ANALIZA PARAMETRÓW WZROSTU CIELĄT RAS LIMOUSINE, CHAROLAISE I HEREFORD W STADACH HODOWLANYCH OBJĘTYCH KONTROLĄ UŻYTKOWOŚCI

Transkrypt

1 Rocz. Nauk. Zoot., T. 38, z. 2 (2011) ANALIZA PARAMETRÓW WZROSTU CIELĄT RAS LIMOUSINE, CHAROLAISE I HEREFORD W STADACH HODOWLANYCH OBJĘTYCH KONTROLĄ UŻYTKOWOŚCI Z e o C h o r o s z y 1, B o g u m i ł a C h o r o s z y 1, M a g d a l e a Ł o p i e ń s k a 2, A d r z e j S z e w c z y k 1, G r z e g o r z G r o d z k i 3 1 Istytut Zootechiki Państwowy Istytut Badawczy, Dział Geetyki i Hodowli Zwierząt, Balice k. Krakowa 2 Szkoła Główa Gospodarstwa Wiejskiego, Wydział Nauk o Zwierzętach, Katedra Geetyki i Ogólej Hodowli Zwierząt, ul. Ciszewskiego 8, Warszawa 3 Polski Związek Hodowców i Producetów Bydła Mięsego, ul. Rakowiecka 32, Warszawa Celem pracy była aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Charolaise, Limousie i Hereford w stadach bydła mięsego objętych kotrolą użytkowości w latach 2000 do Uzyskae wyiki wykazały w kolejych latach ocey wzrost masy ciała a zakończeie okresu odchowu zarówo u buhajków, jak i jałówek, co było rówież związae ze wzrastającą mleczością matek. y za wszystkie aalizowae lata były a zadowalającym poziomie. Uzyskae wyiki wskazują a systematyczą poprawę waruków odchowu cieląt, co przekłada się a lepsze efekty w realizacji pracy hodowlaej w stadach mięsych. Na efektywość hodowli i produkcji w stadzie bydła mięsego wpływa główie maksymale wykorzystaie krów mięsych w rozrodzie oraz techologia chowu, w tym wyiki odchowu cieląt w ajtrudiejszym okresie, tj. do mometu odsadzeia. Okres te przypada ajczęściej a koiec sezou pastwiskowego (Goszczyński i i., 1996). Masa ciała cielęcia przy urodzeiu zależy od szeregu czyików zarówo geetyczych, jak i osobiczych (Jezierski i Goszczyński, 1996; Przysucha i i., 2000; Przysucha i Grodzki, 2007). Badaia wielu autorów wykazały, że u bydła mięsego wzrost i rozwój cieląt w okresie odchowu uzależioy jest w dużej mierze od mleczości matek. Produkcja mleka u krów ras mięsych uzależioa jest atomiast zarówo od rasy, jak rówież od waruków środowiskowych, główie od poziomu żywieia (Krzywda i i., 2002; Łozicki i Dymicka, 2001; Stezel i i., 2001). Celem przeprowadzoych badań była aaliza parametrów, dotyczących odchowu cieląt w stadach bydła mięsego objętych kotrolą użytkowości, pod kątem zmia zachodzących zmia w kolejych pokoleiach.

