Rachunkowość. Decyzje zarządcze 1/58

Rachunkowość zarządcza Decyzje zarządcze 1/58

Decyzje zarządcze Spis treści Rodzaje decyzji zarządczych Decyzje podjąć / odrzucić działanie Ogólny opis Koszty relewantne opis i przykłady Przykłady decyzji podjąć / odrzucić działanie Decyzje wybrać jeden z kilku wariantów Ogólny opis Przykłady 2/58

Decyzje zarządcze Dwie kategorie decyzji 1. Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie 2. Decyzje typu wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów 4/58

Decyzje zarządcze Dwie kategorie decyzji 1. Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie Podejmowane na podstawie analizy kosztów i przychodów relewantnych 2. Decyzje typu wybrać jedno działanie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów Podejmowane w warunkach ograniczonych zasobów; decyzje optymalizacyjne 5/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie Ogólny opis Decyzje podejmowane na podstawie analizy kosztów i przychodów relewantnych tj. istotnie wpływających na podejmowane decyzje Podejmowanie decyzji na podstawie kosztów relewantnych moŝe dotyczyć np.: takich przypadków jak: - Produkować samemu czy kupować? - Sprzedawać czy przetwarzać dalej? - Produkować czy wstrzymać produkcję nierentownej linii technologicznej? 7/58

Podejmowanie decyzji koszty istotne i nieistotne 1. Koszty relewantne (ang. relevant = istotny), koszty istotne RóŜnią się między sobą między wariantami decyzji Rozstrzygają o podjętej decyzji 2. Koszty nierelewantne, koszty nieistotne Nie róŝnią się między wariantami decyzji Nie rozstrzygają sytuacji Nie wpływają na decyzję 9/58

Przykład ilość przejazdów w autobusem 1. Przykład przejazdy MPK: Wariant 1 (5dni/tydzień) Wariant 2 (6dni/tydzień) karta bilety 10/58

Przykład ilość przejazdów w autobusem 1. Przykład przejazdy MPK: Wariant 1 (5dni/tydzień) Wariant 2 (6dni/tydzień) karta 50 zł 50 zł bilety cena_biletu*5 cena_biletu*6 11/58

Przykład ilość przejazdów w autobusem 1. Przykład przejazdy MPK: Wariant 1 (5dni/tydzień) Wariant 2 (6dni/tydzień) karta 50 zł 50 zł nieistotne bilety cena_biletu*5 cena_biletu*6 istotne 12/58

Przykład ilość przejazdów w autobusem 1. Przykład przejazdy MPK: koszt biletu miesięcznego jest nieistotny ze względu na liczbę przejazdów autobusem (ponoszę koszt niezaleŝnie od tego który wariant wybiorę) koszt biletów jednorazowych jest istotny ze względu na liczbę przejazdów autobusem (koszt zaleŝy od wybranego wariantu) 13/58

Ok, ale teraz... zmieńmy my warianty! 14/58

Przykład pracujemy czy bierzemy urlop 2. Przykład przejazdy MPK: Wariant 1 (pracujemy) Wariant 2 (urlop) karta bilety 15/58

Przykład pracujemy czy bierzemy urlop 2. Przykład przejazdy MPK: Wariant 1 (pracujemy) Wariant 2 (urlop) karta 50 zł 0 zł bilety cena_biletu* liczba_przejazdow cena_biletu*0 No i który koszt jest istotny a który nie? 16/58

Przykład pracujemy czy bierzemy urlop 2. Przykład przejazdy MPK: Wariant 1 (pracujemy) Wariant 2 (urlop) karta 50 zł 0 zł istotne bilety cena_biletu* liczba_przejazdow cena_biletu*0 istotne Oba są istotne (relewantne) ze względu na tą decyzję 17/58

Przykład pracujemy czy bierzemy urlop 2. Przykład przejazdy MPK: koszt biletu miesięcznego jest istotny ze względu na to czy wezmę urlop czy będę pracował (koszt zaleŝy od wybranego wariantu) koszt biletów jednorazowych jest istotny ze względu na to czy wezmę urlop czy będę pracował (koszt zaleŝy od wybranego wariantu) 18/58

