ta oceiaa jest a podstawie składu chemiczego, łatwości wykorzystaia poszczególych składików przez orgaizm człowieka oraz zawartości wielu ceych składików bioaktywych, m.i. lizozymu, cystatyy, owotrasferyy, lecytyy, luteiy [2, 11]. Jakość jaj spożywczych, dopuszczoych do obrotu hadlowego, określoa jest w przepisach prawych Uii Europejskiej [18, 19]. Poadto w Polsce termiologię dotyczącą jaj i przetworów jajowych defiiuje orma PN-90/-86505 []. Trziszka i wsp. [25] podają, że wymagaia przeciętego kosumeta co do jakości jaj odoszą się przede wszystkim do zewętrzych cech wyglądu; kosumeci preferują jaja duże, o wytrzymałej i brązowej skorupie. Także ii utorzy [5, 6, 24, 25] wykazali, że podstawowym elemetem ocey jaja kosumpcyjego jest jego masa. Staowi oa główą cechę fizyczą jaj kurzych, a którą zwraca uwagę potecjaly abywca. Jest to także podstawowa cecha jakościowa uwzględioa w przepisach dotyczących hadlu jajami i kwalifikująca je a cztery kategorie. Poadto masa jaja jest zasadiczą cechą selekcyją w hodowli kur ieśych oraz jedą z ważiejszych w hodowli kur ogóloużytkowych, tym bardziej, że parametr te spośród wszystkich cech jakościowych jaja w ajwiększym stopiu warukoway jest geotypem ptaków [3, 12, 28]. Istotym czyikiem wpływającym a masę jaja jest rówież żywieie, wiek iosek, system utrzymaia, waruki środowiskowe, a także pora roku oraz iektóre cechy idywiduale iosek (wiek dojrzewaia płciowego, masa ciała) [3, 7, 9, 13, 26, 27]. Zasadiczym wyróżikiem jakości jaja spożywczego jest jego świeżość, która jest oceiaa m.i. a podstawie wielkości komory powietrzej, stopia rozrzedzeia białka, a także wartości ph [6, 24]. elem podjętych badań była ocea kształtowaia się wybraych cech jakości jaj kurzych w zależości od ich masy (kategorie wagowe). Materiał i metody Mieszańce towarowe kur ieśych ( New Hampshire x arred Rock) 250 sztuk, utrzymywao w doświadczalym kuriku a ściółce, zgodie z ogólymi założeiami prowadzeia towarowych stad kur ieśych [16]. Ptaki w okresie wychowu i ieśości żywioo do woli odpowiedio zbilasowaymi mieszakami paszowymi. W 36. tygodiu życia iosek wybrao losowo, z jedego dia zbioru, jaj do badań. Pozyskae jaja sklasyfikowao według masy a cztery kategorie wagowe: poiżej 57,0 g (grupa ); od 57,0 do 60,0 g (grupa ); od 60,0 do 63,0 g (grupa ) oraz powyżej 63,0 g (grupa ). Podstawowe cechy fizycze jaja i jego frakcji (masa, barwa, kształt, grubość skorupy) zbadao zgodie z metodą podaą przez Gorowicz i wsp. [7]. Przy użyciu aalizatora tekstury T.XT PLUS (Stable Micro Systems) określoo cechy skorupy: odkształceie elastycze (µm) pod wpływem obciążeia 1 kg i wytrzymałość (N) przy zastosowaiu acisku a tępy koiec jaja, który stopiowo zwiększao do mometu pękięcia skorupy. Pomiar odkształceia elastyczego i grubości skorupy przeprowadzoo z dokładością 86