2 138 Z. Choroszy i i. Materiał i metody Przedstawioa aaliza dotyczyła okresu od 2000 do 2006 r. tj. do czasu wprowadzeia przez Istytut Zootechiki PIB oraz Polski Związek Hodowców i Producetów Bydła Mięsego ocey wartości użytkowej buhajów ras mięsych używaych do rozrodu. Przeprowadzeie dalszej aalizy w oparciu o wyiki z astępych lat pozwoli w przyszłości a określeie tempa zmia w populacji cieląt ras mięsych po wprowadzeiu do rozrodu buhajów z przeprowadzoą oceą. Dae pochodziły z bazy daych Polskiego Związku Hodowców i Producetów Bydła Mięsego i obejmowały trzy ajpopulariejsze rasy mięse: Limousie, Charolaise i Hereford. Przedmiotem badań były cechy dotyczące odchowu cieląt jałówek i buhajków, obejmujące masę ciała przy urodzeiu (), masę ciała przy odsadzeiu w 210. diu życia (M210) oraz przyrosty dobowe za okres odchowu do 210. dia życia. Dodatkowo przeaalizowao mleczość krów matek trzech wybraych ras mięsych. Podstawą obliczeia mleczości krowy był średi przyrost masy ciała jej cielęcia w okresie od urodzeia do odsadzeia, według wzoru stosowaego w oceie bydła mięsego (Litwińczuk i Szulc, 2005). M = C 1700 W gdzie: M szacowaa mleczość krowy (kg), C masa ciała cielęcia w chwili odsadzeia (kg), W wiek cielęcia w chwili odsadzeia (di). Cechy poddae aalizie zestawioo w tabele, obliczoo średie i odchyleia stadardowe. Cechy w latach skrajych, tj i 2006, porówao i poddao statystyczej aalizie wariacji przy użyciu pakietu SAS (procedura GLM). Do szacowaia istotości różic pomiędzy grupami zastosowao test Ducaa. Wyiki Wyiki przedstawioe w tabeli 1 dotyczą okresu odchowu jałówek i buhajków rasy Limousie. Masa ciała buhajków rasy Limousie przy urodzeiu w roku rozpoczęcia ocey wyosiła 34,50 kg i w astępych latach była ieco wyższa. Aalizując lata skraje, tj i 2006, wykazao wzrost masy ciała przy urodzeiu o 1,7 kg (różica statystyczie wysoko istota). Na koiec okresu odchowu, tj. w wieku 210 di, w 2006 r. buhajki uzyskały masę ciała 249,0 kg, przy masie urodzeiowej cieląt wyoszącej 36,2 kg. W kolejych latach wykazao wzrost średiej masy ciała (ajwyższy w 2005 r.). W końcowym efekcie różica za lata skraje objęte badaiami wyosiła 10,5 kg (przewaga statystyczie wysoko istota). W okresie odchowu wykazao rówież systematyczy, liiowy

3 Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 139 wzrost przyrostów ch buhajków w aalizowaych latach, za wyjątkiem roku y te wyosiły o 973 g w 2000 r. i wzrosły do 1064 w Pomiędzy początkowym i końcowym okresem aalizy w zakresie przyrostów ch stwierdzoo statystyczie wysoko istotą przewagę. Cecha trait Weaig Daily gai Weaig Daily gai Tabela 1. Charakterystyka potomstwa rasy Limousie Table 1. Characteristics of Limousi offsprig Rok Year ,50 A 1, ,50 A 14, A 58, ,70 A 1, ,70 A 14, A 58, ,20 1, ,50 11, , ,60 1, ,20 10, , ,00 1, ,50 12, , ,70 1, ,00 10, ,19 Buhajki ,30 1, ,00 10, ,33 Jałówki ,70 1, ,20 9, , ,30 1, ,40 9, , ,40 1, ,20 9, , ,30 0, ,30 8, , ,10 0, ,60 7, , ,20 B 0, ,00 B 6, B 26, ,70 B 0, ,20 B 6, B 25,33 a, b i A, B wartości w wierszach ozaczoe różymi literami różią się istotie przy P<0,05 i P<0,01. a, b ad A, B values i rows with differet letters differ sigificatly at P<0.05 ad P<0.01. Różica średich pomiędzy latami 2000 a 2006 Differece i meas betwee 2000 ad ,70 10, ,00 24,5 106

