Program profilaktyki Szkoły Podstawowej w Dobrzyniówce STAWIAM NA WOLNOŚĆ Aktualizacja: październik 2012r.
Opracowała: mgr Ewa Halina Sural Wychowanie dzieci jest zadaniem, któremu należy poświęcić wiele czasu, jeśli nie chce się tracić czasu Jean Jacques Rousseau 2
I. Profilaktyka i terapia w szkole Głównym celem działań profilaktycznych jest niedopuszczenie do powstania trudności. Program szkolnej profilaktyki to ogół działań chroniących dzieci i młodzież przed zakłóceniami w rozwoju i działań interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń. Zdarza się, że funkcja profilaktyczna działań wychowawczych, skierowanych do ogółu uczniów przenika się w praktyce z funkcją terapeutyczną. Jednak nie jest istotne, w którym momencie kończy się profilaktyka, a zaczyna terapia. Ważne, by nasi podopieczni wierzyli we własne możliwości, czuli się kochani i wartościowi. Obserwując zmagania dzieci z różnorodnymi zadaniami (zarówno życiowymi jak i szkolnymi) można zauważyć, że bardzo często przyczyną niepowodzeń i rozterek jest niskie poczucie własnej wartości. Poczucie własnej wartości to wiara we własne możliwości i zdolności, poczucie skuteczności swych działań. Dziecko, które nie ma poczucia własnej wartości, z niepokojem podchodzi do nowych zadań, bo nie wierzy, że jest zdolne do ich rozwiązania. Żyje w przekonaniu, że jest mniej atrakcyjne, mniej potrafi niż inni. Może odczuwać lęk przed odkrywaniem świata. Konsekwencją takich warunków mogą być niepowodzenia w nauce, utrudnione kontakty z rówieśnikami, a także podatność na destrukcyjny wpływ subkultur i sekt, które ofiarowują pozorną akceptację. Przed dziećmi i młodzieżą z niską samooceną stoi także ryzyko uzależnień ucieczka od nieprzyjaznego świata. Do grupy dzieci z niskim poczuciem własnej wartości wcale nie muszą należeć wyłącznie osoby nieśmiałe. Bardzo często negatywne uczucia w stosunku do siebie samego odzwierciedlają się w zachowaniach agresywnych wobec innych. Współczesne szkoły są pełne dzieci noszących tego typu problemy. Pospieszne tempo życia w rodzinach, troski dnia codziennego związane z bezrobociem, alkoholizmem czy emigracją zarobkową rodziców, sprawiają, iż niewiele czasu poświęca się dzieciom, które pragną tego czasu, by czuć się ważnymi, potrzebnymi, wartościowymi. Do naszej szkoły uczęszczają również wychowankowie Domu Dziecka. Odrzucenie przez najbliższych powoduje radykalne obniżenie własnej wartości. Czy dzieci te mogą pozytywnie myśleć o sobie, jeśli rodzice ich nie chcą? Nie powinno więc dziwić to, iż dzieci te sprawiają trudności wychowawcze czy nie radzą sobie z nauką. One nie mają zaspokojonych podstawowych potrzeb: bezpieczeństwa, miłości, przynależności. Zgodnie z teorią Abrahama Maslowa, potrzeba samorealizacji (a więc także nauki) znajduje się na wierzchołku piramidy potrzeb. Aby do niej dotrzeć, muszą być zaspokojone potrzeby niższe: miłości, przynależności, szacunku. Pomimo ogromnych starań wychowawców Domu Dziecka, by zapewnić im jak najlepsze warunki rozwoju, dzieci te pozostają niczyje. Poprzez podjęcie odpowiednich działań terapeutycznych, szkoła może i powinna pomóc zbudować pozytywny obraz samego siebie wszystkim uczniom. II. Opis sytuacji wychowawczej szkoły i środowiska lokalnego diagnoza zagrożeń W naszej szkole uczy się około 80 uczniów. 3
