Koszty zmienne + Koszty stałe = Koszty całkowite

Transkrypt

1 Finanse przedsiębiorstw W świetle teorii JeŜeli przedsiębiorstwo ma przynosić zyski i zwiększać swoją wartość, to musi być dobrze zarządzane. Jednym z warunków sprawnego funkcjonowania i rozwoju przedsiębiorstwa jest dobre zarządzanie finansami. Przedsiębiorca za pieniądze z funduszy własnych (kapitał własny) oraz z poŝyczek (kapitał obcy) nabywa środki produkcji (ziemię, budynki, maszyny) i zatrudnia ludzi, aby prowadzić działalność gospodarczą. W jej wyniku powstają dobra i usługi, które przedsiębiorca sprzedaje na rynku i w ten sposób uzyskuje przychody ze sprzedaŝy. Prowadzenie działalności gospodarczej ma sens wtedy, kiedy przychody ze sprzedaŝy pokrywają wszystkie poniesione koszty i pozostaje nadwyŝka finansowa, czyli zysk. Zysk moŝe być w całości przeznaczony na następne inwestycje i wtedy firma rozwija się i rośnie jej wartość. Zysk moŝe teŝ być skonsumowany przez właściciela, ale wtedy w przyszłości nie moŝe on liczyć na wzrost wartości przedsiębiorstwa i dywidendy. WaŜnym problemem, który stoi przed osobą podejmującą działalność gospodarczą, jest określenie skali działania, która będzie dla niego opłacalna. Koniecznie musi wiedzieć, ile trzeba sprzedać ciastek, lodów, wycieczek czy cegieł, aby osiągnąć zysk. W języku fachowym wielkość sprzedaŝy, powyŝej której zaczyna się osiągać zysk, nazywa się progiem rentowności. śeby zrozumieć sposób wyznaczania progu rentowności, trzeba wyjaśnić pojęcie kosztów produkcji. Koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodu ze sprzedaŝy, czyli koszty całkowite, dzielimy na koszty stałe i zmienne, Koszty stałe to wydatki niezaleŝne od skali sprzedaŝy, np. w firmie pośrednictwa sprzedaŝy nieruchomości są to koszty wynajmu lokalu, zatrudnienia personelu, zakupu mebli biurowych i komputerów. Bez względu na wielkość sprzedaŝy koszty pozostają takie same. Koszt zmienne rosną wraz ze wzrostem sprzedaŝy - w przypadku omawianej firmy są to koszty publikacji ogłoszeń w prasie o sprzedaŝy konkretnej nieruchomości. Koszty zmienne + Koszty stałe = Koszty całkowite JeŜeli od ceny sprzedawanego wyrobu odejmiemy koszty zmienne to otrzymamy dochodowość produktu (jednostkowa marŝa brutto) Nasz pośrednik na rynku nieruchomości za pośrednictwo w sprzedaŝy mieszkania o wartości 100 tyś złotych bierze prowizję 2% (jego cena za usługę wynosi t tyś, zł.), z tego płaci za ogłoszenia w prasie 1200 zł, zatem dochodowość transakcji wynosi 800 1

2 złotych. Koszty stale miesięczne działalności biura wynoszą złotych. JeŜeli znamy koszty stałe oraz koszty zmienne na jedną jednostkę sprzedawanego wyrobu i cenę wyrobu (jaką moŝemy osiągnąć na rynku) to moŝemy policzyć, przy jakiej miesięcznej sprzedaŝy produktu pokryjemy wszystkie koszty i zaczniemy osiągać zysk. W tym celu liczymy próg rentowności: Próg rentowności = W naszym przykładzie próg rentowności wynosi 20. Oznacza to Ŝe w celu pokrycia kosztów całkowitych trzeba miesięcznie zrealizować co najmniej 20 transakcji o wartości 100 tyś. zł kaŝda. JeŜeli właściciel biura chce mieć zysk ze swojej działalności, to powinien realizować co najmniej 21 podobnych transakcji miesięcznie. JeŜeli nie jest to moŝliwe powinien rozwaŝyć podniesienie dochodowości transakcji, co moŝna osiągnąć pod nosząc jej cenę lub obniŝając koszty ogłoszeń w prasie. JeŜeli Ŝadna z tych moŝliwości me wchodzi w grę, to trzeba zrezygnować z prowadzenia tej działalności. W przedsiębiorstwie nad finansami czuwają słuŝby finansowe, czyli wyodrębnione działy podporządkowane głównemu księgowemu lub dyrektorowi ds. ekonomicznych, SłuŜby finansowe same nie podejmują decyzji gospodarczych, ale rejestrują wszystkie operacje gospodarcze zachodzące w firmie - sprzedaŝ, zakupy materiałów, surowców usług spłaty poŝyczek, wypłaty dla pracowników, podatki, składki emerytalne i zdrowotne itp. Na tej podstawie, co kwartał i raz do roku jest sporządzany bilans i rachunek zysków i strat. Bilans przedsiębiorstwa odzwierciedla majątek przedsiębiorstwa oraz źródła jego finansowania w pewnym momencie, np. 31 grudnia 2006 roku. Jest to jakby fotografia sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. W tabeli przedstawię uproszczoną strukturę takiego bilansu. Aktywa to stan posiadania przedsiębiorstwa, na który składają się aktywa trwałe i obrotowe. Aktywa trwale to składniki rzeczowe, czyli m.in. grunty, budynki, maszyny, środki transportu, składniki finansowe (długoterminowy popyt,udzielone długoterminowe poŝyczki) oraz składniki niematerialne, takie jak: licencje, bazy danych, prawa autorskie i inne wartości intelektualne. Aktywa obrotowe to np. zapasy materiałów i towarów, naleŝności od budŝetu i od nabywców, a takŝe krótkoterminowe papiery wartościowe oraz środki pienięŝne w banku i w gotówce. 2