4 140 Z. Choroszy i i. Jałówki rasy Limousie w początkowym okresie ocey wartości użytkowej charakteryzowały się średią masą ciała przy urodzeiu 33,70 kg. W latach astępych wykazao iezaczy wzrost masy ciała, a z kolei w latach 2004 i 2005 iezacze jej obiżeie. Jedak w efekcie końcowym w 2006 r. masa ciała przy urodzeiu jałówek rasy Limousie w porówaiu z rokiem 2000 była wyższa o 1,00 kg (różica statystyczie wysoko istota). Masa ciała w wieku 210 di, wyosząca 221,7 kg w roku 2000 r., wzrosła do 246,2 kg w 2006, dając statystyczie wysoko istotą różicę, wyoszącą 24,5 kg. Należy tutaj zazaczyć stały wzrost tej cechy z roku a rok. Jałówki rasy Limousie w okresie odchowu charakteryzowały się wysokimi przyrostami mi, wyoszącymi poad 900 g. W 2006 średi przyrost jałówek wyiósł 1006 g i był w porówaiu do 2000 r. o 106 g wyższy (różica statystyczie wysoko istota). W tabeli 2 przedstawioo wyiki odchowu cieląt rasy Charolaise. Buhajki w roku rozpoczęcia ocey charakteryzowały się ajwyższą masą urodzeiową, wyoszącą 41,1 kg. W astępych latach zaobserwowao tedecję spadkową, a różica pomiędzy skrajymi latami miała wartość ujemą ( 0,40 kg). W wieku 210 di masa ciała buhajków w 2000 r. była ajiższa za cały aalizoway okres i wyosiła 263,60 kg. W latach astępych wykazao tedecję wzrostową. W ostatim aalizowaym roku masa ciała buhajków była o 20,00 kg wyższa w stosuku do 2000 r. (różica statystyczie wysoko istota). y dobowe buhajków były rówież ajiższe w 2000 r. i wyosiły średio 866 g. W latach astępych wystąpiła tedecja zwyżkowa. W 2006 r. buhajki rasy Charolaise uzyskały wyższy o 279 g średi przyrost w porówaiu do 2000 roku. U jałówek rasy Charolaise masa ciała przy urodzeiu kształtowała się a zbliżoym poziomie w poszczególych latach obserwacji i ie wykazywała statystyczych różic. W 2000 r. u jałówek w wieku 210 di wykazao ajiższą masę ciała (227,00 kg). W latach astępych była oa wyższa, ie wykazując jedak wzrostu liiowego. Różica pomiędzy skrajymi latami była wysoka (32,40 kg) i statystyczie wysoko istota. y dobowe za okres odchowu rówież były ajiższe w 2000 r. (896 g). W latach astępych wykazały jedak tedecję rosącą i w efekcie końcowym różica pomiędzy 2000 a 2006 r. wyosiła 153 g i była statystyczie potwierdzoa. W tabeli 3 zamieszczoo aalizę dotyczącą rozwoju cieląt rasy Hereford w stadach mięsych objętych kotrolą użytkowości. W 2000 r. masa ciała buhajków przy urodzeiu wyosiła 34,8 kg, w późiejszych latach uzyskae wartości dotyczące tej cechy były iższe lub wyższe w porówaiu do roku rozpoczęcia obserwacji. W 2006 r. masa ciała buhajków wyosiła 34,1 kg, wykazując w stosuku do 2000 r. różicę ujemą ( 0,7 kg). Masa ciała w wieku 210 di z roku a rok wykazywała tedecję rosącą. Była ajiższa w 2000 r., a różica w stosuku do 2006 wyosząca +28,2 kg, była statystyczie wysoko istota. y dobowe buhajków rasy Hereford były zróżicowae i w okresie objętym aalizą wykazywały tedecję rosącą.

5 Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 141 Cecha Trait Weaig Daily gai Weaig Daily gai Tabela 2. Charakterystyka potomstwa rasy Charolaise Table 2. Characteristics of Charolais offsprig Rok Year ,10 2, ,60 A 21, A 61, ,60 1, ,00 A 16, A 65, ,10 1, ,50 18, , ,20 1, ,40 15, , ,50 1, ,00 22, , ,80 1, ,60 19, ,06 Buhajki ,90 1, ,80 22, ,41 Jałówki ,30 1, ,60 29, , ,10 1, ,10 13, , ,80 1, ,10 12, , ,70 1, ,00 13, , ,80 1, ,10 12, , ,70 1, ,60 B 14, B 58, , ,40 B 13, B 53,57 a, b i A, B wartości w wierszach ozaczoe różymi literami różią się istotie przy P<0,05 i P<0,01. a, b ad A, B values i rows with differet letters differ sigificatly at P<0.05 ad P<0.01. Różica średich pomiędzy latami 2000 a 2006 Differece i meas betwee 2000 ad ,40 20, ,4 32,40 153

