RAPORT Z EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ przeprowadzonej w roku szkolnym 2016/2017 w Szkole Podstawowej nr 166 w Łodzi Wymaganie: Kształtowane są postawy i respektowane są normy społeczne. 1
Wstęp 1. Informacje wstępne Głównym zadaniem ewaluacji jest doskonalenie działań podnoszących jakość pracy szkoły. Ewaluacja została przeprowadzona w październiku 2016 roku. Ze sporządzonym raportem zapoznana zostanie Rada Pedagogiczna oraz rodzice uczniów (poprzez zamieszczenie raportu na stronie internetowej szkoły). 2. Opis przedmiotu ewaluacji Przedmiotem ewaluacji było kształtowanie postaw i respektowanie norm społecznych 3. Cele ewaluacji Przeprowadzona ewaluacja miała odpowiedzieć na poniżej przedstawione pytania kluczowe: 1. Jaki jest poziom respektowania norm społecznych i poczucia bezpieczeństwa w naszej placówce? 2. Jakie zagrożenia zmniejszające poczucie bezpieczeństwa uczniów występują w naszym środowisku szkolnym? 3. Jak reagują nauczyciele i jakie konsekwencje są wyciągane za nieprzestrzeganie lub naruszanie norm społecznych w szkole oraz zasad bezpieczeństwa? 4. Jaki jest udział rodziców i uczniów w analizie i modyfikacji oddziaływań wychowawczych? 5. Jakie działania antydyskryminacyjne podejmuje się w szkole? 4. Metody badawcze W przeprowadzonych badaniach wykorzystano następujące narzędzia badawcze: kwestionariusz ankiety dla rodziców, kwestionariusz ankiety dla uczniów, kwestionariusz ankiety dla nauczycieli, wywiad z pedagogiem szkolnym. Kwestionariusz ankiety dla rodziców składał się z 18 pytań, z czego 14 stanowiły pytania zamknięte oraz 4 pytania otwarte. W ankiecie wzięło udział 46 rodziców uczniów z klas II-VI. Kwestionariusz ankiety dla uczniów składał się z 19 pytań; wszystkie pytania miały charakter zamknięty. W ankiecie wzięło udział 75 uczniów z klas II-VI. Kwestionariusz ankiety dla nauczycieli składał się z 14 pytań, z czego 12 stanowiły pytania zamknięte oraz 2 pytania otwarte. W ankiecie wzięło udział 26 nauczycieli. 2
Analiza wyników badań PYTANIE BADAWCZE NR 1. Jaki jest poziom respektowana norm społecznych i poczucia bezpieczeństwa w naszej placówce? Znajomość norm społecznych Uczniowie (pytanie nr 3) Czy znasz prawa i obowiązki ucznia swojej szkoły? Czy znasz prawa i obowiązki ucznia swojej szkoły? 5% 95% Jeśli nie, to dlaczego? Uczniowie odpowiedzieli: - zapomniałam (1 odpowiedź), - nie wiem (2 odpowiedzi). Uczniowie (pytanie nr 4) W jaki sposób je poznałeś? (możesz udzielić więcej niż jednej odpowiedzi) W jaki sposób je poznałeś? Od wychowawcy Od innego nauczyciela Od dyrektora Od pedagoga/psychologa szkolnego Od innych uczniów Od innych osób 7% 7% 6% 12% 8% 6 3
Wnioski: Większość uczniów zna swoje prawa i obowiązki, poznali je głównie dzięki wychowawcom i innym nauczycielom. 7% uczniów (5 respondentów) poznało swoje prawa i obowiązki dzięki rówieśnikom. stety aż 5% uczniów (5 respondentów) deklaruje, że nie zna swoich praw i obowiązków. Zalecenia: Podczas zajęć z wychowawcą należy sprawdzić, czy uczniowie znają swoje prawa i obowiązki. W przypadku ich nieznajomości należy przeprowadzić zajęcia z uczniami na ten temat. Uczniowie (pytanie nr 5) Czy uczestniczyłeś w ustalaniu zasad klasowych? Czy uczestniczyłeś w ustalaniu zasad klasowych? 1 9 Jeśli nie, to dlaczego? Uczniowie odpowiedzieli: - byłem/am chory/a, - nie wiem. Wnioski: 9 uczniów (67 respondentów) uczestniczyło w ustalaniu zasad klasowych, co powinno przekładać się na większą motywację uczniów do ich przestrzegania. Zalecenia: Należy przeanalizować, czy w każdej z klas odbyły się zajęcia, podczas których zostały wspólnie ustalone zasady zachowania. 4
Uczniowie (pytanie nr 6) Na co w szkole kładzie się nacisk? (wybierz 3 najważniejsze) 7 Na co w szkole kładzie się nacisk? 6 5 4 3 64% 2 1 43% 43% 19% 23% 16% 16% 27% Wnioski: W świetle opinii uczniów w szkole nie ma obszaru, na który kładzie się szczególny nacisk. Żaden z obszarów nie został wyróżniony przez wszystkich uczniów jako szczególnie znaczący. Tylko 64% uczniów (48 respondentów) uważa, że nauczyciele w szkole kładą nacisk na poprawne zachowanie; tylko 43% (32 respondentów) - że na oceny i okazywanie innym szacunku; 27% (20 respondentów) - na słuchanie poleceń nauczycieli; 19% (14 respondentów) - na właściwe zwracanie się do innych; 16% (12 respondentów) - na rozwijanie zainteresowań i współpracę. Zalecenia: Podczas zajęć z wychowawcą należy porozmawiać z uczniami na temat tego, na co ich zdaniem nauczyciele kładą nacisk w szkole. Należy uświadomić uczniom, że nauczycielom zależy na każdym z powyżej wymienionych obszarów. Należy konsekwentnie egzekwować od uczniów zachowywanie się zgodnie z obowiązującymi zasadami (okazywanie szacunku, właściwe zwracanie się do innym, rozwiązywanie konfliktów, słuchanie poleceń nauczycieli). Podczas codziennej pracy należy uwzględniać naukę umiejętności współpracy i pracy w grupie. 5