Zmieńmy my przykład na ekonomiczny 19/58

Przykład wybór r maszyny 3. Przykład wybór maszyny: Wariant 1 (maszyna X) Wariant 2 (maszyna Y) koszt zakupu 1000 zł 1000 zł pobór mocy 500 W 500 W wymagana liczba osób w obsłudze 1 pracownik 1 pracownik wymagane kwalifikacje obsługującego niskie niskie 20/58

Przykład wybór r maszyny 3. Przykład wybór maszyny: Wariant 1 (maszyna X) Wariant 2 (maszyna Y) koszt zakupu 1000 zł 1000 zł pobór mocy 500 W 500 W wymagana liczba osób w obsłudze wymagane kwalifikacje obsługującego 1 pracownik 1 pracownik niskie niskie 1. Które koszty są jakie (ist/n)? 2. Który wariant wybrać? 21/58

Przykład wybór r maszyny 3. Przykład wybór maszyny: Wariant 1 (maszyna X) Wariant 2 (maszyna Y) koszt zakupu 1000 zł 1000 zł pobór mocy 500 W 500 W nieistotne nieistotne wymagana liczba osób w obsłudze 1 pracownik 1 pracownik nieistotne wymagane kwalifikacje obsługującego niskie niskie 1. Wszystkie koszty są nieistotne 2. Wybór jest dowolny nieistotne 22/58