6 142 Z. Choroszy i i. Cecha Trait Weaig Daily gai Weaig Daily gai ,80 1,51 Tabela 3. Charakterystyka potomstwa rasy Hereford Table 3. Characteristics of Hereford offsprig Rok Year ,00 A 8, a 54, ,10 1, ,60 A 14, , ,70 1, ,50 10, , ,10 1, ,50 10, , ,50 1, ,60 12, , ,20 1, ,20 10, ,68 Buhajki ,00 1, ,30 11, ,20 Jałówki ,10 1, ,50 10, , ,40 1, ,50 11, , ,60 1, ,80 9, , ,10 1, ,60 11, , ,60 1, ,30 9, , ,10 1, ,20 B 10, b 43, ,40 1, ,50 B 11, ,50 a, b i A, B wartości w wierszach ozaczoe różymi literami różią się istotie przy P<0,05 i P<0,01. a, b ad A, B values i rows with differet letters differ sigificatly at P<0.05 ad P<0.01. Różica średich pomiędzy latami 2000 a 2006 Differece i meas betwee 2000 ad ,70 28, ,70 Jałówki charakteryzowały się iższą masą urodzeiową w porówaiu do buhajków, która podobie jak u buhajków przyjmowała wartości skokowe. W kosekwe- 26,9 49

7 Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 143 cji, różica pomiędzy latami skrajymi była ujema ( 0,7kg). Masa ciała jałówek w wieku 210 di wykazywała od 2003 r. tedecję rosącą. Różica uzyskaa pomiędzy skrajymi latami była wysoka, wyosiła +26,9 kg i była statystyczie potwierdzoa. Cecha Trait LM CH HH Tabela 4. Aaliza mleczości krów w latach dla poszczególych ras Table 4. Aalysis of milk yield for cows of differet breeds, Rok Year ,63 A 64, A 120, ,16 A 117, ,40 69, , ,40 63, ,20 48, , ,80 129, ,80 54, , ,80 84, ,80 54, , ,10 60, ,00 46, , , ,20 B 36, B 76, B 68,02 a, b i A, B wartości w wierszach ozaczoe różymi literami różią się istotie przy P<0,05 i P<0,01. a, b ad A, B values i rows with differet letters differ sigificatly at P<0.05 ad P<0.01. Różica średich pomiędzy latami 2000 a 2006 Differece i meas betwee 2000 ad ,57 203,00 325,84 Tabela 4 dotyczy mleczości krów matek wybraych ras mięsych. Z badaej populacji ajiższą mleczością charakteryzowały się krowy rasy Hereford. W grupie tej w początkowym okresie wydajość mleka wyosiła 1782 kg i od 2003 r. systematyczie wzrastała. W kosekwecji, różica 325,8 kg stwierdzoa pomiędzy latami skrajymi była ajwyższa wśród oceiaych grup. Wyższą średią mleczością, wyoszącą od 1843,2 kg do 2069,2 kg, wykazały się krowy rasy Limousie, jedak pomiędzy poszczególymi latami ie odotowao systematyczego wzrostu. Krowy rasy Charolaise uzyskały ajwyższą mleczość, która wyosiła od 1930 do 2186 kg. Podobie jak w pozostałych grupach, różice pomiędzy latami ie zawsze były dodatie, atomiast różica pomiędzy 2000 a 2006 r. wyosiła 203 kg i została statystyczie potwierdzoa. W tabeli 5 przedstawioo zależości pomiędzy cechami poddaymi aalizie a poszczególymi latami ocey. W zakresie masy ciała przy urodzeiu, zarówo u buhajków, jak i jałówek trzech aalizowaych ras stwierdzoo brak zależości liiowej pomiędzy tą cechą a rokiem urodzeia. Aalizując zmiay masy ciała