Wielu z nich żyje w rodzinach problemowych lub w Domu Dziecka. Fakt ten bezpośrednio wpływa na sytuację wychowawczą w szkole i ryzyko uzależnień uczniów. Zaburzenia relacji rodzinnych lub nawet ich całkowity brak wpływają na konstruowanie niskiego poczucia własnej wartości dziecka. Odrzucenie przez najbliższych wywołuje silny pęd w kierunku pozyskania aprobaty otoczenia (a najłatwiej o nią w grupach dysfunkcyjnych), albo zahamowanie naturalnej aktywności dziecka. Jeśli człowiek nie wierzy w prawdopodobieństwo sukcesu, jeśli uważa, że nie jest w stanie sprostać wymaganiom, to nie podejmuje aktywności w tym kierunku. Warto uwzględniać tę zależność psychologiczną przy analizie trudności w uczeniu się. Są też tacy, co uciekają od negatywnego myślenia o sobie w nałogi. Alkohol, papierosy i środki odurzające pozwalają zapomnieć o tym, co boli, ale jednocześnie zniewalają poprzez uzależnienie młode organizmy nastolatków. W rodzinach naszych uczniów występują następujące typy problemów: bezrobocie alkoholizm rodziny rozbite lub niepełne ubóstwo materialne migracja zarobkowa rodziców Treść działań profilaktycznych dostosowano przede wszystkim do problemów wychowawczych występujących na terenie szkoły. Są to najczęściej: brak zainteresowania nauką; używanie wulgaryzmów; niska kultura osobista; zachowania agresywne (rozumiane jako zaczepne, wrogie, napastliwe zachowanie względem innych), w tym agresja słowna i fizyczna: wyzwiska, bójki, przepychanki; palenie papierosów; małe zainteresowanie rodziców szkołą i obowiązkami szkolnymi dzieci. Opieką psychologiczno pedagogiczną objętych jest ponad 35 % uczniów. Oprócz stałych zajęć z licznymi uczniami, sprawiającymi trudności wychowawcze prowadzone są indywidualne rozmowy terapeutyczne. III. Cele szkolnej profilaktyki Cel nadrzędny: Celem programu jest kształtowanie silnej osobowości dziecka, by lepiej radziło sobie w życiu z rozwiązywaniem problemów, aby wierzyło we własne możliwości, umiało dokonywać mądrych wyborów i było wolne od nałogów. Cele ogólne: 1. Kreowanie pozytywnej atmosfery wychowawczej w szkole, sprzyjającej właściwemu funkcjonowaniu uczniów; 2. Budowanie poczucia własnej wartości u dzieci; 3. Kształcenie ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych; 4. Troska o higieną psychiczną i fizyczną uczniów; 5. Profilaktyka uzależnień; 6. Profilaktyka zachowań patologicznych. 4
IV. Podmioty oddziaływań: - uczniowie, - rodzice - nauczyciele V. Metody pracy: Metody aktywizujące na zajęciach z uczniami; Metody aktywizujące na zebraniach z rodzicami; Stosowanie wzmocnień pozytywnych; Praca w małych grupach; Pogadanki; Warsztaty umiejętności wychowawczych; Treningi w zakresie umiejętności psychologicznych i społecznych; Rozmowy indywidualne Prelekcje dla rodziców Konkursy, zawody sportowe, wycieczki, rajdy, festyny; Zajęcia alternatywne (pozalekcyjne). VI. EWALUACJA Sposoby i środki ewaluacji: 1. Obserwacja zachowań uczniów, przejawów zachowań niepożądanych społecznie analiza liczby uczniów z problemami wychowawczymi; 2. Analiza wyników nauczania w oparciu o dokumentację szkoły; 3. Stała kontrola zachowań pozytywnych i negatywnych uczniów; 4. Analiza frekwencji uczniów na zajęciach organizowanych przez szkołę; 5. Analiza frekwencji rodziców na spotkaniach z nauczycielami, zaangażowanie rodziców w prace szkoły; 6. Ocena samopoczucia uczniów w szkole (ankieta, obserwacja, wywiad); 7. Analiza liczby uczniów, biorących udział w konkursach i zawodach; 8. Aktywność uczniów na zajęciach lekcyjnych i pozalekcyjnych. 5