3 Aktywa Pasywa A. Aktywa trwale A. Kapitał własny 1. Składniki rzeczowe - fundusz zgromadzony przez -grunty wspólników - budynki -fundusz rezerwowy - maszyny - kapitał pochodzący ze sprzedaŝy - środki transportu własnych akcji 2. Składniki finansowe -zysk (strata) - długoterminowe papiery wartościowe - udziały w obcych przedsiębiorstwach - udzielane długoterminowe poŝyczki 3. Składniki niematerialne - licencje - bazy danych - prawa autorskie - inne wartości intelektualne B. Aktywa obrotowe 1. Zapasy materiałów i towarów 2. NaleŜności od budŝetu i od nabywców B. Zobowiązania - kredyty bankowe C. Zobowiązania bieŝące - zobowiązania wobec dostawców i skarbu państwa 3. Krótkoterminowe papiery wartościowe 4. Środki pienięŝne w banku Aktywa ogółem Pasywa ogółem Pasywa pokazują źródła finansowania majątku przedsiębiorstwa, zobowiązania przedsiębiorstwa zaciągnięte na zakup środków trwałych lub obrotowych. WyróŜniamy tu kapitały (fundusze) własne, np. fundusz zgromadzony przez wspólników (kapitał akcyjny lub udziałowy), fundusz rezerwowy, kapitał pochodzący ze sprzedaŝy własnych akcji oraz kapitały (fundusze) obce, czyli kredyty bankowe, zobowiązania wobec dostawców i skarbu państwa. Szczególne znaczenie w działalności przedsiębiorstwa mają kredyty bankowe. Przedsiębiorstwo moŝe zaciągnąć kredyt na cele rozwojowe, który będzie spłacało przez wiele lat. Przeznacza go np. na zakup nowej linii produkcyjnej, remont budynków, załoŝenie nowego oddziału przedsiębiorstwa. Kredyt na cele rozwojowe nazywa się kredytem inwestycyjnym, a okres jego spłaty wynosi od kilku do kilkunastu lat. W bilansie figuruje pozycja zobowiązania długoterminowe. Na bieŝąca działalność to jest zakup towarów, wypłaty dla pracowników oraz 3

4 regulowanie zobowiązań przedsiębiorstwa zaciągają kredyty obrotowe, które w bilansie się w pozycji: zobowiązania bieŝące. W bilansie aktywa zawsze równe są pasywom. Jeśli na koniec raka posiadania jest większy od zobowiązań, to przedsiębiorstwo osiągnęło dodatni wynik finansowy, czyli zysk (rys.) Zysk firmy i dla zrównana stron dopisuje się go w bilansie po prawej stronie. JeŜeli w innym roku zobowiązania byty większe niŝ aktywa przedsiębiorstwa, to jego działalność przyniosła utratę i dopisujemy wysokość tej straty po prawej stronie bilansu ze znakiem minus. Rachunek zysków i strat jest niezbędnym załącznikiem do bilansu. Jest to zestawienie przychodów ze sprzedaŝy i kosztów, które pozwala na policzenie zysku lub straty z działalności. Zawartość uproszczonego rachunku wyników wygląda tak: Uproszczony rachunek zysków i strat Pozycje Suma Przychody ze sprzedaŝy 1000 Koszty całkowite uzyskania 800 Zysk ze sprzedaŝy 200 Zyski lub straty nadzwyczajne - Zysk brutto 200 Podatek dochodowy i inne obciąŝenia 120 Zysk netto po opodatkowaniu 80 W rachunku zysków i strat pojawiają się róŝne określenia zysku: zysk ze sprzedaŝy, zysk nadzwyczajny, zysk brutto i zysk netto. Zysk ze sprzedaŝy, czyli róŝnica między wartością przychodów ze sprzedaŝy a kosztami ich uzyskania moŝe być pomniejszony o straty nadzwyczajne lub powiększony o zyski nadzwyczajne, których źródłem mogą być wydarzenia losowe, takie jak: kradzieŝ, poŝar czy powódź. Łącznie te dwie pozycje stanowią zysk przed opodatkowaniem, czyli zysk brutto. Po odjęciu od zysku brutto podatku dochodowego, otrzymujemy zysk netto, czyli zysk po opodatkowaniu. W przedstawionych tu dokumentach: bilansie oraz rachunku zysków i strat są zawarte informacje, na 4