Rodzice (pytanie nr 2) Czy Państwa dziecko zna i respektuje zasady zachowania w szkole? Czy Państwa dziecko zna i szanuje respektuje panujące w szkole? 24% Zna i respektuje Zna i niektóre respektuje Zna, ale nie respektuje 76% zna Uczniowie (pytanie nr 1) Czy znasz zasady właściwego zachowania się w szkole? Czy znasz zasady właściwego zachowania się w szkole? 1 9 Częściowo Uczniowie (pytanie nr 2) Czy zawsze przestrzegasz tych zasad? Czy zawsze przestrzegasz tych zasad? 2 41% 39% Zawsze Często Czasami Nigdy 6
Wnioski: Warto zauważyć rozdźwięk pomiędzy odpowiedziami rodziców i uczniów. Wszyscy rodzice twierdzą, że ich dzieci znają reguły zachowania się w szkole. W przypadku odpowiedzi uczniów 1 z nich (7 respondentów) twierdzi, że zna zasady tylko częściowo. Aż 24% rodziców (16 respondentów) jest świadomych, że ich dziecko respektuje tylko niektóre zasady. W przypadku uczniów 41% z nich (31 respondentów) twierdzi, że często przestrzega zasad zachowania, a 2 (15 respondentów) - że tylko czasami. Widać zatem rozbieżność w przestrzeganiu zasad w opinii rodziców i uczniów rodzice korzystniej oceniają przestrzeganie zasad w szkole przez swoje dzieci niż ma to miejsce w opiniach uczniów. Zalecenia: Warto uświadomić rodzicom powyższy rozdźwięk. Należy przypominać uczniom zasady zachowania się i w razie potrzeby ustalać systemy motywacyjne dla poszczególnych uczniów. Rodzice (pytanie nr 3) Czy szkoła wpływa na rozwijanie odpowiedzialności u Państwa dziecka? Czy szkoła wpływa na rozwijanie odpowiedzialności u Państwa dziecka? 7% 93% Wnioski: Rodzice w większości zauważają wpływ szkoły na rozwijanie poczucia odpowiedzialności u dzieci, 7% rodziców (3 respondentów) uważa, że szkoła nie ma wpływu na tą sferę rozwoju. Zalecenia: Należy uświadomić rodzicom, że nauczyciele dbają o rozwijanie odpowiedzialności uczniów m. in. poprzez wprowadzanie zasad i ich egzekwowanie. 7
PYTANIE BADAWCZE NR 2. Jakie zagrożenia zmniejszające poczucie bezpieczeństwa uczniów występują w naszym środowisku szkolnym? Poczucie bezpieczeństwa w szkole Uczniowie (pytanie nr 7) Komu w szkole ufasz? (możesz wybrać więcej niż jedną odpowiedź) Komu w szkole ufasz? 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 42 31 30 21 16 16 6 2 Wnioski: Najwięcej uczniów ufa swoim wychowawcom (56%; 42 respondentów). Uczniowie ufają także nauczycielom i dyrektorowi szkoły. Pedagogowi ufa wyłącznie 28% uczniów (21 respondentów), ale może wynikać to z faktu, że nie wszystkie dzieci miały z nim bliższy kontakt na terenie szkoły. Tylko 21% uczniów (16 respondentów) ufa swoim rówieśnikom, co może świadczyć o niskim poziomie relacji, jakie są między uczniami. 3% uczniów (2 respondentów) nie ufa żadnej osobie w szkole. Zalecenia: Należy budować relacje z uczniami tak, aby wzrósł ich poziom zaufania do pracowników szkoły. Należy również czuwać nad poprawnym budowaniem relacji między rówieśnikami. 8
Uczniowie (pytanie nr 8) Przez kogo w szkole czujesz się szanowany/a? Przez: TAK NIE Wychowawcę 51 96% 2 4% Nauczycieli 42 88% 6 12% Kolegów 35 66% 18 34% Koleżanki 40 77% 12 23% Innych pracowników szkoły 35 74% 12 26% Wnioski: Większość uczniów czuje się szanowana przez całą społeczność szkolną. Uczniowie czują się najbardziej szanowani przez swoich wychowawców (96%; 72 respondentów) i nauczycieli (88%; 66 respondentów). Mniej poczucia szacunku jest jednak wśród rówieśników (66% w przypadku kolegów 50 respondentów, 77% w przypadku koleżanek 58 respondentów). Najmniejsze poczucie szacunku uczniowie zaobserwowali ze strony innych pracowników szkoły, ale może to wynikać z charakteru i częstotliwości kontaktów z nimi. Zalecenia: W każdej sytuacji szkolnej należy zwracać uwagę na okazywanie sobie szacunku przez uczniów. Rodzice (pytanie nr 1) Czy Państwa dziecko czuje się w szkole bezpiecznie? Czy Państwa dziecko czuje się w szkole bezpiecznie? 4% 96% 9
Uczniowie (pytanie nr 9) Czy w szkole na lekcjach czujesz się bezpiecznie? 1% Czy w szkole na lekcjach czujesz się bezpiecznie? 31% 44% Zawsze Często Czasami Nigdy 24% Uczniowie (pytanie nr 10) Czy w szkole na przerwach czujesz się bezpiecznie? Czy w szkole na przerwach czujesz się bezpiecznie? 2% 41% 29% 28% Zawsze Często Czasami Nigdy Nauczyciele (pytanie nr 1) Czy według Pani/Pana miejsca, w których uczniowie spędzają przerwy są bezpieczne? Czy według Pani/Pana miejsca, w których uczniowie spędzają przerwy są bezpieczne? 6 5 4 3 2 54% 46% wszystkie mam zdania 1 10