Pamiętajmy! Koszty nie są istotne absolutnie! ZaleŜą od rozpatrywanych wariantów decyzji Zawsze mówimy: Koszty istotny (bądź nie) ze względu na co np. ilość przejazdów na to, czy pracujemy, czy mamy urlop liczbę pracowników koszt zakupu itd. 23/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować samemu czy kupować? U podstaw tego typu decyzji leŝy porównanie oferowanej ceny zakupu produktu z wydatkami pienięŝnymi poniesionymi na jego wytworzenie 25/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować samemu czy kupować? Przykład Przedsiębiorstwo wytwarza podzespoły A wchodzące w skład wyrobu X ponosząc koszty jednostkowe: - płace 420 - materiały 250 - koszty wydziałowe: - stałe 90 - zmienne 30 - koszty zarządu 110 Razem: 900 ZałoŜono wykorzystanie zdolności produkcyjnej 100%, tymczasem rzeczywiste wykorzystanie jej to 80%. Oznacza to, Ŝe podzespoły moŝemy wytwarzać bez problemu. Na rynku podzespół moŝna kupić za 750zł. Jaka powinna być decyzja? 26/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować samemu czy kupować? Z pobieŝnej analizy tego przykładu wynika, Ŝe bardziej opłaca się zakup podzespołu poniewaŝ cena zakupu jest niŝsza od kosztu wytworzenia o 150 zł. Koszty stałe (wydziałowe 90zł/jedn. oraz zarządu 110 zł/jedn.) nie są relewantne, bo i tak zostaną poniesione bez względu na formę pozyskania podzespołu A. Koszty relewantne są natomiast następujące: 27/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować samemu czy kupować? Treść Przepływy pienięŝne jednostkowe Koszty relewantne Produkujemy Nie produkujemy (1) (2) (3) (4=2-3) Koszty -płace -materiały - koszty wydziałowe: -stałe -zmienne - koszty zarządu -420-250 -90-30 -110 0 0-90 0-110 -420-250 0-30 0 Razem -900-200 -700 Faktyczne wydatki na wytworzenie podzespołu A wyniosą 700zł/jedn co jest mniejsze od 900zł/jedn kosztów jedn.produkcji oraz mniejsze od 750zł tj. ceny kupna podzespołu. Wniosek: podzespoły naleŝałoby produkować. 28/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Sprzedawać czy przetwarzać dalej? Podstawowa reguła podejmowania tego typu decyzji: Dopóki dodatkowe przychody są wyŝsze od dodatkowych kosztów związanych z dalszym procesem produkcyjnym, to przetwarzanie jest opłacalne. W innym przypadku półprodukt powinien być sprzedawany 29/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Sprzedawać czy przetwarzać dalej? Tabela - rachunek kosztów relewantnych: Wyszczególnienie Przetwarzamy Sprzedajemy A Koszty i przychody Relewantne (1) (2) (3) (4=2-3) Przychody Koszty zmienne Koszty stałe wspólne Koszty stałe dodatkowe 133000-60000 -20000-27000 100000-60000 -20000 0 33000 0 0-27000 Zysk operacyjny 26000 20000 6000 30/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Sprzedawać czy przetwarzać dalej? W przypadku podjęcia decyzji o przetwarzaniu półproduktu A uzyskamy wyŝszy zysk operacyjny (26000,00). Koszty stałe i zmienne wytworzenia produktu poniesione są nieistotne dla naszej decyzji. PoniewaŜ na przetwarzaniu półproduktu uzyskujemy dodatkowy zysk 6000 niŝ gdybyśmy półprodukt sprzedawali dlatego podejmujemy decyzję o dalszym przetwarzaniu. 31/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować czy wstrzymać produkcję? Przykład Przedsiębiorstwo ma trzy linie produkcyjne A, B, C, D. W tabeli przedstawione są podstawowe informacje dotyczące produktów 32/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować czy wstrzymać produkcję? Lp Treść Linia A Linia B Linia C Linia D Razem 1. 2. 3. SprzedaŜ(szt.) Cena Koszty zmienne jednostkowe 5000 7 5 3000 12 10 4000 21 12 8000 20 13 - - - 4. Przychody ze sprzedaŝy 35000 36000 84000 160000 315000 5. Koszty zmienne 25000 30000 48000 104000 207000 6. MarŜa brutto 10000 6000 36000 56000 108000 7. Koszty stałe 15000 24000 22000 26000 87000 8. Zysk/strata brutto -5000-18000 14000 30000 21000 33/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować czy wstrzymać produkcję? Analiza przedstawionych danych moŝe doprowadzić do wniosku, Ŝe przedsiębiorstwo miałoby wyŝszą rentowność gdyby zaprzestało produkować na Linii A i Linii poniewaŝ są one nierentowne. Szczegółowa analiza kosztów stałych ujawnia 3 grupy kosztów stałych co przedstawia tablica poniŝej: 34/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować czy wstrzymać produkcję? Lp Treść Linia A Linia B Linia C Linia D Razem 1. 2. 3. SprzedaŜ(szt.) Cena Koszty zmienne jednostkowe 5000 7 5 3000 12 10 4000 21 12 8000 20 13 - - - 4. Przychody ze sprzedaŝy 35000 36000 84000 160000 315000 5. Koszty zmienne 25000 30000 48000 104000 207000 6. MarŜa brutto I 10000 6000 36000 56000 108000 7. Koszty stałe indywid. 2500 3000 1000 2400 8900 8. MarŜa brutto II 7500 3000 35000 53600 99100 9. Koszty stałe produkc. 5000 4000 8000 7000 24000 10. MarŜa brutto III 2500-1000 27000 46600 75100 11. Koszty stałe wspólnie alokowane 7500 17000 13000 16600 54100 12. Zysk/strata brutto -5000-18000 14000 30000 21000 35/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować czy wstrzymać produkcję? Uzyskaliśmy w ten sposób rachunek wyników w formie wielostopniowej z uwzględnieniem 3 rodzajów marŝy brutto. Jest ona ujemna dla Linii B (marŝa brutto III ). Ostateczną stratę mamy na Linii A i Linii B. JeŜeli przeprowadzimy kalkulację w oparciu o analizę kosztów utraconych korzyści (k.u.k.) tj. obecny zysk brutto 21000 - k.u.k z tytułu: - zaniechania produkcji A ( marŝa II ) 3000 - zaniechania produkcji B ( marŝą II ) 7500 - nowy zysk brutto ( marŝa II ) 10500 36/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować czy wstrzymać produkcję? Z drugiej strony przeprowadzamy analizę zaoszczędzonych kosztów z tytułu wstrzymania produkcji A i B tj. Zaoszczędzone koszty produkcji: A B Razem - koszty zmienne 25000 30000 55000 - indywidualne koszty stałe 2500 3000 5500 Razem: 27500 33000 60500 Zmniejszone przychody 35000 36000 71000 Zysk brutto 10500 (71000-60500) Otrzymamy tę samą wielkość zysku,ale uwaga zaniechanie sprzedaŝy A i B moŝe wpłynąć na zmniejszenie sprzedaŝy C i D. Najwłaściwszym miernikiem słuŝącym do oceny rentowności produktów A, B, C, D i podjęciu decyzji o wstrzymaniu lub kontynuowaniu ich produkcji są koszty relewantne związane z ich wytworzeniem co widać w tabeli: 37/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować czy wstrzymać produkcję? Lp Treść Linia A Linia B Linia C Linia D Razem 1. 2. 3. SprzedaŜ(szt.) Cena Koszty zmienne Jednostkowe 5000 7 5 3000 12 10 4000 21 12 8000 20 13 4. Przychody ze 35000 36000 84000 160000 315000 sprzedaŝy 5. Koszty zmienne 25000 30000 48000 104000 207000 6. MarŜa brutto I 10000 6000 36000 56000 108000 7. Koszty stałe indywid. 2500 3000 1000 2400 8900 8. MarŜa brutto II 7500 3000 35000 53600 99100 9. Koszty stałe produkt. - - - - 24000 10. MarŜa brutto III - - - - 75100 11. Koszty stałe wspólne - - - - 54100 12. Zysk/strata brutto - - - - 21000 - - - 38/58