8 144 Z. Choroszy i i. w 210. diu życia za lata ie stwierdzoo zależości liiowej dla rasy Charolaise. Jedyie dla rasy Hereford stwierdzoo wyraźą zależość liiową pomiędzy masą ciała w 210. diu a rokiem urodzeia (dla buhajków r = 0,85; dla jałówek r = 0,76). Średioroczy przyrost masy ciała w wieku 210 di, zarówo dla buhajków, jak i jałówek tej rasy wyosił powyżej 5 kg. Dla rasy Limousie jedyie dla jałówek stwierdzoo liiowe zmiay z roku a rok dla tej cechy (r = 0,78). Średioroczy wzrost masy ciała w 210 diu wyiósł 3,6 kg. Rasa Breed LM HH CH Płeć Se buhajki bulls jałówki heifers buhajki bulls jałówki heifers buhajki bulls jałówki heifers Tabela 5. Tred liiowy wybraych cech w latach Table 5. Liear tred for selected traits i the years M210 Weaig Weight gai Mleczość matek Milk yield of mothers r b r b r b r b 0,1841 0,1211 0,1687 1,0168 0, ,7910 0,0456 0,0836 0,7792 3,6077 0, ,5779 0,1188 0,0714 0,8542 5,4876 0, ,4058 0,1523 0,0967 0,7626 5,3248 0, ,9930 0,0148 0,0449 0,0600 0,8693 0, ,3557 0, ,0960 0,0002 0,2315 0, ,4329 r współczyik korelacji prostej, b średia zmiaa wartości cechy z roku a rok, r coefficiet of simple correlatio, b mea chage i value of trait from year to year. 0, ,2064 0, ,7179 0, ,6921 Pod względem przyrostów ch od urodzeia do 210. dia życia u cieląt wszystkich ras stwierdzoo zauważalą poprawę. Z roku a rok tedecja wzrostowa wahała się, w zależości od grupy rasowej, od 17 g u Limousie (buhajki) do 28 g u Hereford (jałówki). Badając zależości w mleczości matek stwierdzoo, że ajkorzystiejsza tedecja dodatia, mająca charakter liiowy wystąpiła u Herefordów. Stwierdzoo wzrost średiej mleczości matek w każdym roku o około 66 kg, przy rówocześie stwierdzoej ajiższej w stosuku do pozostałych oceiaych grup średiej wydajości roczej. W pozostałych grupach wydajość mleka ie wykazywała wyraźych tedecji dodatich o charakterze ciągłym. Omówieie wyików W mięsym kieruku użytkowaia bydła stado krów wykorzystywae jest w zasadzie tylko do rozrodu i wychowu cieląt do wieku 7 8 miesięcy życia. Stąd, o wiel-

9 Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 145 kości produkcji świadczą liczba i masa ciała cieląt odsadzoych od matek pod koiec okresu pastwiskowego. W przedstawioej pracy aalizowao trzy rasy mięse ajlicziej występujące w polskiej populacji. Buhajki rasy Limousie wykazywały się w ciągu aalizowaych lat wzrostem masy urodzeiowej, jedak ie miał o charakteru liiowego. W aalizowaym okresie a cechę tę mogły wpłyąć w związku z tym także zmiay udziału pierwiastek w stadach, jak rówież zmiay środowiska. Badaia wykazały, że cielęta rasy Limousie we fracuskich stadach mają wyższą masę ciała przy urodzeiu, wyoszącą około 39 kg (Przysucha i i., 2000; Trela i i., 2000). Podobą masę ciała cieląt uzyskał w swoich badaiach Dobicki (2006). W badaiach Kamieieckiego i i. (1998) oraz Wróblewskiego i i. (2007), masa ciała przy urodzeiu zarówo u buhajków, jak i jałówek, była a poziomie zbliżoym do uzyskaego w przedstawioej aalizie. Przysucha i i. (2000) wykazali, że iższą masę ciała mają cielęta urodzoe przez pierwiastki. U cieląt rasy Charolaise rówież ie wykazao systematyczego liiowego wzrostu masy urodzeiowej cieląt. U buhajków ajwyższą masę cieląt stwierdzoo a początku obserwacji, u jałówek różice między latami były bardziej zróżicowae. Uzyskae przez autorów wyiki są zbliżoe do uzyskaych przez Krzywdę i i. (2002) oraz Pilarczyka i i. (2010). Goszczyński i Witkiewicz (1996) oraz Trela i Jodko (1998) odotowali wyższe masy ciała, zbliżoe do daych uzyskaych w stadach fracuskich. U cieląt rasy Hereford masa ciała przy urodzeiu była ajiższa, u buhajków wyosiła 33,5 34,1 kg, a u jałówek 31,6 33,1 kg, co jest zgode z założeiami programu hodowlaego dla tej rasy. W badaiach