Jakość jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej do 1 µm, w trzech puktach pomiarowych jaja (koiec tępy, ostry i bok, tzw. rówik), a średią arytmetyczą z trzech pomiarów przyjęto jako wyik końcowy. Za pomocą lampy do ręczego prześwietlaia jaj Ovolux oraz miarki o podziałce milimetrowej dokoao pomiaru wysokości komory powietrzej. Pehametrem firmy Metler Toledo określoo wartość ph białka i żółtka, po uprzedim ich wybiciu do aczyek wagowych. Według metody Kijowskiego i Leśierowskiego [10] określoo zawartość oraz aktywość hydrolityczą lizozymu w poszczególych frakcjach białka jaja. Na podstawie uzyskaych daych obliczoo procetowy udział białka, żółtka i skorupy w masie jaja. Przy pomocy pakietu Statistica 10.0 [22] przeprowadzoo aalizę statystyczą uzyskaych wyików. Zastosowao aalizę wariacji w celu określeia istotości różic pomiędzy średimi dla grup. Testem ucaa wykazao istotość różic (p 0,05) występujących między imi. Poadto oszacowao wartości średie ( X ) oraz odchyleia stadardowe (S). Wyiki i dyskusja Jaja o ajwyższej masie ( grupa ) wyróżiały się ajwiększym procetowym udziałem białka (60,92%), a zarazem ajmiejszym udziałem (p 0,05) skorupy (10,56%). Procetowy udział żółtka kształtował się a wyrówaym poziomie, w graicach od 27,20% ( grupa ) do 27,59% ( grupa ) tabela 1. Wyiki te są odmiee wobec rezultatów badań Lee i wsp. [15]. utorzy tych badań, poddając oceie jakościowej jaja iosek Hy-Lie row podzieloych a pięć kategorii wagowych (<44,0 g, 44,0-51,0 g, 52,0-59,0 g, 60,0-67,0 g, >68,0 g), wykazali, że jaja Tabela 1 Table 1 Procetowy udział frakcji w jajach kurzych w zależości od ich kategorii wagowej Percetage compositio of chicke eggs depedig o their weight category echa Udział białka w jaju (%) otet of albume (%) Udział żółtka w jaju (%) otet of yolk (%) Udział skorupy w jaju (%) otet of shell (%) Egg weight category Razem 60,26 ±2,52 60, ±2,31 60,39 ±2,59 60,92 ±3,39 60,56 ±2,77 27,45 ±2,36 27,20 ±2,50 27,59 ±2,40 27,50 ±3,57 27,44 ±2,81 11,15 a ±0,99 10,95 a ±0,64 10,61 b ±0,67 10,56 b ±0,75 10,75 ±0,75 liczba jaj umber of eggs X wartość średia mea S odchyleie stadardowe stadard deviatio a, b róże litery w wierszach ozaczają statystyczą istotość różic (p 0,05) differet letters i rows idicate a statistically sigificat differece at p 0.05 87
L. Lewko i E. Gorowicz pochodzące z dwóch ajiższych klas wagowych cechowały się ajwiększym procetowym udziałem białka, tj. 65,37% (44,0-51,0 g) i 64,87% (<44,0 g) oraz skorupy 14,18% (<44,0 g). Podobą zależość stwierdzili Hidalgo i wsp. [8]. Rówież asiraghi i wsp. [5] dowiedli, iż spośród jaj pogrupowaych a cztery kategorie wagowe (S, M, L, XL), te z klasy wagowej S odzaczały się ajwyższym procetowym udziałem skorupy (11,8%). alogiczą prawidłowość potwierdzają badaia włase, w których ajwiększy procetowy udział skorupy cechował jaja o ajmiejszej masie jedostkowej (różica zaledwie 0,65 p.p. wobec badań ww. autorów). Wyiki te ie korespodują atomiast z badaiami przeprowadzoymi przez dersoa i wsp. [1], którzy dowiedli, że ajwiększy procetowy udział skorupy (9,16%) charakteryzował jaja ajcięższe. Średia masa badaych jaj objętych aalizą mieściła się w zakresie od 56,18 do 65,96 g. Jaja z grupy wyróżiały się ajbardziej (p 0,05) kulistym kształtem, którego ideks wyosił 77,87% (tab. 2). W badaiach alik [4] oraz asiraghi i wsp. [5] wykazao, że wraz ze wzrostem masy, jaja przyjmowały bardziej wydłużoy kształt, a co wskazuje obiżeie wartości ideksu kształtu. Nie