Decyzje typu podjąć czy odrzucić określone działanie anie - przykłady Produkować czy wstrzymać produkcję? Koszty stałe są kosztami nierelewantnymi. Kosztami relewantnymi są jedynie koszty zmienne związane z wytworzeniem i sprzedaŝą produktów A, B, C, D. Według tej miary wszystkie produkty są rentowne co widać w tabeli pokazanej na poprzednim slajdzie. 39/58

Decyzje optymalizacyjne (typu wybrać jedno działanie anie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów ) - przykłady Ogólny opis Procedura kosztów relewantnych wykorzystywana jest teŝ do wyboru optymalnej struktury produkcji i sprzedaŝy w warunkach istnienia tzw. wąskich gardeł tj. występowaniu czynników ograniczających produkcję. Celem procesu decyzyjnego jest tu optymalne wykorzystanie ograniczonych zasobów produkcyjnych. 41/58

Decyzje optymalizacyjne (typu wybrać jedno działanie anie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów ) - przykłady Ograniczenie jednego czynnika produkcji Procedura ustalenia optymalnej struktury przy ograniczeniu 1 czynnika produkcji obejmuje: 1) wliczenie marŝy brutto dla produktów produkowanych 2) wyliczenie marŝy na jednostkę ograniczonego czynnika produkcji 3) ustalenie kolejności produktów wg marŝy przypadającej na ograniczony czynnik produkcji 4) ustalenie struktury produkcji wg efektywności produktów 43/58

Decyzje optymalizacyjne (typu wybrać jedno działanie anie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów ) - przykłady Ograniczenie dwóch czynników produkcji Posługujemy się programowaniem liniowym. RozwaŜmy przykład wytwarzania dwóch produktów A i B: Przedsiębiorstwo wytwarza dwa wyroby A i B, które są sprzedawane z marŝą jednostkową brutto 2,5 i 2,0. W planowanym okresie przedsiębiorstwo będzie miało do dyspozycji: - 30000 roboczogodzin, - 24000 m bieŝących materiału X, - 22000 m bieŝących materiału Y. Na wytworzenie wyrobu A potrzeba 7,5 godziny pracy, 4 m materiału X i 5 m materiału Y, Na wytworzenie wyrobu B potrzeba 4 godziny pracy, 8 m materiału X i 6 m materiału Y. Nie ma ograniczeń w zbycie na te wyroby. Produkcja w toku nie występuje. NaleŜy przygotować plan produkcji maksymalizując marŝę całkowitą. 44/58