Nauczyciele (pytanie nr 2) Czy miejsca te są monitorowane? 8 6 4 Czy miejsca te są monitorowane? 77%, wszystkie, ale nie wszystkie 2 15% 8% wiem Nauczyciele (pytanie nr 10) Czy zdaniem Pana/i szkoła zapewnia uczniom pełne bezpieczeństwo w czasie przerw lekcyjnych? Czy zdaniem Pana/i szkoła zapewnia uczniom pełne bezpieczeństwo w czasie przerw lekcyjnych? 10 8 6 4 92% mam zdania 2 8% 11
Uczniowie (pytanie nr 11) Czy na terenie szkoły (w tym przed szkołą, na boisku szkolnym i na placu zabaw) po zajęciach lekcyjnych czujesz się bezpiecznie? 2% Czy na terenie szkoły (w tym przed szkołą, na boisku szkolnym i na placu zabaw) po zajęciach lekcyjnych czujesz się bezpiecznie? 22% 37% 39% Zawsze Często Czasami Nigdy Wnioski: Większość uczniów zawsze lub najczęściej czuje się bezpiecznie w szkole: podczas lekcji (68% wskazań; 51 respondentów), podczas przerw (57%; 43 respondentów) oraz na terenie szkoły (76%; 57 respondentów). W szkole są uczniowie, którzy nigdy nie czują się bezpiecznie podczas lekcji (1%; 1 respondent), podczas przerw (2%; 2 respondentów), na terenie wokół szkoły (2%; 2 respondentów). Wielu jest uczniów, którzy czują się bezpiecznie tylko czasami podczas zajęć lekcyjnych 31% uczniów (23 respondentów), podczas przerw 41% (31 respondentów), na terenie wokół szkoły 22% (16 respondentów). W opinii 4% rodziców (2 respondentów) uczniowie nie czują się w szkole bezpiecznie. Nauczyciele twierdzą, że niektóre z miejsc w szkole, w których uczniowie spędzają przerwy są potencjalnie bardziej niebezpieczne od innych (46% wskazań; 12 respondentów). Większość nauczycieli twierdzi, że miejsca te nie są monitorowane (77% wskazań; 20 respondentów). Pomimo to nauczyciele (92%; 24 respondentów) są zdania, że szkoła należycie zapewnia bezpieczeństwo uczniom podczas przerw. Zalecenia: Należy w sposób aktywny pełnić dyżury podczas przerw. Należy porozmawiać z uczniami na temat tego, czy czują się w szkole bezpiecznie, a jeżeli nie to dlaczego. Należy dopytać uczniów o to, dlaczego czują się niebezpiecznie podczas wizyt na boisku szkolnym. Na podstawie otrzymanych wniosków należy wdrożyć odpowiednie działania. 12
Miejsca, w których dzieci czują się mniej bezpiecznie Rodzice (pytanie nr 2) Jeśli są w szkole miejsca, w których dziecko czuje się mniej bezpiecznie, proszę wskazać je na liście poniżej (można udzielić więcej niż jednej odpowiedzi). Miejsca potencjalnie niebezpieczne w szkole wg rodziców Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Sala gimnastyczna 1 2% Przebieralnia przy sali gimnastycznej 3 7% Teren przy sklepiku szkolnym 2 4% Korytarz 16 35% Sala lekcyjna 2 4% Stołówka 0 0 Toalety 5 11% Boisko 7 15% ma takich miejsc 21 46% Uczniowie (pytanie nr 12) Jeżeli są w szkole miejsca, w których czujesz się mniej bezpieczny(a), wskaż je na liście: Miejsca potencjalnie niebezpieczne w szkole wg uczniów Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Sala gimnastyczna 13 17% Korytarz 25 33% Sala lekcyjna 7 9% Stołówka 11 24% Toalety 22 29% Boisko 19 42% Inne (np. biblioteka, szatnia) 3 4% ma takich miejsc 13 17% 13
Nauczyciele (pytanie nr 3) Czy, według Pani/Pana są w szkole miejsca niebezpieczne? Czy, według Pani/Pana są w szkole miejsca niebezpieczne? 5 4 3 5 5 2 1 Nauczyciele (pytanie nr 4) Jeżeli tak, to proszę napisać, które? Miejsca potencjalnie niebezpieczne w szkole wg uczniów Toalety Boisko Ilość wskazań 5 1 Procentowa liczba wskazań 19% 4% Schody 3 11% Wewnętrzny placyk zabaw 4 15% Nauczyciele (pytanie nr 5) Z jakimi problemami spotyka się Pan/-i w czasie dyżurów na przerwach? (można udzielić więcej niż jednej odpowiedzi) Problemy, z którymi spotykają się nauczyciele podczas przerw Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Popychanie 26 10 Bójki 5 19% Agresja słowna 23 88% Wyłudzanie 1 4% Wyśmiewanie i poniżanie 1 4% Inne 0 14
Nauczyciele (pytanie nr 6) Z którymi najczęściej? (można udzielić więcej niż jednej odpowiedzi) Problemy, z którymi spotykają się nauczyciele podczas przerw Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Popychanie 20 77% Bójki 1 4% Agresja słowna 16 61% Wyłudzanie 1 4% Wyśmiewanie i poniżanie 0 Inne 0 Pedagog szkolny (pytanie nr 1) Czy zgłaszają się do Pań uczniowie z kłopotami związanymi z zachowaniami antyspołecznymi? Z jakimi najczęściej? Do pedagoga szkolnego zgłaszają się uczniowie najczęściej z problemami związanymi z przemocą werbalną oraz agresją werbalną. Najczęściej są to sytuacje, w których grupa kilku osób wyśmiewa ucznia, plotkuje na jego temat lub go przezywa. Zdarzają się także sytuacje problemowe