Goszczyńskiego i i. (1996) oraz Krzywdy i i. (2002); masa ciała urodzoych cieląt była wysoka, od 44 kg u buhajków i 42 kg u jałówek. Autorzy zazaczają, że otrzymae przez ich wyiki były zbliżoe do uzyskiwaych we fracuskich stadach. Okres do 210 di życia cieląt jest to okres odchowu i w główej mierze zależy od predyspozycji rasy oraz mleczości matki, a także, jak wykazało wielu autorów, od sezou ocieleń (Goszczyński i Witkiewicz, 1996; Makulska i i., 2002; Przysucha i Grodzki, 2004). y dobowe młodzieży bydła ras mięsych były do osiągięcia wieku 210 di dobre. Najwyższe przyrosty uzyskiwała młodzież rasy Charolaise; wyosiły oe zarówo u buhajków, jak i jałówek, poad 1000 g za cały baday okres. Podobe wyiki uzyskali Krzywda i i. (2002) oraz Pilarczyk i i. (2010) (1082 g u jałówek i 1146 g u buhajków). W badaych grupach rasowych przyrost w okresie odchowu a dobrym poziomie cechował atomiast cielęta rasy Hereford ( g/dobę), co wyika z predyspozycji rasowej. y a tym samym poziomie u cieląt rasy Hereford uzyskao w badaiach Stezla i i. (2001) i były oe zaczie iższe iż u cieląt rasy Limousie. y cieląt są adekwate do mleczości matek (Łozicki i Dymicka, 2001). Na podstawie przeprowadzoej aalizy polskiej populacji bydła mięsego stwierdzoo, że ajwyższą mleczością charakteryzowały się krowy rasy Charolaise, co w kosekwecji przełożyło się a wyższe przyrosty młodzieży. U krów rasy Hereford atomiast mleczość matek była ajiższa, co uwidocziło się w iższych przyrostach cieląt.

10 146 Z. Choroszy i i. Mleczość krów ras mięsych w badaiach Stezla i i. (2001) wyosiła kg, atomiast w badaiach Treli i i. (1998) średio dla rasy Hereford 1860 kg. Należy rówież zazaczyć, że efekty pracy hodowlaej prowadzoej w stadzie rasy Hereford pod kątem mleczości matek są widocze, gdyż tylko w tej grupie odotowao systematyczy wzrost wydajości mleczej o około 66 kg roczie. Żywieie krów matek ma wpływ a ilość produkowaego przez ie mleka, co z kolei w zaczym stopiu wpływa a przyrosty przebywających z imi cieląt. Skort (za Łozickim i Dymicką, 2001) stwierdził, że duży wpływ ma rówież jakość pasz objętościowych, z których podstawowe zaczeie ma pastwisko. Przeprowadzoa aaliza, dotycząca rozwoju młodzieży w latach w stadach mięsych wykazała, że masa ciała cieląt a koiec okresu odchowu jest zróżicowaa i wykazuje tedecję wzrostową. Uzyskae wyiki odchowu cieląt wskazują a systematyczą poprawę waruków środowiskowych, w tym główie żywieia i prowadzoej w coraz szerszym zakresie pracy hodowlaej. Potwierdza to także coraz wyższa mleczość matek, która ma zasadiczy wpływ a rozwój potomstwa w okresie odchowu. Piśmieictwo D o b i c k i A. (2006). Podstawy chowu i użytkowaia bydła ras mięsych. W: Restrukturyzacja i moderizacja sektora żywościowego oraz rozwój obszarów wiejskich , 26 ss. G o s z c z y ń s k i J., W i t k i e w i c z A. (1996). Masa ciała krów i przyrosty cieląt Charolaise w sezoie pastwiskowym. Zesz. Nauk. AR Wrocław, ss G o s z c z y ń s k i J., W i t k i e w i c z A., G e b l e r A. (1996). Wyiki zróżicowaego odchowu młodego bydła rasy hereford do odsadzeia. Mat. ogólopolskiej kof. auk., Popielo 3 4 czerwca 1996, ss J e z i e r s k i T., G o s z c z y ń s k i J. (1996). Porówaie zachowaia krów rasy Charolaise, Hereford Charolaise i cb podczas porodów. Mat. ogólopolskiej kof. auk., Popielo 3 4 czerwca 1996; ss K a m i e i e c k i H., W ó j c i k