potwierdził tego zespół dersoa [1], stwierdzając, że wraz ze wzrostem masy jaj wzrastał ideks kształtu. Tabela 2 Table 2 echy fizycze jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej Physical traits of chicke eggs depedig o their weight category echa Masa jaja (g) Egg weight (g) Ideks jaja (%) Egg shape idex (%) Wysokość komory powietrzej (mm) ir chamber heigh (mm) Egg weight category Razem 56,18 d ±0,78 58,65 c ±0,89 61,44 b ±0,80 65,96 a ±2,94 61,44 ±3,82 75,82 b ±1,91 77,87 a ±2,66 77,00 ab ±3,43 76,10 ab ±2,79 76,86 ±2,96 2,23 ±0,44 2,15 ±0,36 2,21 ±0,41 2,22 ±0,42 2,20 ±0,40 liczba jaj umber of eggs X wartość średia mea S odchyleie stadardowe stadard deviatio a, b róże litery w wierszach ozaczają statystyczą istotość różic (p 0,05) differet letters i rows idicate a statistically sigificat differece at p 0.05 W badaiach własych wysokość komory powietrzej we wszystkich grupach ie przekraczała 2,23 mm. Najmiejszą wysokością komory powietrzej (2,15 mm) cechowały się jaja grupy, które miały ajgrubszą skorupę (352,46 µm), co warukowało woliejszą traspirację z ich wętrza. Hidalgo i wsp. [8] wykazali, że ajlżejsze jaja charakteryzowały się ajmiejszą wysokością komory powietrzej (3,5 mm) oraz ajwiększym udziałem skorupy (11,6%). 88
Jakość jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej Jaja ajcięższe (grupa ) wyróżiały się białkiem o istotie ajwiększej (p 0,05) masie (40,19 g) i wysokości (6,61 mm). Największymi jedostkami Haugha (79,52) oraz ajiższą wartością ph (9,06) charakteryzowało się białko jaj z grupy (tab. 3). Tabela 3 Table 3 echy fizycze białka jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej Physical traits of chicke egg albume depedig o egg weight category echa Masa białka (g) lbume weight (g) Wysokość białka (mm) lbume height (mm) Jedostki Haugha Haugh uits Wartość ph lbume ph Egg weight category Razem 33,86 d ±1,60 35,46 c ±1,32 37,10 b ±1,67 40,19 a ±2,92 37,22 ±2,99 5,76 b ±0,88 6,23 ab ±1,21 6,42 a ±1,01 6,61 a ±1,09 6,36 ±1,10 76,78 ±6,28 78,85 ±8,80 79,52 ±7,30 79,37 ±7,44 78,98 ±7,69 9,08 ±0,03 9,08 ±0,04 9,06 ±0,07 9,07 ±0,05 9,07 ±0,05 liczba jaj umber of eggs X wartość średia mea S odchyleie stadardowe stadard deviatio a, b róże litery w wierszach ozaczają statystyczą istotość różic (p 0,05) differet letters i rows idicate a statistically sigificat differece at p 0.05 Şekeroğlu i ltutaş [20] oceili jakość jaj, pochodzących od kur Lohma, sklasyfikowaych w czterech kategoriach wagowych: medium 52,36 g, large 57,44 g, extra large 64, g, jumbo 71,51 g. utorzy wykazali, że wysokość białka istotie zależała od masy jaja, osiągając wartość 7,70 mm w jajach ajcięższych. Podobą zależość wykazao w badaiach własych. Z kolei według Lee i wsp. [15] ajkorzystiejszymi cechami jakości białka jaja (p 0,05), tj. ajwiększą wysokością i jedostkami Haugha, charakteryzowały się jaja ajmiejsze. Rówież Hidalgo i wsp. [8] wykazali, że ajlżejsze jaja cechowały się ajwiększymi jedostkami Haugha (78,0). Wyiki te ie korespodują z badaiami własymi, w których stwierdzoo, że jaja z grupy odzaczały się ajmiej korzystymi cechami jakości białka, tj. istotie (p 0,05) ajmiejszą wysokością (5,76 mm), masą (33,86 g) oraz jedostkami Haugha (76,78). Ocea cech jakości żółtka jaj (tab. 4) wykazała, że jaja pochodzące z grupy charakteryzowały się żółtkami o ajwyższej (p 0,05) masie (18,13 g) i ajciemiejszym wybarwieiu (13,65 pkt.). Wartości ph żółtka jaj mieściły się w zakresie od 6,31 (grupa ) do 6,36 (grupa ), a różice były istote (p 0,05) dla grupy vs, i. 89