dotyczące przemocy fizycznej i grożenia. Najrzadziej zdarzają się sytuacje wyłudzania pieniędzy, ale również miały miejsce w naszej szkole. Pedagog szkolny (pytanie nr 2) Czy zgłaszają się do Pań nauczyciele z problemami związanymi z zachowaniami antyspołecznymi? Do pedagoga szkolnego zgłaszają się nauczyciele z takimi samymi problemami, z jakimi zgłaszają się uczniowie. Pedagog szkolny (pytanie nr 3) Co w Pań odczuciu zmniejsza poczucie bezpieczeństwa uczniów w naszej szkole? Pedagog szkolny twierdzi, że są w szkole miejsca, w których uczniowie czują się mniej bezpiecznie. Są to miejsca trudno dostępne dla nauczycieli, takie, gdzie nauczyciele rzadziej zaglądają, np. przebieralnia dla chłopców lub dziewczyn. Poczucie bezpieczeństwa uczniów pokrzywdzonych w opinii pedagoga zmniejsza także poczucie bezkarności sprawców przemocy fizycznej czy werbalnej, a także brak nagłaśniania sprawy. Wnioski: Zauważyć można znaczące różnice w postrzeganiu przez uczniów i ich rodziców miejsc, które są potencjalnie mniej bezpieczne w szkole. Aż 46% rodziców (21 respondentów) wskazało, że nie ma w szkole miejsc, w których ich dzieci czują się mniej bezpiecznie, podczas gdy wśród uczniów taka odpowiedź wystąpiła tylko w przypadku 17% (13 respondentów) wskazań. Z procentowego udziału wskazań poszczególnych odpowiedzi wynika, że uczniowie czują się mniej bezpiecznie w szkole niż sądzą ich rodzice. Najbardziej niebezpiecznym miejscem wg uczniów i ich rodziców jest korytarz szkolny (33% wskazań; odpowiednio 25 i 15 respondentów), a więc czas przerw międzylekcyjnych. Uczniowie jako kolejne niebezpieczne miejsce wskazali boisko szkolne (42% wskazań; 15
19 respondentów), toalety (29% wskazań; 29 respondentów) i stołówkę szkolną (24% wskazań; 11 respondentów). Połowa nauczycieli uważa, że w szkole istnieją miejsca, które są potencjalnie mniej bezpieczne wśród uczniów. Nauczyciele wymieniają: toalety, boisko szkolne, schody oraz wewnętrzny placyk zabaw. Nauczyciele i pedagog szkolny twierdzą, że podczas przerw mają miejsce akty agresji słownej i fizycznej, co niewątpliwie wpływa na poczucie bezpieczeństwa wśród uczniów. Zalecenia: Podczas zajęć z wychowawcą należy porozmawiać z uczniami, dlaczego uważają oni powyżej wymienione miejsca w szkole za niebezpieczne (szczególnie toalety i boisko szkolne). Po zdiagnozowaniu problemu należy podjąć decyzję co do wprowadzenia działań mających na celu zmniejszenie poczucia niebezpieczeństwa w tych miejscach. Podczas pełnienia dyżurów podczas przerw należy zwracać uwagę na każde nieodpowiednie zachowanie uczniów i wyciągnąć odpowiednie konsekwencje z nieodpowiedniego zachowania. Należy również podczas każdej przerwy kontrolować toalety. W każdej z klas należy przeprowadzić zajęcie profilaktyczne dotyczące efektywnego rozwiązywania konfliktów oraz konsekwencji używania przemocy wobec drugiej osoby. Podniesienie poziomu bezpieczeństwa Rodzice (pytanie nr 17) Co zdaniem Pana/Pani powinna zrobić szkoła, aby zwiększyć bezpieczeństwo uczniów? Pomysły rodziców na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa w szkole Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Prowadzić częstsze rozmowy wychowawcy z dzieckiem 4 9% Bardziej zwracać uwagę na zachowanie dzieci 3 7% Zwiększyć liczbę dyżurów, dyżurować aktywniej 3 7% Zwiększyć bezpieczeństwo na placyku 1 2% Zwiększyć dostęp do pielęgniarki 1 2% Zorganizować warsztaty ze specjalistami 1 2% Prowadzić częściej zajęcia integracyjne dla dzieci 1 2% Nauczyciele nie powinni bać się uczniów 1 2% Motywować uczniów do właściwej postawy 1 2% Wprowadzić zakaz pozostawiania psów przed szkołą bez 1 2% kagańca Pozostawionych bez odpowiedzi 32 7 Nauczyciele (pytanie nr 11) Jakie znane Panu/-i działania podejmuje szkoła w celu zapewnienia bezpieczeństwa? Nauczyciele wymienili: pełnienie dyżurów przez nauczycieli, monitoring działający w szkole, 16
udział nauczycieli w szkoleniach, samokształcenie nauczycieli związane z tematyką szeroko rozumianego bezpieczeństwa, częste podejmowanie współpracy z pedagogiem szkolnym. Pedagog szkolny (pytanie nr 4) Co Pań zdaniem zwiększa poczucie bezpieczeństwa uczniów? Pedagog szkolny twierdzi, że poczucie bezpieczeństwa uczniów zwiększa na pewno szybka reakcja wychowawcy, pedagoga szkolnego na zgłaszaną sytuację problemową. Ważną rolę odgrywa tutaj także dostępność pedagoga dla dzieci i nauczycieli w przypadku zaistnienia sytuacji problemowych. Zdaniem pedagoga w dużym stopniu poczucie bezpieczeństwa zwiększa także prowadzenie zajęć profilaktycznych dotyczących szeroko rozumianej przemocy i agresji. Bardzo ważnym elementem poczucia bezpieczeństwa jest