J., S z a r k o w s k i K., S z u m a F. (1998). Porówaie wyików odchowu cieląt różych ras mięsych w spółdzielczej agrofirmie Witkowo. Zesz. Nauk. AR Wrocław, 336: K r z y w d a W., S z a r e k J., A d a m c z y k K. (2002). Charakterystyka bydła rasy Charolaise hodowaego w Polsce. Rocz. Nauk. Zoot., Supl., 15: L i t w i ń c z u k Z., S z u l c T. (2005). Hodowla i użytkowaie bydła. PWRiL, Warszawa, 398 ss. Ł o z i c k i A., D y m i c k a M. (2001). Porówaie wyików odchowu cieląt oraz próba oszacowaia kosztów żywieia krów mamek rasy Hereford w wybraych gospodarstwach. Zesz. Nauk. PTZ, IX Szkoła Zimowa, 55: M a k u l s k a J., W ę g l a r z A., S z a r e k J. (2002). Wpływ sezou urodzeia a produkcyjo- ekoomicze wyiki odchowu cieląt rasy Limousie. Rocz. Nauk Zoot., Supl., 15: P i l a r c z y k R., W ó j c i k J., R z e w u s k a - W ó j c i k E., B ł a s z c z y k P., C z e r i a k P., S z c z e - ś i a k P. (2010). Ocea wyików odchowu cieląt czysto rasowych oraz mieszańców z różym udziałem geów rasy Charolaise. Acta Sci. Pol. Zoot., 9 (4): P r z y s u c h a T., G r o d z k i H. (2004). The ifluece of selected factors o growth rate of Charolaise ad Simmetal calves. Electro. J. Pol. Agricult. Uiv. Aim. Husb., 7, 1: 7. P r z y s u c h a T., G r o d z k i H. (2007). Wpływ rasy i przebiegu porodu a długość okresu międzyocieleiowego i masę cieląt przy odsadzeiu. Rocz. Nauk Zoot., Supl., 23: P r z y s u c h a T., G r o d z k i H., S l ó s a r z J., W r ó b l e w s k a L. (2000). Wpływ masy krowy, kolejości ocieleia oraz płci i masy cielęcia a przebieg porodu krów rasy Charolaise. Rocz. Nauk. Zoot., Supl., 22:

11 Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 147 S t e z e l R., C h a b u z W., J a k o w s k i P., M r o c z e k A. (2001). Wstępe wyiki badań dotyczące rozrodu oraz odchowu cieląt w stadach mięsych. Zesz. Nauk. Prz. Hod., 55: T r e l a J., J o d k o Z. (1998). Characteristics of herds of Limousi beef cattle imported from Frace. Zesz. Nauk. AR Wrocław, 336: T r e l a J., M a l i o w s k i E., S u p e r a K., P a s i e r b s k i Z. (1998). Acclimatizatio of Hereford cattle at the Zootechical Eperimetal Statio i Kołbacz. Zesz. Nauk. AR Wrocław, 336: 1 5. T r e l a J., C h o r o s z y B., C z a j a H. (2000). Adaptacja bydła rasy Limousie importowaego z Fracji do polskich waruków środowiskowych. Rocz. Nauk Zoot., Supl., 5: W r ó b l e w s k i L., Z d z i a r s k i K., M a t u s k a J. (2007). Wpływ wybraych czyików a łatwość ocieleń i masę ciała cieląt rasy Limousie i mieszańców z jej udziałem. A. UMCS, Lubli, XXV (1): Zatwierdzoo do druku 21 XI 2011 Zeo Choroszy, Bogumiła Choroszy, Magdalea Łopieńska, Adrzej Szewczyk, Grzegorz Grodzki Aalysis of growth i Limousi, Charolais ad Hereford calves from performace tested breedig herds Summary The aim of the study was to aalyse the growth of Charolais, Limousi ad Hereford calves i beef herds performace tested betwee 2000 ad The results obtaied showed that over successive years of testig, body at the ed of the growig phase icreased i both bulls ad heifers, which was also associated with icreasig milk yield of mothers. Weight gais were satisfactory for all the aalysed years. The results idicate that calf rearig coditios gradually improve, which traslates ito better results of breedig work i beef herds. Key words: calves, performace testig, growth parameters