L. Lewko i E. Gorowicz Toritsia i Staishevskaya [23] wykazały, iż pochodzące od iosek Rhode Islad Red jaja o średiej masie jedostkowej 63,0 g, wyróżiały się większą masą żółtka (średio o 1,75 g), a także wyższym jego procetowym udziałem (średio o 4,0 p.p.), w porówaiu do jaj cięższych (66,0 g). Şekeroğlu i ltutaş [20] oceiając barwę żółtka jaj stwierdzili jego ajciemiejsze wybarwieie (12,58 pkt. w skali YolkFa SM) w jajach o ajwiększej masie jedostkowej. Potwierdzają to wyiki badań własych. Tabela 4 Table 4 echy fizycze żółtka jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej Physical traits of chicke yolks depedig o egg weight category echa Masa żółtka (g) Yolk weight (g) Wartość ph Yolk ph arwa (pkt w skali La Roche a) olour (La Roche scale) Egg weight category Razem 15,42 c ±1,33 15,96 bc ±1,54 16,95 b ±1,48 18,13 a ±2,37 16,86 ±2,04 6,36 a ±0,07 6,32 b ±0,05 6,32 b ±0,04 6,31 b ±0,05 6,32 ±0,05 13,23 a ±1,48 12,96 ab ±2,06 13,11 a ±1,29 13,65 a ±1,36 13,24 ±1,60 liczba jaj umber of eggs X wartość średia mea S odchyleie stadardowe stadard deviatio a, b róże litery w wierszach ozaczają statystyczą istotość różic (p 0,05) differet letters i rows idicate a statistically sigificat differece at p 0.05 aliza jakościowa skorup wykazała, iż jaja pochodzące z grupy wyróżiały się mocymi skorupami o ajwiększej grubości (352,46 µm) i wytrzymałości (38,2 N) tabela 5. Z kolei ajwiększe (p 0,05) odkształceie elastycze skorupy (75,80 µm) cechowało jaja z grupy. Skorupy jaj z grupy były ajbardziej gęste (90,02 mg/cm 2 ) i ajciemiej wybarwioe (36,23% bieli). Różice statystyczie istote (p 0,05) stwierdzoo dla masy skorupy ( vs i oraz vs i ) i odkształceia elastyczego ( vs,, ). adaia przeprowadzoe przez Şekeroğlu i ltutaş [20] wykazały, że jaja o ajmiejszej masie wyróżiały się ajkorzystiejszymi parametrami jakości skorupy, tj. ajwiększą grubością (400 µm) i wytrzymałością (,11 N). ytowai utorzy stwierdzili poadto, iż ajciemiej wybarwioe skorupy (62,w skali L*a*b*) cechowały jaja ajcięższe. Podobie asiraghi i wsp. [5] wykazali, że jaja z ajiższej kategorii wagowej (S) cechowały się skorupami o ajwiększej wytrzymałości (43,5 N). Nie potwierdzają tego wyiki badań dersoa i wsp. [1], w których stwierdzoo, że ajcięższe jaja (63,88 g) odzaczały się ajgrubszą (0 µm) i ajbardziej wytrzymałą skorupą (3,36 kg). 90