też współpraca z rodzicami, wspólne opracowywanie systemu nagród i kar itp. Wnioski: Mała ilość propozycji ze strony rodziców może wynikać z faktu, że rodzice uważają, że ich dzieci czują się na terenie szkoły bezpiecznie. Pomysły, które się pojawiły dotyczą przede wszystkim zmian w zachowaniu nauczycieli (aktywniejsze pełnienie dyżurów, częstsze rozmowy z uczniami, zwracanie uwagi na zachowania nieodpowiednie, itp.); nauczyciele w swojej ankiecie wyrazili zdanie, że w szkole podejmuje się szereg działań zmierzających do zapewnienia bezpieczeństwa uczniom w szkole. które z pomysłów rodziców dotyczą zmian organizacyjnych na terenie szkoły (zwiększenie dostępności pielęgniarki szkolnej, zwiększenie liczby zajęć integracyjnych i profilaktycznych oraz wprowadzenie zakazu przyprowadzania przed teren szkoły psów bez kagańców) niektóre z nich niestety nie są zależne od działania samej szkoły. Zalecenia: Należy zwracać uwagę na każdy przejaw nieodpowiedniego zachowania uczniów. W każdej z klas należy przeprowadzić zajęcie profilaktyczne dotyczące efektywnego rozwiązywania konfliktów oraz konsekwencji używania przemocy wobec drugiej osoby. W sytuacjach trudnych należy podejmować współpracę z rodzicami/opiekunami prawnymi uczniów w celu ustalenia wspólnej strategii działania wobec ucznia. 17
PYTANIE BADAWCZE NR 3. Jak reagują nauczyciele i jakie konsekwencje są wyciągane za nieprzestrzeganie lub naruszanie norm społecznych w szkole oraz zasad bezpieczeństwa? Zachowania niewłaściwe Rodzice (pytanie nr 4) Jakie zachowania niewłaściwe mają miejsce w szkole? właściwe zachowania na terenie szkoły w opinii rodziców Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Obrażanie/przezywanie 26 57% Popychanie 16 35% Rozpowszechnianie plotek 7 15% Izolowanie w grupie 6 13% Przemoc fizyczna 5 11% Kradzieże 3 7% Szantaż 2 4% Zastraszanie 2 4% Niszczenie własności dziecka 2 4% Cyberprzemoc 0 ma takich zachowań 15 33% Uczniowie (pytanie nr 13) Czy zdarzyło się, że w ciągu ostatniego roku w szkole: (możesz wybrać kilka odpowiedzi) właściwe zachowania wobec ucznia Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Ktoś Cię obrażał, przezywał 31 41% Ktoś Cię uderzył, kopnął 31 41% Ktoś Cię szantażował 9 12% Ktoś Cię zastraszał 17 23% Ktoś Cię okradł 3 4% Ktoś wymuszał od Ciebie pieniądze 6 8% Ktoś rozpowszechniał plotki na Twój temat 25 33% Stosował wobec Ciebie cyberprzemoc 2 3% było takich sytuacji 17 23% 18
Uczniowie (pytanie nr 15) Czy zdarzyło się, że w ciągu ostatniego roku na terenie szkoły: (możesz wybrać kilka odpowiedzi) właściwe zachowania ucznia wobec rówieśników Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Kogoś obrażałeś, przezywałeś 10 13% Kogoś uderzyłeś, kopnąłeś 14 19% Kogoś szantażowałeś 1 1% Kogoś zastraszałeś 4 5% Coś ukradłeś 0 Wymuszałeś pieniądze bądź inne rzeczy 0 Plotkowałeś 3 4% Stosowałeś cyberprzemoc 1 1% było takich sytuacji 35 47% Uczniowie (pytanie nr 16) Czy byłeś świadkiem, kiedy ktoś kogoś w ciągu ostatniego roku na terenie szkoły: (możesz wybrać kilka odpowiedzi) właściwe zachowania, które uczniowie obserwują na terenie szkoły Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Obrażał, przezywał 25 33% Bił 23 31% Szantażował 4 5% Zastraszał 4 5% Okradł 4 5% Wymuszał pieniądze 6 8% Rozpowszechniał plotki 8 11% Stosował cyberprzemoc 2 3% było takich sytuacji 23 31% 19
Nauczyciele (pytanie nr 12) Czy w ciągu ostatniego roku zetknęliście się Państwo w szkole z przejawami przemocy i agresji? Czy w ciągu ostatniego roku zetknęliście się państwo w szkole z przejawami przemocy i agresji? 10 8 6 88% Czasami 4 2 4% 8% 8% Nic o tym nie wiem Nauczyciele (pytanie nr 13) Gdzie uczniowie zetknęli się z przejawami agresji i przemocy? Gdzie uczniowie zetknęli się z przejawami agresji i przemocy? 8 7 6 5 4 3 2 1 77% 12% 12% Na terenie szkoły Poza szkołą miało takiego doświadczenia Wnioski: Większość rodziców (67%; 31 respondentów) uważa, że w szkole mają miejsce zachowania niewłaściwe pomiędzy uczniami. Rodzice wskazują przede wszystkim na obrażanie, przezywanie się, popychanie, rozpowszechnianie plotek, przemoc fizyczną, ale też izolowanie uczniów od grupy. Istnieje rozbieżność pomiędzy odpowiedziami rodziców i uczniów. Aż 77% uczniów (58 respondentów) uważa, że w szkole mają miejsce zachowania niewłaściwe. Uczniowie (tak jak rodzice) wskazują przede wszystkim różne formy agresji fizycznej i słownej (przezywanie się, uderzanie, plotki), ale również cyberprzemoc (3% wskazań; 20