5 podstawie których moŝemy obliczać wskaźniki charakteryzujące ekonomiczną koordynację sprawności przedsiębiorstwa w praktyce gospodarczej stosuje się 4 rodzaje wskaźników: wskaźniki rentowności, wskaźniki zadłuŝenia, wskaźniki aktywności, wskaźniki płynności. Wskaźniki rentowności pokazują relację wyniku finansowego do takich kategorii finansowych, jak: majątek, kapitał i sprzedaŝ. Do najczęściej uŝywanych wskaźników rentowności naleŝą wskaźnik rentowności brutto (Rbr) wskaźnik rentowności netto (Rn)liczone w następujący sposób: Im wyŝszy wskaźnik rentowności, tym bardziej efektywne jest przedsiębiorstwo. Wskaźniki zadłuŝenia pokazują, w jakim stopniu przedsiębiorstwo wykorzystuje kapitał obcy i informują o ryzyku spłaty zadłuŝenia. Często uŝywanym wskaźnikiem zadłuŝenia jest wskaźnik ogólnego poziomu zadłuŝenia, nazywany teŝ wskaźnikiem zadłuŝenia aktywów, liczony według wzoru: Im wyŝszy poziom wskaźnika, tym większe zadłuŝenie przedsiębiorstwa, co moŝe podwaŝać jego wiarygodność finansową.. Wskaźniki aktywności gospodarczej (sprawności) słuŝą do oceny umiejętności wykorzystywania aktywów przedsiębiorstwa do generowania przychodów ze sprzedaŝy. Dobrym wskaźnikiem jest wskaźnik obrotu aktywów ogółem liczony w następujący sposób: 5

6 Im wyŝszy wskaźnik, tym lepsze wykorzystanie aktywów do uzyskiwania przychodów ze sprzedaŝy. Wskaźniki płynności mierzą zdolność przedsiębiorstwa do wywiązywania się z krótkoterminowych zobowiązań. Często uŝywa się w praktyce wskaźnika bieŝącej płynności liczonego według wzoru: aktywa obrotowe Niska wartość tego wskaźnika (poniŝej 1,2) moŝe świadczyć o małej zdolności przedsiębiorstwa do spłacania zobowiązań i zagroŝeniu płynności, zbyt wysoka natomiast (powyŝej 2) moŝe oznaczać nieefektywne wykorzystanie kapitału własnego. Ocena poziomu danego wskaźnika nie zawsze daje podstawę do właściwej oceny efektywności przedsiębiorstwa. Stosuje się zazwyczaj cały zestaw wskaźników, a jako punkt odniesienia bierze się te same wskaźniki liczone dla danego przedsiębiorstwa w przeszłości lub teŝ wskaźniki liczone dla innych przedsiębiorstw lub całej branŝy. Na podstawie przedstawionych tu dokumentów - bilansu i rachunku zysków i strat przedsiębiorca moŝe nie tylko ocenić swoją sytuację ekonomiczną, ale zaplanować działalność i sposób zarządzania finansami przedsiębiorstwa w następnych latach. Ile jest warte przedsiębiorstwo? Metoda księgowa - polega na wycenie majątku na podstawie zapisów księgowych. Dzięki takiej wycenie moŝna duŝo zapłacić za firmę o sporej wartości aktywów, ale zupełnie niedochodową. Metoda dochodowa zakłada, Ŝe wartość przedsiębiorstwa zaleŝy od dochodów, jakie przynosi. W wypadku spółek giełdowych do pomiaru wartości przedsiębiorstwa uŝywa się wskaźnika P/E, mierzącego stosunek ceny za l akcję do zysku przypadającego na l akcję. JeŜeli pomnoŝymy liczbę akcji przez zysk na akcję, to otrzymamy dochód przedsiębiorstwa w ciągu roku. Metoda ta pozwala porównywać rentowność inwestycji w przedsiębiorstwo z inwestycjami, np. w obligacje czy nieruchomości. Metoda rynkowa określa wartość przedsiębiorstwa jako cenę, którą chce zapłacić nabywca. W wypadku firmy notowanej na giełdzie wartość rynkowa to cena akcji w danym dniu przemnoŝona przez liczbę akcji. W wypadku innych przedsiębiorstw - to cena, jaką oferował za firmę lub 6

7 jej udziały ostatni nabywca. W pewnych wypadkach wartość rynkowa moŝe być duŝa, mimo Ŝe majątek firmy jest mały i jest inna niedochodowa, ale ma znaczący udział w bardzo atrakcyjnej branŝy. 7