Jakość jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej Tabela 5 Table 5 echy fizycze skorupy jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej Physical traits of chicke eggshells depedig o egg weight category echa Masa skorupy (g) Shell weight (g) Grubość skorupy (µm) Shell thickess (µm) Odkształceie elastycze (µm) Shell deformatio (µm) Wytrzymałość (N) Shell streght (N) Gęstość (mg/cm 2 ) Shell desity (mg/cm 2 ) arwa (% bieli) Shell colour (% of white) Egg weight category Razem 6,26 b ±0,57 6,42 b ±0,37 6,52 a ±0,42 6,96 a ±0,57 6,60 ±0,54 345,21 ±32,71 352,46 ±23,22 342,94 ±27,99 352,37 ±28,03 348,86 ±27,33 71,80 b ±0,005 71,50 b ±0,005 75,80 a ±0,006 70,90 b ±0,005 72,50 ±0,006 35,2 ±1,54 38,2 ±1,36 37,1 ±1,30 35,8 ±1,38 36,8 ±1,36 90,02 ±8,06 89,65 ±5,21 88,28 ±5,66 89,97 ±6, 89,39 ±6,07 36,23 ±8,75 37,08 ±7,52 39,42 ±6,39 38,00 ±7,38 37,96 ±7,31 liczba jaj umber of eggs X wartość średia mea S odchyleie stadardowe stadard deviatio a, b róże litery w wierszach ozaczają statystyczą istotość różic (p 0,05) differet letters i rows idicate a statistically sigificat differece at p 0.05 W badaiach własych iezaczie korzystiejszymi parametrami jakościowymi skorupy wyróżiały się jaja o miejszej masie jedostkowej (grupa ). Skorupy te były grubsze zaledwie o 0,09 µm i bardziej wytrzymałe a zgiataie o 2,4 N wobec skorup jaj ajcięższych (grupa ). Szczegółowa aaliza udziału lizozymu w poszczególych frakcjach białka jaj wykazała, że ajlżejsze jaja (grupa ) zawierały go ajwięcej (p 0,05) w białku rzadkim (0,61%), poadto charakteryzował się o ajwyższą aktywością hydrolityczą (131 105 U/ml). Rówież w białku strukturalym jaj o ajmiejszej masie wykazao ajwyższą procetową zawartość lizozymu (0,38%) oraz jego aktywość hydrolityczą (80 705 U/ml) tabela 6. Podsumowując przedstawioe wyiki badań moża stwierdzić, że jaja o ajwiększej masie cechowały się ajkorzystiejszymi z puktu widzeia kosumeta cechami. Wyróżiała je dobra jakość białka (ajwiększa masa i wysokość) oraz żółtka (ajwiększa masa i ajciemiejsze wybarwieie). Poadto cechowały się dość grubą skorupą o ajmiejszym odkształceiu elastyczym, świadczącym o ajwiększej ich odporości a zgiataie. Natomiast białko jaj o ajmiejszej masie charakteryzowało się ajwyższą kocetracją i aktywością hydrolityczą lizozymu. 91
L. Lewko i E. Gorowicz Tabela 6 Table 6 Wyiki aalizy lizozymu frakcji białka jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej alysis of chicke egg lysozyme i albume fractios depedig o egg weight category echa Egg weight category Razem iałko rzadkie Thi albume zawartość lizozymu (%) lysozyme cocetratio (%) aktywość hydrolitycza (U/ml) hydrolytic activity (U/ml) iałko gęste Thick albume zawartość lizozymu (%) lysozyme cocetratio (%) aktywość hydrolitycza (U/ml) hydrolytic activity (U/ml) 0,61 a ±0,09 0,55 b ±0,07 0,56 b ±0,08 0,55 b ±0,07 0,56 ±0,08 131 105 a ±20 389 118 038 b ±16 086 119 655 b ±16 850 1 615 b ±15 159 119 772±16 860 0,38 ±0,08 0,36 ±0,07 0,36 ±0,05 0,35 ±0,06 0,36 ±0,06 80 705 ±16 772 77 673 ±14 450 77 0 ±10 013 74 811 ±13 469 76 926 ±13 250 liczba jaj umber of eggs X wartość średia mea S odchyleie stadardowe stadard deviatio a, b róże litery w wierszach ozaczają statystyczą istotość różic (p 0,05) differet letters i rows idicate a statistically sigificat differece at p 0.05 92