2 respondentów), wymuszenia (8%; 6 respondentów), zastraszanie (23%; 17 respondentów), szantaże (12%; 9 respondentów). Prawie połowa uczniów (47%; 35 respondentów) twierdzi, że nigdy nie była sprawcą zachowań niewłaściwych. Najwięcej uczniów przyznaje się do obrażania, przezywania, uderzania i zastraszania. Tylko 1/3 uczniów naszej szkoły nie była świadkami zachowań niewłaściwych w szkole. Również nauczyciele wskazują, że w ciągu ostatniego roku szkolnego zetknęli się na terenie szkoły z przejawami przemocy i agresji (88% wskazań; 23 respondentów). Zalecenia: Należy zwiększyć ilość działań profilaktycznych i wychowawczych dotyczących przemocy psychicznej i fizycznej oraz umiejętności radzenia sobie z emocjami. Podczas zajęć z wychowawcą należy uświadomić uczniom konieczność zgłaszania wszystkich form przemocy nauczycielom. Sprawcy zachowań niewłaściwych Uczniowie (pytanie nr 14) Jeśli ktoś wobec Ciebie zachowywał się niewłaściwie, to kto to robił? Jeśli ktoś wobec Ciebie zachowywał się niewłaściwie, to kto to robił? 4% 9% 38% 49% Koledzy Koleżanki Nauczyciele Inne osoby (kto) Uczniowie wśród innych osób wskazali uczniów z pozostałych klas. 21
Uczniowie (pytanie nr 17) Jeżeli byłeś świadkiem zachowań niewłaściwych wobec innych uczniów, to kto to robił? Jeżeli byłeś świadkiem zachowań niewłaściwych wobec innych uczniów, to kto to robił? 2% 2% 23% 16% 57% Koledzy Koleżanki Nauczyciele Pracownicy szkoły Inne osoby Uczniowie jako inne osoby wskazali uczniów z pozostałych klas. Wnioski: Sprawcami zachowań niewłaściwych na terenie szkoły są zdaniem uczniów ich rówieśnicy (łącznie 96% wskazań; 72 respondentów). Najczęściej zachowania te prezentują chłopcy niż dziewczynki. Zalecenia: Należy przeprowadzić we wszystkich klasach zajęcia dotyczące sposobów rozwiązywania konfliktów oraz radzenia sobie ze złością. Reakcja na zachowania niewłaściwe Rodzice (pytanie nr 5) Czy Państwa zdaniem szkoła szybko reaguje na niewłaściwe zachowania uczniów? 3% Czy Państwa zdaniem szkoła szybko reaguje na niewłaściwe zachowania uczniów? 3 67% ma takich zachowań 22
Uczniowie (pytanie nr 18) Czy nauczyciele zwracają uwagę na Twoje niewłaściwe zachowania? Czy nauczyciele zwracają uwagę na Twoje niewłaściwe zachowania? 21% 5% 74% zawsze Rodzice (pytanie nr 16) W jaki sposób nauczyciele reagują na zagrożenia i niewłaściwe zachowania uczniów? W jaki sposób nauczyciele reagują na zagrożenia i niewłaściwe zachowania uczniów? 35% 3 25% 3 26% 2 15% 1 15% 9% 17% 5% 2% 2% 2% 2% 2% 2% 23
Nauczyciele (pytanie nr 7) W jaki sposób Pan/i reaguje na niewłaściwe zachowania uczniów? (można udzielić więcej niż jednej odpowiedzi) W jaki sposób Pan/i reaguje na niewłaściwe zachowania uczniów? 10 8 Zwracam uwagę 6 4 2 10 61% Proszę o pomoc wychowawcę, pedagoga itp. reaguję Nauczyciele (pytanie nr 8) Czy zgłasza Pan/i komuś zajście? Czy zgłasza Pan/i komuś zajście? 6 5 4 3 2 1 54% 8% 31% Zależy od sytuacji Nauczyciele (pytanie nr 9) Jeżeli tak, to komu Pan/i zgłosiła takie zajście? (można udzielić więcej niż jedna odpowiedź) 10 8 6 4 2 Jeżeli tak, to komu Pan/i zgłosiła takie zajście? 1010 38% 54% 81% Wychowawcy Pedagogowi Psychologowi Dyrekcji Rodzicom 24
Nauczyciele (pytanie nr 14) Czy uczniowie chętnie, bez obaw i szczerze rozmawiają z Państwem o przejawach agresji i przemocy w szkole? 7 6 5 4 3 2 1 Czy uczniowie chętnie, bez obaw i szczerze rozmawiają z Państwem o przejawach agresji i przemocy w szkole? 38% 61% Pedagog szkolny (pytanie nr 5) Czy reagują Panie na zachowania antyspołeczne lub zagrażające bezpieczeństwu? W jaki sposób? Pedagog szkolny najczęściej w pierwszej kolejności rozmawia ze sprawcą i ofiarą, a następnie opracowuje system motywacyjny - indywidualną kontrolę ucznia (np. specjalny zeszyt, w którym zapisywana jest codziennie przez nauczycieli ocena zachowania ucznia na poszczególnych lekcjach) lub specjalny kontrakt z uczniem. Bardzo często ustala także wspólnie z rodzicami system kar i nagród. Bardzo istotnym elementem jest także współpraca całego zespołu wychowawczego. Ostatecznie, jeśli podejmowane działania nie dają wymiernego efektu odbywa się rozmowa dyscyplinująca na komisariacie policji - taka sytuacja zdarza się niezwykle rzadko. Pedagog szkolny (pytanie nr 6) Jakie są konsekwencje takich zachowań dla ucznia? Pedagog szkolny uważa, że konsekwencje powinny być przede wszystkim jakaś formą zadośćuczynienia ze strony sprawcy. Konsekwencją może być także obniżona ocena z zachowania. Wnioski: Prawie 1/3 rodziców (3; 14 respondentów) uważa, że szkoła nie reaguje wystarczająco szybko na niewłaściwe zachowania uczniów. Zdaniem rodziców reagowanie nauczycieli na niewłaściwe zachowania uczniów polega przede wszystkim na wpisywaniu uwag, prowadzeniu rozmów z rodzicami, zwracaniu uwagi i rozmowach z uczniem. Prawie 1/4 uczniów (21%; 16 respondentów) uważa, że nauczyciele nie zawsze reagują na ich niewłaściwe zachowania; 5% (4 respondentów) uważa, że w ogóle nie reagują. Odmienne zdanie mają nauczyciele, którzy twierdzą, że zawsze zwracają uczniom uwagę w takich 25