Decyzje optymalizacyjne (typu wybrać jedno działanie anie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów ) - przykłady Ograniczenie dwóch czynników produkcji Postępujemy zatem w następujący sposób: 1)Budujemy funkcję celu np. dąŝymy do maksymalizacji zysku ze sprzedaŝy produktów A, B 2,5 x1 + 2x2 = max gdzie x1 wielkość produkcji wyrobu A wyrobu B x2 wielkość produkcji Cyfry przy zmiennych (2,5 oraz 2) odpowiadają marŝy brutto z którą sprzedawane są wyroby A i B 45/58

Decyzje optymalizacyjne (typu wybrać jedno działanie anie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów ) - przykłady Ograniczenie dwóch czynników produkcji 2) Zysk trzeba osiągnąć przy ograniczonych czynnikach produkcji. Ustalamy więc nierówności dla poszczególnych czynników produkcji np. tak: - dla czasu pracy: 7,5x1 + 4x2 <= 30000 - dla materiału X: 4x1 + 8x2 <= 24000 - dla materiału Y: 5x1 + 6x2 <= 22000 46/58

Decyzje optymalizacyjne (typu wybrać jedno działanie anie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów ) - przykłady Ograniczenie dwóch czynników produkcji 3) Liczba wyprodukowanych wyrobów jest nieujemna tj. x1,x2 >=0 PowyŜsze załoŝenia przekształcamy w układ równań. PoniewaŜ przykład dotyczy dwóch wyrobów moŝemy szukać rozwiązania graficznie. 47/58

Decyzje optymalizacyjne (typu wybrać jedno działanie anie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów ) - przykłady Ograniczenie dwóch czynników produkcji cd. 3) Liczba wyprodukowanych wyrobów jest nieujemna tj. x1,x2 >=0 Aby rozwiązać nierówność przyjmujemy załoŝenie, Ŝe najlepiej będzie gdyby poszczególne czynniki produkcji zostały kolejno wykorzystane w sposób maksymalny: Czas pracy 7,5x1 + 4x2 = 30000 JeŜeli x1 = 0 to x2 = 7500 JeŜeli x2 = 0 to x1 = 4000 Materiał X 4x1 + 8x2 + 24000 JeŜeli x1 = 0 to x2 = 3000 JeŜeli x2 = 0 to x1 = 600 Materiał Y 5x1 + 6x2 = 22000 JeŜeli x1 = 0 to x2 = 3667 JeŜeli x2 = 0 to x1 = 4400 Konstruujemy teraz obszar dopuszczalnych rozwiązań 48/58

Na schemat nanosimy linie proste równoległe reprezentujące funkcję celu tj. wypracowany zysk np. raz wynoszący 7500 zł drugi raz 15000 zł.

Pomiędzy prostymi wyznaczamy kolejną, równoległą do ustalonych funkcji celu prostą, będącą styczną do dopuszczalnego obszaru rozwiązań. Funkcja spełniająca ten warunek to: 2,5x1 + 2x2 = 10400

Funkcja spełniająca ten warunek to: 2,5x1 + 2x2 = 10400 Rozwiązanie optymalne znajdujemy z odczytania wartości x1 oraz x2, jako współrzędnych punktu styczności. Tutaj: x1 = 3680 x2 = 600

Decyzje optymalizacyjne (typu wybrać jedno działanie anie z dwóch lub więcej moŝliwych wariantów ) - przykłady Ograniczenie dwóch czynników produkcji 4) Wniosek Maksymalizujemy zysk przy produkcji: 3680 sztuk produktu A 600 sztuk produktu B Jest to rozwiązanie optymalne, przy podanych wcześniej ograniczeniach czynników produkcji (czas, materiał X, materiał Y). 57/58

Serdecznie dziękuj kuję za uwagę 58/58