Jakość jaj kurzych w zależości od ich kategorii wagowej PIŚMIENNITWO 1. NERSON K.E., THRRINGTON J.., URTIS P.., JONES F.T., 2004 Shell haracteristics of Eggs from Historic Strais of Sigle omb White Leghor hickes ad the Relatioship of Egg Shape to Shell Stregth. Iteratioal Joural of Poultry Sciece 3 (1), -19. 2. NTON M., NU F., NYS Y., 2006 ioactive egg compoets ad their potecial uses. World s Poultry Sciece Joural 62, 429-438. 3. IESI-RZZG., JNOH., 2009 Wpływ pochodzeia i systemu utrzymaia kur a jakość jaj spożywczych. Żywość. Nauka. Techologia. Jakość 3 (64), 67-74. 4. LIK J., 2011 Ocea jakości jaj sześciu rodów kur ieśych w zależości od ich wieku. Żywość. Nauka. Techologia. Jakość 5 (78), 85-93. 5. SIRGHI E., HILGO., ROSSI M., 2005 Ifluece of weight grade o shell characteristics of marketed he eggs. XI th Europea Symposium o the Quality of Eggs ad Egg Products, oorwerth, The Netherlads, 183-188. 6. FURSTER., FLOK. K., 1997 Egg quality criteria for table eggs ad egg products. Proceedigs of the VII Europea Symposium o the Quality of Eggs ad Egg Products, Poza, 28-38. 7. GORNOWIZ E., WĘGLRZY K., SZLEWSKI T., 2013 Jakość skorupy jaj pozyskaych metodami ekologiczymi. Wiadomości Zootechicze 4, 19-30. 8. HILGO., ROSSI M., SIRGHI E., 2005 ommercial-quality evaluatio of differet weight-grade eggs. XI th Europea Symposium o the Quality of Eggs ad Egg Products, oorwerth, The Netherlads, 8-182. 9. JOHNSTON S.., GOUS R.M., 2007 Modellig the chages i the proportios of the egg compoets durig a layig cycle. ritish Poultry Sciece 48, 3-353. 10. KIJOWSKI J., LEŚNIEROWSKI G., 1999 Separatio, polimer formatio ad atibacterial activity of lysozyme. Polish Joural of Food ad Nutritio Scieces 8/ (3), 3-16. 11. KIJOWSKI J., LEŚNIEROWSKI G., EGIELSK-RZIEJEWSK R., 2013 Jaja ceym źródłem składików bioaktywych. Żywość. Nauka. Techologia. Jakość 5 (90), 29-41. 12. KRWZYK J., 2009 Effect of layer age ad egg productio level o chages i quality traits of eggs from hes of coservatio breeds ad commercial hybrids. als of imal Sciece 9 (2), 185-193. 13. KRWZYK J., GORNOWIZ E., 2010 Quality of eggs from hes kept i two differet freerage systems i compariso with a bar system. rchiv für Geflügelkude 74 (3), 151-157. 14. KWSEK M., 2011 Kosumeci XXI wieku. Z badań ad rolictwem społeczie zrówoważoym (13). Jakość i bezpieczeństwo żywości a zdrowie kosumeta (praca zbiorowa, red. M. Kwasek). 15. LEE J. H., KIM S.H., SUN H.W., KIM H.H., JUNG S., LEE J.H., JO H., 2013 ompariso of priciple compoets ad iteral quality of eggs by age of layig hes ad weight stadard. Korea Joural of Poultry Sciece 40 (1), -55. 16. NIEMIE J., 2012 Hodowla i użytkowaie kur ieśych. [w:] Hodowla i użytkowaie drobiu (red. J. Jakowski). PWRiL, Warszawa, 279-304.. Polska Norma PN-90/-86505 Jaja i przetwory jajowe Termiologia. 18. Rozporządzeie Komisji (WE) r 589/2008 z d. 23.06.2008 r. ustaawiające szczegółowe zasady wykoywaia rozporządzeia Rady (WE) r 1234/2007 w sprawie orm hadlowych w odiesieiu do jaj. 19. Rozporządzeie Rady (WE) a 1234/2007 z d. 22.10. 2007 r. ustaawiające wspólą orgaizację ryków rolych oraz przepisy szczegółowe dotyczące iektórych produktów rolych ( rozporządzeie o jedolitej wspólej orgaizacji ryku ) (z.u. L299 z 16.11.2007, s. 1-1). 93