sytuacjach, a ponad połowa z nich prosi dodatkowo o pomoc wychowawcę lub pedagoga szkolnego. Zdecydowana większość nauczycieli (85%) zgłasza sprawę wychowawcy lub pedagogowi, rodzicom i dyrektorowi (w zależności od sytuacji). W szkole wdrażane są systemy motywacyjne dla uczniów, a konsekwencje wprowadzane są zgodnie z ich gradacją w zależności od przewinienia. Nauczyciele przyznają, że uczniowie niechętnie rozmawiają z nauczycielami o przejawach agresji i przemocy w szkole tylko 38% nauczycieli (10 respondentów) twierdzi, że uczniowie nie mają z tym problemu. Zalecenia: Należy uświadomić rodzicom, że reakcja nauczycieli na zachowania niepożądane nie polega wyłącznie na wpisywaniu uwag i prowadzeniu rozmów z rodzicami. Należy zapoznać rodziców z procedurą dotyczącą zapobiegania przemocy w szkole oraz z procedurą związaną z postępowaniem w przypadku agresywnego zachowania ucznia. Nauczyciele powinni reagować na każde przejawy zachowań niepożądanych w szkole. Należy zachęcać uczniów do prowadzenia rozmów i zgłaszania zaobserwowanych przejawów przemocy na terenie szkoły. Reakcja na zachowania pozytywne Rodzice (pytanie nr 18) Czy uważa Pan/Pani, że nauczyciele naszej szkoły wzmacniają u uczniów właściwe zachowania? 2% Czy uważa Pan/Pani, że nauczyciele naszej szkoły wzmacniają u uczniów właściwe zachowania? 15% 83% zawsze Jeśli tak, to w jaki sposób to robią? Sposoby wzmacniania pozytywnych zachowań u uczniów w opinii rodziców Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Rozmawiają z uczniem, tłumaczą mu 10 22% Wpisują pochwały 6 13% Zwracają uwagę uczniowi 5 11% Nagradzają dobre zachowania 3 7% 26
Konsekwentnie egzekwują od uczniów 2 4% właściwe zachowania Udzielają uczniowi wsparcia 1 2% Kierują się zasadą szacunku 1 2% Motywują do właściwych zachowań 1 2% Prowadzenie rozmów uczniów z pedagogiem i psychologiem 1 2% dopuszczają do eskalacji problemów 1 2% Uczniowie (pytanie nr 19) Czy nauczyciele zwracają uwagę na Twoje pozytywne zachowanie? Czy nauczyciele zwracają uwagę na Twoje pozytywne zachowania? 23% 4% 73% zawsze Wnioski: Zdecydowana większość rodziców (83%; 38 respondentów) uważa, że nauczyciele wzmacniają pozytywne zachowania uczniów poprzez przede wszystkim prowadzenie rozmów z uczniami, wpisywanie pochwał, nagradzanie dobrych zachowań i konsekwentne egzekwowanie stosowania się do zasad panujących w szkole. Również zdecydowana większość uczniów (73%; 55 respondentów) twierdzi, że nauczyciele zwracają uwagę na ich pozytywne zachowania; 23% (17 respondentów) twierdzi, że nie zawsze; 4% (3 respondentów) - że nigdy. Zalecenia: Należy zwiększyć ilość wzmocnień pozytywnych stosowanych przez nauczycieli w trakcie codziennej pracy. 27
PYTANIE BADAWCZE NR 4. Jaki jest udział rodziców i uczniów w analizie i modyfikacji oddziaływań wychowawczych? Rodzice (pytanie nr 15) Czy zna Pan/Pani dokumenty naszej szkoły, tj. Statut Szkoły, Program Wychowawczy Szkoły, Program Profilaktyczny Szkoły? Czy zna Pan/Pani dokumenty naszej szkoły, tj. Statut Szkoły, Program Wychowawczy Szkoły, Program Profilaktyczny Szkoły? 15% 85% Wnioski: Aż 15% rodziców (11 respondentów) otwarcie deklaruje, że nie zna podstawowych dokumentów obowiązujących w szkole. Zalecenia: Należy prześledzić sposób zapoznawania rodziców z dokumentacją szkolną i w razie potrzeby go zmodyfikować. Rodzice (pytanie nr 6) Ilość informacji na temat działań wychowawczych jest: Wystarczająca 36 78% wystarczająca 10 22% Trudno powiedzieć 0 0 Rodzice (pytanie nr 7) Czy mają Państwo wpływ na ich modyfikację? TAK 28 61% NIE 17 37% Brak odpowiedzi 1 2% 28
Rodzice (pytanie nr 8) Jakie inne działania według Państwa powinny być podjęte? Pomysły rodziców na usprawnianie oddziaływań wychowawczych prowadzonych w szkole Ilość wskazań Procentowa liczba wskazań Prowadzić więcej rozmów na temat zagrożeń 2 4% Organizować spotkania uczniów z policją, strażą miejską 1 2% Organizować spotkania z pedagogiem 1 2% Prowadzić zajęcia warsztatowe 1 2% Aktywniej sprawdzać toalety podczas przerw 1 2% W ramach kary za złe zachowanie wprowadzić prace 1 2% ucznia na rzecz szkoły Znieść sztywne terminy w kontaktach z wychowawcą 1 2% Prowadzić częstsze rozmowy z dziećmi i ich rodzicami 1 2% Brak odpowiedzi 37 8 Wnioski: 22% rodziców (10 respondentów) sądzi, że ilość informacji na temat prowadzonych działań wychowawczych w szkole jest niewystarczająca, a 37% z nich (17 respondentów) twierdzi, że nie ma wpływu na modyfikację tychże działań. stety większość rodziców (8; 37 respondentów) nie wypowiedziała się na temat tego, jakie działania wychowawcze powinny być dodatkowo prowadzone w szkole. Zalecenia: Należy uświadomić rodziców skąd mogą czerpać wiedzę na temat działań wychowawczych prowadzonych w szkole (np. strona internetowa szkoły). Należy włączać rodziców w działania wychowawcze prowadzone na terenie szkoły. Rodzice (pytanie nr 9) Ilość informacji na temat działań profilaktycznych jest: Wystarczająca 37 8 wystarczająca 9 2 Trudno powiedzieć 0 0 Rodzice (pytanie nr 10) Czy podejmowane w zakresie profilaktyki działania są w Państwa opinii skuteczne? Czy podejmowane w zakresie profilaktyki działania są w Państwa opinii skuteczne? 4% 38% 56% Trudno powiedzień 2% 29
Wnioski: Większość rodziców (8; 37 respondentów) uważa, że informacja na temat ilości działań profilaktycznych prowadzonych na terenie szkoły jest wystarczająca, jednak 56% z nich (26 respondentów) nie jest w stanie stwierdzić, czy działania te są skuteczne. Zalecenia: Należy uświadomić rodziców na czym polegają prowadzone w szkole działania profilaktyczne, jaki mają cel oraz co zyskują uczniowie biorąc w nich udział. Rodzice (pytanie nr 11) Czy współpracują Państwo ze szkołą w celu kształtowania pożądanych postaw i zachowań Państwa dziecka? Czy współpracują Państwo ze szkołą w celu kształtowania pożądanych postaw i zachowań Państwa dziecka? 61% 3 9% ma takiej potrzeby Pedagog szkolny (pytanie nr 7) Czy rodzice biorą udział w analizowaniu lub modyfikowaniu oddziaływań wychowawczych związanych z antyspołecznymi zachowaniami ich dzieci?. Pedagog szkolny twierdzi, że najczęściej dzieje się to wówczas, kiedy praca z uczniem wyłącznie na terenie szkoły nie daje rezultatów. Rodzice (pytanie nr 12) Jakie formy wsparcia wychowawczego oferuje szkoła? (można udzielić więcej niż jednej odpowiedzi) Formy wsparcia 30 Liczba wskazań Procentowa liczba wskazań Współpraca wychowawcy z rodzicami 36 78% Pomoc specjalisty pedagoga 26 57% Współpraca nauczycieli z rodzicami 15 33% Pomoc specjalisty psychologa 14 3 Współpraca dyrektora z rodzicami 9 2 Pośrednictwo w uzyskaniu pomocy z zewnętrznych 5 11% instytucji Prowadzenie warsztatów psychologicznych doskonalących 4 9% umiejętności wychowawcze Opieka socjalna 2 4%
Wnioski: Aż 7 rodziców (32 respondentów) deklaruje, że nie współpracuje ze szkołą w kwestiach wychowawczych, w tym 61% rodziców (28 respondentów) twierdzi, że nie ma takiej potrzeby. Rodzice znają różnorodne formy wsparcia wychowawczego, jakie oferuje im szkoła. Zalecenia: Należy uświadomić rodzicom, jak ważna jest współpraca w zakresie oddziaływań wychowawczych między szkołą a rodzicami. PYTANIE BADAWCZE NR 5. Jakie działania antydyskryminacyjne podejmuje się w szkole? Rodzice (pytanie nr 13) Czy wiedzą Państwo o organizowanych w szkole działaniach antydyskryminacyjnych? Czy wiedzą Państwo o organizowanych w szkole działaniach antydyskryminacyjnych? 28% 72% Rodzice (pytanie nr 14) Czy wiedzą Państwo o organizowanym przez szkołę: TAK NIE Szkolnym Dniu Integracji 13 28% 33 72% Dniu Dobrej Wiadomości 23 5 23 5 Szkolnym Dniu Życzliwości 30 65% 16 35% Dyskotece Międzypokoleniowej 38 83% 8 17% wiem o żadnym z powyższych 4 9% 31
Pedagog szkolny (pytanie nr 8) Jakie są działania pedagoga zmniejszające lub likwidujące zachowania dyskryminacyjne w naszej szkole? Pedagog prowadzi w szkole zajęcia profilaktyczne dotyczące tematu dyskryminacji, agresji, przemocy itp. Zajęcia o charakterze profilaktycznym prowadzone są również przez firmy zewnętrzne. Pedagog szkolny prowadzi również indywidualne rozmowy z uczniami. Wnioski: Aż 72% rodziców (33 respondentów) deklaruje, że nie wie, jakie działania antydyskryminacyjne są prowadzone w szkole. Również wiedza na temat poszczególnych działań antydyskryminacyjnych jest wśród rodziców niewystarczająca. Rodzice, nawet jeśli znają organizowane przez szkołę działania, rzadko wiążą je z ich oddziaływaniem antydyskryminacyjnym i budującym postawę tolerancji i akceptacji Zalecenia: Należy uświadomić rodziców skąd mogą czerpać wiedzę na temat działań antydyskryminacyjnych prowadzonych w szkole (np. strona internetowa szkoły). Należy poinformować rodziców, jaki charakter mają takie działania oraz jakie są ich cele. Zespół badawczy: P. Kizeweter, L. Zagdan Adamowska ankieta dla rodziców E. Palmowska, M. Gutowska, A. Stokowicz ankieta dla uczniów A. Grabowska, R. Sewerynek ankieta dla nauczycieli A. Stanicka wywiad z pedagogiem szkolnym M. Ratajczyk, A. Golau opracowanie końcowej wersji raportu, sformułowanie wniosków 32