L. Lewko i E. Gorowicz 20. SEKEROGLU., LTUNTS E., 2009 Effects of egg weight o egg quality characteristics. Joural of the Sciece of Food ad griculture 89, 379-383. 21. SPRKS N.H.., 2006 The he s egg is its role i huma utritio chagig? World s Poultry Sciece ssociatio 62, 308-315. 22. StatSoft, I. 2010 STTISTI (data aalysis software system), 10.0 ed. 23. TORITSIN E.S., STNISHEVSKY O.I., 2005 Some parameters of egg yolk i lies of commercial layig cross. XI th Europea Symposium o the Quality of Eggs ad Egg Products, oorwerth, The Netherlads, 119-121. 24. TRZISZK T., 2000 Jajczarstwo. Wyd. R Wrocław, 437-460. 25. TRZISZK T., NOWK M., KŹMIERSK M., 2006 Preferecje kosumetów jaj a ryku wrocławskim. Żywość. Nauka. Techologia. Jakość 3 (48), 107-1. 26. TŮMOVÁ E., ENGLMIEROVÁ M., LEVINK Z., HRVÁTOVÁ V., 2011 Iteractio betwee housig system ad geotype i relatio to iteral ad exteral egg quality parameters. zech joural of imal Sciece 56, 0-8. 27. WU G., RYNT M.M., VOITLE R.., ROLN., 2005 Effect of dietary eergy o performace ad egg compositio of ovas White ad ekalb White hes durig phase 1. Poultry Sciece 84, 1610-1615. 28. ZIT L., TŮMOVÁ E., ŠTOL L., 2009 Effects of Geotype, ge ad Their Iteractio o Egg Quality i row-egg Layig Hes. cta Veteriaria ro 78, 85-91. Quality of chicke eggs i relatio to their weight category Lidia Lewko, Ewa Gorowicz S u m m a r y The purpose of this study was to evaluate selected quality traits of chicke eggs i relatio to their weight (weight categories). The experimetal material comprised eggs from 250 layig hes ( New Hampshire x arred Rock). The birds were kept i a poultry house o litter i idetical hygieic coditios ad fed ad libitum the same compoud feed, of appropriate utritioal value, durig the rearig ad egg productio period. t 36 weeks of age eggs were take at radom from the hes ad divided ito four weight categories: below 57.0 g (group ); 57.1 to 60.0 g (group ); 60.1 to 63.0 g (group ) ad above 63.0 g (group ). The quality of the albume, yolk ad shell was evaluated ad the cocetratio ad hydrolytic activity of lysozyme was determied i idividual albume fractios. Eggs from group had the highest share of albume (60.92%) ad the smallest share of shell (10.56%). Furthermore, the albume of these eggs had the greatest weight (40.19 g) ad height (6.61 mm), ad the yolks had the highest weight (18.13 g) ad darkest colour (13.65 pts). The eggs assiged to group had greater shell thickess (352.46 µm) ad stregth (38.2 N). etailed aalysis of lysozyme activity showed that the albume of the group eggs had the highest lysozyme cocetratio ad hydrolytic activity i both albume fractios aalysed (0.61%; 131,105 U/ml thi albume ad 0.38%;80,705 U/ml thick albume). The study showed that the heaviest eggs had the most favourable traits for the cosumer. They were distiguished by good albume quality (the greatest weight ad height) ad yolk quality (the greatest weight ad darkest colour). Moreover, their shells were fairly thick (352.37 µm) ad the least susceptible to deformatio (70.90 µm). O the other had, the albume of the eggs i the lowest weight category had the highest cocetratio ad hydrolytic activity of lysozyme. KEY WORS: chicke eggs / egg weight / quality / physical characteristics / lysozyme 94